Search results

1

Rozwój drukarstwa muzycznego u staroobrzędowców popowców w XIX i na początku XX wieku

100%

Sawicki D.

ELPIS

|

2015

|

vol. 17

127-138

PL

Głównym zadaniem, jakie postawił sobie autor przytoczonego artykułu, było nakreślenie początków pojawienia się drukarstwa muzycznego u staroobrzędowców uznających kapłaństwo. Analizując pierwsze przedsięwzięcia w dziedzinie drukowania śpiewników cerkiewnych zawierających nuty, wykazał jego pionierskość. Jednocześnie wskazuje na liczne niedociągnięcia redakcyjne oraz samego druku. Analizując wkład ks. Prof. Dymitra Razumowskiego w cały proces przygotowania do druku śpiewników autor udowadnia, iż realizacja wydania była możliwa tylko dzięki wzajemnej współpracy pomiędzy wydawcą a redaktorem. W dalszej kolejności autor wyjaśnia przyczyny nie przyjęcia nowo wydrukowanych ksiąg przez środowiska staroobrzędowców tak w Rosji, jak i na emigracji. Drugą część pracy autor poświęcił na opisanie działalności wydawniczej prowadzonej w Kijowie a potem w Moskwie przez Łazarza Kałasznikowa, a szczególnie wielkiego wkładu, jaki włożył w popularyzację różnych form staroruskiego śpiewu cerkiewnego. Na podstawie dostępnych źródeł autor wykazał, iż przedsięwzięcia wydawnicze realizowane przez Kałasznikowa zawdzięczają swoje powodzenie poparciu udzielonemu wydawcy przez władze cerkiewne oraz sprzyjającym staroobrzędowcom uwarunkowaniom politycznym.

EN

The main goal of this article’s author is to describe the beginnings of the music printing with the Old Believers acknowledging priests (Popovtsy). The first attempts of printing the orthodox songbooks containing notes have been pioneering. However, there were quite a few editorial as well as printing flaws. The current author, by analyzing priest’s professor Dymitr Razumowski contribution into the whole process of songbooks printing, proves that it has been possible to organize edition only thanks to the cooperation between the editor and publisher. Further, there are explained the causes of printed songbooks rejection among the Old Believers not only in Russia but also among those who emigrated. The second part of this work is dedicated to Lasar Kalashnikov’s editorial activity carried in Kiev and afterwards in Moscow, especially his great contribution into popularization of different forms of the Old Believers’ church singing. Based on the accessible sources, it is described that Kalashnikov’s editorial successes have been only possible owing to the fact of the orthodox church authorities’ support and political favourable for the Old Believers circumstances.

2

Kwestia „razdielnorieczija” i śpiewu wielogłosowego w nauczaniu staroobrzędowców rosyjskich

100%

Sawicki D.

ELPIS

|

2014

|

vol. 16

201-209

PL

Artykuł zawiera rozważania na temat dwóch bardzo istotnych problemów dotyczących śpiewu cerkiewnego na Rusi. Autor w pierwszej części analizuje genezę dość unikalnego zjawiska muzyczno-językowego, określanego mianem „razdielnorieczija” (in. chomonii). Przedstawiając problem z punktu widzenia jednej z bardziej konserwatywnych grup wyznawców prawosławia – staroobrzędowców, stara się udowodnić, że elementy chomonii zawarte w tekstach liturgicznych, zawartykch w staroruskich śpiewnikach były przez nich traktowane nie tylko w kategorii wypełniaczy melizmatów, (podobne do łacińskich tropów). Zwolennicy „starych tradycji” zarówno chomonię, jak również wielogłosowe sprawowanie nabożeństw traktowali jako jeden ze znaków sakralnych. W drugiej części artykułu, autor stara się odpowiedzieć na pytanie, o przyczyny negatywnego stosunku staroobrzędowców do śpiewów wielogłosowych.

EN

This article discuses two very important problems concerning liturgical singing in Ruthenia. The first part of the article contains an analysis of the musical and linguistic phenomenon of razdelnorechie (also known as homonia). The author, presenting the issue from the Old Believers’ point of view, tries to prove that elements of homonia in liturgical texts, contained in Old Believers songbooks, have not only been treated as a fillers of melisma (similar to latin tropus). Supporters of ‘the old tradition’ treated homonia and polyphonic services as sacred signs. The author in the second part of the article tries to find out the reasons of the Old Believers’ negative attitude to polyphonic singing.

3

Grzeszyć słowem. O fragmencie językowego obrazu świata staroobrzędowców na podstawie Spowiedzi pustelniczej

100%

Orzechowska J.

Prace Językoznawcze

|

2015

|

issue 17/2

67-73

EN

Hermit’s Confession includes 36 sins which can be committed through words. Such a list made it possible to reconstruct the system of values regulating the utterances of the Old Believers. It was a sin for them to speak too much and too loud. Excessively emotional words (both positive and negative) made the utterance sinful as well. Qualitative sins included: vulgar speech, telling lies, and expressing negative emotions towards another man. Among lies, two groups were especially marked: perjury under oath and defamation

4

Początki badań kultury i języka staroobrzędowców w Polsce

100%

Maryniakowa I.

Acta Baltico-Slavica

|

2013

|

vol. 37

211-220

EN

The Old Believers – the descendants of Russians who in the middle of the seventeenth century did not accept the reforms of Patriarch Nikon – had to leave their homeland due to persecution. They came to Poland about 300 years ago and in the area of the Old Republic, and they were treated with respect. In the Polish literature, the first mention of them appeared in the mid-nineteenth century, in the writings of Benedykt Tykiel and Karol Mecherzyński. At the beginning of the twentieth century, Karol Dębiński and Alfons Mańkowski also wrote about the Old Believers, and then Wiktor Piotrowicz, Jędrzej Giertych, Stefan Grelewski and Melchior Wańkowicz. In the postwar period, Wiktor Jakubowski conducted research on this community. Research on the Old Believers’ language, a well preserved Russian dialect, was organized by Anatol Mirowicz at the University of Warsaw – numerous works were prepared by Iryda Grek-Pabisowa and Irena Maryniakowa. The interest in the members of what now is called the Polish Pomeranian Old Believers Orthodox Church still continues, and numerous studies about various aspects of their lives are being conducted at the moment.

