Search results

1

Drogi i bezdroża życia „prawdziwego komunisty”. Kilka uwag na marginesie książki Piotra Lipińskiego

100%

Chrobaczyńska-Plucińska E.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2018

|

vol. 6

302-310

PL

Piotr Lipiński’s work entitled Bierut. Kiedy partia była bogiem (Bierut. When the Party Was God) is an interested contribution to capturing the history of Stalinism in Poland. Bolesław Bierut is one of the key figures of the period when Poland was subjected to Stalinisation (1944/1945–1956). This biography is characterised by its inconsistence and variedness while at the same time the topicality of the historical process and experience shared by millions of citizens of the Polish People’s Republic. It is no typical historical biography but a multifaceted biographical reportage, written lightly yet drawing on solid research techniques used by historians as well as correctly anchored in source material. The novelty here consists in original interviews with Bierut’s former collaborators as well as persons who have come into contact withhim. This has allowed the Author to offer Bierut’s both microscale – referring to his personallife – and macroscale picture (the latter by sketching his figure against broader constituent partsof a historical process).

2

Świątynia nowej wiary. Filmowe obrazy budowy Pałacu Kultury 1952-1955

100%

Marek H.

Kwartalnik Filmowy

|

2015

|

issue 92 Kino polskie i polityka

87-99

PL

Artykuł Marka Hendrykowskiego analizujący zbiór materiałów dokumentalnych z lat 1952-1955 jest pierwszym tego rodzaju studium poświęconym filmowym obrazom budowy warszawskiego Pałacu Kultury i Nauki w kontekście ideologii stalinizmu. Autor konkluduje: „Z prowokacyjnego daru Pałac Kultury i Nauki stał się reliktem czasów stalinowskich – coraz bardziej odległym przypomnieniem kilkudziesięciu lat zniewolenia Polski przez sowiecki i rodzimy komunizm. Dzisiaj obrazy filmowe nakręcone w trakcie wznoszenia tej budowli stanowią niezastąpione świadectwo pychy przedwcześnie zapowiadającego swój triumf, narzuconego siłą ustroju. Monstrualny w swym ogromie Pałac stał się jeszcze jednym zabytkiem dziejów Warszawy, wpisanym w pejzaż miasta i służącym jego mieszkańcom. Uwodzicielskie zło, z jakim na zawsze będzie kojarzony, przestało wywierać swój złowieszczy wpływ”.

EN

In his article Marek Hendrykowski analyses archive materials from the period of 1952-1955 dealing with the images of building of the Warsaw Palace of Culture and Science in the context of Stalinism. The author concludes that from a controversial gift, the Palace of Culture became a relict of bygone Stalinist era, a reminder of increasingly distant decades of enslavement by the Soviet and Polish communists. Today, films filmed during erection of the building are an indispensable witness to the conceit of the system imposed by force that led to the premature announcement of its triumph. The Palace, monstrous in its vastness, is yet another monument of the history of Warsaw, a part of its landscape and is useful to its inhabitants. The seductive evil with which it will forever be associated ceased to exert its sinister influence.

3

Репресії сталінського режиму щодо Римсько-католицької церкви на Волині і в Східній Галичині у 1939–1941 рр.

100%

Baran W.

Komunizm: system – ludzie - dokumentacja

|

2014

|

issue 3

49-63

EN

The article analyzes the situation of the Roman Catholic Church in Volhynia and Eastern Galicia in 1939–1941. The author discusses the Stalinist policy towards religion and the Church, forms and methods of government pressure on religious organizations, believers and clergy (intimidation, summoning for questioning, the introduction of high taxes, the use of a variety of administrative harassment, etc.). This paper shows the activity of the Soviet state security organs to the distribution of religious communities, to discredit priests and church leaders, as well as the persecution and repression against the most stubborn and rebellious priests. However, even such action could not undermine the authority of the clergy and tear items of local people on the maintenance of a constant tradition, and the Christian faith.

4

Stalinizacja sportu w województwie łódzkim w latach 1949–1956

100%

Jaroszewski J.

Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Kultura Fizyczna

|

2018

|

vol. 17

|

issue 2

85-100

PL

Pod koniec 1948 r. monopartyjne rządy PZPR rozpoczęły bezkrytyczne przeszczepianie na polski grunt sowieckiego modelu państwa. Zmiany objęły także kulturę fizyczną. Wytyczne do nowego modelu zarządzania sportem i wychowaniem fizycznym nadała uchwała Biura Politycznego KC PZPR z 28 września 1949 r. Realizację zadań powierzono Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej. W województwie łódzkim nadzór nad reorganizacją sportu spoczywał na Wojewódzkim Urzędzie Kultury Fizycznej, następnie Wojewódzkim Komitecie Kultury Fizycznej i Łódzkim Komitecie Kultury Fizycznej. Dużym utrudnieniem dla reform był brak kadr. Czystek wśród przedwojennych działaczy nie kompensowały próby zastąpienia ich aktywistami Związku Młodzieży Polskiej. W wyniku wrześniowej uchwały związki sportowe przekształcono w sekcje sportowe, a kluby sportowe utraciły osobowość prawną i tradycyjne nazwy. Włączenie zadań z kultury fizycznej do planu 6-letniego zabezpieczyło środki finansowe na ich realizację. Poziom kultury fizycznej wyznaczały: zasięg kultury fizycznej, imprezy masowe oraz odznaka „Sprawny do Pracy i Obrony”.

