Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Elementy leksykalne z pola semantycznego religii w Historii mego wieku… Franciszka Karpińskiego

100%
Gorzelana J.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2019
|
vol. 5
109-124
EN
The analysed text of the memoir Historia mego wieku... is considered to be typical of Sentimentalism. Its author, Franciszek Karpiński, was not an ecclesiastic, so it was assumed that the religious vocabulary in this text should not diverge significantly from the common language used in this epoch. The article examined the vocabulary and phraseology that are semantically related to religion: i.a. to God, prayer, religious buildings (church, chapel, Orthodox church), members of the clergy (priest, friar, monk, pope, nun). Despite the fact that the author rarely reflects on his faith and religion, the text abounds in vocabulary related to these issues. That vocabulary presence is an evidence that writers did refer to religion in their texts on everyday life, even though they lived in the times of rationalism and atheism.
PL
Analizowany tekst Historii mego wieku... uznany jest za pamiętnik typowy dla sentymentalizmu. Jego autor, Franciszek Karpiński, nie był osobą duchowną, dlatego przyjęto, że leksyka religijna w tym tekście nie powinna odbiegać znacznie od przeciętnego języka, jakim posługiwano się w tej epoce. W artykule rozpatrzono słownictwo i frazeologię związaną semantycznie z religią, między innymi odnoszącą się do Boga, modlitwy, budynków sakralnych (kościół, kaplica, cerkiew), osób duchownych (ksiądz, zakonnik, mnich, pop, zakonnica). Mimo tego, że autor rzadko snuje refleksje dotyczące swojej wiary i religijności, jednak słownictwo związane z tymi zagadnieniami jest w tekście obecne i zróżnicowane, co świadczy, że w epoce uznanej powszechnie za czasy racjonalizmu i ateizmu pisarze – w tekstach opisujących życie codzienne – odwoływali się do religii.
2
Publication available in full text mode
Content available

Cytaty biblijne w oświeceniowym czasopiśmie „Monitor”

100%
Gorzelana J.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2017
|
vol. 3
171-184
EN
The purpose of this article is to present the functioning of the quotes from the Bible in the “Monitor” magazine in the first decade of its publishing (1765-1774). The phenomenon is interesting because the era of the Enlightenment is commonly associated with the move away from the Church and the fight against religion. However, the longest appearing periodical contains quotations from the Bible (both in Latin and Polish). They are most often cited as the final argument. This shows that the Bible was the indisputable authority for the editors and readers of “Monitor” in the Enlightenment.
PL
Celem artykułu jest przedstawienie tego, jak funkcjonowały cytaty biblijne w czasopiśmie „Monitor” w pierwszym dziesięcioleciu jego ukazywania się (1765-1774). Zjawisko jest interesujące, gdyż epoka oświecenia powszechnie kojarzona jest z odchodzeniem od Kościoła i walką z religią. Najdłużej ukazujący się periodyk z tych czasów zawiera cytaty z Pisma Świętego (zarówno w wersji łacińskiej, jak i polskiej). Przytaczane są one najczęściej w funkcji ostatecznego argumentu. Świadczy to o tym, że w oświeceniu dla redaktorów i czytelników „Monitora” Biblia była niepodważalnym autorytetem.
3
Publication available in full text mode
Content available

„Daj Boże Oświecenie w Polsce!”. Określenia Boga w pierwszym roczniku czasopisma „Monitor”

100%
Gorzelana J.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2015
|
vol. 1
63-76
EN
The paper depicts the names of God present in the journal ‘Monitor’ in 1765. The maga-zine, while promoting Enlightenment slogans, did not undermine the faith in God. Therefore, the following names of God appear in the periodical: the Creator (Stwórca), the Ruler (Pan Najwyższy, Pan Zastępów), the Guardian (Opatrzność) and the Judge (wyrok boski, boski urząd sądzenia). There are also conventionalized phrases (uchowaj Boże, daj Boże) which reflect the religious belief of the editors or Monitor’s readers corresponding with them.
PL
W artykule przedstawiono określenia Boga obecne w czasopiśmie „Monitor” w 1765 roku. Periodyk, propagując hasła oświeceniowe, nie podważał wiary w Boga. Pojawiają się w nim określenia Boga jako stworzyciela (Stwórca), władcy (Pan Najwyższy, Pan Zastępów), opiekuna (Opatrzność) i sędziego (wyrok boski, boski urząd sądzenia). Także skonwencjonalizowane zwroty (uchowaj Boże, daj Boże) odzwierciedlają religijny światopogląd redaktorów bądź korespondujących z nimi czytelników „Monitora”.
4

