Search results

1

Upamiętnianie księcia Janusza Starszego a wiedza współczesnego mieszkańca Mazowsza

100%

Piekarz P.

MAZOWSZE Studia Regionalne

|

2017

|

issue 21

85-100

PL

Janusz I Starszy (ok.1346-1429), był jednym z najwybitniejszych książąt mazowieckich, o bardzo do-brej opinii zawartej w Kronice Jana Długosza. Dlatego też władze samorządowe, szukając lokalnej postaci historycznej godnej upamiętnienia, decydują się czasami na księcia Janusza Starszego. Ważne miejsce upamiętnienia znajduje się w krypcie pod Archikatedrą św. Jana w Warszawie, w po-staci sarkofagu z napisem: „Książęta mazowieccy Janusz Starszy, Bolesław III”. Poza tym Garwolin upamiętnił księcia Janusza, stawiając pomnik. W mieście tym znajduje się także ulica księcia Janusza, podobnie jak w Ciechanowie, Kolnie, Łomży, Małym Płocku, Przasnyszu, So-chaczewie i Warszawie, a w Ostrołęce – rondo. Władca ten jest również patronem dwóch szkół: w Górze Kalwarii i Łomży, a także Hufca ZHP Warszawa-Centrum. Pewną formą upamiętnienia księcia Janusza Starszego są przedstawienia malarskie, wykonane współcześnie na budynkach w Czersku i Górze Kalwarii. Książę jest także upamiętniany w inscenizacjach historycznych i grach fabularnych. Biorąc pod uwagę różnorodność upamiętnień, można sądzić, że ta postać historyczna powinna być powszechnie znana. Żeby to sprawdzić w drugiej połowie 2016 roku zostały przeprowadzone badania ankietowe. Objęły one 9 miast, leżących niegdyś w granicach państwa księcia Janusza. Responden-tami były osoby pełnoletnie, urodzone i mieszkające na Mazowszu. Wyniki badań nie są optymistyczne. Spośród 100 respondentów tylko trzech wiedziało o jakiejś formie upamiętnienia tego władcy, a dziewięciu znało tę postać z innych źródeł, związanych w dużej mierze z zamkami, których twórcą lub gospodarzem był właśnie książę Janusz Starszy.

EN

Janusz I the Old (about 1346-1429), is one of the most distinguished dukes of Mazovia. He has a very good opinion in the Chronicle of Jan Długosz. This is the main reason, why local authorities decide on Duke Janusz I the Old, when they are looking for a local, historical figure for commemoration. The crypt of St. John’s Archicathedral in Warsaw is important place of commemoration. There is a sarcophagus with the inscription: Dukes of Mazovia Janusz I the Old (and) Bolesław III. Garwolin also commemorated him. There is Janusz I the Old Monument. Besides that, in the town has been located Janusz I the Old Street, as in the other towns: Ciechanów, Kolno, Łomża, Mały Płock, Przasnysz, Sochaczew and Warsaw. Ostrołęka has Janusz I the Old Roundabout. Two schools: in Góra Kalwaria and Łomża, as well as Warsaw Centrum District of Polish Scauting and Guiding Association, have used the name of Duke Janusz I the Old. A certain form of commemoration are modern paintings representing Duke Janusz I the Old. They have been made on the walls of buildings in Czersk and Góra Kalwaria. The Duke is also commemorated in historical re-enactment and role-playing games. Taking into consideration the diversity of commemorations, it can be assumed that this historical figure should be widely known. Questionnaire surveys have been conducted during the second half of 2016 years, in order to verify this knowledge. For the research purpose were selected 9 cities, which had been located within the borders of Duke Janusz I the Old state. The respondents were only adults, born and currently living in Mazovia. The results of the research are not optimistic. Among the 100 respondents, only three of them knew something about commemoration of Duke Janusz I the Old. Nine respondents knew about the Duke from other sources mostly associated with the castles, built or rebuilt by Janusz I the Old.

2

Miejsca upamiętnienia walk i męczeństwa Polaków w czasie II wojny światowej na terenie Lublina

88%

Glądała P.

Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego

|

2009

|

vol. 1

201 - 209

PL

W artykule zajęto się tematyką miejsc upamiętnienia Polaków z okresu II wojny światowej w Lublinie. Oprócz tekstu informacyjnego zawarto tu przykłady ikonograficzne związane z tematem

3

WYDZIAŁ MUZEÓW I POMNIKÓW MARTYROLOGII POLSKIEJ W LATACH 1945–1954 ORAZ KONTYNUACJA JEGO ZADAŃ DO CZASÓW WSPÓŁCZESNYCH

75%

Kułak P.

