Search results

1

O teatrze science fiction kilka uwag

100%

Dybizbański M.

Przestrzenie Teorii

|

2007

|

issue 7

215-235

EN

The science fiction aesthetics has actually never created (formed) its own kind of drama and in spite of attempts undertaken several times it has not been feeling completely at home. Theoreticians (Theorists) of science fiction see the theatre as an inconvenient (troublesome) partner which "reveals the imitative character of the presented world and destroys the atmosphere of fantasticality". In the meantime the history of the science fiction drama reveals quite an astonishing regularity, namely it appears that the manner of creation of the science fiction stage illusion is completely independent of the degree of technical advancement of the theatrical machinery. The better the equipment of the theatre, the more modestly science fiction appears in it. Coexistence of fantasticality and theatricality in the works written for stage, however, does not occur without any conflict and is more often based on respecting of limitations (restrictions) resulting from the system rather than harmonious co-operation.

2

Granice romantyzmu w dziejach polskiej komedii według dziewiętnastowiecznej krytyki krajowej

100%

Dybizbański M.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2021

|

issue 11 (14)

182-202

EN

The notions of both a ‘romantic comedy’ and ‘Romanticism in comedy’ were used in the 19th-century Polish literary and theatre criticism, which at that point had already outlined some accomplishments of Romanticism, as a means of comparative analysis as well as historical and literary periodisation. Curiously enough, such issues as semantic contents and the time frames defining the phenomenon, were not specified or better still problematized at that time. This article attempts to reconstruct the unexpressed insights into the meanings and time frames and as a result leads towards a model stretching chronologically from ‘cosmopolitanism’, which was at that time attributed to the 18th-century classicistic comedy, allegedly eradicated by Aleksander Fredro as late as at the beginning of the 1930s, and tendentiousness, considered to be one of the traits of modern comedy of the second half of the 19th century, and detected by critics as early as in the first half of the 1940s in Józef Korzeniowski’s comedies.

PL

W polskiej krajowej krytyce literackiej i teatralnej XIX w., dokonującej już pewnych bilansów dorobku romantyzmu, pojęcia „komedii romantycznej” i „romantyzmu w komedii” służyły za środek do porównawczych analiz i historycznoliterackich periodyzacji, choć jednocześnie takie kwestie, jak semantyczna zawartość tych terminów czy granice czasowe określanego nimi zjawiska, nie były precyzowane ani nawet problematyzowane. Podjęta w niniejszym artykule próba rekonstrukcji ówczesnych niewypowiedzianych wyobrażeń o tych znaczeniach i granicach wiedzie w kierunku formuły chronologicznie rozpiętej między „kosmopolityzmem”, przypisywanym wtedy klasycystycznej komedii XVIII w. i zwalczonym rzekomo dopiero w utworach Aleksandra Fredry z początku lat trzydziestych następnego stulecia, a tendencyjnością, uznaną w drugiej połowie XIX w. za atrybut komedii nowoczesnej i odnajdywaną przez krytyków już w komediach Józefa Korzeniowskiego z pierwszej połowy lat czterdziestych.

3

Kształt «Zbójców» Schillera na scenach polskich XIX wieku – przekład Jana Nepomucena Kamińskiego

100%

Dybizbański M.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

vol. 69

|

issue 4

105-129

EN

In the Lviv theater headed by Jan Nepomucen Kamiński, Friedrich Schiller’s The Robbers was part of a theater campaign of Romanticism; even though it was cautious due to censorship and long-winded, the Lviv entrepreneur produced an important staging not only considering the selection of the play itself, but also in staging choices and especially in acting ones. Kamiński’s 1817 (or earlier) translation determined the shape of the German Sturm und Drang masterpiece for Polish theaters for many years. It also influenced the way later translations were staged. A copy preserved in the Lviv Theater Library in Katowice dates from 1864. Although Kamiński’s translation was based on an abridged and revised German version of the drama, prepared in 1781 for a theater in Mannheim and published there, the analyzed copy also contains references suggesting the use of the canonical edition, known from the original printing of the drama and its subsequent editions authorized by Schiller. This late copy, bearing the traces of numerous interventions, though some were probably obliterated by the copyist, suggests original staging solutions that may have been made by the first translator and stage adaptor himself. (Trans. Z. Ziemann)

PL

Zbójcy Friedricha Schillera w teatrze lwowskim pod dyrekcją Jana Nepomucena Kamińskiego weszli w skład teatralnej ofensywy romantyzmu – ostrożnej w warunkach cenzury i rozciągniętej w czasie, ale konsekwentnie przez lwowskiego antreprenera realizowanej nie tylko w polityce repertuarowej, lecz także w doborze środków inscenizacyjnych, przede wszystkim aktorskich. Kamińskiego przekład Zbójców z 1817 roku (lub wcześniejszy) na długie lata ustalił kształt niemieckiego arcydzieła epoki „burzy i naporu” dla polskich teatrów – wpłynął też na zasady scenicznego opracowania późniejszych, literackich przekładów. Zachował się w późnym, bo pochodzącym z 1864 roku, odpisie przechowanym w Bibliotece Teatru Lwowskiego. Kamiński oparł swój przekład na skróconej i zmienionej niemieckojęzycznej wersji dramatu, opracowanej w 1781 roku dla teatru w Mannheim i tam wydanej drukiem, choć zachowany odpis zdradza też ślady użycia redakcji kanonicznej, znanej z pierwodruku i kolejnych autoryzowanych przez Schillera wydań. Późny teatralny odpis – zawierający ślady wielu ingerencji i pewnie również ingerencje, których ślady zatarła praca kopisty – podsuwa w niektórych miejscach oryginalne rozwiązania inscenizacyjne, mogące pochodzić od pierwszego tłumacza i adaptatora scenicznego.

