Search results

1

Mifotoponimija russkich zagovorov

100%

Judin A. V.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1999

|

vol. 11

177–196

PL

W pracy została opisana toponimia szczególnie archaicznego gatunku rosyjskiego folkloru – zaklęć – w związku z wyraźnie przedstawionym w tych tekstach tradycyjnym modelem świata jako szeregu koncentrycznych przestrzeni (locus) z sakralnością wzrastającą w kierunku centrum. Kolejno są omawiane mitotoponimy, reprezentujące zewnętrzny locus, przedstawiany zwykle jako morze, miasto lub rzeka (ta ostatnia spełnia rolę granicy „innego świata”), następnie mitotoponimy środkowego locus, ukazywanego jako wyspa lub góra i na koniec nazwy obiektów centralnego locus, porównywanego z Axis (Arbor) Mundi, gdzie w zaklęciach znajdują się, obok obiektów nie nazwanych onomastycznie, kamienie i drzewa obdarzone imionami własnymi. Wypowiadanie nazw, zdaniem autora, w sposób magiczny otwiera przed subiektem zaklęcia drogę do centrum świata, gdzie oczekuje go spotkanie z czarodziejskim pomocnikiem (obrońcą), co gwarantuje powodzenie zaklinanej czynności.

EN

The article describes the toponymy of a particularly archaic genre of Russian folklore, the magic spell. The traditional world model presented in the texts is a series of concentric spac.es (locus), whose sacral character increases towards the centre. The description begins with mythological toponyms representing the outer locus, usually presented as the sea, a city or river, the latter functioning as the border with ‘the other world’. It, then proceeds to mythological toponyms of the middle locus presented as an island or mountain. Finally, it focuses on names of objects from the inner locus, comparable to Axis (Arbor) Mundi, where, apart from onomastically unnamed objects, the spells contain references to Stones and trees bearing proper names. According to the author, the invocation of names magically opens the door to the centre of the world, where the person uttering the spell is met by a wizard-helper (defender), which guarantees the success of the action for which the spell is cast.

2

Magičeskie performativy v zagovorach i kalendarnych pesnjach Vostočnych Slavjan

100%

Judin A. V.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2001

|

vol. 13

139–148

PL

Dla człowieka religijnego czasowniki proszę, błagam są prośbą skierowaną do Boga lub świętych, nigdy zaś wyrazem woli mówiącego. Te same formy, użyte z wiarą w osiągnięcie rezultatu w tekstach zamówień, są magicznymi performatywami, z punktu widzenia bowiem wygłaszającego tekst dokonuje się realna zmiana w obiektywnym świecie rzeczy. Mówiąc obiecuję, proszę zamawiający zmienia nie obiektywne położenie rzeczy otaczającego świata, lecz swoje odniesienia z innymi ludźmi. Performatyw jawi się nie tylko jako słowo, lecz jako czynność. Zamówienia, kolędy, pieśni wołoczebne są tzw. magicznymi tekstami performatywnymi. Podstawą do takiego potraktowania jest funkcja całego tekstu. Zamówienie może nie zawierać czasowników typu zaklinam, szepczę, a kolęda – pozdrawiam, winszuje, a ciągle pozostanie magicznym tekstem performatywnym, jeśli zachowa swoją intencję i funkcję. W przypadku używania w funkcji zamówień tekstów cerkiewnych lub apokryficznych modlitw, niemożliwe staje się rozgraniczenie performatywnych tekstów magicznych od religijnych ze względu na nieznaną ukrytą intencję wygłaszającego: to, czy zwraca się do sił wyższych z modlitwą, która może pomóc, a może nie być usłyszaną, czy też jako mag, przekonany co do niewątpliwej efektywności swoich działań. W pierwszym wypadku zamówienie, które jest tekstem folkloru, okazuje się modlitwą, a obecne w nim performatywy – religijnymi; w wypadku drugim – zamówienie jawi się jako przykład werbalnej ludowej magii.