[recenzja:] Małgorzata Dawidziak-Kładoczna, Językowe aspekty kultury politycznej Sejmu Wielkiego

100%
Gorzelana J.
Język Polski
|
2015
|
vol. 95
|
issue 1-2
191-193
5
Publication available in full text mode
Content available

Biblizmy we współczesnej literaturze popularnej na przykładzie „Kolekcji Kryminałów” Joanny Chmielewskiej

100%
Gorzelana J.
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
|
2016
|
vol. 23
|
issue 1
21-38
PL
The aim of the work is to highlight the vitality and functional diversity of biblisms in contemporary ‘low’ literature imitating everyday language. This article presents the results of the use dozens of lexical units. Sometimes biblisms are modified- most often they are mentioning modifications (eg. Man cannot live by bed alone ← Man cannot live by bread alone). Less frequently we meet shortening modifications (eg. pluck hair ←pluck the hair out) and developing ones(have some remains of oil in the head ← have oil in the head). These modifications can often be justified contextually. Biblisms used in crime novels usually emphasize the seriousness of the situation and they can also introduce an element of humor.
6
Publication available in full text mode
Content available

Leksyka związana z rodziną w poezji religijnej polskiego oświecenia

100%
Gorzelana J.
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
|
2017
|
issue 34
71-84
EN
The article deals with vocabulary related to the family in the Polish Enlightenment. The analysis is based on the religious poetry of K. Benisławska, F. Karpiński, F.D. Kniaźnin, J.P. Woronicz and J.A. Załuski. The aspect of earthly life and the relationship between God and man, and their complicated inter-relationships is included in it: childhood of all people, the motherhood of Maria and brotherhood between people and Jesus-God. A total of 76 vocabulary items were analyzed. A rich group of these vocabulary items are, for example, terms for the child: potomek, niemowlę, niemówlę, niemówlątko, dziecko, dziecina, dziecię, dziatki, dziateczki, dziatwa, syn, córka, córa. Poets presenting family members indicate their duty to God and family. In Benisławska’s poetry, woman is clearly appreciated as mother and wife, participating in life and the glory of God.
PL
Artykuł dotyczy słownictwa wskazującego na rodzinę w polskim oświeceniu. Analiza opiera się na poezji religijnej K. Benisławskiej, F. Karpińskiego, F.D. Kniaźnina, J.P. Woronicza i J.A. Załuskiego. Uwzględniony został w niej aspekt życia ziemskiego i relacja między Bogiem a człowiekiem oraz wynikające z nich skomplikowane zależności: dzięcięctwo wszystkich ludzi, macierzyństwo Maryi i braterstwo między ludźmi a Jezusem-Bogiem. W sumie analizie poddano 76 jednostek, bogatą grupę stanowią np. określenia dziecka: potomek, niemowlę, niemówlę, niemówlątko, dziecko,  ziecina, dziecię, dziatki, dziateczki, dziatwa, syn, córka, córa. Poeci, przedstawiając członków rodziny, wskazują na ich powinności względem Boga i najbliższych. W poezji Benisławskiej wyraźnie dowartościowana jest kobieta, która jako matka i mężatka uczestniczy w życiu na chwałę Boga.
7
Publication available in full text mode
Content available

Spojrzenie człowieka na Boga Ojca w Pieśniach sobie śpiewanych Konstancji Benisławskiej na podstawie leksyki określającej ojca