Muzealnictwo

|

2019

|

vol. 60

78-91

PL

Wydział Muzeów i Pomników Martyrologii Polskiej rozpoczął działalność w kwietniu 1945 r. jako komórka organizacyjna Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków działającej w strukturach Ministerstwa Kultury i Sztuki. Jego celem nadrzędnym było udokumentowanie i plastyczne upamiętnienie miejsc związanych z męczeństwem Polaków pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, poprzez organizowanie muzeów i wznoszenie pomników w miejscach kaźni na terenie całego kraju. Powołanie tego typu instytucji było odpowiedzią władz na powstały – po tragicznych doświadczeniach wojny – spontaniczny ruch społeczny, który dążył do uczczenia pamięci wszystkich poległych w walce lub zamordowanych w hitlerowskich obozach zagłady. Społeczne inicjatywy zachęciły rządzących do koordynacji tych działań, ustalenia priorytetów oraz selekcji różnorodnych form komemoracji. Te, a także wiele innych zadań miał realizować Wydział Muzeów i Pomników Martyrologii Polskiej. Niniejszy artykuł jest próbą scharakteryzowania działalności Wydziału, jego struktury organizacyjnej, a także szczegółowych celów i zadań, jakie realizował w czasie 9 lat funkcjonowania – od powołania w 1945 r. do likwidacji w roku 1954. Działania związane z upamiętnieniem miejsc martyrologii przeprowadzane przez Wydział można podzielić na: prace nad organizacją i powołaniem muzeów na terenach obozów, więzień i w urzędach śledczych gestapo (np. muzea w Oświęcimiu, Majdanku, przy Alei Szucha 25 w Warszawie) oraz prace związane ze wznoszeniem pomników ofiar zbrodni hitlerowskich. Tekst uzupełniony został omówieniem sposobów kontynuowania idei zapoczątkowanej przez Wydział po 1954 r. aż po współczesność. Artykuł w dużej mierze oparty został na zachowanej w Archiwum Akt Nowych dokumentacji związanej z działalnością Wydziału i stanowi wstępny zarys oraz zachętę do dalszych badań nad jego historią.

4

Kto ratuje jedno życie… Sprawiedliwi w debacie publicznej

63%

Kawa M.

Language. Culture. Politics. International Journal

|

2020

|

vol. 1

251-260

PL

W artykule poruszam wątek ustanowienia w Polsce Narodowego Dnia Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Od 2018 roku jest to święto państwowe, poświęcone wszystkim tym, którzy w czasie II wojny światowej nieśli pomoc prześladowanym Żydom. Ten ważny temat jest często wykorzystywany w debacie publicznej i narracji politycznej w sposób instrumentalny, często jako kontrargument w przypadku wspominania o negatywnych postawach Polaków w czasie II wojny światowej. Bez rzetelnej debaty włączającej głos Sprawiedliwych i badań historycznych nie będzie możliwe prawdziwe upamiętnienie tych wszystkich, którzy w czasie Zagłady pomimo niebezpieczeństwa decydowali się ratować Żydów.

EN

The article highlights a discussion on the celebration of the National Day of Remembrance of Poles who saved Jews Under the German Occupation. The Day, established in Poland in 2018, honors those who during World War II helped the persecuted Jews. This important subject is often used instrumentally in the public debate and political narration as a counterargument in discussions about the negative attitudes of Poles during World War II. Without a reliable debate including the voices of the Righteous, and without a historical research, it will not be possible to truly commemorate all those who despite danger, decided to save the Jews.

5

Semantyka upamiętniania w języku polskim, niemieckim i hiszpańskim

63%

Krysiak (Dobkiewicz) M.

Studia Europaea Gnesnensia

|

2011

|

issue 3

9-21

PL

In the article, I attempt a slightly closer insight into the meaning of the word “com-memorate” in Polish, German and Spanish in the hope of finding its semantic invariant. The principal aim is to answer the question which activities the verb commemorate is made to serve by the members of the three language communities when formulating utterances concerning the handing down of the memory to posterity.

6

Polityczne spory o upamiętnienie zbrodni na Wołyniu w polskim parlamencie

63%

Bujak P.

Border and Regional Studies

|

2014

|

vol. 2

|

issue 1

90-99

PL

Celem artykułu jest ukazanie dyskursu o upamiętnieniu zbrodni wołyńskiej na forum parlamentu III RP. Praca oparta została o analizę materiałów pochodzących bezpośrednio z polskiego parlamentu, takich jak: sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu, sprawozdania stenograficzne z posiedzeń sejmowych komisji, ale również o doniesienia medialne, publikowane w Internecie i prasie codziennej. Tekst otwiera synteza polskich debat nad samym zagadnieniem polityki historycznej oraz komparatystyka jej dwóch dominujących na przełomie XX i XXI w. nurtów: liberalnego i konserwatywnego. W dalszej części autor skrótowo przedstawia poglądy władz ukraińskich w okresie 1991-2014 na kwestię antypolskich działań OUN-UPA oraz ich implikacje na współczesny polski dyskurs w ramach polityki historycznej poświęcony upamiętnieniu ofiar rzezi na Wołyniu. Najobszerniejszą część pracy stanowi analiza debat oraz procesów legislacyjnych w polskim parlamencie poświęconych kwestiom uchwał upamiętniających wydarzenia lat 1943-1944. Na podstawie rzeczonego studium przypadku rysuje się proces ewolucji polskiej polityki historycznej w III RP a także jej bogate instrumentarium.