RU

Старообрядцы, потомки русских, которые в середине семнадцатого века не приняли реформы патриарха Никона, преследовались, покидали родину, переселяясь в другие страны. В Польшу они прибыли около 300 лет назад и были приняты толерантно. В польской письменности первое упоминание о них относится к середине девятнадцатого века, как писали Бенедикт Тыкель и Кароль Мехежински. В начале ХХ века о них писали ксендз Кароль Дембински, ксендз Альфонс Маньковски, Виктор Петрович, Енджей Гертых, ксендз Стефан Грелевски, Мельхиор Ванькович. В послевоенный период старообрядцами, особенно на Мазурии, интересовался Виктор Якубовски. Изучение их родного языка, хорошо сохранившегося русского диалекта, организовал в Варшавском университете Анатоль Мирович. Появился целый ряд работ Ириды Грек-Пабисовой и Ирены Марыняковой. Интерес к старообрядцам в Польше сохраняется – проводятся многочисленные исследования различных аспектов их жизни.

5

On Pomorskiye Otvety

100%

Drozdek A.

Roczniki Teologiczne

|

2018

|

vol. 65

|

issue 7: Teologia ekumeniczna

35-52

EN

Pomorskiye otvety is a presentation of the doctrine of the Old Believers in form of answers to 106 questions presented by a representative of the Synod, hieromonk Neofit. In this work written primarily by Andrei Denisov, major points of disagreement between the Old Believers and the official church arc discussed: the 2-finger sign, the number of the sung alleluias, the representation of the cross, the Eucharist, the spelling of the name of Jesus, the wording of the creed, and many others. The article briefly presents these points and responses to them. It also discusses the problem of viability of sacraments among Old Believers and focuses on the Eucharist and the sacrament of marriage.

PL

Pomorskie odpowiedzi to prezentacja doktryny staroobrzędowców w formie odpowiedzi na 106 pytań przekazanych przez przedstawiciela Synodu, hieromnicha Neofita. W tej pracy, napisanej głównie przez Andrzeja Denisowa, omówiono główne punkty niezgody między staroobrzędowcami a oficjalnym kościołem: żegnanie się dwoma palcami, liczba śpiewanych alleluja, prezentacja krzyża, Eucharystia, pisownia imienia Jezusa, sformułowanie credo i wiele innych. Artykuł przedstawia krótko te kwestie i odpowiedzi na nic. Omawia również problem żywotności sakramentów wśród staroobrzędowców i koncentruje się na Eucharystii i sakramencie małżeństwa.

6

Rola imiesłowów przysłówkowych uprzednich w wyrażaniu stosunków temporalnych w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców mieszkających w Polsce

84%

Paśko-Koneczniak D.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 66

371-384

PL

Przedmiotem rozważań jest analiza znaczeń i relacji temporalnych wyrażanych za pomocą imiesłowów przysłówkowych uprzednich w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców mieszkających w P olsce. Analizowane przykłady zostały wyekscerpowane z materiału zgromadzonego współcześnie oraz pochodzącego z badań z lat 1950–1970 prowadzonych przez Irydę Grek-Pabisową i Irenę Maryniakową. Rosyjska gwara staroobrzędowców określana jest jako najbardziej zbliżona do grupy zachodniej środkowowielkoruskich gwar akających, tzw. grupy pskowskiej. Imiesłowy przysłówkowe uprzednie na -(f)šy mają w gwarze staroobrzędowców szerokie zastosowanie i tworzone są zarówno od czasowników nieprzechodnich, jak i przechodnich. W odróżnieniu od rosyjskiego języka literackiego w gwarze staroobrzędowców mieszkających w Polsce formy imiesłowowe na -(f)šy występują w funkcji orzeczenia. W badanej gwarze staroobrzędowców imiesłowy przysłówkowe uprzednie mogą wyrażać m.in. czynność przeszłą, której skutki są aktualne w momencie mówienia; cechę lub stan subiektu w teraźniejszości lub przeszłości; cechę lub stan obiektu, która jest rezultatem czynności przeszłej; czynność uprzednią w stosunku do innej czynności przeszłej; tzw. conclusivus, czyli wnioskowanie na temat realizacji czynności; możliwy rezultat w teraźniejszości; możliwe zdarzenie przyszłe w przeszłości; możliwą czynność następczą w przyszłości; uprzedniość zdarzenia w przyszłości; czynność lub stan towarzyszące innej czynności, która ma miejsce w teraźniejszości; równoczesność dwóch czynności w przeszłości.

EN

The article is an analysis of meanings and temporal relationships expressed by means of past adverbial participles in the Russian dialect spoken by the Old Believers living in Poland. Linguistic samples have been excerpted from the recently collected material as well as from the research which was carried out by Iryda Grek-Pabis and Irena Maryniak between the 1950s and the 1970s. The Russian dialect used by the Old Believers is considered closest to the western group of Central Russian akanie dialects, the so-called Pskov group. Past adverbial participles ending in -(f)šy are widely used in the Old Believers’ dialect and they are formed on the basis of both transitive and intransitive verbs. In contrast to the standard variety of Russian, in the dialect used by the Old Believers inhabiting Poland, adverbial forms ending in -(f)šy can function as predicates. In the researched dialect, past adverbial participles can be used to express, for example, an activity performed in the past whose result is still present at the moment of speaking, a feature or state of the subject in the present or in the past, a feature or state of the object which is the result of an activity performed in the past, an activity anterior to another activity in the past, a conclusive meaning, a possible result in the present, a probable future activity expressed in the past, a possible consequence in the future, an activity anterior to another activity in the future, an activity or state accompanying another activity in the present, or two activities happening at the same time in the past.