100%
Gorzelana J.
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
|
2018
|
issue 35-36
9-22
EN
The aim of this study is to present the expressions referring to God the Father in the religious poems of Konstancja Benisławska. Pieśni sobie śpiewane (Eng. Songs sung for oneself) published during the Enlightenment (1776) contain many structures showing how the poet perceived God. Characteristic combinations indicate his goodness and power: our father, our only father, our gracious father, our almightily father, our wonderful father, nice and good father. [Ojciec nasz, Ojciec jedyny, Ojciec łaskawy, Ojciec wszechmogący, Ojciec przedziwny, Ojciec miły i Ojciec dobry]. There are also anthropomorphic elements (father’s hand, father’s face [ręka Ojca, twarz Ojca ]) and an expression associated with the dogma of the Trinity which corroborate an opinion that God the Father is a person of the Trinity.
PL
Celem pracy jest przedstawienie określeń odnoszących się do Boga Ojca w wierszach religijnych Konstancji Benisławskiej. Pieśni sobie śpiewane opublikowane w oświeceniu (1776 r.) zawierają wiele struktur wskazujących na to, jak poetka wyobraża sobie Boga. Charakterystyczne połączenia wskazują na jego dobroć i potęgę: Ojciec nasz, Ojciec jedyny, Ojciec łaskawy, Ojciec wszechmogący, Ojciec przedziwny, Ojciec miły i Ojciec dobry. Obecne są też elementy antropomorficzne (ręka Ojca, twarz Ojca), a także wyrażenie związane z dogmatem trynitarnym przekonują, że Bóg Ojciec jest osobą Trójcy Świętej.
8
Publication available in full text mode
Content available

Literatura popularna jako źródło wiedzy specjalistycznej. Leksyka medyczna w serii „Medical Romance”

100%
Gorzelana J.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2020
|
vol. 6
149-165
EN
The purpose of the text is to present a medical lexicon in selected books from the “Harlequin Medical” series. To achieve this, I used the semantic fields method, namely, the terms naming diseases (e.g. leukemia, diabetes, appendicitis), treatment or diagnosis (surgery, catheterisation, blood analysis), medicines (e.g. insulin, saline, gammaglubulin), people (e.g. paediatrician, paramedic, patient) and places (e.g. clinic, hospital, operating room) were isolated and identified. Quantitative analysis of the texts shows that the lexicon related to medicine is extensive and can be a source of specialist knowledge. Medical themes in this series dominated matters related to feelings and eroticism.
PL
Celem tekstu jest przedstawienie leksyki związanej z medycyną w wybranych książkach z serii „Harlequin Medical”. Wyodrębniono m.in. określenia nazywające choroby (np. białaczka, cukrzyca, perforacja wyrostka robaczkowego), leczenie i diagnozę (operacja, cewnikowanie, analiza krwi), lekarstwa (np. insulina, roztwór soli, gammaglubulina), ludzi (np. pediatra, sanitariusz, pacjent) i miejsca (np. przychodnia, szpital, sala operacyjna). Analiza ilościowa tekstów wykazuje, że leksyka związana z medycyną jest bogata i może być źródłem wiedzy specjalistycznej. Kwestie medyczne w tej serii zdominowały tematykę związaną z uczuciami i erotyką.
9
Publication available in full text mode
Content available

Sakralność i patos jako cechy poezji oświecenia (na przykładzie tłumaczeń psalmów Michaiła Łomonosowa i Franciszka Karpińskiego)

100%
Gorzelana J.
Stylistyka
|
2020
|
vol. 29
271-292
EN
The article compares two Enlightenment translations of psalms made by Lomonosov (into Russian) and Karpiński (into Polish). Their authors used their own sense of a translation method, which allowed them to identify the determinants of style characteristics specific to each translator-poet. The sacredness and hieratism characteristic of the psalm genre were realized by the use of various stylistic means. When identifying the determinants of sacredness, a reference was made to semantic fields, presenting lexis from the sphere of the sacred and profane (e.g. such terms as Absolute and man). Analyzing the determinants of hieratism, the focus was placed on stylistic clues and vocabulary. Translations based on one source show differences, e.g. in the number of terms referring to the Absolute and in the use of archaic forms. The differences result, among others, from the poetry programs of each translator. The author of this study also reminds that during the Enlightenment, in both Poland and Russia, religious poetry developed, and the religious work of Lomonosov, who was an outstanding scientist, proves that there is no contradiction between being devoted to the development of science and faith in God.
10
Publication available in full text mode
Content available

