Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Czy pieprzyć o czymś to 'mówić głupstwa'? Kilka uwag o znaczeniu

100%
Wołk M.
Linguistica Copernicana
|
2012
|
issue 2(8)
231-244
EN
The article centers on the expression pieprzyć ('talk shit') referring to speaking (thus in the title there appears pieprzyć o czymś ('talk shit about something')). The expression is analyzed as a predicate which can be included in the group of emotionally loaded verbs referring to imperfect, in some respect faulty speaking, similarly to pleść, że_ ('to chatter that_'), mówić od rzeczy ('talk nosense'), chrzanić o czymś ('talk crap about somethng'), pierniczyć o czymś ('fib about something'), pierdolić o czymś ('talk bullshit about something'). Since the analyzed expression is colloquial and emotional, it needs to be checked if these features have a purely pragmatic character, or if they accompany some feature of meaning which would allow one to understand the described word as episthemically deviant. The next task which is undertaken in the article consists in establishing the shape of the analyzed expression. The description of the verb presented in Grochowski's Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów (Dictionary of Polish swear words and vulgarities) constitutes a point of departure in the discussion. The description is valuable in as much as the author applies an idea of describing linguistic units. Although delineating linguistic units with the analyzed word is an essential introduction to the semantic analysis, it was not the most important aim of the article. The interpretation presented here is not a detailed systematic characteristic of the verb pieprzyć, since it is limited to establishing its meaning and shedding some light on selected issues important in the analysis (e.g. whether 'talk shit' is semantically different from simply pieprzyć, or to put it in other words, does pieprzyć always mean 'talk nonsense', or can it mean solely 'talk'?). Also the proposed definition is to be trated as a preliminary version of formula which is to be further modified.
2
Publication available in full text mode
Content available

Kilka pytań o definiowanie błędu

100%
Wołk M.
Linguistica Copernicana
|
2015
|
issue 12
123-135
EN
This paper aims at determining the semantic representation of the expression błąd ('mistake'). The presented deliberations focus on a few questions that need to be answered in order to fulfil this aim. The first one relates to the isolation of linguistic units that represent the notion of błąd, and additionally, the issue of the characteristic lack of summetry between the functioning (including semantic funtioning) of the expressions błąd and błądzić / zbłądzić (błądzenie / zbłądzenie) ('to make a mistake / to have made a mistake (making a mistake / having made a mistake)'). The second question is associated with, as it appears, a commonly held differentiation into systemic mistakes (spelling mistakes, calculation mistakes, etc.), and mistakes made in life (mistakes relating to the decision resulting in someone's specific behaviour, e.g. undertaking a traineeship, resigning from work, taking out a loan) that - in the light of the hetero conclusions - seem neither necessary, nor needed. The third question refers to the basic issues in determining the meaning of the expressions, that is determining the obligatory features, and at the same time, sufficient ones so that one can say about something: to (jest) błąd ('it is a mistake'). According to the presented interpretation, błąd is the result of someone's controlled, intentional activity, leading to negative consequences. A readiness to evaluate something done by someone as błąd implies the possibility of choosing a particular action by someone who makes a mistake. The fourth question develops the idea of being aware of making a mistake, introduced earlier. Acknowledging the effect of someone's action as błąd is related to the perception of the doer as someone who may know that what he is doing may lead to an adverse result. The final question is in fact a synthesis of the solutions adopted with regards to the previous questions. This synthesis proposes an explication of the expression under discussion.
3