7

Ситуация „преставления” в старообрядческой агиографии

84%

Zhuravel O.

Slavica Wratislaviensia

|

2018

|

vol. 167

63-72

EN

The situation of death in Old Believers’ hagiography The article was written based on Old Russian and Old Believers’ literature. The author places special emphasis on the Old Believers’ Hagiography, especially on the Ural-Siberian Paterik (created in the 1940–1990s), which was recently discovered by Siberian scientists. The author is researching the structure and topic of a plot situation related to dying of a saint or an ascetic. A complex of the key motifs, that define the death situation, is revealed. Amongst them is the motif of mystery, prophecy and the prediction of saint’s own death. It was noted that the topos of disease is of great importance — a detailed presentation of the physical suffering of the person. The motif of prayer and Communion was described next. It has been noted that the presentation of thedeparture of a saint is accompanied by his visions of afterlife. In addition, the theme of a “quiet demise” (death depicted as falling asleep) and few posthumous toposes, such as the transfiguration of a face after death or imperishable relics and miracles associated with them, were distinguished. It is noted that the revealed motifs, that are intrinsic to the plot topic, are reflected in the oeuvre of the leading Russian authors.

PL

Okoliczności „umierania”w hagiografii staroobrzędowców Artykuł napisano, opierając się na dziełach literatury staroruskiej oraz twórczości staroobrzędowców. Skoncentrowano się na hagiografii staroobrzędowców, a przede wszystkim na Pateryku Uralsko-Syberyjskim (stworzonym w latach 1940–1990), niedawno odkrytym przez syberyjskich uczonych. Badaniom poddano strukturę i tematykę wątków fabularnych związanych z „umieraniem” świętego lub ascety. Wybrano zbiór motywów kluczowych dla przedstawień sytuacji śmierci. Spośród nich wyłoniono motyw tajemnicy, proroctwa oraz przewidywania przez świętych własnej śmierci. Zauważono, iż ogromne znaczenie przypisuje się toposowi choroby — szczegółowemu przedstawieniu cierpienia fizycznego chorego. Następnie opisano motywy modlitwy i przyjmowania komunii. Odnotowano, że przedstawieniu odejścia świętego towarzyszą jego wizje życia pozagrobowego. Ponadto wyróżniono motyw „cichego odejścia” (śmierć przedstawiona jako zasypianie) oraz kilka toposów pośmiertnych, takich jak zmiana wyglądu twarzy zmarłego czy niezniszczalne relikwie oraz wiążące się z nimi cuda. Zauważono, iż wskazane motywy, charakterystyczne dla danego narodu, znalazły swoje odzwierciedlenie w twórczości czołowych pisarzy rosyjskich.

8

Znaczenie metody biograficznej w badaniach gwary staroobrzędowców mieszkających w Polsce

84%

Pawlaczyk A.

Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego

|

2018

|

vol. 74

107-116

PL

Celem niniejszego artykułu jest analiza przydatności i ukazanie sposobu wykorzystania metody biograficznej w badaniach zjawisk zachodzących w gwarze staroobrzędowców mieszkających w Polsce na podstawie materiałów zebranych podczas ekspedycji dialektologicznych w latach 2014–2017. Udostępnione badaczom prywatne dokumenty i nagrania rodzinne stanowią ważny materiał językowy i socjolingwistyczny. W przekazanym materiale biograficznym odnaleźć można nie tylko osobiste refleksje staro obrzędowców, ale również informacje na temat życia codziennego całej społeczności i/lub poszczególnych osób oraz relacje z określonych zdarzeń. Wspomnienia i relacje osób badanych są niezwykle ważne dla badaczy rosyjskiej gwary staroobrzędowców, ponieważ poszerzają korpus tekstów i nagrań o nowe sfery tematyczne (swobodne wypowiedzi na tematy osobiste, domowe i rodzinne), stylistyczne (artystyczna funkcja gwary w utworach poetyckich), a także stanowią przykłady spontanicznych wypowiedzi (uroczystości wspólnotowe i rodzinne).

EN

This article discusses the usefulness of the biographical method and describes the way it is employed in studying the dialect of the Old Believers living in Poland. Private family documents and recordings, which were made available to the researchers and collected during dialectological expeditions in the years 2014-2017, constitute a significant language and sociolinguistic material. In the biographical material, we can find not only personal reflections of the Old Believers, but also information about everyday life of the whole community and/or of specific people, as well as reports from particular events. Memories and reports of the respondents are especially important for the researchers of the Russian dialect of the Old Believers because they enrich the corpus of texts and recordings with new thematic (casual utterances concerning personal life, household, family) and stylistic areas (artistic function of the dialect in poetic works), as well as with examples of spontaneous utterances (community and family celebrations).

9

Opozycja „przeszłość – teraźniejszość” w wypowiedziach staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego

84%

Jaskólski A.

Przegląd Środkowo-Wschodni

|

2017

|

vol. 2

75-91

PL

Staroobrzędowcy, którzy przybywali na ziemie polskie już od II poł. XVII w., stanowili mniejszość etniczną, wyznaniową, kulturową i językową. Do II wojny światowej żyli w hermetycznych grupach, celowo izolując się od polskiego otoczenia. Mieszkali oni w homogenicznych wspólnotach wiejskich, dzięki czemu udało im się zachować własną wiarę, kulturę i język. Później jednak stopniowo zaczęli otwierać się na świat zewnętrzny. Wraz ze zmianami cywilizacyjnymi, społecznymi i demograficznymi stopniowym zmianom ulegał tryb życia starowierców, ich kultura, stosunek do religii, do swojej grupy, jej wartości, jak również stosunek do własnej odrębności. W swoich wypowiedziach starowiercy regionu suwalsko-augustowskiego (przede wszystkim przedstawiciele starszego pokolenia) często porównują przeszłość z teraźniejszością, mówiąc o zmianach, jakie się dokonały w ich życiu codziennym, światopoglądzie, systemie wartości i stosunku do własnej odrębności. W analizowanych wypowiedziach można zaobserwować pozytywne wartościowanie przeszłości, negatywną ocenę teraźniejszego stanu rzeczy oraz obawę o przyszłość wspólnoty czy wręcz przekonanie o jej schyłku.