EN

At the end of 1948 single party ruling of PZPR (Polish United Workers’ Party) started uncritical following of the Soviet state model. The changes concerned physical culture as well. The guidelines on the new model of sport and physical culture management were created by the resolution of Politburo (BP) of KC PZPR (Central Committee of Polish United Workers’ Party) of September 8th, 1949. The implementation of the tasks were handed over to the Head Committee of Physical Culture. In Łódź Voivodeship it was at first the Voivodeship Office of Physical Culture, then the Voivodeship Committee of Physical Culture and Łódź Committee of Physical Culture that supervised the proces of sports reorganization. The biggest difficulty in the reforms was the lack of staff. The trials of its replacement by the Polish Youth Association did not compensate the purge that was carried out among the pre-war activists. As a result of the September resolution sports unions were reorganized into sports sections and sports clubs lost their legal status and traditional names. The impelmentation od the physical culture tasks into the six-year planning secured the financial resources for their realization.The level of physical culture was marked by its range, mass events and the “Fit for Work and Defence” badge.

5

Zapiski oficera Armii Czerwonej Sergiusza Piaseckiego – polska próba zgłębienia mentalności jednostki wychowanej w systemie stalinowskim

100%

Dominik A.

Politeja : Pismo Wydziału Studiów Miedzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

|

2013

|

issue 4(26)

485-499

EN

Stalism was one of periods in Soviet history, when Josif Stalin ruled in a unlimited way. Stalinism can be characterized as time of terror and pain but also as period of creating a new powerful state and a new economic and social reality. Men and women living in Soviet Union were formed by their sovereigns, who wanted to create new kind of mankind. Soviet mentality, created during Stalin’s era was researched by many publicists and writers. One of them, Polish writer Sergiusz Piasecki is known as an author of satirical novel Notes of Red Army officer, published in 1957. In this work of fiction Piasecki analyzed way of thinking and behaving typical for a person raised in Stalin’s system. His book contains many sharp thoughts and good observations, but disappoints their readers by depicting main character (Mischa Zubov) as a kind of automat without human emotions.

6

Sokoły Stalina. Mitologizacja lotnictwa w sowieckim kinie stalinowskim

100%

Wojnicka J.

|

2019

|

vol. 73

|

issue 3 (326)

264-270

PL

Artykuł prezentuje sowiecki, szczególnie stalinowski mit propagandowy związany z lotnictwem i lotnikami, szczególni jego filmową reprezentację. W propagandzie sowieckiej mit ten zaczął być obecny już w latach 20., choć – co zrozumiałe – apogeum osiągnął w latach 30. i w kinie wojennym. U jego podłoża znajdował się zarówno naukowy prometeizm komunizmu, jak i imperialne potrzeby propagandowe. W sztuce lat 20. należał do obszaru działań awangardy, która – jak w całej Europie – akcentowała futurystyczne fascynacje i rozwój nowoczesności. W latach 30. Stalin uznał go za jeden z filarów sowieckiej gigantomanii. Dlatego zarówno autentyczne sukcesy lotników, jak projekty techniczne stały się tematem sztuki, począwszy od muzyki (sławny Marsz awiatorów) i malarstwa (Aleksandr Dejneka), a skończywszy na kinie. Wśród filmów akcentujących tę tematykę znajdziemy m.in. Samotną (1931) Grigorija Kozincewa i Leonida Trauberga, Aerograd (1935) Aleksandra Dowżenki, filmy opowiadające o wyczynach lotników: Walerij Czkałow (1941) i Męstwo (1939) Michaiła Kałatozowa, czy też powojenną Opowieść o prawdziwym człowieku (19..) Aleksandra Stołpera na podstawie uznanej wówczas powieści Borysa Polewoja. Mit lotników trwał w kinie sowieckim jeszcze w okresie odwilży, choć propaganda zaczęła go wówczas zastępować bardziej aktualnym i nośnym mitem. Zdobycie przestworzy zastąpiono zdobyciem kosmosu, a lotników astronautami.