Polisemia czy pozory polisemii? Między znaczeniem a użyciem wyrażenia

100%
Wołk M.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 1
57-67
PL
Przedmiotem analizy w artykule jest zjawisko polisemii (wieloznaczności) w opisie języka. Inspiracją do podjęcia takich badań stały się tezy Magdaleny Danielewiczowej przedstawione w tekście pt. Wieloznaczność – skaza na języku czy na jego opisie? (2011). Autorka postuluje w nim ostrożność w orzekaniu polisemii. W podobnym kierunku zmierzają także niniejsze rozważania, tyle że problem rozstrzygania wieloznaczności wydaje się złożony jeszcze bardziej, niż przedstawia to Danielewiczowa. W proponowanej charakterystyce rozpatruje się osiem polskich, dyskusyjnych pod tym względem, wyrażeń – sześć rzeczowników: kazanie, najazd, wojna, tornado, kaloryfer, akcja i dwa przymiotniki: regularny i rasowy. Podstawowe pytanie sprowadza się do tego, czy możliwość co najmniej dwojakiej interpretacji tych słów to rzeczywiście kwestia ich znaczenia, a więc właściwości semantycznych, czy też może – użycia, a więc właściwości pragmatycznych. W rozwikłaniu postawionego problemu odwołano się do rozwiązań przyjętych w trzech wybranych słownikach języka polskiego (Słowniku języka polskiego pod red. M. Szymczaka, Innym słowniku języka polskiego pod red. M. Bańki i Wielkim słowniku języka polskiego pod red. P. Żmigrodzkiego). Analizie poddano autentyczne konteksty z opisywanymi wyrażeniami (wzięte z Narodowego Korpusu Języka Polskiego), sięgając do prac podejmujących podobne problemy (m.in. tekstów autorstwa A. Bogusławskiego). Analizowany problem wpisuje się w ustalenia z zakresu leksykologii i leksykografii.
EN
The analysis focuses on the phenomenon of polysemy in the description of language. The article was inspired by the theses of Magdalena Danielewicz presented in Wieloznaczność – skaza na języku czy na jego opisie? [Polysemy – a flaw of language or its description?] (2011). The author postulates caution when determining polysemy. This is the perspective also assumed in this article, yet the problem seems to be even more complex than Danielewicz propounds. The proposed description considers eight Polish expressions, which are interesting in the discussed aspect, six nouns: kazanie, najazd, wojna, tornado, kaloryfer, akcja, and two adjectives: regularny and rasowy. The basic question is whether the possibility of at least two interpretations of these words is actually related to their meaning, that is their semantic properties, or to their usage, which means their pragmatic properties. In order to address the question the article references solutions embraced in three selected dictionaries of the Polish language (Słownik języka polskiego ed. by M. Szymczak, Inny słownik języka polskiego ed. by. M. Bańko, and Wielki słownik języka polskiego ed. by. P. Żmigrodzki), analysing authentic contexts with the examined expressions (excerpted from the National Corpus of Polish). Additionally, works which undertook similar problems are mentioned (among others, by A. Bogusławski). The scrutinised issue can be looked at from the perspective of both lexicology and lexicography.
4
Content available remote

"Nie tak i tak dalej, ale tak i nie tak dalej...", czyli o tym, czym jest nielogiczność

100%
Wołk M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2013
|
issue 15
27-39
EN
The article discusses the linguistic unit coś jest nielogiczne (‘something is illogical’), aiming to provide a description of its meaning, and an explicative formula which consists of indefinable expressions of the natural language. The semantic description of the unit is influenced by the issue of its reference, which is two-fold: the unit can refer to what someone said, as well as to what someone did. In order to pinpoint the distinctive features of the given expression, which is what determines its distinguishability, it is compared to a semantically close predicate, nonsens (‘nonsense’). Conclusions that flow from the analysis of nonsens had to be verified after a comparison with those obtained from the analysis of illogicality.
5

Z problemów opisu pojęcia nonsensu (na marginesie Zarysu teorii nonsensu Eugeniusza Grodzińskiego)

100%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2010
|
issue 12
225-234
EN
These deliberations may be considered a reaction to the words of encouragement formulated by E. Grodziński to extend his Zarys teorii nonsensu (1981). They are not, however, meant to provide a continuation of the issues discussed by this author in his monograph on nonsense. In fact, they are aimed at entering into a dialogue with some of the solutions and ideas presented by him, in particular those ones which can, to some extent, refer to my field of interest, i.e. the meaning of nonsense, and its synonyms. Polemical reflections on the theses presented in Grodziński’s book lead to determining the direction which semantic investigations of the concept of nonsense should take.
6
Content available remote