EN

The main purpose of this article is to present the discourse about commemoration victims of Volyn tragedy in parliament of the Third Polish Republic. Article is based on the analysis of materials from Polish Sejm, such as stenographic reports of the meetings of the Sejm, the stenographic reports of the meetings of parliamentary committees, but also on media reports published on the Internet and newspapers. The text opens synthesis of Polish debates on the issue of the politics of memory. In the next part of the article, author describes the views of Ukrainian authorities in the period 1991-2014 on the issue of anti-Polish activities of OUN-UPA and its implications on contemporary Polish discourse in the context of commemorating the victims of the massacre in Volyn. The most extensive part of this work is the analysis of the debates and legislative processes in the Polish parliament dealt with issues related to commemoration the victims of these dramatic events. On the basis of that case study, author show the evolution of Polish politics of memory in the Third Polish Republic.

7

Upamiętnienia Floriana Znanieckiego w przestrzeni publicznej

63%

Skoczylas Ł.

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny

|

2021

|

vol. 83

|

issue 4

239-225

EN

The aim of the article is to conduct an exploratory analysis of commemorations of Florian Znaniecki in public spaces. Florian Znaniecki was one of the founders of Polish institutional sociology and one of the representatives of humanistic sociology. The text briefly presents Znaniecki’s achievements, describes his commemorations in Warsaw, Poznań, and Świątniki, as well as the history of their establishment, and then analyses these commemorations from the perspective of their impact on social memory. The research was conducted using document analysis. The research identified basic justifications used in Znaniecki’s commemorations. These are: his organizational activity, educational activity, international recognition, connection with a region or place, methodological achievements, role in science, scientific pioneering, and the diversity of his scientific achievements.

PL

Celem artykułu jest eksploracyjna analiza upamiętnień Floriana Znanieckiego obecnych w przestrzeni publicznej. Florian Znaniecki to twórca instytucjonalnej socjologii polskiej i jeden z przedstawicieli tzw. socjologii humanistycznej. Tekst przedstawia dokonania Znanieckiego, opisuje jego upamiętnienia w Warszawie, Poznaniu i Świątnikach oraz historię ich ustanowienia, a następnie analizuje te upamiętnienia przez pryzmat ich wpływu na pamięć społeczną. W badaniach posłużono się metodą analizy dokumentów. Badania umożliwiły wskazanie podstawowych uzasadnień stosowanych w upamiętnieniach Znanieckiego. Są to: działalność organizacyjna, działalność edukacyjna (w tym wychowawcza), międzynarodowe uznanie, związek z regionem lub miejscowością, dokonania metodologiczne, rola w nauce, pionierstwo naukowe, różnorodność dokonań naukowych.

8

Kwestia upamiętnienia ofiar II wojny światowej na forum Bundestagu (2020–2022)

63%

Trzcielińska-Polus A.

|

2023

|

vol. L

|

issue 1

89-103

EN

The article analyzes two projects for commemorating World War II victims in Berlin. The source basis are Bundestag documents, i.e., transcripts of plenary sessions, parliamentary questions and government responses, as well as draft resolutions and the resolutions themselves. This is because it is the responsibility of the Bundestag, among other things, to adopt the relevant resolutions on the basis of which the executive bodies implement plans to erect memorials to Nazi victims. The first project concerns a memorial of the Polish victims of the German occupation from 1939 to 1945 (Polen-Denkmal zum Gedenken an die polnischen Opfer der deutschen Besatzung 1939 bis 1945). The second is to document the German occupation throughout Europe (Dokumentationszentrum “Zweiter Weltkrieg und Besatzungsherrschaft”). The implementation of both projects was supported in the coalition agreement of 7.12.2021. However, comparing the pace of work on both projects, it should be noted that preparations for the Documentation Center project are progressing much faster and are finding more support in the government than the site for the commemoration of Polish victims.

