Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  zbrodnia katyńska
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
PL
Nasza wiedza o zbrodni katyńskiej jest już spora, to jednak jeszcze wiele spraw budzi wątpliwości i wymaga wyjaśnienia. Jedną z takich kwestii jest wyselekcjonowanie nielicznej grupy jeńców z trzech obozów specjalnych z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa, którzy ocaleli z zagłady katyńskiej. Badacze problematyki katyńskiej, którzy ze zrozumiałych względów wiele miejsca i uwagi w swych dociekaniach poświęcali genezie zbrodni, rekonstrukcji przebiegu wydarzeń i losom zamordowanych, na marginesie pozostawiali kwestię ocalałych. Nie trzeba było tym samym szukać odpowiedzi na nader kłopotliwe i trudne pytanie: dlaczego nieliczni polscy jeńcy wojenni uratowali się od zagłady. Jakie były kryteria, wedle których trzyosobowe gremium, tzw. „centralna trójka” NKWD, zdecydowało o zachowaniu przy życiu niespełna 400 jeńców z obozów specjalnych. Do połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku była to zapewne jedna z największych tajemnic zbrodni katyńskiej. Udostępnione wówczas dokumenty sowieckie dotyczące niespełna czterystu osób, które nie znalazły się listach śmierci, przynajmniej częściowo wyjaśniają one zagadkę ich ocalenia. Wśród badaczy problematyki katyńskiej przeważa pogląd, że jednym z głównych kryterium tej selekcji stanowiła, przydatność uratowanych dla realizacji wojskowych i politycznych celów państwa radzieckiego.
EN
Polish-Russian relations seem to be heavily burdened by historical experience. History in- fluences the present not only indirectly, via historical facts, but also via the ways of commem- orating them. Referring to their memories, social groups strengthen the sense of their own uniqueness and cultural identity. One of the ways to commemorate events are anniversary celebrations accompanied by a certain political rhetoric. The author analyzes the texts, press releases, commentaries and an- niversary speeches given by politicians to commemorate the Katyñ massacre published by the „Gazeta Wyborcza” and „Rzeczpospolita” daily in April 1990, 2000 and 2010. Among the figures of memory identified in the analyzed texts which are typical of the Pol- ish-Russian dialogue concerning the Katyñ issue over the period of 1990–2010, there prevails a certain group of topoi appropriated by the language of politics from Christianity, and pre- cisely from the sacrament of confession. These topoi are based on reconciliation and compen- sation. Other topoi involve those of a victim, righteous Russian or a common field of memory.
PL
W artykule wskazano na podstawy prawne kwalifikacji zbrodni katyńskiej w kategoriach ludobójstwa (genocide), polemicznie odnosząc się do argumentów wysuwanych przez Federację Rosyjską, która konsekwentnie neguje zasadność traktowania mordu dokonanego na mocy decyzji Politbiura KC WKP(b) z 5 III 1940 r. jako zbrodni nieulegającej przedawnieniu.The article indicates the legal basis for qualification of the Katyn Massacre in the category of genocide. Polemicising with the arguments put forward by the Russian Federation which persistently negates the validity of regarding the massacre perpetrated under the order of the Politbiuro of the Bolshevik Party Central Committee issued on 5 March 1940 as a non-expiring crime against humanity.
EN
The complicated history of the construction and unveiling of the Katyn 1940 memorial in Gunnersbury Cemetery is still thought-provoking on the policy paradigms of the superpowers on both sides of the then Iron Curtain. The main aim of this article is to analyse - on the basis of the obtained sources and studies - the fate of this monument, reflecting in a historical mirror one of the paramount Soviet lies of the 20th century and at the same time showing the difficult conditions for the functioning of Polish political emigration in Great Britain in the second half of the 20th century. At all costs British politicians tried to prevent the conflict with the Soviet Union from escalating. Activities of Poles in Great Britain that aimed at commemorating the Katyn massacre were not to the liking of the British government. The final success of this initiative should be credited to the determination of Polish refugees.
