Search results

1

Strzygoń

100%

Kozioł M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1989

|

vol. 2

85–92

PL

Artykuł, bazując na materiałach kartoteki słownika etnolingwistycznego, przedstawia charakterystykę postaci strzygonia (jego żeński odpowiednik to strzyga). Autorka dokonuje systematycznego zestawienia cech tej półdemonicznej zjawy, z myślą o dalszych studiach porównawczych (z innymi postaciami demonologii ludowej). Analiza zawiera informacje dotyczące: sposobów transformacji w strzygonia, jego cech zewnętrznych i zakresu działania, miejsca i czasu jego pojawiania, sposobów jego unieszkodliwiania oraz ochrony człowieka przed staniem się tą istotą.

EN

The article characterises a creature called strzygoń (its female counterpart is called strzyga). The article is based on the materials that come from the catalogue of the Ethnolinguistic Dictionary. The author carries out a systematic comparison of characteristic traits of this half-demonic apparition, with further comparative studies of other creatures belonging to the realm of folk demonology in mind. The analysis includes information related to: the ways of transforming into a strzygoń, its appearance and modes of action, the place where and the time when it appears, the ways to incapacitate the said creature, and how to protect oneself against becoming one.

2

Stereotyp językowy płaczu w polszczyźnie ludowej

100%

Majer-Baranowska U.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1988

|

vol. 1

101–131

PL

Szkic jest próbną prezentacją artykułu do Słownika ludowych stereotypów językowych na temat płaczu. Etap ten objął: po pierwsze – uporządkowanie dokumentacji (którą stanowiło około tysiąc użyć czasownika płakać, przede wszystkim w ludowych tekstach wierszowanych), po drugie – próbę uchwycenia prawidłowości i tendencji językowych, zaświadczonych w zebranym materiale. Po opisaniu relacji semantycznych, w jakie wchodzi płakać z innymi czasownikami, autorka przechodzi do opisu treści konotowanych przez czasownik płakać. Zgodnie z koncepcją przyjętą w Zeszycie próbnym SLSJ stara się opisać stereotyp płaczu wydzielając kategorie semantyczne. Dla czasownika płakać kategorie nadrzędne to podmiot (kto płacze) i przyczyny płaczu. Obie te kategorie muszą być opisywane łącznie, ponieważ w zależności od tego kim jest podmiot, zmieniają się przyczyny płaczu. Kategorie podmiotu i przyczyny implikują w kolejności kategorie takie, jak: skutek, miejsce, czas. Poza tymi implikacjami leży kategoria sposobu (odpowiadająca atrybutowi w opisie rzeczowników). Do części eksplikacyjnej dołączona jest obszerna część dokumentacyjna (144 cytatów z pieśni ludowych).

EN

This draft is the trial version of an entry on płacz [crying] for the Dictionary of Folk Linguistic Stereotypes. The work involved, firstly, organizing documentation (covering around 1000 instances of the use of the verb płakać [to cry]. The uses in question come mainly from folk texts written in verse), and – secondly – an attempt to capture the linguistic regularities and tendencies in the collected material. Having described the semantic relations of the verb płakać with other verbs, the author moves on to describe the connotations associated with the verb in question. In keeping with the convention adopted in the trial version of the Dictionary, the author tries to characterise the stereotype of crying [stereotyp płaczu] by delineating its semantic categories. For the verb płakać [to cry], the superordinate categories are the subject (the one who is crying) and reasons for crying. Both of these categories must be described jointly, as – depending on who the the subject of crying is – the reasons for crying vary. The categories of the subject and reasons imply, respectively, the following categories, i.e. the effect, place, and time. Outside these implications, lies the category of manner (corresponding to the notion of features in the description of nouns). The explication part is supplemented with the above mentioned documentation (i.e. 144 quotations that come from folk songs).

3

Stereotyp słońca w polszczyźnie ludowej

84%

Bartmiński J., Niebrzegowska S.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1994