PL

W artykule poddano analizie dwa projekty upamiętnienia w Berlinie ofiar II wojny światowej. Podstawę źródłową stanowią dokumenty Bundestagu, tj. stenogramy obrad plenarnych, zapytania poselskie i odpowiedzi rządu oraz projekty uchwał i same uchwały. To bowiem w gestii Bundestagu leży m.in. przyjmowanie odpowiednich uchwał, na podstawie których organy egzekutywy realizują plany wznoszenia obiektów upamiętniających ofiary nazizmu. Pierwszy projekt dotyczy miejsca pamięci polskich ofiar niemieckiej okupacji w latach 1939–1945 (Polen-Denkmal zum Gedenken an die polnischen Opfer der deutschen Besatzung 1939 bis 1945), drugi ma dokumentować okupację niemiecką w całej Europie (Dokumentationszentrum „Zweiter Weltkrieg und Besatzungsherrschaft”). Realizacja obu tych projektów poparta została w umowie koalicyjnej z 7.12.2021 r. Porównując jednak tempo prac, stwierdzić należy, że przygotowania do realizacji projektu Centrum Dokumentacyjnego przebiegają znacznie szybciej i znajdują większe poparcie w rządzie niż miejsce upamiętnienia polskich ofiar.

9

Wiekopomna zasługa i zakonna pokora – dzieje serca Stanisława Konarskiego

51%

Mączyński R.

Folia Historica Cracoviensia

|

2016

|

vol. 22

265-302

PL

Artykuł zwraca uwagę na interesujący zabytek sprzed 130 lat, znajdujący się w krakowskim kościele pijarów – plastyczną oprawę miejsca złożenia serca Stanisława Konarskiego (1700–1773), zakonnika Szkół Pobożnych z XVIII stulecia, a przy tym wydawcy zbioru praw krajowych Volumina legum, odważnego publicysty domagającego się wzmocnienia władzy królewskiej i zwalczającego liberum veto, reformatora szkolnictwa i założyciela słynącej z nowoczesności uczelni Collegium Nobilium. Kreśli także okoliczności przeniesienia w 1882 roku tej „relikwii” z Warszawy do Krakowa oraz opisuje uroczystość wprowadzenia jej 13 lutego do zakonnej świątyni pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. Podejmuje również trzy istotne kwestie badawcze. Pierwsza kwestia, która też wielce zajmowała współczesnych – a szczególnie rektora kolegium krakowskiego Adama Słotwińskiego – to problem autentyczności owej pamiątki, która ujawniona została po ponad stu latach od pogrzebu zasłużonego pijara, w prywatnym posiadaniu warszawskiego optyka Jakuba Pika. Zwłaszcza że brakuje jakichkolwiek bezpośrednich świadectw z 1773 roku mówiących o odłączeniu po śmierci Stanisława Konarskiego jego serca od ciała. Jednak zgromadzone przesłanki pozwalają przyjąć z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, iż jest to autentyczna – i zarazem jedyna po dziś dzień zachowana – cielesna partykuła sławnego zakonnika. Druga kwestia, całkowicie pomijana w ówczesnej refleksji, to przyczyna odłączenia serca od ciała. Ten aspekt rozważań kazał zwrócić uwagę na niezwykle rozpowszechnioną w Rzeczypospolitej – najpierw pośród rodzin monarszych, później także magnaterii i szlachty – nowożytną tradycję osobnych pochówków serc, zazwyczaj składanych w ufundowanej przez zmarłego świątyni. Wskazano, że szczególnie wiele serc oddzielonych od ciał spoczęło w kościołach pijarskich (Rzeszów, Warszawa czy Łowicz). Nie był to jednak obyczaj stosowany wobec zakonników. Casus serca Stanisława Konarskiego dowodzi, że w opozycji wagi wiekopomnych zasług do ślubów zakonnej pokory – zwyciężyły zasługi. Trzecia kwestia, której nie potrafili rozwikłać współcześni, dotyczyła miejsca pierwotnego przeznaczenia puszki z sercem Konarskiego. Konfrontacja skromnych wzmianek z sytuacją warszawskich pijarów w pierwszej połowie XIX wieku pozwoliła ujawnić drogę, jaką ona przebyła. W 1773 roku umieszczono ją w kaplicy konwiktorskiej w pałacu Collegium Nobilium, następnie około 1811 roku została przeniesiona do pijarskiego kościoła przy ulicy Długiej, w roku 1834 zakonnikom zarekwirowano ich świątynię, więc cielesna partykuła Stanisława Konarskiego trafiła do gmachu objętego przez nich kolegium przy ulicy Jezuickiej. Tam znajdowała się do 1866 roku, a po kasacie zakonu znalazła się w rękach Jakuba Pika. Ten starannie ją przechował i ofiarował do krakowskiego kościoła pijarów w Krakowie, gdzie w 1882 roku umieszczono ją w niszy w ścianie prezbiterium. Plastyczną oprawę tego miejsca zaprojektował Tadeusz Łepkowski, ówczesny konserwator zabytków. Zaś popiersie portretowe Stanisława Konarskiego wykonał krakowski rzeźbiarz Tadeusz Błotnicki. Rysy twarzy odwzorował na podstawie konterfektu z czasów Stanisława Augusta – rzeźby André Le Bruna, należącej do pocztu mężów szczególnie dla Rzeczypospolitej zasłużonych, jaki ozdobił otwartą w 1786 roku Salę Rycerską na Zamku Królewskim w Warszawie.

