Search results

1

Akcent wyrazowy we współczesnej kaszubszczyźnie centralnej

100%

Jocz L.

Język Polski

|

2015

|

vol. 95

|

issue 3

260-269

PL

Artykuł poświęcony jest akcentowi wyrazowemu we współczesnych gwarach centralnokaszubskich. Materiał stanowi ponad 5000 słów od 17 informatorów. Starsze opisy poświadczają dla kaszubszczyzny centralnej akcent kolumnowy, z tendencją do akcentu inicjalnego, niemal zanikającą na południowym wschodzie tego terenu. W pewnych nowszych opisach sugerowane jest przyjęcie konsekwentnej akcentuacji inicjalnej w całej kaszubszczynie centralnej. W artykule wykazano dobre zachowanie akcentu swobodnego i kolumnowego na północno-zachodniej części obszaru. Również na południowym wschodzie tego typu akcent jest mniej lub bardziej konsekwentnie zachowany w pewnych typach słowotwórczych, pomimo zauważalnej tendencji do akcentu inicjalnego. Poza tym w materiale stwierdzono bardzo ciekawą, dotychczas nieopisaną innowację, polegającą na zależności akcentu czasowników prefiksalnych i negowanych od aspektu.

EN

The aim of the paper is to investigate word stress in contemporary Central Cassubian dialects. The material comprises over 5000 words spoken by 17 informants. Older descriptions attest a free and columnar stress in the dialects concerned with a tendency to an initial stress. Some newer descriptions postulate an overcome of the initial stress in all central Cassubian dialects. The paper attests the free and columnar stress in the north-west part of the territory. The free columnar stress is more or less preserved in some word-building categories in the south-east too, although the tendency to the initial stress is very strong there. Dependence of the stress on the verbal aspect and pre-fixation is also a very interesting innovation, so far not described.

2

Kilka uwag o wymowie *rʲ we współczesnej gwarze Jastarni

100%

Jocz L.

Studia – konteksty pogranicza

|

2018

|

issue 2

73-88

PL

Opisy kaszubskiego systemu dźwiękowego z połowy 20 wieku pozwalają zakładać, że that [r̝] (*[rʲ]) jako takie nie zachowało się na kaszubskich obszarze językowym zupełnie. Okazuje się jednak, że w Jastarni niektórzy użytkownicy miejscowej gwary nadal zachowują ten dźwięk z dość wysoką częstotliwością (ok. 30% wszystkich możliwych przypadków). Niniejszy artykuł prezentuje podstawowe dane statystyczne i fonetyczne co do wymowy tej spółgłoski we współczesnym materiale oraz podejmuje próbę określenia przyczyn sprzeczności pomiędzy starszymi opisami a faktycznym stanem rzeczy.

EN

Descriptions of the Kashubian sound system from the middle of the 20th allow an assumption that [r̝] (*[rʲ]) as such is currently entirely lost in the Kashubian linguistic area. However, it turns out that in Jastarnia there are still speakers that preserve [r̝] in their pronunciation with a pretty high frequency (ca. 30% of all possible cases). The paper gives basic statistical and phonetic data on the current pronunciation of this consonant and tries to answer the question about reasons of the discrepancy between the older descriptions and the real state of affairs.

3

Rozwój samogłosek nosowych w gwarze strzepskiej

100%

Jocz L.

Linguistica Copernicana

|

2017

|

vol. 14

EN

The paper is devoted to the development of the former nasal vowels in the Kashubian dialect of Strzepcz. Taking into consideration modern analyses of their pronunciation in other Kashubian dialects, one can assume that older descriptions are highly outdated. The paper is based on the auditory analysis of over 450 realisations of the original nasal vowels in various contexts with a support of the visual analyses of spectrograms and auxiliary acoustic measurements. There were four informants: two representing the middle generation (a man and a woman) and two (a man and a woman) from the older generation.A synchronous nasality occurred in only 1,9% of realisations (without taking account of *[ɑ̃] at the end of the word where it is denasalized without exception) and only in the case of *[õ] in the front of fricative consonants. In 3,7% of realizations a full denasalisation was observed. In 94,4% of cases occurred an asynchronous nasality with a vowel and following nasal consonant or a glide. The vocalic (syllabic) segment is in over 80% of asynchronous realisations fully denasalised. The observed situation is diametrically different from those presented in the older descriptions. From the phonological point of view on should analyse the original nasal vowels as sequences of /V/ and underlying glide /w̃/.

