Search results

1

W sprawie ruskiej Platona Kosteckiego

100%

Świątek A.

Galicja. Studia i materiały

|

2017

|

issue 3: "200 lat Ossolineum"

350-413

EN

This article contains a critical edition of the manuscript by Plato Kostecki entitled W sprawie ruskiej from 1863 placed in the Vasyl Stefanyk Lviv National Scientific Library of Ukraine named by W. Stefanyk. This text, probably never published, is an interesting analysis of the awareness of the Galician Ruthenians at the beginning of the 1860s. The author not only shows ideas and political attitudes popular among Ruthenian elites but also he undertakes the task of searching for answers to the question about the causes for Ruthenians’ dislike towards Poles and he suggests solutions aiming at changing this state of affairs. In the critical edition of this manuscript attempts have been made to discuss such issues as the author, references to the manuscript in literature on the subject, the problem of dating, most important theses, reasons for not publishing the manuscript, editorial issues.

2

Uwagi o mało znanych aspektach kategorii swój/obcy w ujęciu Józefa Obrębskiego

58%

Engelking A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2007

|

vol. 19

61-73

PL

Celem artykułu jest przypomnienie nowatorskich koncepcji Józefa Obrębskiego opublikowanych w roku 1936, a dotyczących teorii grupy etnicznej, dialogicznego charakteru poczucia tożsamości narodowej i struktury opozycji swój / obcy. Ukształtowanie własnego wizerunku grupy jest możliwe tylko w kontakcie i dialogu z innymi grupami, bo tylko kontakt umożliwia uświadomienie sobie różnic i powstanie poczucia własnej tożsamości etnicznej (autostereotypu). Wedle Obrębskiego kategoria swój / obcy ma charakter mentalny, a nie etnogeograficzny, jest zatem tworem humanistycznym i wyobrażeniowym. Wizerunek własnej grupy jest negatywem wizerunku innych grup, składają się nań nie wszystkie cechy, lecz tylko cechy dystynktywne społecznie. Opozycja swój / obcy ma zarazem charakter kontekstowy, jest konkretyzowana odpowiednio do warunków historycznych, do języka, rytuału, wzorów kulturowych. Autorka sądzi, że Obrębski, który nawiązywał do prac Floriana Znanieckiego i Jana S. Bystronia równocześnie korzystał z inspiracji lingwistyki strukturalnej, konkretnie z koncepcji dystynktywności oraz z fonologicznej teorii opozycji fonologicznych, zakładającej odróżnienie fonemu od głoski, aspektu funkcjonalnego i mentalnego od fizykalnego. W drugiej części artykułu autorka referuje sposoby przedstawienia przez Obrębskiego opozycji swój obcy w odniesieniu do: a) stosunków polsko--ruskich na Polesiu, gdzie na kontrasty narodowe nałożyły się głębokie różnice społeczne typu "pan chłop" i dodatkowe konotacje charakterologiczne; b) wizerunku Żyda jako obcego w społeczności poleskiej, któremu zarazem przypisana była rola mediatora pomiędzy poleskimi grupami etnicznymi; c) społecznej i rytualnej obcości poleskich kobiet, które z punktu widzenia mentalności rodzin patriarchalnych były elementem „obcym wewnętrznie”.

EN

The article deals with unique ideas of Józef Obrębski, published in 1936 and relating to the theory of an ethnic group, a dialogic nature of national identity and the structure of the US / THEM opposition. The shaping of one’s image of a group is possible only through contact and dialogue with other groups, for only contact allows one to identify differences and develop the feeling of one’s own ethnic identity (self-stereotype). According to Obrębski, the US / THEM category has a mental and not an ethnographic nature; therefore, it is humanistic and imagistic. The image of one’s own group is a negative of that of others; it is composed not of all features but only of socially distinctive ones. The US / THEM opposition is also contextual, dependent on historical conditions, language, rituals, cultural patterns. A claim is made that Obręski, who referred to the work of Florian Znaniecki and Jan S. Bystroń, was also inspired by structural linguistics, specifically the conception of distinctiveness and the phonological theory of opposition, which distinguished a phoneme from a phone or the functional and mental aspect from the physical aspect. The article also presents the means in which Obrębski portrayed the US / THEM opposition in relation to: (a) Polish Russian relations in Polesia, where national contrasts are augmented by deep social differences of the type “master peasant” and additional characterological connotations; (b) the image of a Jew as a stranger to the Polesia community but at the same time a mediator between ethnic groups in the region; (c) the social and ritual foreignness of women, who from the point of view of the mentality of patriarchal families were an “internally foreign” element.

3

Puer et Ruthena puella, czyli małżeństwo Mieszka syna Bolesława Szczodrego. Artykuł polemiczny

58%

Benyskiewicz K.

