Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 17

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Opozycja swoi/obcy w języku ginących społeczności Drzewian połabskich i pomorskich Słowińców

100%
Popowska-Taborska H.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
215-222
PL
Autorka bada językowe przejawy autoidentyfikacji nieistniejących już dziś społeczności połabskich Drzewian i pomorskich Słowińców. Podstawę materiałową stanowią: Słownik etymologiczny języka Drzewian Połabskich (wykorzystujący wszystkie zachowane zasoby leksyki połabskiej) oraz relacje pochodzące bezpośrednio od samych Słowińców (spisane przez badaczy tego obszaru w II połowie XIX wieku). Przeprowadzone analizy słownictwa połabskiego wiodą autorkę do wniosku, że pierwotny podział na swoich i obcych, oparty na odrębności etnicznej (bądź językowej) został przeniesiony do sfery podziałów społecznych (socjalnych, majątkowych, zawodowych). Na przykład pierwotne słowiańskie *nemьcь oznaczające ‘człowieka niemego’, następnie człowieka narodowości niemieckiej, w połabskim zaczęło oznaczać ‘młodzieńca należącego do stanu wyższego niż chłopski’. Badaczka stwierdza, że Słowińcy, podobnie jak inne grupy Słowian, poczucie tożsamości grupowej opierali na tożsamości językowej. Zauważa jednak, że Słowińcy w odróżnieniu od Połabian mieli świadomość obecności od wschodu pobratymców Kaszubów. Oddzielenie bagnami od kaszubskiego zaplecza powodowało, że ludność słowińska była skazana na bytowanie w zamkniętym kręgu własnej kultury. Specyficzne elementy tej kultury (uprawiane z pokolenia na pokolenie rybołówstwo) najsilniej opierały się germanizacji (np. słownictwo rybołówcze zachowało się najdłużej w obcym otoku językowym). Dialekt słowiński w miarę postępującej germanizacji stawał się językiem zawodowym rybaków, do których zacieśniał się malejący krąg „swoich”.
EN
The author investigates linguistic manifestations of self-identification of the now extinct communities of Polabian Drevani and Pomeranian Slovincians. The analysis is based on the Etymological Dictionary of the Language of Polabian Drevani (containing all the preserved lexical items of the language) and accounts elicited from Slovincians in the second half of the 19th century. On the basis of Polabian lexis, the author concludes that the original division into US and THEM, based on ethnic or linguistic distinctions, was transferred to the social domain (the criteria of social status, wealth, profession etc.). For example, the Slavic *nemьcь ‘mute person’, then ‘a German’, began to denote a young man of a social status higher than that of a peasant. Slovincians, similarly to other Slavs, based their feeling of collective identity on linguistic identity. However, in contrast to Polabians, Slovincians were aware of the presence of Kashubians, fellow Slavs, to their east. Being separated from them by marshland, Slovincians were destined to live within their own culture. Characteristics of that culture, such as fishing methods, were resistant to German influences for a long time (e.g. the original lexis of fishing was preserved the longest). With encroaching Germanization, Slovincian was reduced to a fishing jargon, the circle of US becoming progressively more and more limited to fishermen.
2

Idzi Panic, Zachodniosłowiańska nazwa „Niemcy” w świetle źródeł średniowiecznych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, 203 s.

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2008
|
vol. 57
182-186
3
Content available remote

Prof. dr hab. Jerzy Treder (1942–2015)

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2015
|
vol. 64
3-7
4

THE KASHUBIAN WORLD OF PRE-CHRISTIAN DEMONS UNDER THE INFLUENCE OF THE CHURCH (Kaszubski swiat przedchrzescijanskich demonow w kregu oddzialywan Kosciola)

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2008
|
vol. 57
75-80
EN
Being the most remote region of the former north-west Slav lands, Kashubia constantly draws the attention of scholars interested in the early history of Slavic people because a great number of archaisms can be traced in the language, beliefs and customs of its inhabitants. In this relatively small area of the originally tight Slavic settlement, which for several centuries resisted Germanization from the West, one can find, among other things, important source material concerning the magic and demonology of the old days (c.f. the bibliography attached to this article). The authoress discusses the Kashubian lexical items that show the evidence of the influence of the Church on the original beliefs in the pre-Christian world of demons: the former names of tutelary spirits of ancestors reduced to the names of devils and the names of demons derived from Christian names.
5
Content available remote

Gerald Stone, Slav Outposts in Central European History : The Wends, Sorbs and Kashubs. – Bloomsbury Academic An Imprint of Bloomsbury Publishing Plc, 2016. – 398 s.