EN

The article concentrates on an interesting 130-year-old artefact located in the Krakow church of Piarists – the decoration of the place where Stanisław Konarski’s (1700–1773) heart was buried. Konarski was a monk of the Pious Schools in the 18th century, as well as publisher of a collection of national laws Volumina legum, a bold commentator calling for strengthening royal power and abolishing liberum veto, reformer of the educational system and founder of the renowned, modern Collegium Nobilium. The circumstances of the discovery and relocation of the relic in 1882 from Warsaw to Krakow and the ceremony of its introduction to the monastic Church of the Transfiguration of Jesus on February 13 are also outlined. Three significant research issues are also discussed. The first one is the problem of the authenticity of the artefact, which was discovered more than a hundred years after Konarski’s death in the possession of a Warsaw optician Jakub Pik. It was then that the question started occupying the minds of researchers, including the rector of the Krakow college Adam Słotwiński. The question is made more relevant by the lack of any direct evidence from 1773 about the removal of Stanisław Konarski’s heart from his body after his death. The information gathered so far allow us to assume, with probability bordering on certainty, that it is authentic and the only surviving part of this famous monk’s body. Another question, totally absent from past reflections on the subject, is the reason why the heart was removed. This particular aspect turns our attention at a strikingly popular early-modern Polish tradition – first in royal families, later also among magnates and nobility – of burying hearts separately, usually by entombing them in a church founded by the deceased. It was found that a considerable number of hearts removed from bodies had been inhumed in Piarist churches (Rzeszów, Warsaw or Łowicz). This tradition, however, did not normally apply to monks. The case of Stanisław Konarski’s heart proves that in the juxtaposition of great merit and monastic vows of humility the merit prevailed. A third question, which contemporaneous researchers could not answer, is the original destination of the box with Konarski’s heart. A confrontation of scant mentions with the situation of Warsaw Piarists in the first half of the 19th century allows us to retrace its route. In 1773 it was placed in the monastic school chapel at Collegium Nobilium, then in 1811 it was relocated to the Piarist church in Długa street; in 1834 the order was deprived of the church, so Konarski’s heart was brought to their college in Jezuicka street. It was held there until 1866, and after the dissolution of the order it was in the possession of Jakub Pik. Pik carefully stored the relic and donated it to the Piarist church in Krakow, where in 1882 it was placed in an alcove in the presbytery. The decoration of the place was designed by Tadeusz Łepkowski, the then restorer. Stanisław Konarski’s bust was sculpted by Tadeusz Błotnicki from Krakow. Facial features were reproduced on the basis of an image from the times of Stanisław August – a sculpture by André Le Brun, displayed in a gallery of people of particular merit to the Republic of Poland opened in the Knights’ Hall at the Royal Castle in Warsaw in 1786.

10

Nagrobek Stanisława Staszica a polityka wizerunkowa Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk

51%

Getka-Kenig M.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2021

|

vol. 66

|

issue 3

31–49

EN

The article is devoted to the artistic setting of Stanisław Staszic’s (1755–1826) burial place, for which his main heir, the Warsaw Royal Society of the Friends of Sciences (TKWPN), was responsible. The inspiration to raise this topic was the discovery of two previously unknown Jakub Tatarkiewicz’s designs of Staszic’s unrealized neoclassical tombstone in the collections of the Central Archives of Historical Records in Warsaw (AGAD). However, the projects were never commissioned by TKWPN but were the sculptor’s proposal. By analysing the relationship between these artistic projects and the initiatives concerning Staszic’s tomb which stemmed directly from the Society (a big raw stone as memorial), the article highlights the problem of TKWPN’s participation in creating the posthumous cult of its long-time president and most important benefactor. The TKWPN’s seemingly paradoxical reluctance to glorify Staszic by means of traditional (artistic) forms of commemoration can be interpreted as a logical action calculated to benefit the Society’s image. Therefore, focusing on this single aspect of the posthumous cult of Staszic, directly related to the TKWPN, this article refers to the image-building policy of this institution, and thus to the ways of building its social status. At the same time, it tackles the issue of the prestige of science and scientific patronage as a new (from the early 19th-century perspective) form of public merit.

11

War and Piety in the Grand Duchy of Lithuania in the Late Middle Ages

51%

Rowell S. C.