PL
Skomplikowane losy budowy i odsłonięcia pomnika Katyń 1940 na cmentarzu Gunnersbury do dziś budzą refleksję nad paradygmatami polityki mocarstw po obu stronach ówczesnej żelaznej kurtyny. Celem głównym artykułu jest przeanalizowanie – w oparciu o pozyskane źródła i opracowania – losów tego monumentu, odbijających w historycznym zwierciadle jedno z największych kłamstw sowieckich XX w., a zarazem ukazujących trudne warunki funkcjonowania polskiego uchodźstwa politycznego w Wielkiej Brytanii w drugiej połowie XX wieku. Politycy brytyjscy za wszelką cenę próbowali nie dopuścić do zaognienia konfliktu ze Związkiem Sowieckim. Działania Polaków w Wielkiej Brytanii zmierzające do upamiętnienia zbrodni katyńskiej nie były na rękę rządowi brytyjskiemu. Jedynie determinacji polskiego uchodźstwa należy zawdzięczać ostateczny sukces tej inicjatywy.
EN
In his article, the author discusses the communist propaganda of the authorities against the Katyn Massacre and the opposition’s fight against the Katyn lie. The memory and truth about the countrymen murdered by the Soviets survived in People’s Poland – despite the great efforts of the communist authorities. Opposition activists published materials about the Katyn Massacre outside the official circulation, that is beyond the reach of censorship.
PL
Od drugiej połowy lat 70. działała w PRL opozycja demokratyczna. Walczyła ona nie tylko o prawa obywatelskie czy demokrację, ale też o przywrócenie prawdy o polskiej historii, w tym o Zbrodni Katyńskiej. Był to temat ważny dla Polaków, o czym świadczy chociażby popularność publikacji na temat Katynia. Był też kwestią istotną dla polskich opozycjonistów, którzy utworzyli dwie niezależne instytucje nawiązujące wprost do tego tragicznego wydarzenia: Instytut Katyński i Komitet Katyński. Działania z myślą o przywróceniu prawdy o Zbrodni Katyńskiej oraz upamiętnieniu jej ofiar prowadzono na różnych polach. Służyły temu publikacje wydawane poza zasięgiem cenzury – od książek poprzez prasę (w tym „Biuletyn Katyński”), znaczki, kalendarze etc. Opozycja organizowała również – szczególnie w związku z 40. rocznicą zbrodni – demonstracje, manifestacje, czy to uliczne, czy w miejscach pamięci takich jak Dolinka Katyńska na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Stopniowo wachlarz działań związanych z upamiętnianiem ofiar zbrodni się poszerzał – w latach 80. pojawiły się okolicznościowe medale, o Katyniu można było też usłyszeć w audycjach podziemnego Radia „Solidarność”. Przypominanie autentycznych okoliczności Zbrodni Katyńskiej nie było bezpieczne – jedną z ostatnich ofiar „nieznanych sprawców” na początku 1989 roku był ks. Stefan Niedzielak, który przez lata walczył o prawdę na ten temat.
EN
The public disclosure of the Soviet Katyn massacre by the Germans have not took place on April 13, 1943, as is often repeat in scientific and popularizing publications, but on April 11, 1943 in the form of radio communicat in English, addressed to foreign audiences (except citizen of the Third Reich and the countries occupied by it). Information intended for the inhabitants of the Third Reich was issued April 13. The German “reptilian press” was intensively engaged in the dissemination of news about the Katyn massacre among the inhabitants of the countries occupied by the Third Reich (mainly in the General Government) from April 14, 1943. The sharpest articles’s of „Nowy Kurier Warszawski” was titled Największa zbrodnia w dziejach ludzkości [which means: The greatest crime of human history]). The information disseminated by the German propaganda echoed loudly, especially among Poles. But the broad Polish response took only the form of numerous contacts with the Polish Red Cross by the families of crime victims, who’s were seeking confirmation of information about fate of loved ones.