4

Wokół dramaturgicznego debiutu Felicjana Faleńskiego

100%

Dybizbański M.

Pamiętnik Teatralny

|

2021

|

vol. 70

|

issue 2

91-109

EN

Felicjan Faleński’s unpublished, first completed drama, Smutne dzieje powstania w Dalekarlii [The Sad Story of the Uprising in Dalecarlia] from 1867, corresponds to Victor Hugo’s program, whereby a work of dramatic art should be “the past revived for the present”. Written with a fresh memory of the January Uprising of 1863, Faleński’s text tells about the rebellion of the Swedes against Danish domination in the union of Scandinavian states established by the Kalmar Union at the end of the 14th century. The play depicts the abuses of the Danes and King Eric of Pomerania, the rebellion of Swedish nobility and the popular masses led by a simple miner, the overthrow of the king, the betrayal of one of the feudal lords, the coup d’état, and the assassination. The action is arranged according to the historical mechanisms known from Shakespeare’s chronicles; in presenting the monarch’s fate, Faleński adds the Calderonian element of the rule of divine providence over the world of earthly history.

PL

Nigdy niewydany pierwszy ukończony dramat Felicjana Faleńskiego – Smutne dzieje powstania w Dalekarlii z 1867 roku – odpowiada programowym założeniom Victora Hugo, wedle których dzieło sztuki dramatycznej powinno być „przeszłością ożywioną na rzecz teraźniejszości”. Pisany pod wpływem świeżego wspomnienia powstania styczniowego traktuje o zrywie Szwedów przeciwko dominacji Danii w związku państw skandynawskich ustanowionym przez unię kalmarską u schyłku XIV wieku, przedstawia nadużycia Duńczyków i króla Eryka Pomorskiego, bunt szwedzkich możnowładców i mas ludowych pod dowództwem prostego górnika, obalenie króla, zdradę jednego z feudałów, zamach stanu, skrytobójstwo. Akcja została skomponowana według mechanizmów dziejowych znanych z szekspirowskich kronik z przydaniem w losie monarchy calderonowskiego pierwiastka rządów Bożej opatrzności nad światem ziemskiej historii.

5

Jakiego «Sokratesa» nie wystawili Lenartowiczowi aktorzy warszawscy w 1884 roku?

100%

Dybizbański M.

Pamiętnik Teatralny

|

2022

|

vol. 71

|

issue 2

149-170

EN

Teofil Lenartowicz’s “dramatic poem” Sędziowie ateńscy (The Judges of Athens, 1895), eventually published after his death, not only took several years to write, but was also probably rewritten from scratch a number of times, under different titles (including Socrates). Some versions have survived in printed excerpts, others in manuscripts. One of the early redactions, different from the published text based on the last autograph, was the theater version prepared in 1884. The piece was not staged, for reasons that remain unclear. The copy retrieved from the theater is presently highly incomplete (with only one of five acts extant), but its text coincides with another surviving copy; based on the latter, the present article attempts a reconstruction of the performance, as designed by Lenartowicz. Attention has been paid to the stage design, metatheatrical devices, the unstable arrangement of the acts, and the relationship between word and gesture. The article also emphasises that both the theater project and the dramatic text differ strongly from the posthumously published version of the play.

PL

„Poemat dramatyczny” Teofila Lenartowicza Sędziowie ateńscy (1895), wydany dopiero po śmierci autora, nie tylko powstawał przez kilka lat, lecz także był prawdopodobnie kilka razy pisany od nowa pod różnymi tytułami (m.in. Sokrates). Z niektórych jego wersji zachowały się drukowane fragmenty, inne pozostały w rękopisach. Jedną z redakcji wcześniejszych, nietożsamą z tekstem wydanym na podstawie ostatniego autografu, była wersja przygotowana dla teatru w 1884 roku. Powody rezygnacji z wystawienia nie są dokładnie znane. Egzemplarz odebrany z teatru zachował się w stanie mocno niekompletnym (obejmuje tylko jeden z pięciu aktów), ale tekst dramatu w nim zapisany pokrywa się z innym odpisem, na którego podstawie w artykule podjęto próbę rekonstrukcji projektowanego przez autora przedstawienia. Zwrócono uwagę na projekty scenograficzne, chwyty metateatralne, niestabilny porządek aktów oraz relację słowa i gestu. Podkreślono też całkowitą odmienność zarówno teatralnego projektu, jak i dramatycznego tekstu od wersji znanej z pośmiertnego wydania.

Refine search results

3 Pamiętnik Teatralny

1 Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

1 Przestrzenie Teorii

5 Dybizbański M.

1 2022

2 2021

1 2020

1 2007

O teatrze science fiction kilka uwag

Granice romantyzmu w dziejach polskiej komedii według dziewiętnastowiecznej krytyki krajowej

Kształt «Zbójców» Schillera na scenach polskich XIX wieku – przekład Jana Nepomucena Kamińskiego

Wokół dramaturgicznego debiutu Felicjana Faleńskiego

Jakiego «Sokratesa» nie wystawili Lenartowiczowi aktorzy warszawscy w 1884 roku?