Społeczne „zakotwiczanie” przejawiane przez młodych uczących się na pograniczu polsko-czeskim: poczucie spójności, odrębności i ciągłości

• Authors: Ewa Ogrodzka-Mazur

Abstracts

PL

W pedagogicznej analizie podjętej problematyki przyjęto konceptualizacje teoretycznometodologiczne, nawiązujące do: Warda H. Goodenougha aksjologicznej koncepcji kultury jako zbioru wartości, Pawła Boskiego teorii tożsamości kulturowej opartej na wartościach i praktykach w warunkach dwu- i wielokulturowej socjalizacji, Tadeusza Lewowickiego teorii zachowań tożsamościowych, perspektywy konstruktywistycznej oraz Harolda J. Noaha modelu porównywania jakości edukacji akademickiej. Przyjęto jednocześnie założenie, że badanie poczucia związku z wybranymi grupami społecznymi przejawianego przez studentów z pogranicza polsko-czeskiego umożliwia poznanie sposobu (sposobów) rozumienia przez nich siebie, Innych i świata, zakotwiczonego w ich własnym doświadczeniu i kulturze. Zachodzące różnice w deklarowanym przez studentów poczuciu związku z wybranymi grupami społecznymi wskazują na dostrzegalną aktualnie tendencję utożsamiania się młodego pokolenia z różnymi społecznościami – kraju pochodzenia, lokalnymi, regionalnymi, czy szerzej – europejskimi i ponadeuropejskimi. Konstruowanie przez młodych uczących się własnej tożsamości to zarazem odchodzenie od jej jednolitego wymiaru na rzecz odkrywania i świadomego wybierania tożsamości wzbogaconej, wielowymiarowej, determinowanej najczęściej postępującymi w różnym tempie i zakresie procesami demokratyzacji życia społecznego. Profil tożsamościowy czeskich studentów, w przeciwieństwie do ich rówieśników z Polski, ma przede wszystkim wymiar narodowy, charakteryzujący się wyraźnymi preferencjami własnej grupy etnicznej (kraju pochodzenia) w zakresie tożsamości, języka i kontaktów społecznych.

EN

In the pedagogical analysis of the undertaken issues, some theoretical and methodological conceptualizations have been applied that refer to: Ward H. Goodenough’s axiological concept of culture as a set of values, Paweł Boski’s theory of the cultural identity based on values and practices in bior multicultural socialization, Tadeusz Lewowicki’s theory of identity behaviours, constructivist perspective and Harold J. Noah’s model of the comparison of academic education. The assumption was also made that the research into the feeling of association with selected social groups manifested by students from the PolishCzech borderland enables one to learn the way(s) in which students understand themselves, the others and the world – the way(s) anchored in their own experience and culture. The differences in the declared by students the feeling of association with selected social groups point to a visible tendency to the young generation’s identification with different communities – of their homeland, local, regional, or more broadly, European or supraEuropean ones. The construction of their own identity by university students means drifting apart from its homogenous dimension and getting closer to discovering the conscious choice of an enriched, multidimensional identity, which is most often determined by processes of the democratization of social life, which take place at various paces and in different scopes. Contrary to their Polish peers, the identity profile of Czech students has mostly a national dimension and is characterized by a clear preference for their own ethnic (national) group in regard to identity, language and social contacts.

Keywords

PL

tożsamość kulturowa; społeczne „zakotwiczanie”; poczucie spójności; odrębności i ciągłości; pogranicze polskoczeskie; polska i czeska młodzież akademicka; studium porównawcze

EN

cultural identity; social “anchoring”; feeling of integrity; separateness and continuity PolishCzech borderland; Polish and Czech academic youth; comparative study

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2021
• Issue: 1(131)
• Pages: 11-33

