Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 5

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Początki parafii i najstarszy kościół w mieście Olsztynku (Olsztynie)

100%
Nabiałek K.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2022
|
vol. 119
313-345
EN
The article covers the circumstances of the establishment of a parish in the city of Olsztynek (now Olsztyn) in the Kraków Land and the construction of a church in that town. The area for the new parish was located in the Diocese of Kraków, but belonged to the monastic parish of Mstów, whose church was under the authority of the Ordinariate of Gniezno. The new parish was created through its separation from from the area of the Mstów parish. Efforts to establish the parish were personally undertaken by Jan Ocieski, sub-chancellor of the Kingdom of Poland and from 1551 starost of Olsztyn. One of the reasons for his decision was his intention to accelerate the formation of the township. The changes were carried out with the approval of King Sigismund Augustus. All arrangements for the establishment of the parish probably took place at the Diet of Piotrków in February 1552, in the presence of all the relevant decision-makers. Formally, the parish was created by a document of the Archbishop of Gniezno Mikołaj Dzierzgowski in 1552. Three royal villages adjacent to the city were annexed to it. The establishment of the Olsztyn parish shows the effect of a compromise. In exchange for the exclusion of its area from the parish of Mstów, the monks were granted patronage of the church in place of the king, who owned the town. The right of presentation was restricted to one of the brothers of the convent. Consequently, the established institution was in fact a branch parish of the Mstów monastery. Despite formally approving the erection, the Archbishop of Gniezno did not claim sovereignty over the new parish. The Metropolitans of Gniezno respected the jurisdiction of the Bishops of Kraków over the Olsztyn parish area. It is impossible to say with certainty when the oldest church in Olsztynek was built. The permission for its erection was included in the town’s incorporation document of 1488. There is no reason to believe that it was built before the formal establishment of the parish. Tradition attributes this foundation to Chancellor Jan Ocieski. His name is probably referred to by the temple’s invocation. The construction of the Olsztynek church probably began after 26 February 1552. The original church was destroyed before 1598.
PL
Przedmiotem artykułu są okoliczności powstania parafii w mieście Olsztynku (obecnie Olsztyn) w ziemi krakowskiej i wybudowania tam kościoła. Teren pod nową parafię był położony w diecezji krakowskiej, ale należał do parafii klasztornej w Mstowie, której kościół podlegał zwierzchnictwu ordynariuszy gnieźnieńskich. Nowa parafia została utworzona w wyniku wydzielenia jej z obszaru parafii mstowskiej. Starania o powołanie parafii podjął osobiście Jan Ocieski, podkanclerzy Królestwa Polskiego, a od 1551 roku starosta olsztyński. Jednym z powodów jego decyzji był zamiar przyśpieszenia formowania się miasta. Zmiany przeprowadzono za zgodą króla Zygmunta Augusta. Wszystkie uzgodnienia odnośnie do powołania parafii odbyły się prawdopodobnie na sejmie w Piotrkowie w lutym 1552 roku. Spotkali się tam wszyscy, który mieli wpływ na tę decyzję. Formalnie parafia została utworzona na mocy dokumentu arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Dzierzgowskiego z 1552 roku. Przyłączono do niej trzy wsie królewskie sąsiadujące z miastem. W erekcji olsztyńskiej parafii widać efekt kompromisu. W zamian za wyłączenie części obszaru z parafii mstowskiej przekazano zakonnikom patronat nad kościołem, z którego ustąpił król, będący właścicielem miasta. Prawo prezenty zostało ograniczone do jednego z braci konwentu. Faktycznie powstała więc parafia filialna klasztoru mstowskiego. Arcybiskup gnieźnieński pomimo formalnego zatwierdzenia erekcji nie rościł sobie praw do zwierzchnictwa nad nową parafią. Metropolici gnieźnieńscy respektowali nad terenem olsztyńskiej parafii jurysdykcję biskupów krakowskich. Nie można z pewnością stwierdzić, kiedy powstał najstarszy kościół w Olsztynku. Zezwolenie na wybudowanie go znalazło się w dokumencie lokacyjnym miasta z 1488 roku. Nie ma podstaw do uznania, że powstał on przed formalną erekcją parafii. Tradycja przypisuje tę fundację kanclerzowi Janowi Ocieskiemu. Do jego imienia nawiązuje prawdopodobnie wezwanie świątyni. Budowę kościoła w Olsztynku rozpoczęto prawdopodobnie po 26 lutego 1552 roku. Pierwotny kościół uległ zniszczeniu przed 1598 rokiem.
2
Publication available in full text mode
Content available