PL

Artykuł poświęcony jest wymowie dawnych samogłosek nosowych w gwarze Strzepcza. Ostatnie oryginalne opracowania tego zagadnienia pochodzą sprzed kilkudziesięciu lat i w świetle współczesnych opisów innych obszarów gwarowych można było założyć ich co najmniej znaczną dezaktualizację. Podstawą opisu była audytywna analiza ponad 450 realizacji dawnych nosówek w różnych pozycjach fonetycznych, wsparta wzrokową analizą spektrogramów oraz pomocniczymi pomiarami akustycznymi. Informatorami były cztery osoby (mężczyzna i kobieta w wieku średnim oraz mężczyzna i kobieta w wieku starszym). Wymowa synchroniczna wystąpiła tylko w 1,9% przypadków (bez uwzględnienia poświadczeń wygłosowego *[ɑ̃], które ulega konsekwentnej denazalizacji), w dodatku wyłącznie przed szczelinowymi. Denazalizacja charakteryzuje 3,7% wszystkich realizacji. W 94,4% przypadków zarejestrowano jakąś formę asynchronii, czyli wymowę z wyodrębnioną spółgłoską nosową lub glajdem. W ponad 80% realizacji asynchronicznych dochodzi do całkowitego odnosowienia segmentu wokalicznego (zgłoskotwórczego). Stanowi to diametralną różnicę w stosunku do starszych opracowań. Z fonologicznego punktu widzenia należy przyjąć na miejscu dawnych samogłosek nosowych sekwencje dwufonemowe z /w̃/ jako kontynuantem nosowości.

4

Frazeologizmy i przysłowia w przekładzie bajek Iwana Kryłowa z języka rosyjskiego na kaszubszczyznę

100%

Makurat H.

Prace Językoznawcze

|

2017

|

issue XIX/4

93-105

EN

The article discusses the methods used to translate phrasemes and proverbs in the Kashubian translation of Ivan Krylov’s fables. The translator, Leszek Szulc, was unable to find some equivalent phrasemes and proverbs in the target language. He translated them word-for-word or described their meaning. Moreover, he also used the compensation strategy and introduced phrasemes in places in which they were absent in the original.

5

Nowa zmiana jakościowa w funkcjonowaniu literackiego języka kaszubskiego. Pisane po kaszubsku naukowe książki o kaszubszczyźnie

100%

Popowska-Taborska H.

Rocznik Slawistyczny

|

2015

|

vol. 64

107-114

EN

The year 2014 saw the publication of two books written in Kashubian: Jerzy Treder’s Spòdlowô wiedza o kaszëbiznie ("Basic knowledge about Kashubian") and Hanna Makurat’s Interferencjowé przejinaczi w gôdce bilingwalny spòlëzny Kaszub ("Processes of interference in the bilingual speech of the Kashubian community"). Both books are written in the Kashubian literary language, which is now taught at schools in the Kashubia, yet the language is still in an emerging state. This paper provides an analysis of the linguistic material from these two books. It investigates the literary and regional variants of the Kashubian language as well as interactions between Kashubian and Polish. The analysis is used to present changes that have occurred in the Kashubia in the last fifty years and to reflect on the linguistic future of the area.

PL

Rok 2014 przyniósł nam dwie książki naukowe napisane po kaszubsku: Jerzego Tredera, Spòdlowô wiedza o kaszëbiznie („Podstawowa wiedza o kaszubszczyźnie”) i Hanny Makurat Interferencjowé przejinaczi w gôdce bilingwalny spòlëzny Kaszub („Procesy interferencyjne w mowie bilingwalnej społeczności Kaszub”). Obie książki napisane są kaszubskim językiem literackim, nauczanym obecnie w szkołach na Kaszubach, wciąż jednak jeszcze będącym in statu nascendi. Zanalizowany w tych książkach materiał językowy, tyczący kaszubszczyzny regionalnej i literackiej oraz wzajemnych oddziaływań kaszubsko-polskich, posłużył autorce artykułu do ukazania zmian, które nastąpiły na Kaszubach w ostatnim pięćdziesięcioleciu oraz skłonił ją do refleksji na temat językowej przyszłości tego obszaru.