PL
Ujawnienie sowieckiej zbrodni katyńskiej przez Niemców nastąpiło nie – jak to często pojawia się w publikacjach naukowych i popularyzatorskich – 13 kwietnia, lecz 11 kwietnia 1943 roku w postaci komunikatów radiowych w języku angielskim, skierowanych do odbiorców zagranicznych (poza III Rzeszą i krajami przez nią okupowanymi). Publikacja komunikatów przeznaczonych dla mieszkańców III Rzeszy miało miejsce od 13 kwietnia. Rozpowszechnianiem wiadomości o zbrodni katyńskiej wśród mieszkańców krajów okupowanych przez III Rzeszę (przede wszystkim w Generalnym Gubernatorstwie) intensywnie zajmowała się niemiecka prasa gadzinowa już od 14 kwietnia 1943 roku (najostrzejszy tytuł nosił artykuł wstępny do „Nowego Kuriera Warszawskiego”: Największa zbrodnia dziejów ludzkich). Informacje rozpowszechniane przez propagandę niemiecką odbiły się głośnym echem, zwłaszcza w Polsce, jednak szeroki polski odzew przybrał wyłącznie postać licznych kontaktów z Polskim Czerwonym Krzyżem rodzin ofiar zbrodni poszukujących potwierdzenia informacji o ich losach.
EN
This paper pictures the circumstances of Primate Glemp`s historic visit to Moscow in 1988 where he obtained the permit to erect a cross at the memorial dedicated to Polish officers killed in the Katyń Forest. Negotiating the permit was Glemp`s extraordinary achievement; the Primate made a special effort that the cross be erected in Katyń on September 1st 1988. These measures constitute the Cardinal`s historical policy: from the start of his primateship he prioritized the questions related to patriotism, national identity and commemorating historical events.
EN
The article describes the life of Władysław Car – one of the thousands of victims of the Katyn massacre. He was born in 1895 in Warsaw, where he obtained a secondary school certificate. In 1915 he was evacuated by the Russian authorities to Kiev, where a year later he was called up to serve in the Russian army. In 1918, he served in the 1 Polish Corps in Russia, and after returning to the Polish lands he worked as a teacher in Tarczyn near Warsaw. In August 1919, he volunteered for the Polish Army and initially he served in unit trains in 7th Infantry Division, and in the years 1921–1924 in the Headquarters of District of Corps No. 5 in Krakow. In 1924 he was transferred to the 4th Regiment Heavy Artillery in Czestochowa (after 1935 his unit was moved to Tomaszow Mazowiecki) and after training he became a gunnery officer. In this regiment he served until 1938 and he has taken various stations (battery commander, quartermaster and adjutant). During his service in the 4 heavy artillery regiment he was promoted to captain. In October 1938, he was moved to the Anti-Gas Institute in Warsaw, where he worked until the outbreak of World War II. In September 1939 he was captured by the Russian and was placed in the camp in Kozelsk. In April 1940 – together with other Polish officers from this camp – he was executed in Katyn. Captain Władysław Car is one of several thousand Polish officers, about which memory slowly blurred out. In 2007 he was posthumously promoted to the rank of major.