EN

A presentation of the Soviet, and especially Stalinist propaganda myth connected with aviation and pilots, and in particular its cinematic representation. The myth in question appeared in Soviet propaganda already in the 1920s although, understandably, it reached its apogee in the 1930s and in wartime motion pictures. Its foundation was composed both of communist scientific prometheism and the demands of imperial propaganda. In the art of the 1920s it belonged to the domain of propaganda undertakings which, just as all over Europe, accentuated futuristic fascination and the progress of modernity. During the 1930s Stalin regarded the titular myth as one of the pillars of Soviet gigantomachy. This is the reason why authentic successes enjoyed by aviators and technical projects became the theme of art, spanning from music (the famous Aviators March) and painting (Alexandr Deyneka) to the cinema. Films accentuating this particular theme include, i.a. Alone (1931) by Grigoriy Kozintsev and Leonid Trauberg, Aerograd (1935) by Alexander Dovzhenko, works about the exploits of aviators: Valeriy Chkalov (1941) and Courage (1939) by Mikhail Kalatozov, and the post-war Tale of a True Man by Alexander Stolper (1948), based on the acclaimed novel by Boris Polevoy. The aviator myth lasted in the Soviet cinema well into the political thaw period although propaganda began to replace it with a more typical and appealing counterpart. Conquest of space was supplanted by that of the cosmos and astronauts took the place of aviators.

7

Nauki historyczne w Polsce z sowieckiej perspektywy

88%

Wołos M.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2016

|

vol. 3

294-304

PL

Jan Szumski published a book on the attitude of party and government authorities of the Soviet Union to Polish historiography in the period 1945–1964. He used to prepare a monograph documents from Russian archives, previously unknown. This is important work for understanding the mechanisms of control of Polish science by Moscow after Second World War.

8

Archeologia w dobie nacjonalizmów i totalitaryzmów europejskich

75%

Żmudziński M.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2022

|

vol. 40

|

issue 2

221-239

PL

W pracy przedstawiono powiązania archeologii z systemami totalitarnymi – faszyzmem i komunizmem. Ukazano, jak na polecenie hitlerowskich ideologów uzasadniano podbój ziem polskich jako ziem ongiś zamieszkanych przez Germanów, a znacznie później zajętych przez Polaków. Archeolodzy nazistowscy mieli też odkrywać lub wręcz fabrykować odkrycia pangermańskich miejsc kultu, służących potem nowym rytuałom. Faszyści włoscy, dokonując podboju Afryki Północnej, kreowali się na potomków Rzymian legalnie odbudowujących Imperium Romanum. Po wojnie władze stalinowskie w Polsce usiłowały legitymizować swoje rządy jako kontynuatorzy władców piastowskich, a przesiedlonym Polakom zaszczepiać myśl, że mieszkają na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Władze Związku Sowieckiego traktowały zaanektowane kraje jak swoje kolonie i rabowały wszystko, także stanowiska archeologiczne. Komuniści rządzący Rumunią udawali następców królów dackich, bohaterskich obrońców przed Rzymianami. Przedstawione przykłady pokazują, że ideologowie nazistowscy i komunistyczni chętnie posługiwali się usłużnymi archeologami, którzy dostarczali im zamówione wyniki badań.

9

Przymusowe wywłaszczenia w dobie budowy Nowej Huty

75%

Krzysztonek J.

Horyzonty Polityki

|

2013

|

vol. 4

|

issue 6

141-151

PL

Artykuł dotyczy zasadniczo problematyki przymusowych wywłaszczeń, które dotknęły mieszkańców około 4 tysięcy podkrakowskich gospodarstw w rejonie Mogiły i Pleszowa w związku z pierwszym etapem budowy kombinatu przemysłowego i miasta Nowa Huta w latach 1949-1955. Najważniejsze tezy pojawiające się w artykule to między innymi teza o nieodpowiednim przygotowaniu legislacyjnym komunistycznych władz do przeprowadzenia masowych wywłaszczeń w dobie postępującej industrializacji, dalej teza o masowym wywłaszczeniu przez władzę ludową głównie gospodarstw małych i średnich, a nie – jak głosiła ówczesna propaganda – wielkich majątków bogatych obszarników. Ponadto pojawia się teza o braku należytego zadośćuczynienia materialnego ze strony państwa wobec właścicieli przymusowo wywłaszczonych gospodarstw w okresie PRL. W warstwie źródłowej artykuł oparty jest zasadniczo na opublikowanych wspomnieniach mieszkańców gospodarstw, które zostały przymusowo wywłaszczone w związku z budową Nowej Huty. Niezbędne przy pisaniu tego artykułu okazały się również pozycje kronikarskie dokumentujące miejsce i badany czasookres. Przy analizie materiałów nie mogło także zabraknąć ówczesnej literatury o wydźwięku propagandowym. Nie do przecenienia w tym temacie były również pozycje z zakresu socjologii społecznej. Zasadnicza konstrukcja pracy opiera się na metodologii chronologiczno-problematycznej. W kilkunastu akapitach części głównej tekstu ujęte zostały najważniejsze kwestie związane z badanym obszarem tematycznym. W podsumowaniu natomiast znalazły się wnioski, będące odpowiedziami na stawiane we wstępie pracy pytania i tezy badawcze.

10

Terror ciała i wstrętny stalinizm w filmie "Chrustalow, samochód!" Aleksieja Germana starszego

75%

Gorlewska P.