6

Wpływ języka niemieckiego na system gramatyczny kaszubszczyzny w świetle nowszych badań

100%

Bartelik P.

Gwary Dziś

|

2015

|

vol. 7

215-230

EN

The diachronic and synchronic analyses presented in this paper show the possible influences of German on the Kashubian tense system. The diversity of relation between Slavonic substrate and German adstrate, which are determined by the geographical location and historical conditions, are perfectly noticeable in the Kashubian tense system. The Slavonic tense substrate, which manifests itself in the preservation of Slavonic analytic perfect tense and its further analysis to the synthetic form jô béł, co-occur with the periphrastic constructions with the verbs miec and bëc with passive participles. Such structures may – at least partly – result from language contact with German. The confrontative analysis presented in this paper of the Kashubian periphrastic constructions of the verb miec with passive parti-ciples against respective Polish and German constructions are the evidence of the unique structure of Kashubian language system, which merges elements of various provenience.

7

Zmiany w statusie języka kaszubskiego od połowy XX wieku do początku XXI wieku

80%

Zieniukowa J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2009

|

vol. 21

259-269

PL

O statusie języka jako środka werbalnego porozumiewania się ludzi we wspólnocie komunikatywnej decydują: struktura (leksyka i gramatyka), społeczne funkcjonowanie oraz prestiż, tj. wartościujące postrzeganie danego języka. Zdobywanie prestiżu jest uwarunkowane tworzeniem normy ponaddialektalnej (języka literackiego, standardowego), rozwojem piśmiennictwa, zakresem funkcjonowania języka (język żywy, zdolny do tworzenia tekstów stylu wysokiego). Artykuł ukazuje zmiany w statusie kaszubszczyzny od końca II wojny światowej do dziś, przejście od wielojęzyczności Kaszub (dawniej 4 kody: gwarowy kaszubski, polski standardowy, niemiecki standardowy, dolnoniemiecki) do bilingwizmu kaszubskopolskiego oraz od kaszubszczyzny dialektalnej do języka literackiego. Autorka wyróżnia tu dwa okresy: 1) od 1945 r. do ok. 1975 r. -- cechuje go zagrożenie dominacją języka polskiego, niski prestiż języka kaszubskiego, osłabienie przekazu międzypokoleniowego (ale rozwój badań kaszubszczyzny); 2) od ok. 1975 r. (przyjęcie zasad pisowni kaszubskiej) do dziś – charakteryzuje go ożywienie kaszubszczyzny, tendencje emancypacyjne, formowanie języka literackiego, wielość kanałów jego upowszechniania, polityka językowa prowadzona przez instytucje, wzrost prestiżu języka kaszubskiego (od 2005 r. ma prawny status języka regionalnego w Polsce).

EN

The status of a language as a verbal means of communication is determined by its structure (lexis and grammar), its social position and its prestige, i.e. evaluative social reception. High prestige is requires the emergence of a super-dialectal norm (a literary or standard variety), a development of literature and other writings, the scope of the language’s application (a living tongue, used for the creation of texts in high style). The article shows changes in the status of the Kashubian language since the end of WWII until today, a transition from the multilingualism of the region (formerly four codes: regional Kashubian, standard Polish, standard German and Low German) to Kashubian-Polish bilingualism, and from dialectal to literary Kashubian. Two periods are distinguished: from 1945 to 1975, a period characterized by the threat of Polish dominance, a low prestige of Kashubian, a weakening of generation-to-generation language transfer (but also a development of research on things Kashubian), and from 1975 (a standardization of Kashubian orthography) onwards, a period characterized by a revival of Kashubian culture, a desire for emancipation, the emergence of literary Kashubian, a multitude of the channels of its dissemination, language politics, and a rise in the prestige of the language (since 2005 an officially recognized regional language in Poland).

8

Odniesienia intertekstualne obecne w tłumaczeniu dramatu Ślub Witolda Gombrowicza na język kaszubski w świetle badań komparatystycznych

80%

Makurat H.