PL
Artykuł opisuje życie Władysława Cara – jednej z tysięcy ofiar zbrodni katyńskiej. Urodził się w 1895 r. w Warszawie, gdzie zdał maturę. W roku 1915 został ewakuowany przez władze rosyjskie do Kijowa, gdzie rok później powołano go do służby w armii rosyjskiej. W 1918 r. służył w 1 Korpusie Polskim w Rosji, a po powrocie na ziemie polskie pracował jako nauczyciel w Tarczynie koło Warszawy. W sierpniu 1919 r. wstąpił na ochotnika do Wojska Polskiego i początkowo służył w oddziałach taborowych 7 Dywizji Piechoty, a w latach 1921–1924 w Dowództwie Okręgu Korpusu nr V w Krakowie. W 1924 r. został z kolei przeniesiony do 4 Pułku Artylerii Ciężkiej w Częstochowie (w 1935 r. jego jednostka została przeniesiona do Tomaszowa Mazowieckiego) i po przeszkoleniu został oficerem artylerii. W pułku tym służył do 1938 r., zajmując w nim różne stanowiska (dowódca baterii, kwatermistrz i adiutant dowódcy dywizjonu). Podczas służby w 4 Pułku Artylerii Ciężkiej otrzymał awans na stopień kapitana. W październiku 1938 r. został przeniesiony do Instytutu Przeciwgazowego w Warszawie, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. dostał się do niewoli rosyjskiej i został umieszczony w obozie w Kozielsku, a w kwietniu 1940 r. – wraz z innymi polskimi oficerami tego obozu – został zamordowany w Katyniu. Jest jednym z kilku tysięcy polskich oficerów, o których pamięć powoli się zaciera. Kapitan Władysław Car w 2007 r. został pośmiertnie awansowany na stopień majora.
EN
The article presents a figure of Lieutenant Colonel Rudolf Ksieniewicz, one of the officers of the army of the Second Polish Republic. He born on the Estonian island Dago, after moving with his family, he is in the depths of Russia. In order to relieve parents financially, he joins to the Russian Army. Going up the career ladder, he becomes one of the organizers of the Polish Army on Siberia. As a result of battles he gets into Bolshevik slavery, in which he remains until October 1921. In free Poland, he continues his military career, reaching the rank of lieutenant colonel and rising to the position of first deputy commander in the 45th Infantry Regiment in Rowne in Wołyń. In 1939, after the mobilization of the 13th infantry division, he remained in the garrison, of which he became the commandant. After the entry of the Red Army on September 17, he was taken prisoner, in the spring of 1940 he was murdered.
PL
Artykuł przedstawia sylwetkę ppłk. Rudolfa Ksieniewicza, jednego z oficerów wojska Drugiej Rzeczypospolitej. Urodzony na estońskiej wyspie Dago, po przeprowadzce z rodziną zamieszkał w głębi Rosji. Aby ulżyć finansowo rodzicom, wstąpił do armii rosyjskiej. Pnąc się po szczeblach kariery, został w końcu jednym z organizatorów Wojska Polskiego na Syberii. W wyniku walk dostał się do niewoli bolszewickiej, w której pozostawał do października 1921 r. W wolnej Polsce kontynuował karierę wojskowego, osiągając stopień podpułkownika i stanowisko I zastępcy dowódcy 45 pułku piechoty w Równem na Wołyniu. W 1939 r. po mobilizacji 13 Dywizji Piechoty pozostał w Równem, którego został komendantem garnizonu. Po wkroczeniu Armii Czerwonej 17 września dostał się do niewoli i wiosną 1940 r. został zamordowany przez Sowietów w bliżej nieznanych okolicznościach.
EN
In the article, I present five priorities related to the post-war activity of Gen. Władysław Anders. The most important were those concerning the future of the Polish Armed Forces in the West, operations of the Polish government-in-exile, the assessment of the situation in the international arena and Sovietised Poland, the Katyn crime, and the punishment of its perpetrators as well as a suitable commemoration of the Polish soldiers fallen in the Second World War.
PL
W artykule przedstawiono pięć priorytetów związanych z powojenną działalnością gen. Władysława Andersa. Najważniejsze dotyczyły przyszłości Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, działalności władz RP na emigracji, oceny sytuacji międzynarodowej i w sowietyzowanej Polsce, zbrodni katyńskiej i ukarania winnych jej popełnienia oraz godnego upamiętnienia polskich żołnierzy poległych w II wojnie światowej.