Kwartalnik Filmowy

|

2013

|

issue 83-84

226-238

PL

Celem artykułu jest analiza i interpretacja obrazu męskiej cielesności w filmie "Chrustalow, samochód!" (1998). Punktem wyjścia analizy jest pytanie o wygląd socrealistycznego bohatera w kinie stalinowskim i w okresach, gdy był on krytycznie reinterpretowany. Na przykładzie filmu Germana zostały pokazane sposoby, w jakie jednostka była ujarzmiana w totalitarnym systemie za pomocą dyskursu o cielesności. Pokazana w utworze wyobrażona historia tragicznego związku syna z ojcem może być interpretowana jako metafora traumatycznego sowieckiego doświadczenia. Jak każda opowieść o traumie, niedostępnej porządkowi świadomości, a więc i językowi, tak i ten film nośnikiem bolesnej pamięci czyni ciało, w tym wypadku ciało męskie w różnych stadiach rozwoju. Narrator przeżywa terror dorastania w socjalistycznej rzeczywistości, jego ojciec staje się ofiarą czystki i gwałtu, a Stalin doświadcza terroru śmierci. W filmie zostaje zdekonstruowana cielesność ideologicznie poprawna, wyobrażona dzięki socrealistycznym kanonom. Reżyser pokazuje realne ciała zamieszkujące Związek Radziecki: skalane, cierpiące i martwe.

EN

The aim of this article is to analyse and interpret the image of male physicality in the film "Khrustalyov, My Car!" (dir. Aleksey yuryevich German /1998/). The starting point of the analysis is a question about the appearance of the socialist realist hero in the cinema of Stalin’s era and in periods when he was critically reinterpreted. Using German’s film as an example, ways in which an individual was subjugated in a totalitarian system are shown using the discourse of corporeality. The fictitious story of a tragic relationship between father and son can be interpreted as a metaphor of the traumatic soviet experience. Like every story about a trauma, inaccessible to the order of consciousness, and therefore also inaccessible to language, also this film makes the body the vessel of painful memory. In this case the body in question is a man’s body at various stages of development. The narrator experiences the terror of growing up in the socialist reality, while his father becomes a victim of a Stalinist purge and terror, whereas Stalin experiences the terror of death. In the film ideologically correct corporeality, imagined through the canon of socialist realism, is deconstructed. The director shows real bodies inhabiting Soviet Union: defiled, suffering and dead.

11

Rodzina w sytuacji stalinowskiego zniewolenia

75%

Jolanta Kryńska E.

|

2016

|

vol. XIV

|

issue (2/2016)

341-367

EN

The situation of Polish families during Stalinist subjugation was particularly arduous. The family was treated as an important part of the political system’s socialization which was not rooted at all in the sphere of traditional values and norms developed in the process of historical progress of the Polish statehood. Due to the foundations of Latin civilization based on personalization that were cherished by Polish families, cynical endeavors to take away freedom, legal capacity and personal property – the objectives which Stalinism aimed at both indirectly and directly – failed, which destroyed the communists’ plans. The family did not cease to be the most important centre of human life and development. Theoreticians of a „new deal” did not manage to limit the family to the role of a „basic social unit” of „socialist morality”.

PL

Sytuacja polskich rodzin w okresie stalinowskiego zniewolenia była szczególnie trudna. Rodzinę traktowano jako ważną agendę socjalizacji politycznej systemu, który nie posiadał najmniejszego zakorzenienia w sferze tradycyjnych wartości i norm, ukształtowanych w procesie historycznego rozwoju polskiej państwowości. Wobec pryncypiów łacińskiej cywilizacji, opartej na pojęciach personalizmu, cenionych w polskich rodzinach, cyniczne zabiegi odebrania wolności, podmiotowości i osobistej własności – cele, do których w mniej lub bardziej zawoalowany sposób zmierzał stalinizm – nie powiodły się, co doprowadziło do załamania planów komunistów. Rodzina nie przestała być najważniejszym środowiskiem życia i rozwoju istoty ludzkiej, nie udało się teoretykom „nowego porządku” – sprowadzić rodzinę do roli „podstawowej komórki społecznej” o „moralności socjalistycznej”.

12

Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939

71%

Wołos M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2016

|

issue 97

31-63

EN

The participation of the USSR’s citizens in Spanish Civil War was significant. Four thousand people were sent to support the Peoples Front government, including about 1000 civilian specialists and several hundred of secret service agents. Pilots and tankers formed the most numerous group of military advisers. The elite of the Red Army was sent to Spain. Majority of them consisted of relatively young men, born at the turn of 19 and 20 centuries. Joseph Stalin regarded the Civil War in Spain as a firing range for the Soviet military equipment and specialists. Moscow also took care for promoting communism and internationalism by sending journalists, writers and cameramen to Spain. The losses during the conflict were painful, but did not undoubtedly undermine the military capabilities of the Soviet Union. It is estimated that during the conflict, 198 advisers and military specialists were killed, including at least 93 pilots.