EN

The Russian Orthodox Old Believers who now live in the Suwałki–Augustów region are descendants of Russians who refused to adopt the mid-17th century church reforms as promoted by Tsar Alexei Mikhailovich Romanov and implemented by Patriarch Nikon of Moscow. Old Believers in Poland are an example of ethnic, religious, cultural and linguistic minority. They lived in homogeneous village communities and they managed to maintain their religion, traditions and language through ages. In the last period one can observe many modifi cations in Old Believers’ way of life, in their culture and traditions. Old Believers’ who live in the Suwałki–Augustów region often compare the present with the past and they tell about changes that have come about in their way of life, their worldview and their attitude to their own uniqueness. They characterise the past positively and describe the present negatively.

10

Koncept młodość w utworach poetyckich staroobrzędowców z regionu augustowskiego

84%

Pawlaczyk A.

Studia Wschodniosłowiańskie

|

2019

|

vol. 19

361-372

EN

The Old Believer’s in Poland live in three regions: Augustów, Suwałki and the Mazurian Lakeside. In one of them (the Augustow region) there are people, who have developed their own system of transcription of the Russian dialect to create their memorable texts. Nowadays it is the only literature in the Old Believers’ community. This specific kind of poetry is a very important source of knowledge about history, culture and traditions minority group. Because of the specific self-made system of transcripion and themes related to the local community, the poems uniqe. Moreover, they are also interesting because of their thematic diversity, containing many popular folk topics. One of them is the theme of youth. The concept of “youth” evokes many associations among the representatives of the older generation. The local poets writing about the past rely on their own observations and present only its positive aspects.

11

Anielski śpiew i anielskie trąby w reprezentacjach Sądu Ostatecznego Staroobrzędowców

67%

Sulikowska-Bełczowska A.

Ars inter Culturas

|

2019

|

vol. 8

35-52

EN

The purpose of this paper is to describe the musical concept of angel singing and the iconography of angel horns in the culture of Russian Old Believers in the 19th century. From the mid-17th century, the Old Believers rejected the new customs of the Muscovite official Church, including musical traditions, and accepted only vocal music. Musical instruments in Old Russian and Old Believer art depicted on icons and miniatures were based primarily on Byzantine models. Further examples can be given from the Book of the Apocalypse and on eschatological icons, which show angels playing the horn. The article discusses items from a 19th century Apocalypse from the collection of the National Library in Warsaw and icons from the National Museum in Warsaw. Angels with horns announce the approaching of the Last Judgement. These images are symbolic in meaning and do not refer to musical practices.

12

Свои и чужие у староверов румынии

67%

Анастасова Е.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2007

|

vol. 19

191-201

PL

W artykule rozpatrywana jest sytuacja, która powstała po przemianach demokratycznych w społeczeństwie staroobrzędowców (Lipowanów) w Rumunii, gdzie obok tradycyjnych staroobrzędowych organizacji religijnych zaczyna funkcjonować cały szereg świeckich instytucji zakładanych przez Lipowanów. W efekcie proces odradzania się mniejszości etnicznej przebiega dwutorowo. Konkurencja pomiędzy nowymi staroobrzędowcami, ukierunkowanymi nacjonalistycznie, a tradycyjnymi przywódcami religijnymi doprowadza do tego, że opozycja swój / obcy kształtuje się na przeciwstawianiu sobie takich pojęć, jak grzech i bogobojność, wykształcenie i dogmaty staroobrzędowe, rosyjskość i staroobrzędowość, rosyjski język literacki a dialekt lipowański i inne. Nowa sytuacja ekonomiczna i społeczna powoduje zbliżenie religijnej kultury staroobrzędowej i świeckiej kultury Lipowanów, jednocześnie tradycyjne mechanizmy podtrzymujące kulturę religijną, do których w pierwszej kolejności należy migracja, umożliwiają powstawanie nowych wysp swoich staroobrzędowców w zjednoczonej Europie.

EN

The article deals with the situation which arose after the democratic changes in the community of Romanian Old Believers (i.e. Lipowanie), where apart from traditional organizations a whole range of lay institutions also became active. In effect, the process of the revival of this ethnic minority is two-directional. The competition between new, nationalistically-minded Old Believers and traditional religious leaders results in the US THEM opposition being manifested as juxtapositions of the concepts of sin and piety, education and old dogmas, the literary variety of Russian and the dialect of Lipowanie etc. The new economic and social situation results in closer relations between the religious and secular culture of Lipowanie. At the same time, the traditional mechanisms upholding the religious culture, of which the most significant one is migration, allows for the emergence of new places inhabited by US: Old Believers in the united Europe.