EN
The article focuses on the biography of Capt. Kazimierz Czyhiryn (1898–1940), which shows the complicated fate of Poles in the first half of the 20th century. He was born in Ukraine to a Polish family with deep patriotic traditions. He started his first pro-independence work while studying at the gymnasium in Winnica. In the years 1916–1917 Czyhiryn served in the Russian army, and then in the III Polish Corps in Russia. He has then been held in Bolshevik captivity for two years. After having re-turned to Poland, he served in the 29th and 31st Kaniowski Rifle Regiment. Serving for many years in the Lodz garrison, he became a well-known and popular person among the inhabitants of the city. In 1931, he took the position of an orderly officer of the commander of Corps District No. IV in Lodz – first under General Stanisław Nałęcz Małachowski, and then under General Władysław Langner. Subsequently, together with Lagner, Czyhiryn went to Lviv, where he held a similar position. In September 1939, he participated in talks on the terms of the city’s capitulation. In 1940, he was arrested by the NKVD and murdered in unknown circumstances (the so-called Ukrainian Katyn List).
PL
Artykuł przedstawia życiorys kpt. Kazimierza Czyhiryna (1898–1940), egzemplifikujący zawiłe losy Polaków w pierwszej połowie XX w. Bohater niniejszego szkicu urodził się na Ukrainie w polskiej rodzinie o głębokich tradycjach patriotycznych. Pierwsze prace niepodległościowe podjął już w trakcie nauki w gimnazjum w Winnicy. W latach 1916–1917 służył w armii rosyjskiej, a następnie w III Korpusie Polskim w Rosji. Dwa lata przebywał w niewoli bolszewickiej. Po powrocie do Polski służył w 29. i 31. pSK. Przebywając wiele lat w łódzkim garnizonie stał się tu osobą znaną i popularną wśród mieszkańców miasta. W 1931 r. objął stanowisko oficera ordynansowego dowódcy Okręgu Korpusu nr IV w Łodzi – najpierw gen. Stanisława Nałęcza Małachowskiego, a następnie gen. Władysława Langnera. Wraz z tym ostatnim wyjechał do Lwowa, gdzie zajmował podobne stanowisko. We wrześniu 1939 r. uczestniczył w rozmowach o warunkach kapitulacji miasta. Później został aresztowany przez NKWD i zamordowany w bliżej nieznanych okolicznościach w 1940 r. (tzw. Ukraińska Lista Katyńska).
PL
W artykule skupiono się na omówieniu wpływu uwarunkowań dotyczących zbrodni katyńskiej na obecne stosunki między Warszawą a Moskwą. Historię tych dwóch krajów charakteryzuje długotrwała i trudna przeszłość, stąd też narosły i widoczne są do dziś liczne nierozwiązane spory, obciążenia i mity negatywnie wpływające na obustronne kontakty. W 1989 roku, tuż po upadku systemu komunistycznego w Polsce, nowe elity polityczne, koordynując proces przemian demokratycznych w naszym kraju, podjęły wysiłki zmierzające do uporządkowania spornych wątków we wspólnej polsko-rosyjskiej historii. Bez wątpienia najważniejszym z nich stała się sprawa zbrodni katyńskiej. Dla elit politycznych III RP wyjaśnienie ogółu okoliczności tamtych wydarzeń stanowiło najważniejszy cel podejmowanych działań dyplomatycznych względem Kremla. W ocenie Warszawy rozplątanie tego węzła pamięci z historii stosunków obu krajów sprzyjać miało uwolnieniu ich od dawnych obciążeń i negatywnych nawarstwień i przyczynić się do umocnienia przyjaźni w obecnych czasach. Niestety bardzo szybko okazało się, że temat ten – pomimo uznania przez przedstawicieli Rosji, iż odpowiedzialność za mord na polskich jeńcach wojennych ponoszą najważniejsze osobistości sowieckiego państwa – stał się w niedługim czasie jednym z głównych elementów negatywnie obciążających wzajemne relacje.