PL

Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii był znaczący. Dla wsparcia obozu lewicy i armii Frontu Ludowego posłano ok. 4 tysięcy ludzi, w tym ok. tysiąca specjalistów cywilnych i kilkuset agentów służ specjalnych. Największą liczbę doradców wojskowych stanowili piloci oraz czołgiści. Do Hiszpanii wysłano elitę Armii Czerwonej, ludzi w zdecydowanej większości stosunkowo młodych, bo urodzonych na przełomie XIX i XX w. Józef Stalin traktował wojnę domową jako poligon doświadczalny dla własnego sprzętu oraz specjalistów. W Moskwie zadbano również o promowanie komunizmu i internacjonalizmu, posyłając do Hiszpanii dziennikarzy, pisarzy i kinooperatorów. Poniesione w trakcie konfliktu straty były bolesne, ale z pewnością nie nadszarpnęły nadmiernie potencjału militarnego Związku Sowieckiego. Oblicza się, że w trakcie konfliktu zginęło 198 doradców oraz specjalistów wojskowych, w tym co najmniej 93 lotników.

13

„Kler w naszym województwie przejawia bardzo zamaskowaną działalność”, czyli oblicza walki cenzury z religią na Pomorzu Gdańskim w latach stalinizmu. Analiza dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku

63%

Gogol B.

Przegląd Religioznawczy

|

2018

|

issue 3/269

EN

The activity of preventive censorship in the People’s Republic Poland was clearly part of the confrontation between the Polish United Workers’ Party and the Catholic Church. After 1945, the communist party built a monopoly on propaganda in the spirit of Stalinism shaped in Poland, clearly imprinting its mark on the life of society. Hence the scope of activity and the activity of censorship increased steadily until 1956. The article is an attempt to show in what ways the communist authorities tried to limit or even completely remove the presence of the Church, customs and values of the Catholic religion in various spheres of society. In this process, censorship played a role of a completely subordinate communist, usually unusually useful, orthodox guardian of the unreal image of the constitution and the new human being, in which the Catholic Church, its institutions and supporters were located at the level referred to as “reaction”. The article presents censorship in the People’s Republic Poland in its local dimension, in Gdańsk Pomerania, from the perspective of local press control, with its regional specificity, but also as a supervisor over any form of printing and image published in the region or its dissemination by the Church. The topic was prepared on the basis of documents of the VoivodshipOffice for Press, Publishing and Entertainment from the years 1945–cenzura956.

PL

Stalinizm, mający wpływ na różne sfery życia w Polsce, nie pominął również teatru. Ta dziedzina sztuki była niezwykle ważnym nośnikiem wielu kwestii. W lutym i czerwcu 1951 roku sprawa kontroli życia teatralnego powracała na kolejnych odprawach krajowych. Cenzorzy wskazywali na pewną zmianę: „Jeżeli chodzi o imprezy typu religijnego, jest ich mniej, ale jakość nabrała cech negatywnych”. Na czym polegały wykroczenia, które dostrzegł urząd cenzury w tej dziedzinie życia? W maju 1953 roku naczelnik urzędu tak opisał pracę referatu widowisk na „odcinku katolickim”: „Na terenie powiatu wejherowskiego złapaliśmy dziką imprezę amatorską. Zespół Seminarium Duchownego z Pelplina wystawiał wycofaną sztukę bez naszego zezwolenia”. To były stałe trudności z kontrolą występów zespołów amatorskich, o czym można przeczytać w sprawozdaniu przygotowanym dla GUKP: „Osobnym agadnieniem jest sprawa dzikich zespołów. Wyłapywanie ich to nie jest prosta sprawa. Grasują one nie tylko po miastach powiatowych, ale i gminnych, po PGR-ach itp. Dużym utrudnieniem dla nas jest fakt, że niekiedy zespoły te mają zezwolenie GUKP, a referent widząc pieczątkę GUKP, automatycznie daje zezwolenie. Również zdarzają się przypadki, że Ministerstwo Kultury i Sztuki informuje zespoły, że są zwolnione od obowiązku zgłaszania programów wtedy, kiedy nie mają tekstów słownych”. Czytelnik sprawozdań cenzorskich z tego odcinka walki z Kościołem miał wrażenie, że w dłuższej perspektywie czasu cenzura nie mogła tego starcia wygrać. Działania administracyjne wymagały zbyt wielu środków.

14

POWIATOWY URZĄD BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO W SIERPCU WOBEC KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W LATACH 1945–1956

63%

Celmer M.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2020

|

issue 2(263)

s. 29-40

PL

Prezentowany artykuł przestawia działania jakie prowadził Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Sierpcu wobec Kościoła Rzymskokatolickiego w latach 1945–1956. Działania te miały głównie charakter tajny. Polegały na inwigilowaniu duchowieństwa, zwalczaniu i ograniczaniu jego wpływów na wiernych oraz przeciwdziałaniu uroczystościom religijnym. Kościół w tym okresie został poddany trudnej próbie, gdyż w Polsce istniał totalitaryzm stalinowski.