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2016
|
vol. 65
136-138
6

WASTA - A CURIOUS ADDRESSATIVE FORM IN KASHUBIAN (Wasta - zagadkowa kaszubska forma adresatywna)

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2010
|
vol. 59
81-90
EN
The addressative forms wasta and wastna, which are currently common in the Kashubian literary language as the equivalents of the Polish honorific forms pan , pani are not found in Kashubian dialects. In these dialects an old form of the 2nd plural variant wy (wë in Kashubian) is used instead. The author presents the results of a study of the forms wasta, wastna in Kashubian texts and new dictionaries and pays attention to the last name Wasta, which might be an archaic source of the addressative form. The author claims that the Kashubian form wasta derives from the construction *vasa milost' pan (on a par with the Old Polish form wasc) and that it was added to the paradigm of the nouns that end in -a, such as starosta, sluga, wojewoda. The word wasta was most likely created in South-Western Kashubia, an area inhabited by gentry. In this area the affrication of t' d' preceding the front vowel has never been completed.
7
Content available remote

Rola etymologii w kształtowaniu językowego obrazu świata

100%
Popowska-Taborska H.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2012
|
vol. 24
155-171
PL
W artykule na bogatym słowiańskim materiale egzemplifikacyjnym rozpatrywane są różne zakresy zadań i pola dociekań współczesnego etymologa oraz badacza językowego obrazu świata. Wnioski końcowe prowadzą do stwierdzenia, iż badania etymologiczne mają zdecydowanie diachroniczny charakter. Rekonstrukcja, do której dążą etymolodzy, dotyczy czasów możliwie jak najbardziej odległych, zaś wykryta (bądź suponowana) motywacja semantyczna sprowadza się najczęściej do jednej cechy kojarzonej z nazywanym obiektem. Rekonstrukcja językowego obrazu świata w najpełniejszy sposób dokonuje się natomiast na płaszczyźnie synchronicznej (poprzez ankiety i badania współczesnych tekstów, a także w oparciu o fakty językowe znane badaczowi z jego własnego języka). Przy rekonstrukcji faktów dotyczących przeszłości badacz językowego obrazu świata powinien jednakże zdawać sobie sprawę z tajników warsztatu etymologa i historyka języka, a tym samym: wnikać w genezę i historię wyrazu, brać pod uwagę czas powstania wyrazu oraz środowisko, w którym zrodziła się konieczność jego utworzenia. Te dwie różne – choć w szczególny sposób sobie bliskie – dyscypliny naukowe, winny się wzajemnie wspierać, lecz niezależnie budować swój warsztat badawczy.
EN
The paper draws on abundant exemplifying material and deals with various areas of investigation of the modern etymologist who inquires into the nature of the linguistic worldview. The following conclusions are reached. Etymological research is of diachronic nature. Etymological reconstruction pertains to the earliest possible point in time and the uncovered (or alleged) semantic motivation is usually limited to one feature associated with the object being named. A reconstruction of the linguistic worldview is best carried out on the synchronic plane (through questionnaires, analysis of current texts, as well as by considering the researcher’s knowledge of his or her own language). While reconstructing facts relating to the past, the researcher should have mastered the craft of the etymologist and that of the language historian, which means that the origin and history of a word should be investigated against the context in which the need for its emergence arose. These two distinct, though also related disciplines, should contribute to each other’s findings and thus facilitate an emergence of a new quality in linguistic inquiry.
8
Content available remote

Nad najnowszym tomem Ogólnosłowiańskiego atlasu językowego

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2016
|
vol. 65
61-65
EN
The article presents the main principles underlying the Slavic Linguistic Atlas (SLA) and emphasizes the signifi cance of this joint project, initiated in 1958 and carried out by linguists from various countries, for research on diachronic and synchronic linguistics. The text contains a concise description of the 10th volume of the Atlas, which is devoted to the elements of Slavic culture related to customs. It discusses the way in which the material has been grouped in the Atlas and points to the diversity of problems raised and ways of mapping a number of important phenomena.
9
Content available remote

Justyna Pomierska, Przysłowia kaszubskie. Studium z paremiografii i paremiologii. – Gdańsk: Instytut Kaszubski, 2013. – 696 s.