13

Языковое самосознание староверов Латгалии

67%

Королева Е. Е.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2008

|

vol. 20

231-242

PL

Autorka opisuje historię staroobrzędowców we wschodniej części Łotwy zwanej Łatgalią. Staroobrzędowcy pojawili się tam w XVII wieku jako uciekinierzy przed prześladowaniami ze strony administracji carskiej (były to wówczas Inflanty polskie). Opustoszony przez epidemię dżumy region stworzył przybyszom korzystne warunki osiedlenia. Staroobrzędowcy odegrali ważną rolę w rozwoju gospodarki na Łotwie. Życie religijne odrodziło się w końcu lat 80. XX wieku, jednak obecnie jego waga znacznie się zmniejsza wskutek emigracji młodszego pokolenia do Europy Zachodniej. Dziś na Łotwie mieszka około 100 tys. staroobrzędowców, co stanowi największe ich skupisko na terenie krajów bałtyckich. Zdaniem autorki teza o subetnicznym charakterze staroobrzędowców łotewskich w ramach etosu rosyjskiego znajduje pełne uzasadnienie w samoidentyfikacji (poczuciu przynależności etnicznej) członków tej grupy. Spełnione są wszystkie warunki uznania jej za grupę etniczną: wspólnota pochodzenia, losów historycznych, wartości kultury i tradycji, języka oraz terytorium, jak również obecność poczucia przynależności etnicznej. Poziom tego ostatniego jest w omawianej grupie wysoki, co wiąże się z dumą z przynależności do tej grupy i poczuciem jej unikalności. Świadczą o tym nazwy tej grupy, obecne w spontanicznych wypowiedziach staroobrzędowców o sobie. Odrzucają oni negatywnie wartościującą nazwę raskol’niki (tj. odpowiedzialni za rozłam, rozłamowcy), a także nazwę staroobrjadcy jako narzuconą przez ich prześladowców. Stosują najczęściej nazwy własnej grupy starovery lub starovercy, w których zawarty jest element pozytywnie wartościujący, podkreślający dawność, wierność tradycji i ortodoksyjność wiary, co widać wielokrotnie w ich spontanicznym mówieniu o sobie. W kontekstach ujawnia się również funkcjonowanie tych nazw jako etnonimów. Inne nazwy także zawierają element pozytywnej samooceny: krepkovery, krepkovercy. Z kolei o prawosławnych (którzy przyjęli reformę Nikona), mówią nikoniancy, nikoniane, podczas gdy oni sami tak siebie nigdy nie nazywają. W pozostałych nazwach także ujawnia się pozytywne wartościowanie w nazwach własnej grupy oraz negatywne w nazwach grup innych, zwłaszcza prawosławnych, nazywanych cerkovniki. W ten sposób opozycja swój obcy nakłada się na opozycję aksjologiczną słuszny niesłuszny. Jako wskaźniki przynależności do grupy występują także określone formuły grzecznościowe oraz wyrażenia wykrzyknikowe (emotywy).

EN

The author describes the history of Old Believers in an eastern part of Latvia called Latgalia. The people appeared there in the 17th century, having escaped from persecutions on the part of tsarist administration (the land belonged to Poland at the time). The region was deserted because of a plague epidemic. Old Believers played an important role in the development of the region’s economy. The importance of religious life rose in the 1980’s but at the moment it is diminishing again due to the emigration of the younger generation to Western Europe. There are about 100,000 Old Believers in Latvia today, the biggest community in the Baltic region. The author supports the view that Old Believers are a sub-ethnic group within the Russian ethnos. All conditions necessary for recognizing them as an ethnic group are fulfilled: a common origin and history, the role of culture, tradition, language and territory, as well as the feeling of ethnic distinctness. The level of the latter is high, Old Believers are proud to belong to the unique community which they constitute. This is manifested in the use of the names in reference to themselves. The people reject the negative name raskol’niki (i.e. those responsible for divisions) or staroobryadtsy, the latter being imposed by their enemies. They usually use the terms starovery or starovertsy ‘Old Believers’, with a positive element in it, highlighting the ancient, traditional and orthodox nature of the religion. The names can also be used as ethnonyms. Other names, too, contain elements of positive self-valuation: krepkovery, krepkovertsy. In reference to the members of the Orthodox Church, in turn, they use the names nikonantsy or nikonane (those who accepted Nikon’s reform). Another term used for the purpose, with negative valuation, is tserkovniki. In this way the US/THEM opposition is superimposed on the axiological opposition RIGHT/WRONG. Another manifestation of one’s integration with the group are certain polite forms of address and interjections (emotives).

14

Этнокультурные стереотипы в межконфессиональных отношениях в Белоруссии: опыт этнолингвистического комментирования

67%

Антропов Н. П., Боганева Е., Володина Т.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2008

|

vol. 20

269-280

PL

Powszechne na wielonarodowej i wielowyznaniowej Białorusi przekonanie o tolerancyjności Białorusinów w świetle analizy źródeł historycznych, tekstów folkloru i analizy wypowiedzi ustnych zarejestrowanych na wsi okazuje się błędne. Dane tej analizy świadczą o łączeniu w świadomości ludowej pojęć `naród’ i `wiara’ i kształtowaniu się stereotypów etnokonfesyjnych, jednak obecnie daje się zauważać rozróżnianie tych pojęć, a identyfikacja konfesyjna może być sprzeczna z poczuciem przynależności narodowej. Dalej w artykule omawia się stosunki i wzajemne stereotypy poszczególnych grup wyznaniowych. Stosunki wzajemne prawosławnych i katolików można scharakteryzować jako podobne, niekonfrontacyjne, choć niejednakowe, bowiem w odróżnieniu od prawosławnych katolicy nie podkreślają przewagi czy słuszności swojej wiary. Przeciwstawienia „stary nowy”, „pierwszy drugi” są pozbawione elementu oceny. Staroobrzędowcy wyraźnie przeciwstawiają się prawosławnym i podkreślają wzajemną obcość. We wzajemnych wyobrażeniach prawosławni i staroobrzędowcy są od siebie bardziej oddaleni niż to wynikałoby z pokrewieństwa ich wiary, a staroobrzędowcom przypisuje się skłonność do grzechów (zwłaszcza złodziejstwa), które następnie z łatwością zostają odpuszczone. Jednocześnie w stereotypie staroobrzędowców główne miejsce zajmują ich wiara, zdrowie i zamożność, a częste wspólne obchodzenie głównych świąt chrześcijańskich i wzajemne wizyty z tym związane świadczą o wysokim stopniu tolerancji. Jako znacznie bardziej obcy postrzegani są baptyści i żydzi. Szczególną niechęć wywołuje tu brak kultu Matki Boskiej i świętych, przypisuje się im też niewiarę w Jezusa Chrystusa. Jednocześnie we współczesnej wsi białoruskiej stereotyp baptystów zmienia się na korzyść, dzięki uznaniu, jakie wzbudza ich abstynencja. Autorzy podkreślają konieczność rozszerzania badań stereotypów etnokonfesyjnych na Białorusi z wykorzystaniem głównie nagrań wypowiedzi ustnych.