EN

The presented article presents the activities carried out by the Poviat Public Security Office in Sierpc towards the Roman Catholic Church in the years 1945–1956. These activities were mainly secret. They consisted in surveillance of the clergy, combating and limiting its influence on the faithful and preventing religious ceremonies. The Church was subjected to a difficult test during this period, as Stalinist totalitarianism existed in Poland.

15

Ewolucja systemu kontroli państwowej w Rosji Radzieckiej i Związku Radzieckim w latach 1917–1953

63%

Daniłowski M.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2019

|

vol. 18

|

issue 2

91-109

PL

Zagadnienie kontroli odgrywało istotną rolę w ideologii komunistycznej. Koncepcję kontroli robotniczej komuniści próbowali wcielić w życie jeszcze przed Rewolucją Październikową. W historii kontroli państwowej w Związku Radzieckim kluczową rolę odegrały czasy stalinowskie. Lenin, chociaż będący twórcą i głównym ideologiem nowo powstałego państwa, ze względu na swoją chorobę i śmierć niedługo po zakończeniu wojny domowej w Rosji, nie miał możliwości wprowadzenia w życie sporej części głoszonych przez siebie postulatów. Stosunkowo długi, bo niemal 30-letni okres rządów Stalina (lata 1924–1953) oraz zakres władzy, jaką udało mu się uzyskać, umożliwiły mu realizację leninowskich idei wedle własnej wizji. Wypracowane w latach 1917–1953 wzorce kontroli państwowej były w dużej mierze powielane w następnych latach istnienia Związku Radzieckiego. Ze względu na ekspansję komunizmu po II wojnie światowej były również przejmowane przez inne kraje socjalistyczne. Celem tej publikacji jest ukazanie charakterystycznych cech dla poszczególnych etapów ewolucji systemu kontroli państwowej w Rosji Radzieckiej i Związku Radzieckim w latach 1917–1953 oraz wskazanie czynników, które determinowały te zmiany.

EN

The issue of control played an important role in communist ideology. The concept of workers’ control was tried by the communists before the October Revolution. Stalinist times played a key role in the history of state control in the Soviet Union. Lenin, although the creator and main ideologist of the newly created state, due to his illness and death shortly after the end of the civil war in Russia, had no opportunity to implement a large part of his postulates. The relatively long, almost 30-year period of Stalin’s rule (1924–1953), and the scope of power he managed to obtain enabled him to implement Leninist ideas according to his own vision. The patterns of state control developed in 1917–1953 were largely reproduced in the following years of the Soviet Union’s existence. Due to the expansion of communism after World War II, they were also taken over by other socialist countries. The purpose of this publication is to show the characteristic features of the various stages of the evolution of the state control system in Soviet Russia and the Soviet Union in 1917-1953, and to indicate the factors that determined these changes.

16

National Icon and Cultural Ambassador: Zoltán Kodály in the Musical Life of State Socialist Hungary

63%

Péteri L.

Polski Rocznik Muzykologiczny

|

2021

|

vol. 19

147-181

PL

W moim artykule podnoszę temat zmieniającej się pozycji kompozytora, etnomuzykologa i edukatora muzycznego Zoltána Kodálya w życiu muzycznym i kulturalnym komunistycznego państwa węgierskiego w okresie stalinizmu i latach, które nastąpiły po nim. Dzięki swojemu konserwatywnemu, inspirowanemu folklorem, językowi muzycznemu, a także sławie „nauczyciela narodu”, Kodály zyskał we wczesnych latach 50. XX wieku status niezrzeszonego sympatyka i sojusznika aparatu socjalistycznego państwa. Najłatwiejszym sposobem zaspokojenia inspirowanych manifestami estetycznymi Żdanowa oczekiwań władzy politycznej w dziedzinie komponowania muzyki było naśladownictwo stylu Kodálya. Jednocześnie artysta ten zachował reputację „prawdziwej” ikony narodu węgierskiego. W opinii wielu kręgów politycznych i kulturalnych, jego muzyka była w stanie wyrażać (choć w zawoalowany sposób) nastroje antystalinowskie – szczególnie po 1953 roku. Choć Kodály nie brał aktywnego udziału w walce politycznej związanej z rewolucją węgierską roku 1956, był wymieniany jako kandydat na głowę państwa przez ważne siły rewolucyjne. Po stłumieniu powstania, przywróceni do władzy komuniści skorygowali swoją politykę wobec sztuki. Nowa polityka kulturalna rezygnowała z koncepcji zunifikowanej sztuki węgierskiej, która byłaby „narodowa w formie i socjalistyczna w treści”. Poskutkowało to chwilowym osłabieniem pozycji Kodálya, która stała się niepewna, szczególnie wobec wyzwań, jakie niosły ze sobą awangardowe nurty kompozytorskie oraz konkurencyjne modele edukacji muzycznej. Jednakże począwszy od wczesnych lat 60., kiedy zarówno blok wschodni, jak i zachodni wystąpiły ze strategiami długoterminowego współistnienia, Kodály zyskał w oczach władzy nową funkcję, związaną z jego reputacją w kręgach kulturowych Zachodu jako jednego z wielkich humanistów europejskich, a także autora metody edukacyjnej, która cieszyła się wielkim zainteresowaniem profesjonalistów na całym świecie, szczególnie w Stanach Zjednoczonych. W moim artykule analizuję również polityczne efekty wizyty Kodálya w Moskwie w 1963 roku. Wydaje się, że kompozytor pełnił wówczas rolę mediatora ponad podziałami politycznymi. Jego podróże na Zachód przyniosły mu wielkie sukcesy osobiste, co umocniło jego pozycję na Węgrzech.