Pieczęcie starostów księstw oświęcimskiego i zatorskiego do 1563 roku

100%
Nabiałek K.
Roczniki Historyczne
|
2019
|
vol. 85
EN
The paper deals with the seals of the captains (starosta) in the Duchies of Oświęcim and Zator from the years 1516-1562. They allows to observe the process of the formation of the office seal (originally private seals were used to confirm official acts). The need for special seals for the affairs of those duchies was probably caused by the fact that every real estate transaction had to be confirmed by a document from the captain and the land judge.
PL
W artykule omówiono pieczęcie kolejnych starostów księstw oświęcimskiego i zatorskiego z lat 1516-1562. Pozwalają one zaobserwować proces wykształcania się urzędo-wego charakteru pieczęci (początkowo do uwierzytelniania czynności urzędowych używano pieczęci prywatnych). Były one zapewne przeznaczone wyłącznie na potrzeby urzędów sta-rościńskich w Oświęcimiu i Zatorze. Potrzeba sporządzania odrębnych tłoków pieczęci na użytek obu księstw wynikała zapewne z faktu, że każda transakcja dotycząca nieruchomości w księstwach musiała zostać zatwierdzona dokumentem starosty i sędziego ziemskiego z ich pieczęciami.
3
Publication available in full text mode
Content available

O potrzebie zinwentaryzowania i skatalogowania ksiąg miejskich. Na marginesie opracowania: Testamenty z ksiąg sądowych małych miast polskich do 1525 roku. Oprac. A. Bartoszewicz, K. Mrozowski, M. Radomski, K. Warda. Red. A. Bartoszewicz. Warszawa 2017

100%
Nabiałek K.
Średniowiecze Polskie i Powszechne
|
2020
|
vol. 12
343-359
PL
O potrzebie zinwentaryzowania i skatalogowania ksiąg miejskich na marginesie opracowania: Testamenty z ksiąg sądowych małych miast polskich do 1525 roku. Oprac. Agnieszka Bartoszewicz, Krzysztof Mrozowski, Maciej Radomski, Katarzyna Warda. Red. Agnieszka Bartoszewicz. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Semper, 2017, ss. 184.
4
Publication available in full text mode
Content available

Kto założył miasto Częstochowę? Przyczynek do urbanizacji Małopolski w XIV wieku

100%
Nabiałek K.
Średniowiecze Polskie i Powszechne
|
2019
|
vol. 11
85-118
DE
Der Artikel ist ein Versuch, die Umstände der Entstehung der Stadt Częstochowa und insbe‑ sondere die Hinweise auf den Initiator ihrer Lokalisation zu überprüfen. In der Geschichtsschrei‑ bung gibt es seit Jahren einen Streit um die Person des Stadtgründers. Es werden hier zwei Perso‑ nen in Betracht gezogen - Fürst Wladislaus von Oppeln und Kasimir der Große. In der neuesten Monographie über Częstochowa (2002) geht man davon aus, dass der Herzog von Oppeln ein Stadtgründer war, obwohl es nicht so viele Gründe dafür gibt, um gerade ihm die Lokalisation von Częstochowa zuzuschreiben. Als die Hauptvoraussetzung gilt die älteste Erwähnung über die Stadt während der Herrschaft von Wladislaus von Oppeln auf diesem Gebiet (1377). Eine Reihe von Argumenten spricht aber für die geplante und über einen ausreichend langen Zeitraum dau‑ ernde Kolonisierungsaktion von Kasimir dem Großen, der die Lokalisation der ländlichen Sied‑ lungen vorangegangen ist und die mit der Lokalisation der Stadt gekrönt war. Die Gründung von Częstochowa passt in den von Kasimir dem Großen initiierten Prozess der Modernisierung des Königreiches Polen. Entscheidend für einen neuen Verlauf der Straße, die Krakau mit Großpolen und Schlesien verbinden sollte, waren die Organisierung eines Übergangs über die Warthe in der Nähe des Dorfes Częstochowa und die Gründung einer Stadt in seiner Nähe.
EN
The article is an attempt to verify the circumstances concerning the founding of the town of Częstochowa, in particular the person of the initiator of the location. Historiographers have argued about the identity of the town’s founder for years, with some favoring Duke Vladi‑ slaus II of Opole and others King Casimir III the Great. In the most recent monograph of Częstochowa (2002), the assumption has been made that the founder of the city was indeed the Duke of Opole, even though there are not many grounds to make such claim. The main prem‑ ise seems to be the oldest mention of the city, dating back to the rule of Vladislaus II (1377). However, there exists significantly more proof that points to a pre-planned and executed over time expansion strategy initiated by Casimir III, which was preceded by the location of villages and crowned with the founding of the city itself. The foundation of Częstochowa can be, then, regarded as part of Casimir’s modernization effort in the Kingdom of Poland, since, in order to build a new route connecting Cracow with Greater Poland and Silesia, it was crucial to build a crossing over the river Warta in the vicinity of the Częstochowa village and the subsequent location of the city.
5
Publication available in full text mode
Content available