In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

|

2019

|

vol. 13

141-152

PL

„Puer et Ruthena puella”, czyli małżeństwo Mieszka syna Bolesława Szczodrego to artykuł polemiczny poświęcony dyskusji historiograficznej wokół związku zawartego w 1089 roku przez polskiego księcia Mieszka. W roku 1076 Bolesław Szczodry stracił władzę w Polsce i musiał wraz z rodziną uchodzić na Węgry. Po śmierci Bolesława, Mieszko, z inicjatywy stryja Władysława Hermana, wrócił do kraju. Tu, jak napisał w swej kronice Anonim tzw . Gall, ożenił się z „ruską dziewczyną”. Fakt ten oprócz kroniki odnotowały również najstarsze polskie roczniki, stwierdzając lakonicznie „Mesco duxit uxorem”. Lapidarne wzmianki źródeł spowodowały dyskusję w gronie historyków, poszukujących politycznych paranteli tego mariażu. Ojca „ruskiej dziewczyny” widziano w Izjasławie Jarosławiczu, jego synu Światopełku, Wsiewołodzie Jarosławiczu lub którymś z poddniestrzańskich Rościsławiczów. Liczne propozycje nie doprowadziły do rozstrzygających konstatacji . W ostatnim okresie w polskiej historiografii pojawiły się głosy dające asumpt do nowego, oryginalnego opisu historii małżeństwa Mieszka. Wskazywały one „półprywatny” i niedynastyczny charakter ożenku. Sugerowały też złe intencje inicjatora związku, Władysława Hermana, działającego celowo i złośliwie na niekorzyść bratanka. Potwierdzeniem hipotez miało być nazwanie przez kronikarza wybranki księcia „ruską dziewczyną” oraz brak wzmianki na temat jej dynastycznego pochodzenia. Podstępne poczynania stryja wobec młodzieńca były z kolei odpowiedzią na jego niegdysiejszy związek, skojarzony przymusowo przez ojca Mieszka, Bolesława Szczodrego. Wówczas Władysław także musiał ożenić się z kobietą niedynastycznego pochodzenia. Wydaje się jednak, że określenie małżonki Mieszka „ruską dziewczyną”, wynikało z pisarskiej konwencji przyjętej przez Galla Anonima w ramach relacji z ostatnich chwil życia syna Szczodrego. Tu książę nazywany jest chłopcem, a jego partnerka, dziewczyną. Sądzę, że miana te nie wyłączają dynastycznego pochodzenia obojga. Poza tym, Gall w swej kronice, często marginalnie traktował informacje o korzeniach rodzinnych żon Piastów. Uznanie małej wiarygodności hipotezy o niedynastycznym związku Mieszka dezaktualizuje także, nie mające źródłowego uzasadnienia, przypuszczenie o oryginalnej zemście Hermana na bratanku.

EN

“Puer et Ruthena puella: the marriage of Mieszko, son of Bolesław II the Generous”, is a polemical article dedicated to a historiographical discussion about the liaison made in 1089 by the Polish Prince Mieszko. In 1076, Bolesław II the Generous lost power in Poland and had to flee with his family to Hungary. After Bolesław’s death, Mieszko returned to Poland on the initiative of his uncle, Władysław I Herman. There, as the so called Gallus Anonymus wrote in his chronicle, Mieszko married a “Ruthenian girl”. Apart from Gallus’ chronicle, this event was recorded also in the oldest Polish annals, stating laconically: “Mesco duxit uxorem”. Terse mentions in historical records spurred a discussion among historians, who wanted to ascertain political genealogy of this marriage. The father of the “Ruthenian girl” was believed to be either Iziaslav Yarolavich, his son Sviatopolk, Vsevolod Jaroslavich or one of the Transnistrian Rostyslavyches. Numerous suggestions did not lead to any final conclusion. The most recent period in the Polish historiography gave rise to a new, original description of the history of the marriage in question. It pointed to its “semi-private” and non-dynastic nature. It was also suggested that the initiator of the union, Władysław Herman, was motivated by bad intentions, acting intentionally and maliciously to the detriment of his nephew. The hypothesis was supported by the chronicler’s references made to the Prince’s bride as a “Ruthenian girl” and the lack of mention of her dynastic lineage. Cunning actions of the young man’s uncle were supposed to be a response to one of his own marriages, forced by Mieszko’s father, Bolesław II the Generous. Władysław Herman also had to marry a woman without a dynastic heritage. However, it seems that calling Mieszko’s wife a “Ruthenian girl” could be merely a part of the literary convention adopted by Gallus Anonymus in the account of the last moments of life of Bolesław’s son. The Prince is referred to as a boy, and his wife – a girl. In my opinion, this does not exclude their dynastic origins. Moreover, in his chronicle, Gallus often did not pay much attention to family roots of the wives of the Piasts. Recognizing the unlikelihood of the hypothesis of a non-dynastic marriage of Mieszko would also invalidate the supposed, yet not substantiated by any evidence, revenge of Władysław Herman on his nephew.

Refine search results

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Galicja. Studia i materiały

1 In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

1 Benyskiewicz K.

1 Engelking A.

1 Świątek A.

1 2019

1 2018

1 2007

W sprawie ruskiej Platona Kosteckiego

Uwagi o mało znanych aspektach kategorii swój/obcy w ujęciu Józefa Obrębskiego

Puer et Ruthena puella, czyli małżeństwo Mieszka syna Bolesława Szczodrego. Artykuł polemiczny