EN

In the light of historical sources, texts of folklore and spoken data recorded in villages, the multiethnic and multi-confessional Belarus is not so tolerant as is commonly believed. In folk mentality, the concepts of a “nation” and “faith” are combined and thus ethno-confessional stereotypes emerge. However, one may observe that nowadays the two notions are being distinguished and need not tally. The article discusses the relationships between and mutual stereotypes of particular confessions. The relationships between Catholics and members of the Orthodox Church are non-confrontational but nevertheless asymmetrical because the latter tend to underscore the “correctness” of their faith. The oppositions “old–new” or “first–second” are devoid of valuation. Old Believers clearly oppose the Orthodox and emphasize the mutual “foreignness”. Mutual images of the Orthodox and the Old Believers are more distant than would seem on the basis of the common religious ground; the latter are said to be prone to sin, especially theft, which is then easily forgiven. At the same type, the stereotype of Old Believers contains as major components faith, health and affluence, while a frequent common celebrations of major Christian holidays and the accompanying mutual visits point to a high degree of tolerance. Baptists and Jews are viewed as much more alien. Particularly disturbing is their lack of cult of the Virgin Mary and saints, sometimes also the lack of belief in Jesus. At the same time, the image of Baptists is becoming more positive in Byelorussian villages due to the former’s abstinence. The authors suggest that it is necessary to extend the research on ethno-confessional stereotypes in Belarus mainly with analyses of recordings of oral data.

15

Główne założenia reform staroruskiej notacji muzycznej na przykładzie traktatu teoretycznego Iwana Szajdurowa

67%

Sawicki D.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. XVI (2019)

|

issue 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego

239-262

PL

W niniejszym artykule autor nakreślił genezę reform staroruskiej notacji muzycznej, jakie rozpoczęły się pod koniec XVI w. w Państwie Moskiewskim. Autor wskazuje na fakt, iż wprowadzenie do piśmiennictwa muzycznego systemu znaków pomocniczych tj. kinowarnych pomiet przyczyniło się do rozwoju sztuki śpiewaczej, a nade wszystko uchroniło wiele cennych melodii przed bezpowrotnym zapomnieniem. Autor zwraca uwagę na ważną rolę pomiet we współczesnych badaniach nad śpiewem cerkiewnym. Porównując ze sobą przy pomocy metody analizy retrospektywnej śpiewy zawierające kinowarnyje pomiety, z powstałymi wcześniej, badacze stopniowo przybliżają się do odczytania coraz starszych zabytków piśmiennictwa muzycznego na Rusi. Precyzyjne określenie wysokości dźwięku umożliwiło badaczom także odczytanie rękopisów zawierających pierwotne śpiewy wielogłosowe (tzw. Strocznoje pienije). Autor podkreśla na fakt, iż w teorii staroruskiego śpiewu cerkiewnego nie istniało pojęcie precyzyjnej wysokości dźwięku, a jednocześnie zwraca uwagę na wiele istotnych elementów, łączących system kinowarnych pomiet z zachodnioeuropejską teorią muzyki.

EN

: In this article, the author outlines the genesis of reforms of the Old Ruthenian musical notation that began at the end of the 16th century in the Moscow State. The author points to the fact that the introduction to the music writings of the system of auxiliary characters, i.e. kinowarnych pomiet, contributed to the development of singing art, and above all, saved many valuable melodies from irretrievable oblivion. The author draws attention to the important role of pomiet in contemporary research on the Orthodox church singing. Comparing with each other, using the method of retrospective analysis, songs containing kinowarnyje pomiety, with those created earlier, researchers are gradually approaching the reading ever older monuments of music writings in the Rus. The precise determination of the sound pitch allowed researchers also reading of the manuscripts containing original polyphonic songs (so-called Strocznoje pienije). The author emphasizes the fact that in the theory of the Old Ruthenian church singing there was no concept of precise the pitch, and at the same time he draws attention to many important elements connecting the system kinowarnych pomiet with the Western European theory of music

RU

В этой статье автор представил генезис преобразований древнерусской музыкальной нотации, начавшихся в конце XVI в. в Московском государстве. Автор указывает на тот факт, что введение в музыкальную литературу системы вспомогательных знаков, то есть киноварных помет, способствовало развитию певческого искусства и, прежде всего, спасло многие ценные мелодии от безвозвратного забвения. Автор обращает внимание на важную роль помет в современных исследованиях церковного пения. Сравнивая друг с другом, методом ретроспективного анализа, песни, содержащие киноварные пометы, с созданными ранее, исследователи постепенно приближаются к причитанию все более старых памятников музыкальной литературы в Руси. Точное определение высоты звука также позволило исследователям прочитать рукописи, содержащие оригинальные полифонические песни (т. н. строчное пение). Автор подчеркивает тот факт, что в теории древнерусского церковного пения не было понятия точной высоты звука, и в то же время обращает внимание на многие важные элементы, связывающие систему киноварных помет с западноевропейской теорией музыки

16

Przełączanie kodów czy kod mieszany? Aktualny stan bilingwizmu staroobrzędowców w regionie suwalsko-augustowskim

67%

Głuszkowski M.

Acta Baltico-Slavica

|

2012

|

vol. 36

27-39

EN

Old Believers’ in the Suwałki–Augustów region constitute a bilingual community. They simultaneously use the Polish language and the Russian dialect. We observe numerous cases of code-switching, i.e. intersentential switches and functionally meaningful intrasentential switches between two languages (between clauses or phrases in a clause), as well as code-mixing, i.e. switches inside simpler units. According to Peter Auer, the phenomenon of code-mixing may bring to the origin of a fused lect. The text is an attempt to describe the present situation of the Polish Old Believers’ bilingualism and answer the question if their dialect has already become a mixed code. The analysis is basing on the linguistic and sociolinguistic material gathered during scientific expeditions to the Old Believers’ settlements in North-Eastern Poland in the years 1999–2011.