Dates

published

2021

Contributors

author

Ewa Ogrodzka-Mazur

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Arnett, J.J. (2000). Emerging adulthood. A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, Vol. 55, No. 5, s. 470–479.
• Babiński, G. (2001). Pogranicza stare i nowe. Ciągłość i zmiana procesów społecznych. W: K. Krzysztofek, A. Sadowski (red.), Pogranicza etniczne w Europie. Harmonia i konflikty (s. 68–82). Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
• Babiński, G. (2002). Przemiany pograniczy narodowych i kulturowych – propozycje typologii. W: R. Stemplowski, A. Żelazo (red.), Polskie pogranicza a polityka zagraniczna u progu XXI wieku (s. 13–30). Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
• Berry, J.W. (1994). Acculturative stress. W: W.J. Lonner, R.S. Malpass (eds), Psychology and culture (s. 211–215). Boston: Allyn & Bacon.
• Boski, P. (2008a). Wielokulturowość i psychologia dwukulturowej integracji. W: H. Mamzer (red.), Czy klęska wielokulturowości? (s. 165–205). Poznań: „Humaniora”.
• Boski, P. (2008b). Tożsamość kulturowa. W: P. Oleś, A. Batory (red.), Tożsamość i jej przemiany a kultura (s. 97–145). Warszawa–Lublin: PAN, KUL.
• Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej. Warszawa: PWN.
• Bruner, J.S. (1996). The culture of education. Cambridge: London Harward University Press.
• Chlebowczyk, J. (1983). O prawie do bytu małych i młodych narodów: kwestia narodowa i procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu (od schyłku XVIII do początków XX wieku). Warszawa–Kraków: PWN.
• CzerwińskaJasiewicz, M. (2003). Nadzieje i obawy młodzieży dotyczące przyszłości w okresie przemian społecznych w Polsce a jej cele życiowe. W: L. Wojciechowska (red.), Spostrzeganie zjawisk świata społecznego przez dzieci, młodzież i młodych dorosłych (s. 149–162). Warszawa: UW.
• Denzin, N.K., Lincoln Y.S. (red.) (2009). Metody badań jakościowych. 1–2. Warszawa: PWN.
• Donnellan M., LarsenRife D., Conger R. (2005). Personality, family, history and competence in early adult romantic relationships. Journal of Personality & Social Psychology, Vol. 88, No. 3, s. 562–575.
• European Values Study (2017). Survey 2017, https://europeanvaluesstudy.eu.
• Goodenough, W.H., Harris, A. (2006). Description and comparison in cultural anthropology. New Jersey: Aldine Transaction.
• GrzymałaKazłowska, A. (2013). Ku socjologii mobilnego społeczeństwa? Rozwój nowych koncepcji migracji i integracji a socjologia. Studia Socjologiczne, 3 (210), s. 31–52.
• Halík, T., Dostatni, T. (2011). Smířená různost (rozhovor). Praha: Portál.
• Kvale, S. (2004). Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Lewowicki, T. (1995a). Problemy tożsamości narodowej – w poszukiwaniu sposobów uogólnionych ujęć kwestii poczucia tożsamości i zachowań z tym poczuciem związanych. W: M.M. Urlińska (red.), Edukacja a tożsamość etniczna, (s. 51–63). Toruń: UMK.
• Lewowicki, T. (1995b). O badaniach społeczności pogranicza – od parcjalnych opisów ku elementom teorii zachowań tożsamościowych. W: J. Nikitorowicz (red.), Edukacja międzykulturowa – w kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów (s. 13–26). Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Lompart, A. (2010). Jednostka zakorzeniona? Wykorzeniona? Warszawa: UW.
• Lunenburg, F.C. (1998). Constructivism and technology: instructional designs for successful education reform. Journal of Instructional Psychology, Vol. 25, No. 2, s. 75–81.
• Malach, J., Kostolánová, K., Chmura, M., OgrodzkaMazur, E., & SzafrańskaGajdzica, A. (2016). Social media at Czech and Polish universities: a comparative study. International Journal of Information and Communication Technologies in Education, 5, No. 1, s. 41–58.
• Malina, A. (2015). Osobowość młodych dorosłych a podejmowanie zadań rozwojowych związanych z rodziną. Polskie Forum Psychologiczne, t. 20, nr 4, s. 559–572.
• Mariański, J. (2019). Religijność młodzieży szkolnej w procesie przemian. Edukacja Międzykulturowa, 1 (10), s. 19–37.
• Marody, M., GizaPoleszczuk, A. (2004). Przemiany więzi społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
• Marshall, J. (2014). Introduction to comparative and international education. Los Angeles–London–New Delhi–Singapore–Washington: Sage Publications Ltd.
• Mądry, M. (2010). Plany i marzenia w życiu człowieka. Teoretyczne podstawy badań. SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA, 8, s. 87–107.
• Miles, M.B., Huberman, A.M. (2000). Analiza danych jakościowych. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Moustakas, C. (2001). Fenomenologiczne metody badań. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Noah, H.J., Eckstein, M.A. (1988). Dependency theory in comparative education: twelve lessons from the literature. W: J. Schriewer, B. Holmes (eds), Theories and methods in comparative education (s. 165–192). Frankfurt am Main: Peter Lang Publishers.
• OgrodzkaMazur, E. (2013). (Nie)obecność patriotyzmu w świadomości aksjologicznej młodego pokolenia Polaków – „przesuwanie się horyzontu aksjologicznego” czy kryzys w wartościowaniu? W: J. Nikitorowicz (red.), Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kulturowej? (s. 106–127). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• OgrodzkaMazur, E., Szafrańska, A., Malach, J., Chmura, M. (2021). The cultural identity and education of university students in selected EastCentral countries: a PolishCzech comparative study. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprech Verlag.
• Panic, I. (red.) (2009–2015). Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych, 1–8. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
• PietruskaMadej, E. (1995). Pragmatyczne i apragmatyczne aspekty odkrycia naukowego. Filozofia Nauki, 3–4, s. 65–76.
• Różańska, A. (2015). Edukacja religijna młodzieży w warunkach pluralizmu religijnego w wybranych krajach Europy ŚrodkowoWschodniej (Grupa Wyszehradzka: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry) – studium porównawcze. Cieszyn–Toruń: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Różańska, A. (2019). (A)religijność po czesku – ateizm, analfabetyzm religijny czy coś więcej? Edukacja Międzykulturowa, 1 (10), s. 38–54.
• UrbańskiKorż, R. (1998). Wartości wychowawcze w perspektywie recentywistycznej. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3, s. 19–28.
• Vasta, E. (2007). Accommodating diversity: why current critiques of multiculturalism miss the point. Oxford: University of Oxford.
• Wysocka, E. (2003). Akulturacja. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, 1 (s. 74–79). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Wysocka, E. (2013). Wschodząca dorosłość a tożsamość młodego pokolenia – współczesne zagrożenia dla kształtowania tożsamości. Analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje. Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW, 1, s. 69–96.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2021.01.01

Biblioteka Nauki

1932571