Przekłady Literatur Słowiańskich

|

2014

|

vol. 5

|

issue 1

174-183

XX

Hewòtny articzel pòswiãcony je zagadnieniu intertekstualnoscë w dolmaczënkù dramatu Zdënk Witolda Gómbrowicza na kaszëbsczi jãzëk, rozezdrzéwónémù na gruńce kòmparatisticznëch badérowaniów. Analiza òbjimô intertekstualné ùprocëmnienia, ùfùndowóné na spòdlowi relacji midzë praùsôdzkã a dolmaczënkã, pòlégającé na zwikszenim abò òsłabienim elementów swójnoscë i cëzoscë. Mieszczą sã tuwò w òsoblëwòscë: intertekstualnosc na rówiznie polisemii, intertekstualnosc na rówiznie metafòrë, a téż intertekstualnosc na rówiznie wskôzywôczów òrganizacji tekstu. Ta slédnô kategóriô òbjimô problemë z òdzdrzadlenim wëstąpiwający w praùsôdzkù dramatu gwarowi sztélizacji, òrtografnëch eksperimeńtów i rimów. Eksperimeńtë na jãzëkù przeprowadzoné przez Gómbrowicza nie wiedno ùdało sã òdzdrzadlëc w translacji na kaszëbsczi jãzëk, nimò że béł to dolmaczënk na jãzëk krótkò spòkrewniony.

EN

This article is devoted to the issue of intertextuality in the translation of Witold Gombrowicz’s drama The Marriage into the Kashubian language considered on the ground of comparative researches. The analysis includes intertextual relationships founded on the basic relationship between the original and the translation, consisting of intensification or weakening of familiarity and strangeness elements. In particular it consists of intertextuality at the level of polysemy, intertextuality at the level of metaphor and intertextuality at the level of indicators of text organisation. The latter category includes problems with the reflection of the local dialect style, spelling and rhymes experiments which were all present in the original of the drama. It was not always possible to reflect the language experiments conducted by Witold Gombrowicz in the translation into the Kashubian language, even though it was a translation into a closely related language.

9

Konstrukcje bezosobowe z podmiotem arbitralnym i generycznym w gramatyce kaszubskiej i śląskiej na tle gramatyki polskiej

80%

Jocz M., Ruda M., Wanot B.

Polonica

|

2022

|

vol. 42

95-113

EN

This paper presents a preliminary contrastive overview of impersonal constructions in the Kashubian and Silesian grammars against the background of Polish grammar. The research, based both on corpus texts and on additional native speaker data, has shown that the systems of impersonal constructions in Polish, Kashubian and Silesian are similar in most cases. Namely, the only significant difference between Polish and Silesian revealed by the research so far is the availability of the auxiliary be in the Silesian -no/-to construction. This construction is absent from Kashubian, which also differs from Polish and Silesian in the case of generic uses concerning modal predicates such as may, which are inflected for the third person singular masculine here.

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wstępnego przeglądu kontrastywnego konstrukcji bezosobowych w gramatyce kaszubskiej i śląskiej na tle gramatyki polskiej. Badania, w których wykorzystano zarówno korpusy tekstów, jak i dodatkowe dane dostarczone przez rodzimych użytkowników, wykazały, że w większości przypadków systemy konstrukcji bezosobowych w języku polskim, kaszubskim i śląskim są podobne. Mianowicie w przypadku języka polskiego i śląskiego jedyną istotną różnicą, którą ujawniły dotychczasowe badania, jest możliwość użycia w języku śląskim czasownika posiłkowego być w konstrukcji z formą na -no/-to. Forma ta jest nieobecna w języku kaszubskim, który również różni się od języka polskiego i śląskiego w przypadku generycznych użyć predykatów modalnych typu można, które występują tu w trzeciej osobie liczby pojedynczej rodzaju męskiego.

10

System samogłoskowy gwary luzińskiej

80%

Jocz L.

Polonica

|

2016

|

vol. 36

191-227

EN

The paper gives a phonological and acoustic description of the Luzino vowel system. The analysis showed evident phonetic changes in the last 50–60 years which are, however, not so numerous and striking as in many other Kashubian dialects. The most important of them are: heightening of stressed *[ɛ] into [ɘ̟], phonetic reduction and identification of unstressed *[ɛ] and [ə], splitting of *[ɑ̃, õ] into [VN], and disappearance of fronted allophones of /u/. The paper enabled also to describe some vowel sounds of the dialect much more precisely than it was done in the past which apply especially to *[ə] and *[ɑː]. As to the phonology, contrasts between all 9 oral phonemes established in older descriptions were retained. The original nasal vowels were, conversely, lost as phonemes and developed into sequences /Vŋ/ with various phonetic realizations of /ŋ/.