Księgi korporacji rzemieślniczych Proszowic z XV wieku. Przyczynek do badań nad piśmiennictwem miejskim w średniowieczu

100%
Nabiałek K.
Średniowiecze Polskie i Powszechne
|
2021
|
vol. 13
101-132
EN
In his article, Karol Nabiałek is concerned with the documentation of craft guilds from the city of Proszowice in the Kraków area (Małopolska or Lesser Poland). He examines two manuscripts - the blacksmiths’ and the tailors’. Both books were probably started in the 1480s and were kept through the sixteenth and eighteenth centuries. The appropriate method of dating of such books must be based identifying the paper on which they are written. Nabiałek has prepared codicological descriptions and carried out an overview of the contents of both manuscripts. He has made an attempt to determine the status of these corporations. The blacksmiths’ manuscript was probably both a guild and a confraternity book. The tailors’ files initially contained a list of members of the religious confraternity, and, from the sixteenth century on, matters of the guild were entered in them. These manuscripts are rare examples of extant landmark works of medieval writing of professional craft corporations preserved in Poland.
DE
Der Artikel beschäftigt sich mit der Selbstdokumentation von Handwerkerzünften aus der Stadt Proszowice im Krakauer Land (Kleinpolen). Es werden zwei Manuskripte behandelt, und zwar die Handschriften von Schmieden und Schneidern. Beide Bücher entstanden wahrscheinlich in den 1480er Jahren und wurden vom 16. bis zum 18. Jahrhundert weitergeführt. Für die Datierung der Bücher ist die Identifizierung des Papiers, auf dem sie verfasst wurden, entscheidend. Es wurden kodikologische Beschreibungen erstellt und der Inhalt der beiden Handschriften charakterisiert. Des Weiteren wurde ein Versuch unternommen, den Status der Korporationen zu ermitteln. Im Falle der Handschrift von Schmieden handelte essich wahrscheinlich sowohl um das Zunft- als auch um das Bruderschaftsbuch. Die Akten von Schneidern enthielten zunächst ein Verzeichnis der Bruderschaftsmitglieder und ab dem 16. Jahrhundert wurden darin auch die Angelegenheiten der Zunft eingetragen. Die erhaltenen Manuskripte bilden seltene Beispiele für mittelalterliche Handschriften der Berufskorporationen aus dem Gebiet Polens.
PL
 Artykuł dotyczy dokumentacji własnej cechów rzemieślniczych z miasta Proszowice w ziemi krakowskiej (Małopolska). Omówiono dwa rękopisy – kowali i krawców. Obie księgi zostały założone prawdopodobnie w latach 80. XV wieku i były dalej prowadzone w XVI–XVIII wieku. Dla datacji ksiąg kluczowe znaczenie ma identyfikacja papieru, na którym je spisano. Sporządzono opisy kodykologiczne oraz dokonano charakterystyki zawartości obu rękopisów. Podjęta została próba ustalenia statusu tych korporacji. W wypadku rękopisu kowali prawdopodobnie była to jednocześnie księga cechowa i bracka. Akta krawców początkowo zawierały wykaz członków bractwa religijnego, a od XVI wieku zaczęto w nich umieszczać sprawy cechowe. Zachowane rękopisy stanowią przykład dość nielicznie zachowanych z terenu Polski zabytków średniowiecznego piśmiennictwa korporacji zawodowych.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.