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2014
|
vol. 63
196-201
10
Content available remote

DOM na warsztacie etymologa, archeologa i badacza językowego obrazu świata

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2014
|
vol. 63
91-97
EN
This article is a side-result of a current large-scale research work on the Axiological Lexicon of the Slavs and their Neighbors. As the “house” is one of the entries included in the Dictionary, the author draws attention to three words preserved in the Slavic languages that should be recognized as the ones that refer to the original human household. They include (a) the South Slavic names that derive from the Proto-Slavic word *ktja, related to the Proto-Slavic form *ktъ ‘the internal angle of the house’; (b) the Polish dialectal word that is recognized as an alleged Old Prussian relic of the lexeme kuk(u)rzysko ‘the place where formerly an old house was located’, ‘the hearth in a forge’; (c) the Proto Slavic word *jьstъba ‘a heated living room’, ‘a dugout’, ‘a cottage’, ‘home’, originally derived from the folk Latin form *extŭfa/*extūfa ‘primitive steam baths’. The etymology of these words is confirmed by archaeological research which indicate that that the earliest households used by the Slavs had the form of a rectangular dugout with a fire place in the corner. The linguistic image of the world clearly mirrors the reality of the former times: all the words that are analyzed in the article refer to a place where the primary role is played by fire, the donor of heat and food that brings together the residents of the first primitive households built in this area.
11
Publication available in full text mode
Content available

Problematyka centrum i peryferii obszaru etnicznego w świetle archaizmów i innowacji dialektalnych (na podstawie analizy obszaru polskiego)

100%
Popowska-Taborska H., Nauk P. A.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
1986
|
vol. 012
EN
The paper contains an analysis of innovation ranges in the fields of phonetics, stress, word-formation and inflection typical of the Polish linguistic area as presented in the Atlas of Dialectal Innovations by K. Dejna. The analysed material 1) strongly supports the thesis of the existence of peripheral archaisms while it practically precludes the existence of central archaisms; 2) permits us to speak of numerous peripheral innovations; 3) presents the problem of central innovations as far more complex than it has been usually thought of. In the future any conclusions drawn from an analysis of the Polish linguistic area ought to be compared with analogical analyses of other linguistic areas. We should then be able to better determine the relations between the center and the periphery on one hand, and the innovation and archaism on the other. Data collected in this way may constitute a valuable material for both historical and cultural investigations focused on the reconstruction of former ethnic ranges.
12
Publication available in full text mode
Content available

Żywe w kaszubszczyźnie słownictwo polskiego średniowiecza

100%
Popowska-Taborska H.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
1990
|
vol. 023
DE
Die Verfasserin hat aus verschiedenen Quellen (vor allem aus Słownik kaszubski von В. Sychta) ca. 100 kaschubische Wörter gesammelt, die noch im Słownik staropolski (Altpolnisches Wörterbuch) bezeugt sind, und die im heutigen Polnisch nicht mehr Vorkommen. Ein bedeutender Teil dieser Wörter (wie z.B. ‘godé’ (Weihnachten), ’k e f (Strauch)) ist auch in anderen (meist nordpolnischen) Dialekträumen bezeugt, einige weisen kaschubisch-südpolnische Reichweite auf (z.B. ‘lainC (naschhaft), 'p o z y ' (spät)). Ein Großteil ist aber nur im kaschubischen Raum anzutreffen (z.B. 'nauoieńC (Verlobter), 'xt.F (Haus)), was das Archaische dieses Dialektraums betont, was wiederum mit seiner peripheren Lage zusammenhängt.
13
Publication available in full text mode
Content available