Rocznik Lituanistyczny

|

2016

|

vol. 2

PL

As the prophet of the Gentiles, Job states, the life of Man upon earth is a warfare. During the fifteenth and early sixteenth centuries war against the Tatars and later the Turks and increasingly the Muscovites impinged considerably on the Catholic and Orthodox populations of the Grand Duchy of Lithuania. War and its consequences made their mark on devotions (to St George, St Casimir, the Ten Thousand Military Martyrs) and church and chantry building; pilgrimage contributions were sidelined for rebuilding churches as well as castles destroyed by the Tatars. The spoils of war were displayed publicly in Vilnius (Wilno) cathedral and thanksgiving for victory and intercession for the fallen took physical form in the building of churches by both Catholic and Orthodox leaders. Personal and patriotic memory of the dead was visualised publicly in religious buildings. Growing traditions of organising public processions around the city of Vilnius placed the Kletsk (Klecko) memorial church of St George clearly on the annual calendar. In the documentary record war was both a literary topos and a harsh everyday reality. Jak głosi prorok Hiob: „Bojowanie jest żywot człowieczy na ziemi”. W XV i XVI w. walki z Tatarami, a później Turkami i coraz częściej Moskwą znacznie utrudniały życie katolickich i prawosławnych społeczności Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wojna i jej skutki wywierały wpływ na kult świętych (Jerzego, Kazimierza, Dziesięciu Tysięcy Rycerzy Męczenników) i budownictwo kościelne; datki pielgrzymie były przeznaczane na odbudowę zarówno kościołów, jak i zamków zniszczonych przez Tatarów. Łupy wojenne wystawiane były na widok publiczny w katedrze wileńskiej, a dziękczynienie za zwycięstwa i modły za poległych wyrażały się w fundowaniu kościołów przez przywódców tak katolickich, jak i prawosławnych. Osobiste i patriotyczne formy upamiętnienia zmarłych znajdowały materialny wyraz w obrębie budowli kościelnych. Umacniająca się tradycja organizowania procesji wokół miasta Wilna i uroczystości w kościele św. Jerzego (pomniku zwycięstwa bitwy pod Kleckiem) zajęły stałe miejsce w roku liturgicznym. W źródłach wojna ukazuje się nam jako literacki topos, a także jako codzienny znój. Karas ir dievobaimingumo išraiškos Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje vėlyvesniais viduramžiaisSantraukaXV–XVI a. sandūroje padaugėjus totorių, turkų bei maskolių užpuolimų prieš Lietuvos didžiosios kunigaikštystės teritoriją, pastarosios katalikų ir stačiatikių bendruomenės susidūrė tiesiogiai su karo smurtu. Karas turėjo nemažų pasekmių ir tuomet jau gyvybingam vietiniam religiniam gyvenimui. Padidėjo pagarba karingiems šventiesiems Jurgui, Kazimierui, šventiesiems 10 000 karių-kankinių; vyko bažnyčių bei altorių steigimas; maldininkų aukos Bažnyčiai perleidžiamos totorių išniokotų šventyklų ir pilių remontui. Vilniaus katedroje viešai kabo užkariautų priešų vėliavos, o padėkos Dievui už pergalę, maldos už žuvusiųjų išganymą akivaizdžiai įsikūnijo bažnyčių, vienuolijų, cerkvių statybose. Vilniaus mieste įsitvirtinus tradicijai vesti viešas procesijas tarp dvasinių įstaigų; Klecko mūšio paminklas, šv. Jurgio bažnyčia įsišaknijo miestiečių istorinėje atmintyje.

12

Brama jako archiwum. Działania archiwistyczne Ośrodka „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie

51%

Próchniak P.

Kultura i Społeczeństwo

|

2019

|

vol. 63

|

issue 1

113-123

EN

This article concerns the archival enterprise at the Grodzka Gate-NN Theater Center in Lublin [Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN”; http://teatrnn.pl] and those aspects of its operation that are connected with the artistic processing of the idea of an archive as a “memory ark.” The author discusses key elements of the archive’s form and function in connection with the Center’s social and educational activities, showing their relation to questions of cultural memory, memory as responsibility, the social dimension of memory, and ethical and artistic aspects of remembering (especially the remembrance and non-remembrance of victims of the Shoah).The article also reviews those works of the Center in which the form and function of the archive are translated into various realizations of “memory theater” (including “behind-the-scenes theater” inspired by the form of the archive, mysteries of memory, the expanded digital archive and its network infrastructure oriented on “memory work”, etc.)