RU

Старообрядцы в сувальско-августовском регионе образуют двуязычную общину. Они попеременно пользуются польским языком и русским диалектом. В их речи наблюдаются многочисленные случаи переключения кодa, т.е. смены языка высказывания между предложениями, на стыке придаточных предложений и других функционально значимых синтаксических единиц, а также смешение кодов, т.е. смены языка внутри меньших единиц. Согласно положениям П. Ауэра, смешение кодов может привести к образованию смешанного кода (fused lect). Данная статья является попыткой определить состояние билингвизма польских старообрядцев, а также дать ответ на вопрос о возможном образовании смешанного кода на основании русского говора. Анализ опирается на языковые и социолингвистические данные, собранные во время научных экспедиций в старообрядческих местностях северо-восточной Польши в 1999–2011 гг.

17

Staroobrzędowcy na białoruskich ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII-XVIII stuleciu

67%

Anoszko S.

Nurt SVD

|

2020

|

issue 1

93-111

PL

W drugiej połowie XVII wieku w prawosławiu kijowsko-moskiewskim, po reformie patriarchy Moskwy Nikona (1652-1658), wyodrębniła się grupa wyznaniowa starowierców zwanych też staroobrzędowcami. Nieliczna i mało znana wspólnota odszczepieńców z powodu prześladowań uciekała za Ural i za ocean, ale również na tereny dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569-1772/1795), gdzie panowała tolerancja religijna. Starowiercy z terenów pskowskiego i nowogrodzkiego osiedlili się w regionie dzisiejszego Augustowa, Suwałk i Sejn. Artykuł poświęcony jest historii powstania XVII-wiecznego rozłamu lub schizmy w prawosławiu, etapom przesiedlenia starowierców na ziemie białoruskie oraz próbom adaptacji staroobrzędowców do nowych realiów kulturowo-religijnych.

EN

In the second half of the 17th century in the Kiev-Moscow Orthodoxy, after the reform of the Patriarch of Moscow Nikon (1652-1658), a religious group called Old Believers or Old Ritualists emerged. Because of persecution the small and little-known community of dissenters fled across the Urals and the ocean, but also to the territories of the former Polish-Lithuanian Commonwealth (1569-1772 / 1795), where religious tolerance prevailed. Old Believers from the areas of Pskov and Novgorod settled in the region of today’s Augustów, Suwałki and Sejny. The article is devoted to the history of the emergence of the seventeenth-century split or schism in Orthodoxy, the stages of resettlement of Old Believers to the Belarusian lands and attempts to adapt Old Believers to new cultural and religious realities.

18

W imię Boga Jedynego! (Aleksiej Warłamow „Zatopiona arka”)

67%

Lewandowska A.

Kultury Wschodniosłowiańskie - Oblicza i Dialog

|

2016

|

issue 6

107-116

EN

The article is an attempt to present a religious situation described by Aleksey Varlamov in his novel Zatonuvshiy kovcheg. The spiritual life of Russians after Perestroika not only turned out to be a period of resurgence of Orthodox Christianity, but also the emergence as well as restoration of previously existing sects. Therefore, this novel amounts to a new voice of the discussion on the Russians’ spiritual life then, now and in the future. The author tries to prove that the reawakening of sects brings danger to Russian people, especially to the young generation. This paper presents an analysis of those fragments of the novel that refer to religious subjects and contain descriptions of sects (the Old Believers and the Skoptsy). Besides, spiritual leaders of these sects (Vassian and Luppo) are characterized. The insight into the history of these religious groups is provided and supplemented with Varlamov's descriptions from the novel.

PL

The article is an attempt to present a religious situation described by Aleksey Varlamov in his novel Zatonuvshiy kovcheg. The spiritual life of Russians after Perestroika not only turned out to be a period of resurgence of Orthodox Christianity, but also the emergence as well as restoration of previously existing sects. Therefore, this novel amounts to a new voice of the discussion on the Russians’ spiritual life then, now and in the future. The author tries to prove that the reawakening of sects brings danger to Russian people, especially to the young generation. This paper presents an analysis of those fragments of the novel that refer to religious subjects and contain descriptions of sects (the Old Believers and the Skoptsy). Besides, spiritual leaders of these sects (Vassian and Luppo) are characterized. The insight into the history of these religious groups is provided and supplemented with Varlamov's descriptions from the novel.

19

Antoni Gąsiorowski – drukarz i wydawca z Johannisburga w Prusach Wschodnich

67%

Warda E.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2018

|

vol. 109

347-362

EN

In the 19th century, writing underwent a rapid development. Books and magazines were widely available, not only among high society but also among the people who were less wealthy. New printing houses were established, also in Prussia, such as Walenty Stefański’s printing house in Poznań and Ernst Lambeck’s printing house in Toruń. Antoni Gąsiorowski learnt the art of printing and making woodcuts in the above-mentioned places. He set up his own printing house in Brodnica in 1847, but he transferred it to Masuria to Szczytno (Ortelsburg) in 1848, and a year later to Pisz (Johannisburg). In Szczytno he started printing the bilingual weekly "Kurek Mazurski – Der Masurische Hahn", which he continued to publish in Johannisburg. Gąsiorowski’s printing house was one of the most active printing houses in East Prussia, in which a number of magazines were published. However, most of them were discontinued after releasing the first issue, for instance, "Ewangelicki Tygodnik Gminny" or "Gospodarz Mazurski". Apart from weeklies, Antoni Gąsiorowski published Polish and German books, particularly religious ones, course books and calendars. In the 1860s, his printing press also released the texts written in Cyrillic intended for the Old Believers. Gąsiorowski’s printing house operated in Johannisburg until 1866. Nevertheless, from 1862 onwards, most publications – including the calendar – were taken over by the library and printing house of Ernst Lambeck in Toruń. The last Polish print published by Antoni Gąsiorowski was the book by B. Schmolke The Gold Jewel Dedicated to God Intended for People Worshipping God the Father and the Holy Spirit. It was released in 1865.