Ślady etnonimów słowiańskich z elementem obcym w nazewnictwie polskim

100%
Popowska-Taborska H.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
1993
|
vol. 027
DE
Das Referat hat zum Ziel, sich der Methode zu widersetzen, aus den zeitgenössischen sprachlichen Fakten auf historische Fakten aus frühslawischer Stammesgeschichte schließen zu wollen. Die Verfasserin polemisiert gegen die Annahme, daß polnische Ortsnamen mit der Wurzel Serb- mit serbischer Siedlung (so T. Lewicki) und diejenigen mit der Wurzel Charwat- (Chorwat-) Karwat- mit der kroatischen Siedlung (so H. Łowmiański) aus der Zeit vor dem Exodus dieser Stämme nach Süden zu tun hätten, und das damit das Zeugnis von Konstantin Porfirogeneta bestätigt worden wäre.
14
Content available remote

W poszukiwaniu językowego obrazu świata. Dom, praca, wolność a także honor i Europa w kaszubskich dialektach i w powstającym kaszubskim języku literackim

100%
Popowska-Taborska H.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2010
|
vol. 22
53-71
PL
W zaprojektowanym cyklu artykułów „W poszukiwaniu językowego obrazu świata” zamierzam przedstawiać te fakty i sytuacje językowe, które – moim zdaniem – szczególnie trudno ująć jest w ramy proponowanego programu badawczego JOS. Zachowanie w dialektach kaszubskich pierwotnego znaczenia dom ‘rodzina; większa rodzima społeczność’, nikły stopień przyswojenia przez te dialekty ogarniającego znaczną część zachodniej Słowiańszczyzny wyrazu praca wobec silnie tu zakorzenionej bardziej archaicznej roboty, szczególna pozycja wyrazu wolność, mającego słabą i nie zawsze przejrzystą znaczeniowo dokumentację, ogólnosłowiańska cześć pełniąca nadal funkcje znaczeniowe późno przyswojonego przez języki słowiańskie honoru, brak dialektalnych poświadczeń wyrazu Europa wszystko to raz jeszcze potwierdza tezę o znacznej archaiczności dialektów kaszubskich. Celem projektu „Językowo-kulturowy obraz świata Słowian na tle porównawczym” jest rekonstrukcja niektórych podstawowych, społecznie doniosłych pojęć funkcjonujących w szerokim obiegu społecznym i odzwierciedlających określoną dla danej społeczności (narodowej, ale nie tylko) wizję świata oraz jego wartości. […] Na podstawie typowania przeprowadzonego wśród osób deklarujących zainteresowanie uczestnictwem w projekcie Rada Naukowa konwersatorium EUROJOS 27 maja 2009 wyselekcjonowała pięć pojęć, które, z racji swej istoty, powinny stać się przedmiotem badań w najbliższych latach […]. Są to: 1. dom, 2. Europa, 3. wolność, 4. praca, 5. honor (Abramowicz, Bartmiński, Chlebda 2009).
EN
The preservation in Kashubian dialects of the primeval meaning of home, i.e. ‘family; a larger kinship community’, a small degree of acceptance in those dialects of the word praca ‘work’ (widespread in a larger part of western Slavic region) instead of the more deeply entrenched and archaic robota, the peculiar situation of the word wolność ‘freedom’, of a weak and not always clear documentation, the general-Slavic cześć still functioning semantically instead of the late borrowing honor, the lack of dialectal usage of the word Europa: all this corroborates the hypothesis of a largely archaic nature of Kashubian dialects.
15

Idzi Panic, Zachodniosłowiańska nazwa „Niemcy” w świetle źródeł średniowiecznych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, 203 s.