13

Deprecjacja wielkiego jubileuszu: obchody 1150-lecia rosyjskiej państwowości w Nowogrodzie Wielkim (2012)

51%

Banaszkiewicz M.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2016

|

vol. 51

|

issue 1

PL

Artykuł jest poświęcony obchodom 1150-lecia rosyjskiej państwowości, które przypadły na wrzesień 2012 r. Za punkt odniesienia dla retoryki inicjatora uroczystości, prezydenta Federacji Rosyjskiej D. Miedwiediewa, obrano liberalną publicystykę towarzyszącą pierwowzorowi jubileuszu z 1862 r. Zabieg ten podyktował fakt częstego odwoływania się przez ówczesnego przywódcę Rosji do „epoki wielkich reform” (lata 60. i 70. XIX w.). W tekście omówiony został przebieg jubileuszu oraz poświęcony mu w środkach masowej informacji przekaz medialny. Zaprezentowano również nieudaną inicjatywę ustawodawczą służącą uznaniu symbolicznej rocznicy początków Rusi za święto narodowe.

EN

The article is devoted to the subject of the 1150th anniversary of the Russian Statehood celebrated in September 2012. It was the liberal political commentary writings accompanying the original model of the jubilee celebrated in 1862 that was used as the point of reference of the rhetoric of the celebrations’ initiator, the President of Russian Federation Dmitry Medvedev. This made the president of Russia to refer very often to the “era of the Great Reforms” (the 1860s, and 1870s). The article describes the course of the jubilee celebrations with accompanying information campaign in the public mass media, as well as a failed legislative action to make the symbolic anniversary of the origins of the Russian Statehood a National Day.

14

Socjologia i historia – korzyści z łączenia perspektyw w socjologii retrospekcji

51%

Gubała J.

Nauka i Szkolnictwo Wyższe

|

2013

|

issue 1(41)

69-85

EN

Trying to indicate the field of science to which collective memory researcher refers most frequently in his sociological reflection, it would be no doubt the history. It seems that the sociology of retrospection is an area of sociological studies, which without the proper knowledge of historical context can not fully exploit the opportunities offered by the sociological workshop. The starting point for consideration of this problem is the analysis of interconnections of the two fields of science and its methodological proposals to examine the complicated matter of collective memory. To identify opportunities and at least potential threats of combining scientific perspectives of sociology and history, this article attempts to answer some basic questions: to what extent the historical reflection (or more – historiosophical) may be useful for memory researcher?; how the history contributes to the enrichment and improvement of conclusions drawn from a variety of empirical attempts?; whether this area has an instrumentation that can indicate other than sociological perspective of looking at the collective remembering?

PL

Dziedziną, do której najczęściej odwołuje się badacz pamięci zbiorowej w ramach refleksji socjologicznej, jest niewątpliwie historia. Badania społeczne realizowane w ramach socjologii retrospekcji w celu pełnego wykorzystania możliwości oferowanych przez warsztat socjologiczny, wymagają znajomości odpowiedniego kontekstu historycznego. Punktem wyjścia dla rozważań nad tą problematyką jest analiza wzajemnych powiązań obu dziedzin nauki i proponowanych przez nie podejść metodologicznych do skomplikowanej materii pamięci zbiorowej. W niniejszym artykule podejmuję próbę wskazania szans i potencjalnych zagrożeń wynikających z łączenia perspektyw historii i socjologii. Staram się znaleźć odpowiedź na podstawowe pytania: w jakim stopniu refleksja historyczna bądź historiozoficzna może przydać się badaczowi pamięci rozumianej jako zjawisko społeczne? Na ile badania i refleksja historyczna może przyczynić się do wzbogacenia wniosków wyciągniętych z badań empirycznych? Czy historia dysponuje narzędziami, które badaczowi społecznemu mogą wskazać inną niż socjologiczna perspektywę spojrzenia na pamięć zbiorową?

15

Zapomniani saperzy 1920 roku ponownie przywróceni zbiorowej pamięci

45%

Kiełb Z.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2020

|

issue 1(13)

33-61

EN

In the article, the author presents the history of sappers from 1920 who died in battles with the Bolsheviks on June 27, 1920 in the town of Susły in today’s Ukraine. The author presents his efforts and the In Blessed Art Foundation and other people, recalling the memory of this battalion that has been forgotten and ignored by history. On the 100th anniversary of their death, the names of the fallen soldiers at the mass grave in Susły were read for the first time. The names were read out by the Consul General of the Republic of Poland in the Vineyard, Damian Ciarciński.

PL

W artykule autor przybliża historię zapomnianych żołnierzy 1 Kompanii 13 Batalionu Saperów z 1920 roku, którzy zginęli w walkach z bolszewikami 27 czerwca 1920 roku w miejscowości Susły na dzisiejszej Ukrainie. Autor przedstawia własne starania, Fundacji In Blessed Art oraz innych osób o przywołanie pamięci o tych zapomnianych i przemilczanych przez historię bohaterach. W 100. rocznicę od ich śmierci konsul generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Winnicy Damian Ciarciński po raz pierwszy odczytał nazwiska poległych wówczas żołnierzy nad ich zbiorową mogiłą w Susłach.