EN

In my paper, I wish to raise questions pertinent to the changing position of the composer, ethnomusicologist and musical educationalist Zoltán Kodály in the musical and cultural life of the Stalinist and post-Stalinist periods of Hungarian state socialism. Owing to his folkloristic and conservative musical style, and also his identity as “an educator of the people,” Kodály established his status as a fellow traveller of state socialism in the early 1950s. The easiest way in Hungarian composition to satisfy the expectations of the political power, as inspired by Zhdanov’s aesthetics, was to follow the style of Kodály. At the same time, Kodály sustained his reputation as a “genuine” national icon whose music was capable of expressing, even if in riddle form, anti-Stalinist sentiments in the eyes of various political and cultural circles, especially after 1953. In spite of the fact that Kodály did not take any active part in the political struggles in the revolution of 1956, he was named as a candidate for head of state by important revolutionary forces. Following the suppression of the revolution, the restored state socialist political power revised its practices in the field of art. The fact that the new cultural policy gave up the idea of a unified Hungarian art which is “national in form and socialist in content,” resulted in a temporary weakening of Kodály’s position. Kodály’s status was precarious, subjected to a challenge by avant-garde trends in composition and competing paradigms of musical education. From the early 1960s, however, when both the Western and Eastern political systems proposed strategies for long-term coexistence, Kodály gained a new function from the perspective of the political power. In Western cultural circles Kodály sustained a reputation as one of the great European humanists, and his music educational method generated a strong professional interest globally, and particularly in the USA. My paper also examines the cultural political impact of Kodály’s visit to Moscow in 1963. Kodály seems to have functioned as a mediator across the political divide. He had achieved great personal successes during his tours to the political West, and this reinforced his position in Hungary.

17

Inwigilacja i proces kierownictwa Zarządu Okręgowego Państwowych Nieruchomości Ziemskich w Olsztynie

63%

Gross R.

Dzieje Najnowsze

|

2018

|

vol. 50

|

issue 2

PL

W artykule przedstawiono proces usuwania ziemian ze stanowisk kierowniczych w Zarządzie Okręgowym Państwowych Nieruchomości Ziemskich w Olsztynie. Na podstawie analizy akt wytworzonych przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Olsztynie oraz akt procesowych Sądu Apelacyjnego w Olsztynie wykazano rolę funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, a także dyspozycyjnych prokuratorów oraz sędziów w przygotowaniu procesów pokazowych i skazaniu kierownictwa przedsiębiorstwa na bardzo surowe kary, w tym dyrektora na karę śmierci. The article presents a process of ousting landowners from managerial posts in the Regional Department of the State Land Properties in Olsztyn. Upon an analysis of documents generated by the Voivode Office of Public Security in Olsztyn and procedural documents of the Appellate Court in Olsztyn a role played by functionaries of the Public Security Office was revealed, together with that of prosecutors and judges in preparations for show trials and conviction with severe punishment, including the death penalty.

18

DZIAŁANIA WŁADZ KOMUNISTYCZNYCH WOBEC KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W POWIECIE PŁOCKIM W LATACH 1945-1956 (WYBRANE ASPEKTY). CZĘŚĆ II

63%

Celmer M.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2019

|

issue 4(261)

30-37

PL

Niniejszy artykuł przedstawia działania jakie prowadziły władze komunistyczne przeciwko Kościołowi katolickiemu na terenie powiatu płockiego w latach 1945-1956. W artykule szczególny nacisk położono na scharakteryzowanie roli aparatu bezpieczeństwa w walce z Kościołem katolickim. Totalitarny reżim komunistyczny podejmował działania mające na celu usunięcie Kościoła z przestrzeni publicznej. Pomimo stosowania różnych działań represyjnych, Kościół katolicki przetrwał ten trudny okres i wyszedł zwycięsko ze zmagań z systemem komunistycznym.