11

Znaczenie konfesji katolickiej w utrzymaniu polskości na Kaszubach na przełomie XIX i XX wieku

71%

Krawiec-Złotkowska K.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2018

|

vol. 7

207-231

EN

The study discusses issues concerning the historical boundaries of Kashubia and the relations of their inhabitants with the Catholic church. The author attempted to determine whether the confession had an impact on the preservation of Polishness in this specific area. For Kashubians are a region of Poland in which the Kashubian and Polish traditions (including religious ones) are cultivated as equivalent. Based on historical and linguistic studies as well as selected literary texts, it can be assumed that the Kashubian people, thanks to belonging to the Catholic church, did not get Germanized, as was the case in the Pomeranian region, dominated in the nineteenth century by Protestantism.

PL

W studium zostały omówione zagadnienia dotyczące granic historycznych Kaszub i związków ich mieszkańców z Kościołem katolickim. Autorka podjęła próbę ustalenia, czy konfesja miała wpływ na utrzymanie polskości na tym specyficznym terenie. Kaszuby są bowiem regionem Polski, w którym tradycje kaszubskie i polskie (w tym również religijne) kultywuje się jako równoważne. Opierając się na opracowaniach historycznych i językoznawczych oraz wybranych tekstach literackich, można założyć, że naród kaszubski dzięki przynależności do Kościoła katolickiego nie uległ germanizacji, jak to miało miejsce na ziemi pomorskiej, zdominowanej w XIX w. przez protestantyzm.

12

Pochodzenie Kaszubów w świetle badań lingwistycznych i historycznych

71%

Pryczkowski E.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2017

|

issue 3

7-20

EN

The article is devoted to the difficult issue related to the origins of the Kashubians. It also attempts to uncover the origins of the name Kaszuby, which are still uncertain. In the light of recently discovered materials it has been established that the name comes from the Middle East. In Persian and Arabic languages, the word kaszeb means “to amass fortune”. It was related to the Amber Road and trade. The inhabitants of the Wolin area would sell amber to Middle-Eastern merchants. The name “Kaszubi” stuck. The article also touches on the contemporary situation of the Kashubians, especially their area of residence and population.

PL

Artykuł poświęcony jest trudnej kwestii związanej z pochodzeniem Kaszubów. Podejmuje też próbę rozwikłania pochodzenia nazwy „Kaszuby”, której dotąd jeszcze nie rozstrzygnięto. W świetle niedawno odkrytych materiałów ustalono, że nazwa ta wywodzi się z Bliskiego Wschodu. W językach perskim i arabskim słowo „kaszeb” oznacza „bogacić się”. Wiązało sie to ze szklakiem bursztynowym i handlem. Mieszkańcy okolic Wolina sprzedawali bliskowschodnim kupcom bursztyn. Przylgnęła do nich nazwa „Kaszubi”. W artykule przybliżono także współczesną sytuację, zwłaszcza obszar zamieszkiwania i liczebność, Kaszubów.

Refine search results

Akcent wyrazowy we współczesnej kaszubszczyźnie centralnej

Kilka uwag o wymowie *rʲ we współczesnej gwarze Jastarni

Rozwój samogłosek nosowych w gwarze strzepskiej

Frazeologizmy i przysłowia w przekładzie bajek Iwana Kryłowa z języka rosyjskiego na kaszubszczyznę

Nowa zmiana jakościowa w funkcjonowaniu literackiego języka kaszubskiego. Pisane po kaszubsku naukowe książki o kaszubszczyźnie

Wpływ języka niemieckiego na system gramatyczny kaszubszczyzny w świetle nowszych badań

Zmiany w statusie języka kaszubskiego od połowy XX wieku do początku XXI wieku

Odniesienia intertekstualne obecne w tłumaczeniu dramatu Ślub Witolda Gombrowicza na język kaszubski w świetle badań komparatystycznych

Konstrukcje bezosobowe z podmiotem arbitralnym i generycznym w gramatyce kaszubskiej i śląskiej na tle gramatyki polskiej

System samogłoskowy gwary luzińskiej

Znaczenie konfesji katolickiej w utrzymaniu polskości na Kaszubach na przełomie XIX i XX wieku

Pochodzenie Kaszubów w świetle badań lingwistycznych i historycznych