Czy wiedźmin może nauczyć grzeczności? Elementy etykiety językowej w Ostatnim życzeniu Andrzeja Sapkowskiego

63%
Choruży I., Gorzelana J.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2022
|
vol. 8
147-167
EN
The article presents how the heroes of A. Sapkowski’s stories implement the principles of savoir-faire. The text describes the forms of address that reflect the system of social hierarchy and the characters’ emotions. It also outlines other first-rate courtesies such as greetings, farewells, pleas, thanks and apologies. In the stories, secondary acts of courtesy such as compliments, praise, congratulations, toasts, and invitations are less frequent, which also testify to the characters’ culture. The lack of culture – breaking the rules of politeness is indicated by the insults and vulgarisms present in the characters’ statements. They are usually used to reinforce the negative image of a hero.
PL
Artykuł przedstawia sposób, w jaki bohaterowie opowiadań A. Sapkowskiego realizują zasady savoir-vivre’u. Przedstawiono sposoby tytułowania, które odzwierciedlają system hierarchii społecznej oraz emocje bohaterów. Opisano też inne pierwszorzędne akty grzecznościowe, takie jak powitania, pożegnania, prośby, podziękowania i przeprosiny. W opowieściach rzadziej występują sekundarne akty grzecznościowe, takie jak komplementy, pochwały, gratulacje, toasty, zaproszenia, które także świadczą o kulturze bohaterów. Na brak kultury – łamanie zasad grzeczności wskazują obecne w wypowiedziach bohaterów wyzwiska oraz wulgaryzmy. Służą one wzmocnieniu negatywnego obrazu bohatera.
11
Publication available in full text mode
Content available

Biografia młodego Karola Wojtyły w rosyjskiej i rosyjskojęzycznej prasie

63%
Gorzelana J., Seul A.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2024
|
vol. 10
189-222
EN
The authors intend to show how the biographical elements of Karol Wojtyla are presented in Russian and Russian-speaking magazines. They analysed the occasional newspaper articles available on the internet about the future Pope’s youth. The authors highlighted the following topics: family background, the course of the education, people and situations during the occupation that led him in the decision of choosing his future way of life. Based on studied texts the authors extrapolate that the choice of biographic information depends on the outline of the periodic. Moreover, in many texts can be seen lack of objectivity and lack of journalist’s diligence as well as the presence of misrepresentation of the young Wojtyla portrayal. In addition to their illocutionary function, the materials studied also have a perlocutionary function, conveying an ideology that belittles the role of the Catholic religion in the world.
PL
Zamiarem autorek jest przedstawienie sposobów prezentacji elementów biografii Karola Wojtyły w czasopismach rosyjskich i rosyjskojęzycznych. Przeanalizowały one dostępne w internecie okolicznościowe artykuły prasowe dotyczące młodości przyszłego papieża. Autorki zwróciły uwagę na następujące tematy: środowisko rodzinne, przebieg edukacji, osoby i sytuacje, które doprowadziły go do wyboru drogi życiowej podczas okupacji. Na podstawie przeanalizowanych tekstów wnioskują, że wybór informacji biograficznych jest uzależniony od profilu czasopisma i cechuje go selektywność. Ponadto wielu tekstom brakuje obiektywizmu i rzetelności dziennikarskiej, obecne są też celowe zniekształcenia obrazu młodego Wojtyły. Badane materiały oprócz funkcji illokucyjnej, pełnią funkcję perlokucyjną, przekazując ideologię deprecjonującą rolę religii katolickiej w świecie.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.