EN

The present article is describing action communist authorities conducted which against the Roman Catholic Church in the Płock district in years 1945-1956. In the article the special stress was put for characterizing the role of the security service in the fight with the Roman Catholic Church. The totalitarian communist regime took action being aimed at removing the Church from the public sphere. In spite of applying coercive various actions, the Roman Catholic Church survived throughout this difficult period and emerge victorious from the struggle with the Communist system.

19

„Krakowska prowokacja”? O „Dziadach” Adama Mickiewicza w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego

63%

Makaruk M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2019

|

vol. 19

224-242

RU

This essay is an analysis and interpretation of Bohdan Korzeniewski’s June 1963 staging of Forefathers’ Eve in the Juliusz Słowacki Theatre in Krakow. Korzeniewski’s spectacle, named by Maria Czanerle ‘the most shocking thing ever done to Forefathers’ Eve’, with awe- -inspiring stage design by Tadeusz Brzozowski and Krzysztof Penderecki’s avant-garde music, did not earn a lasting place in the history of theatre. It received rather lukewarm reviews and did not gain the favour of actors, either. Despite being received enthusiastically by such distinguished critics as Marta Fik and Stanisław Marczak-Oborski, Korzeniewski’s Forefathers’ Eve has largely been forgotten. This essay is an attempt at reconstructing the performance based on the remaining theatrical copies, reviews and memories of those who collaborated on the production. The essay’s author poses the question about what part of Korzeniowski’s failure was due to the historical context and the impossibility to realize this concept in another reality an on another stage. As, indeed, Korzeniewski created his interpretation in 1953 and it was part of a secret ministry competition for the first postwar staging of Forefathers’ Eve. Analyzing the implicit signs present in the director’s concept, which refer to the reality of the war, occupation and Stalinist period, the author also asks how Polish romantic drama staging history would have unfolded if it was Korzeniewski and not Aleksander Bardini who staged Forefathers’ Eve in 1955 in the Polish Theatre in Warsaw.

20

„Dobrze jest już wtedy, gdy nie jest bardzo źle”…, czyli o sytuacji wsi ukraińskiej po Wielkim Głodzie

63%

Kuśnierz R.

Dzieje Najnowsze

|

2020

|

vol. 52

|

issue 2

EN

The article presents an analysis of the Ukrainian countryside after the Great Famine of 1932–1933. In 1934, hunger continued, although on a much smaller scale than in 1933. The mid-1934 brought a relative stabilisation, but it did not mean that the standard of living resembled that of the period of the New Economic Policy.

PL

W artykule przeanalizowano sytuację wsi ukraińskiej po Wielkim Głodzie z lat 1932–1933. W 1934 r. nadal występował głód, oczywiście w znacznie mniejszych proporcjach aniżeli w 1933 r. Od połowy 1934 r. sytuacja zaczęła się względnie stabilizować, choć poziom życia nie przypominał ten z czasów NEP-u.

Refine search results

Drogi i bezdroża życia „prawdziwego komunisty”. Kilka uwag na marginesie książki Piotra Lipińskiego

Świątynia nowej wiary. Filmowe obrazy budowy Pałacu Kultury 1952-1955

Репресії сталінського режиму щодо Римсько-католицької церкви на Волині і в Східній Галичині у 1939–1941 рр.

Stalinizacja sportu w województwie łódzkim w latach 1949–1956

Zapiski oficera Armii Czerwonej Sergiusza Piaseckiego – polska próba zgłębienia mentalności jednostki wychowanej w systemie stalinowskim

Sokoły Stalina. Mitologizacja lotnictwa w sowieckim kinie stalinowskim

Nauki historyczne w Polsce z sowieckiej perspektywy

Archeologia w dobie nacjonalizmów i totalitaryzmów europejskich

Przymusowe wywłaszczenia w dobie budowy Nowej Huty

Terror ciała i wstrętny stalinizm w filmie "Chrustalow, samochód!" Aleksieja Germana starszego

Rodzina w sytuacji stalinowskiego zniewolenia

Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939

„Kler w naszym województwie przejawia bardzo zamaskowaną działalność”, czyli oblicza walki cenzury z religią na Pomorzu Gdańskim w latach stalinizmu. Analiza dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku

POWIATOWY URZĄD BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO W SIERPCU WOBEC KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W LATACH 1945–1956

Ewolucja systemu kontroli państwowej w Rosji Radzieckiej i Związku Radzieckim w latach 1917–1953

National Icon and Cultural Ambassador: Zoltán Kodály in the Musical Life of State Socialist Hungary

Inwigilacja i proces kierownictwa Zarządu Okręgowego Państwowych Nieruchomości Ziemskich w Olsztynie

DZIAŁANIA WŁADZ KOMUNISTYCZNYCH WOBEC KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W POWIECIE PŁOCKIM W LATACH 1945-1956 (WYBRANE ASPEKTY). CZĘŚĆ II

„Krakowska prowokacja”? O „Dziadach” Adama Mickiewicza w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego

„Dobrze jest już wtedy, gdy nie jest bardzo źle”…, czyli o sytuacji wsi ukraińskiej po Wielkim Głodzie