|

vol. 6

95–143

PL

Autorzy przedstawiają polski ludowy stereotyp słońca. Jest on antropocentryczny, budowany na podstawie doświadczeń potocznych, kontrastujących z obrazem naukowym – tkwi korzeniami w głębokiej przeszłości. Zawiera ślady animizmu oraz archaicznego religijnego kultu słońca, zachowuje związek z uniwersalną symboliką, przyłącza naddane sensy takie, jak ‘życie’, ‘szczęście’, ‘wolność i swoboda’, ‘męskość’ itd. Językowo-kulturowy obraz słońca przedstawiają opierając się na XIX- i XX-wiecznej dokumentacji polskiej kultury ludowej zgromadzonej w pracowni etnolingwistycznej Instytutu Filologii Polskiej UMCS. Znaczną jej część stanowią materiały terenowe zebrane w latach 1960–1994 przez zespół etnolingwistyczny. Wyróżniają cztery warianty stereotypu słońca, ściśle powiązane ze sobą, ujmujące realnie istniejący fizyczny obiekt w różny sposób: (1) słońce jako ‘dzienne światło na niebie’ (wariant podstawowy i najbogatszy, obejmujący wiele aspektów przedmiotu, poza stałymi, jak: kategorie nadrzędne, opozycje, kolekcje, pochodzenie, wygląd, właściwości, czynności, przeżycia, rozmowy ze słońcem, obiekt, czas i przestrzeń, przepowiedni i zapowiedzi, ekwiwalencję oraz symbolikę), (2) słońce jako ‘blask, ciepło’; (3) ‘miejsce nasłonecznione’; (4) ‘pogoda słoneczna’. Osobno przedstawiają hasła: wschód, zachód i zaćmienie słońca. Proponują gatunkowy układ w części dokumentacyjnej artykułu hasłowego.

EN

The authors depict the Polish folk stereotype of the sun. The said stereotype is anthropocentric, and is built on the basis of common experiences, which stands in stark contrast to the scientific view of the sun. It is rooted in ancient past. The stereotype in question contains traces of animism and the archaic religious cult of the sun. It retains the connection with universal symbolism and incorporates added meanings such as ‘life’, ‘happiness’, ‘freedom and liberty’, or ‘manliness’, and so on. The linguistic-cultural view of the such is presented o the basis of the 19th and 20th century documentation of Polish folk culture accumulated in the ethnolinguistic laboratory at the Institute of Polish Studies at MCSU in Lublin. Large section of the documentation consists of materials collected by the ethnolinguistic research team during field studies that took place between 1960-1994. The authors distinguish four variants of the stereotype of the sun that are closely related, and which capture the truly existing physical object in different ways: (1) the sun as ‘the day light in the sky’ (the most basic and the richest variant that covers many different aspects of the object, excluding the stable aspects, such as: superordinate categories, oppositions, collections, the origin, the appearance, properties, actions, experiences, conversations with the sun, the object, time and space, predictions and forecasts, equivalence, and symbolism), (2) the sun as ‘glare, warmth’; (3) ‘a sunlit place’; (4) ‘sunny weather’. The authors present the following entries separately: sunrise, sunset and solar eclipse. They suggest a genre organization of the documentative part of the entry.

4

Popiół. Hasło do „Słownika stereotypów i symboli ludowych

84%

Szadura J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1995

|

vol. 7

81–96

PL

Autorka przy budowaniu hasła popiół korzysta z następujących poświadczeń językowych: frazeologizmów, ballad, pieśni zalotnych i miłosnych, pieśni pogrzebowych, baśni i legend. W języku polskim słowo popiół obok podstawowego znaczenia ‘to, co zostaje po spaleniu, jasnoszary proch, miałki i lekki’, ma znaczenie ‘doczesne szczątki człowieka, prochy ludzkie’. Popiół jako pozostałość po spaleniu bądź rozkładzie jest powszechnym symbolem śmierci, zniszczenia. Przez swe podobieństwo do prochu/pyłu/ziemi jest symbolem zmartwychwstania, odrodzenia do nowego życia. Symbolizuje los człowieka, krótkość życia, śmierć, żałobę, zmartwychwstanie, grzech, pokutę, skruchę, oczyszczenie.

EN

The author, when designing the entry for the word popiół [ash(es)], uses the following linguistic sources: phraseologisms, ballads, courtship songs and love songs, funeral songs, tales and legends. In the Polish language, the word popiół [ash(es)], apart from the basic meaning, i.e. 'light-grey, light and light-grained powder that is left after something has been burnt', has the meaning of 'mortal remains of a human being, human ashes'. Ash as something that remains after something has been burnt or has decomposed is a universal symbol of death, or destruction. Due to its similarity to dust/soil is the symbol of resurrection, the rebirth to a new life. Ash symbolizes human fate, the shortness of life, death, mourning, resurrection, sin, penance, remorse, and purification.

Refine search results

4 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Bartmiński J.

1 Kozioł M.

1 Majer-Baranowska U.

1 Niebrzegowska S.

1 Szadura J.

1 1995

1 1994

1 1989

1 1988

Strzygoń

Stereotyp językowy płaczu w polszczyźnie ludowej

Stereotyp słońca w polszczyźnie ludowej

Popiół. Hasło do „Słownika stereotypów i symboli ludowych