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2009
|
vol. 58
182-186
16
Content available remote

Nowa zmiana jakościowa w funkcjonowaniu literackiego języka kaszubskiego. Pisane po kaszubsku naukowe książki o kaszubszczyźnie

100%
Popowska-Taborska H.
Rocznik Slawistyczny
|
2015
|
vol. 64
107-114
EN
The year 2014 saw the publication of two books written in Kashubian: Jerzy Treder’s Spòdlowô wiedza o kaszëbiznie ("Basic knowledge about Kashubian") and Hanna Makurat’s Interferencjowé przejinaczi w gôdce bilingwalny spòlëzny Kaszub ("Processes of interference in the bilingual speech of the Kashubian community"). Both books are written in the Kashubian literary language, which is now taught at schools in the Kashubia, yet the language is still in an emerging state. This paper provides an analysis of the linguistic material from these two books. It investigates the literary and regional variants of the Kashubian language as well as interactions between Kashubian and Polish. The analysis is used to present changes that have occurred in the Kashubia in the last fifty years and to reflect on the linguistic future of the area.
PL
Rok 2014 przyniósł nam dwie książki naukowe napisane po kaszubsku: Jerzego Tredera, Spòdlowô wiedza o kaszëbiznie („Podstawowa wiedza o kaszubszczyźnie”) i Hanny Makurat Interferencjowé przejinaczi w gôdce bilingwalny spòlëzny Kaszub („Procesy interferencyjne w mowie bilingwalnej społeczności Kaszub”). Obie książki napisane są kaszubskim językiem literackim, nauczanym obecnie w szkołach na Kaszubach, wciąż jednak jeszcze będącym in statu nascendi. Zanalizowany w tych książkach materiał językowy, tyczący kaszubszczyzny regionalnej i literackiej oraz wzajemnych oddziaływań kaszubsko-polskich, posłużył autorce artykułu do ukazania zmian, które nastąpiły na Kaszubach w ostatnim pięćdziesięcioleciu oraz skłonił ją do refleksji na temat językowej przyszłości tego obszaru.
17
Content available remote

Specyfika polskich językoznawczych slawistycznych badań diachronicznych ostatniego sześćdziesięciolecia

63%
Popowska-Taborska H., Siatkowski J.
Rocznik Slawistyczny
|
2013
|
vol. 62
11-37
EN
The last decades have witnessed extensive research projects that lasted for many years and have resulted in an impressive archive of Slavic language data. These data, which have been presented in various forms (dialect atlases and dictionaries , historical language dictionaries, dialect monographs and historical and linguistic studies of individual relics) describe the Polish language area as well as the Slavic dialects spoken within the Polish borders. The ever-growing lexical material that has been collected fostered comparative and etymological analyses. It also has enabled researchers to continue the investigation of the linguistic history of the Slavs as well as their mutual contacts and linguistic interactions. Dialectological work on Slavic took the form of international cooperation from early on, and this has resulted in the publication of The Slavic Linguistic Atlas (OLA)], The Carpathian Linguistic Atlas , and many other works in the areas of word formation and onomastics. Moreover, slavicists also investigate a new linguistic symbiosis that arises due to political processes and resettlement. This article is accompanied by an extensive bibliography of selected publications that were written during this period.
PL
Specyfiką tych czasów były zaplanowane na wiele lat duże zespołowe zamierzenia badawcze, w wyniku których odbywała się wielka archiwizacja słowiańskich materiałów językowych. Materiały te, utrwalone w różnorakich formach (atlasów i słowników dialektalnych, słowników dotyczących historii języka, monografii gwarowych i historyczno-językowych oraz opracowań poszczególnych zabytków) opisywały polski obszar językowy wraz z dialektami innych języków słowiańskich występujących w granicach Rzeczypospolitej. Powiększający się materiał leksykalny sprzyjał dociekaniom komparatystycznym i etymologicznym, kontynuowano też językoznawcze dociekania nad przeszłością językową Słowian oraz poświęcono wiele uwagi wzajemnym kontaktom i oddziaływaniom językowym. Slawistyczne prace dialektologiczne wcześnie przybrały formę międzynarodowej współpracy, wynikiem której jest Ogólnosłowiański atlas językowy [The Slavic Linguistic Atlas (OLA)], Językowy atlas karpacki oraz inne liczne prace o charakterze onomastycznym i słowotwórczym. Uwaga slawistów koncentruje się też na analizie nowej symbiozy będącej wynikiem procesów przesiedleńczych i politycznych. Załączona obszerna Bibliografia wybrana stanowi prezentację powstałych w opisywanym okresie dokonań.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.