EN
The article focuses on discussing the impact of the conditions regarding the Katyn massacre on the current relations between Warsaw and Moscow. The history of these two countries is characterized by a long and difficult past, which is why numerous unresolved disputes, burdens and myths have arisen and are still visible today, negatively affecting bilateral contacts. In 1989, right after the fall of the communist system in Poland, the new political elites, coordinating the process of democratic changes in our country, made efforts to sort out the controversial threads in the common Polish-Russian history. Without a doubt, the most important of them was the Katyn massacre. For the political elites of the Third Polish Republic, explaining the overall circumstances of those events was the most important goal of diplomatic activities undertaken towards the Kremlin. In Warsaw’s opinion, untangling this knot of memory from the history of relations between the two countries was supposed to help free them from past burdens and negative accumulations and contribute to strengthening friendship in current times. Unfortunately, it quickly turned out that this topic soon became one of the main elements negatively burdening mutual relations.
EN
The Katyn Massacre, which was a war crime, crime of genocide and crime against humanity, took at least 21 857 victims. The murdered were Polish citizens captured or arrested after the Soviet Union’s invasion of Poland on 17 September 1939. They were held in the NKVD camps in Kozelsk, Ostashkov and Starobelsk and in prisons in Western Ukraine and Belarus. In the spring of 1940 they were murdered by the Soviets. Among the victims were 2354 people connected with the pre-war Kielce voivodeship. The paper presents the biographical notes of twenty victims connected with the Kielce region. Fifteen of them were imprisoned in the above mentioned camps. Another five are victims of crimes from the so-called Ukrainian Katyn List. Apart from officers in the regular service and policemen, the murdered included representatives of the social elite. Among them were civil servants, educators, physicians, pharmacists, engineers, members of the landed gentry, lawyers, foresters, merchants and clergymen.All of them, as reserve officers, defended Poland against the Soviets in 1939. They paid the highest price for it. The paper analyses the material which shows that veterans of the Polish-Bolshevik war constituted a high percentage among the victims of the Soviet crime.
PL
Zbrodnia Katyńska, będąca zbrodnią wojenną, zbrodnią ludobójstwa i zbrodnią przeciwko ludzkości, pochłonęła co najmniej 21 857 ofiar. Zamordowanymi byli obywatele polscy wzięci do niewoli lub aresztowani po agresji ZSRS na Polskę rozpoczętej 17 września 1939 roku. Osadzono ich w obozach NKWD w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz w więzieniach na zachodniej Ukrainie i Białorusi. Zostali zamordowani przez Sowietów wiosną 1940 roku. Wśród ofiar znajdowały się 2354 osoby związane z przedwojennym województwem kieleckim. Wysoki odsetek wśród ofiar stanowili weterani wojny polsko-bolszewickiej. Wśród jeńców wymienionych obozów związanych z Kielecczyzną było co najmniej 383 żołnierzy walczących z Sowietami w 1920 roku. Z liczby tej 114 osadzonych w Kozielsku zabito i pogrzebano w Katyniu, 115 ze Starobielska zamordowano i pochowano w Charkowie, a 154 z Ostasz-kowa zabito w Kalininie i pogrzebano w Miednoje. W artykule zaprezentowano biogramy dwudziestu ofiar związanych z Kielecczyzną, w tym piętnastu jeńców wymienionych obozów. Kolejnych pięciu to ofiary zbrodni z Ukraińskiej Listy Katyńskiej. Wśród zamordowanych obok oficerów służby stałej i policjantów znaleźli się przedstawiciele szeroko pojętej polskiej inteligencji: urzędnicy, nauczyciele, lekarze, farmaceuci, inżynierowie, ziemianie, prawnicy, leśnicy, kupcy oraz duchowni. Wszyscy oni jako oficerowie rezerwy bronili Polski przed Sowietami w 1939 roku. Zapłacili za to cenę najwyższą. Jednym z powodów skazania ich na śmierć było prawdopodobnie zaangażowanie w walkę przeciwko bolszewikom w 1920 roku.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.