EN

For a religious person, the verbs proszę ‘I’m asking you for’, błagam ‘I’m begging you’ are requests addressed to God or the saints, never a manifestation of the speaker’s will. The same forms, used with a firm belief in their effectiveness in magic spells, serve as performatives: from the point of view of the speaker, the result is a real change in the objective world. By saying obiecuję ‘I promise’ or proszę ‘Pm asking you for’, the speaker does not change the objects of the world but his or her relationships to other people. A performative verbs is not only a word but an action. Magic spells, Christmas carols, spring ‘wishing’ songs (pieśni wółoczebne) are the so called magic performative texts, a term justified by the function of a particular text as a whole. A magic spell need not contain the verbs zaklinam ‘I cast a spell’ or szepczę ‘I am whispering’; similarly, a carol need not contain the verbs pozdrawiam ‘I am greeting (someone)’ or winszuję ‘I wish (someone something’, ‘I congratulate (someone)’. Yet, they remain performative texts if they preserve their intention and function. In the case of orthodox texts or apocryphal prayers used as magic spells, it is impossible to distinguish magic performative texts from religious texts. This is due to an unknown, hidden intention of the speaker: whether the text is a prayer, which may help but need not necessarily be heard, or whether the speaker is a sorcerer convinced that what is being done will be effective. In the former case, a magic spell, which is a text of folklore, proves to be a prayer, and the performatives which it contains are of religious type. In the latter case, a spell appears to be an example of verbal folk magic. The identification of the magic or religious intention of the speaker provides the basis for the recognition of two distinct groups of performative verbs and of whole texts with performative meaning: magic performatives and religious performatives. Both groups stand in opposition to all other verbs and texts because from the point of view of someone convinced of the effectiveness of magic or someone religious, use of words/texts leads to direct changes in the objective world, which depends on the will of the real or presupposed addressee of the utterance, should such an addressee exist.

3

Personificirovannye lichoradki v vostočnoslavjanskich narodnych predstavlenijach (nа materiale zagovorov)

100%

Judin A. V.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2001

|

vol. 13

169–178

PL

Dla wschodnich Słowian charakterystyczne są personifikacje chorób, czego wyrazem jest nazywanie ich imionami własnymi. Przykładem takiego morfizmu może być ukazywanie ospy jako starej kobiety z błyszczącymi oczami i jednym mocnym, zdrowym zębem. Szczegółowym tematem artykułu jest natomiast charakterystyka ludowego sposobu przedstawiania febry (ludowa nazwa zimnica, trzęsawica), którą autor sprowadził do zestawienia ośmiu podstawowych cech kategorialnych, takich jak: wygląd zewnętrzny, przymioty, stosunek człowieka do choroby i odnoszenie choroby do człowieka, jej działania na człowieka, przyczyny (pochodzenie) choroby, czas i miejsce jej przebywania w człowieku. W tym zestawie kategorią najbardziej rozbudowaną są działania febry, która może człowieka dusić, gnieść, gryźć, podpiekać ogniem, łamać kości, ciągnąć, dręczyć itp.

EN

One of the characteristic features of East-Slavonic cultures are personifications of diseases, referred to by proper names. An example of such anthropomorphism is an image of smallpox as an old woman with sparkling eyes and one firm, healthy tooth. The article offers a characterization of folk representations of fever (the folk names being zimnica lit. ‘the cold disease’, trzęsawica lit. ‘the shaking disease’). The characterization is a complex of eight basic categorial features: appearance, attributes, the relationship of people to the disease and vice versa, the influence of the disease on a person, the casues and origin of the disease, its duration and location in the human organism. The richest category is that of the influence of fever on people: it can strangle, squash, bite, burn, break someone’s bones, pull or torment someone, etc.

Refine search results

3 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

3 Judin A. V.

2 2001

1 1999

Mifotoponimija russkich zagovorov

Magičeskie performativy v zagovorach i kalendarnych pesnjach Vostočnych Slavjan

Personificirovannye lichoradki v vostočnoslavjanskich narodnych predstavlenijach (nа materiale zagovorov)