16

Jan Kiliński – symbol warszawskiej wolności

45%

Kuba G.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2021

|

issue 1(15)

107-122

EN

The author discusses the situation of Poland during the Kościuszko Uprising, with particular emphasis on Warsaw. A biographical outline of Jan Kiliński and his participation in the Warsaw Uprising are presented. In addition, the references to Jan Kiliński in the fight for independence during World War I, the Polish-Bolshevik war and World War II were analyzed. Examples of the use of Jan Kiliński in poetry, literature and documents of social life (one-day-tickets, postcards) as well as the history of his monument in Warsaw were discussed.

PL

Autor omawia sytuację Polski w okresie Powstania Kościuszkowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy. Przedstawiono rys biograficzny Jana Kilińskiego oraz jego udział w Insurekcji Warszawskiej. Ponadto zanalizowano nawiązania do Jana Kilińskiego w walce o niepodległość w czasie I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej, II wojny światowej. Omówiono przykłady wykorzystania postaci Jana Kilińskiego w poezji, literaturze i w dokumentach życia społecznego (jednodniówki, pocztówki) oraz przybliżono dzieje jego pomnika w Warszawie.

17

Zdobycie Horodyszcza 3 lipca 1919 roku

38%

Michliński R.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2020

|

issue 1(13)

19-32

EN

The initial period of the Polish-Bolshevik war was characterised by offensive actions. In March 1919, relatively weak Polish forces captured Pinsk. In April the Polish Army High Command began offensive actions on a larger scale. General Antoni Listowski’s Group, operating in Polesie, was assigned the task of capturing Łuniniec – an important railroad junction. Taking control of the city proceeded in several phases. One of them was the capture of Horodyszcze. On the 3rd of July 1919, the joint operation of the 34th Infantry Regiment and the Pinsk Flotilla led to the landing and capturing the village. By capturing Horodyszcze, the Polish Army gained an open road to Łuniniec. Horodyszcze was a baptism of fire for the Pinsk Flotilla. To commemorate the battle, the 3rd of July was established as the Pinsk Flotilla Day.

PL

Początkowy okres wojny polsko-bolszewickiej charakteryzowały działania zaczepne. W marcu 1919 roku stosunkowo słabe siły polskie opanowały Pińsk. Od kwietnia Naczelne Dowództwo WP rozpoczęło działania ofensywne na większą skalę. Operująca na Polesiu Grupa generała Antoniego Listowskiego otrzymała zadanie zdobycia Łunińca – ważnego węzła kolejowego. Opanowanie miasta przebiegało w kilku fazach. Jedną z nich było zdobycie Horodyszcza. 3 lipca 1919 roku wspólne działania 34 Pułku Piechoty i Flotylli Pińskiej doprowadziły do wysadzenia desantu i zdobycia wsi. Dzięki opanowaniu Horodyszcza wojsko polskie miało otwartą drogę na Łuniniec. Horodyszcze było chrztem bojowym Flotylli Pińskiej. Na pamiątkę bitwy dzień 3 lipca ustanowiono świętem Flotylli Pińskiej.

Refine search results

Upamiętnianie księcia Janusza Starszego a wiedza współczesnego mieszkańca Mazowsza

Miejsca upamiętnienia walk i męczeństwa Polaków w czasie II wojny światowej na terenie Lublina

WYDZIAŁ MUZEÓW I POMNIKÓW MARTYROLOGII POLSKIEJ W LATACH 1945–1954 ORAZ KONTYNUACJA JEGO ZADAŃ DO CZASÓW WSPÓŁCZESNYCH

Kto ratuje jedno życie… Sprawiedliwi w debacie publicznej

Semantyka upamiętniania w języku polskim, niemieckim i hiszpańskim

Polityczne spory o upamiętnienie zbrodni na Wołyniu w polskim parlamencie

Upamiętnienia Floriana Znanieckiego w przestrzeni publicznej

Kwestia upamiętnienia ofiar II wojny światowej na forum Bundestagu (2020–2022)

Wiekopomna zasługa i zakonna pokora – dzieje serca Stanisława Konarskiego

Nagrobek Stanisława Staszica a polityka wizerunkowa Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk

War and Piety in the Grand Duchy of Lithuania in the Late Middle Ages

Brama jako archiwum. Działania archiwistyczne Ośrodka „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie

Deprecjacja wielkiego jubileuszu: obchody 1150-lecia rosyjskiej państwowości w Nowogrodzie Wielkim (2012)

Socjologia i historia – korzyści z łączenia perspektyw w socjologii retrospekcji

Zapomniani saperzy 1920 roku ponownie przywróceni zbiorowej pamięci

Jan Kiliński – symbol warszawskiej wolności

Zdobycie Horodyszcza 3 lipca 1919 roku