PL

W XIX wieku w Europie nastąpił gwałtowny rozwój piśmiennictwa. Książki i czasopisma stały się bardziej dostępne i docierały nie tylko do wyższych sfer społeczeństwa, lecz także do ludności mniej zamożnej. Zaczęły powstawać nowe drukarnie, również na terenie Prus, np. w Poznaniu oficyna wydawnicza Walentego Stefańskiego czy w Toruniu drukarnia Ernsta Lambecka. W oficynach tych sztuki drukowania i drzeworytnictwa uczył się Antoni Gąsiorowski. Własną drukarnię założył w Brodnicy w roku 1847, ale już w 1848 roku przeniósł ją na Mazury do Szczytna (Ortelsburg), a rok później do Pisza (Johannisburg). W Szczytnie zaczął drukować dwujęzyczny tygodnik "Kurek Mazurski – Der Masurische Hahn", którego wydawanie kontynuował w Johannisburgu. Oficyna Gąsiorowskiego była jedną z bardziej prężnych drukarni w Prusach Wschodnich, w której powstawało wiele czasopism. Jednak większość z nich kończyła swój żywot na numerze okazowym, np. "Ewangelicki Tygodnik Gminny" czy "Gospodarz Mazurski". Oprócz tygodników Antoni Gąsiorowski wydawał również książki w języku polskim i niemieckim, głównie o tematyce religijnej, podręczniki szkolne oraz kalendarze. W latach 60. XIX wieku spod pras jego drukarni wyszły również pisma tłoczone czcionkami cyrylickimi przeznaczone dla staroobrzędowców. Oficyna Gąsiorowskiego działała w Johannisburgu do roku 1866. Jednak już od roku 1862 większość wydawnictw – włącznie z kalendarzem – zaczęła przejmować od Gąsiorowskiego księgarnia i drukarnia Ernsta Lambecka w Toruniu. Ostatnim z druków polskich – wydanych przez Antoniego Gąsiorowskiego w roku 1865 – była książka B. Schmolkego Bogu poświęcony klejnot złoty dla ludzi Boga Ojca i Ducha Świętego chwalących.

20

Nauczanie śpiewu cerkiewnego przez wspólnoty staroobrzędowców Wojnowa w świetle rkp. BN akc. 8982

67%

Sawicki D.

Muzyka

|

2018

|

vol. 63

|

issue 2

85-105

EN

The article is an attempt to retrace the process of the teaching of Orthodox chanting by Old Believers (Eastern Orthodox Christians who reject the reforms of Patriarch Nikon of Moscow) from the village of Wojnowo. The author performs an analysis of the only surviving book for teaching chanting, i.e. the nineteenth-century Azbuka from Wojnowo, with respect to the influence exerted by its contents on the methods of teaching singing adopted by the particular congregations living in Wojnowo. The author draws attention to the prayer-like characteristics of the chanting practiced by Old Believers and its influence on the education of singers.

PL

Artykuł jest próbą rekonstrukcji procesu nauczania śpiewu liturgicznego przez wspólnoty staroobrzędowców (wiernych Cerkwi prawosławnej nie uznających reform liturgicznych patriarchy Nikona) z Wojnowa. Autor dokonuje analizy jedynego zachowanego podręcznika do nauki śpiewu – tj. XIX-wiecznej Azbuki z Wojnowa pod kontem wpływu zawartych w nim treści na sposób nauczania śpiewu przyjęty w poszczególnych wspólnotach zamieszkujących wieś Wojnowo. Autor zwraca uwagę na modlitewny aspekt praktykowanego przez wspólnoty staroobrzędowców śpiewu, oraz jego wpływ na kształcenie kadr śpiewaczych.

Refine search results

Rozwój drukarstwa muzycznego u staroobrzędowców popowców w XIX i na początku XX wieku

Kwestia „razdielnorieczija” i śpiewu wielogłosowego w nauczaniu staroobrzędowców rosyjskich

Grzeszyć słowem. O fragmencie językowego obrazu świata staroobrzędowców na podstawie Spowiedzi pustelniczej

Początki badań kultury i języka staroobrzędowców w Polsce

On Pomorskiye Otvety

Rola imiesłowów przysłówkowych uprzednich w wyrażaniu stosunków temporalnych w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców mieszkających w Polsce

Ситуация „преставления” в старообрядческой агиографии

Znaczenie metody biograficznej w badaniach gwary staroobrzędowców mieszkających w Polsce

Opozycja „przeszłość – teraźniejszość” w wypowiedziach staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego

Koncept młodość w utworach poetyckich staroobrzędowców z regionu augustowskiego

Anielski śpiew i anielskie trąby w reprezentacjach Sądu Ostatecznego Staroobrzędowców

Свои и чужие у староверов румынии

Языковое самосознание староверов Латгалии

Этнокультурные стереотипы в межконфессиональных отношениях в Белоруссии: опыт этнолингвистического комментирования

Główne założenia reform staroruskiej notacji muzycznej na przykładzie traktatu teoretycznego Iwana Szajdurowa

Przełączanie kodów czy kod mieszany? Aktualny stan bilingwizmu staroobrzędowców w regionie suwalsko-augustowskim

Staroobrzędowcy na białoruskich ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII-XVIII stuleciu

W imię Boga Jedynego! (Aleksiej Warłamow „Zatopiona arka”)

Antoni Gąsiorowski – drukarz i wydawca z Johannisburga w Prusach Wschodnich

Nauczanie śpiewu cerkiewnego przez wspólnoty staroobrzędowców Wojnowa w świetle rkp. BN akc. 8982