‘Dziwność’ a problem oceny (na przykładzie przymiotnika dziwny)

100%
Wołk M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2018
|
issue 25
91-99
EN
The main aim of this article is to provide answers to two questions: is the adjective dziwny used to form a negative evaluation; and is it used to provide evaluation at all? The second question entails the necessity to determine if the possible evaluation on the good–bad scale constitutes a part of the semantic structure of the word dziwny, or whether it is one of the pragmatic properties of the linguistic unit in question. The analytical part of the article is preceded by a short theoretical introduction which refers the reader to the most important conclusions (mainly by Jadwiga Puzynina) within the field of axiological linguistic evaluation (axio-linguistics). The analysis of the adjective dziwny presented here also takes into account its derivatives, such as dziwak ‘weirdo’, dziwoląg ‘freak’, [ktoś] dziwaczy ‘someone does or says weird things’, and its semantically close predicates: dziwaczny ‘bizzare’, specyficzny ‘idiosyncratic’, osobliwy ‘peculiar’ and nietypowy ‘untypical’.
7

O sile emocji. Analiza semantyczna wyrażeń kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało

100%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
issue XX/4
PL
Przedmiotem badań w niniejszym artykule są trzy jednostki języka: kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało będące jednoargumentowymi predykatami relacjonującymi rezultaty intensywnych emocji. Mieszczą się one w kategorii leksykalnych wykładników ‘zdziwienia’ i pojęć mu pokrewnych, choć odróżniają się od reprezentujących je wyrażeń m.in. nacechowaniem pragmatycznym (także obrazowością) i intensywnością emocji, które nazywają. W artykule opisane są ich właściwości syntaktyczne i mechanizmy predykacji (swoisty rodzaj przeniesienia z konkretu na abstrakt, hiperbolizacja), przede wszystkim jednak wyodrębnione są elementy struktury semantycznej analizowanych jednostek. Ostatecznym celem podjętej charakterystyki jest próba zdefiniowania wszystkich trzech badanych wyrażeń.
EN
The paper focuses on three linguistic units: kogoś wryło, kogoś zamurowało and kogoś zatkało. These are one-argument predicates which encode results of intense emotions. They can be treated as lexical exponents of ‘surprise’ and similar concepts, although they differ from other expressions representing this category in, among other factors, their pragmatic value (as well as their vividness) and the intensity of the emotions that they convey. The paper describes the syntactic properties of the expressions and the mechanisms of predication (a specific shift from the concrete to the abstract, hyperbolisation), but most importantly it distinguishes elements of the semantic structure of the linguistic units. The ultimate aim of the presented characterization is an attempt to define the three examined expressions.
8

O sile emocji. Analiza semantyczna wyrażeń kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało

100%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2019
|
issue XXI/1
171-183
PL
Przedmiotem badań w niniejszym artykule są trzy jednostki języka: kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało będące jednoargumentowymi predykatami relacjonującymi rezultaty intensywnych emocji. Mieszczą się one w kategorii leksykalnych wykładników ‘zdziwienia’ i pojęć mu pokrewnych, choć odróżniają się od reprezentujących je wyrażeń m.in. nacechowaniem pragmatycznym (także obrazowością) i intensywnością emocji, które nazywają. W artykule opisane są ich właściwości syntaktyczne i mechanizmy predykacji (swoisty rodzaj przeniesienia z konkretu na abstrakt, hiperbolizacja), przede wszystkim jednak wyodrębnione są elementy struktury semantycznej analizowanych jednostek. Ostatecznym celem podjętej charakterystyki jest próba zdefiniowania wszystkich trzech badanych wyrażeń.
EN
The paper focuses on three linguistic units: kogoś wryło, kogoś zamurowało and kogoś zatkało. These are one-argument predicates which encode results of intense emotions. They can be treated as lexical exponents of ‘surprise’ and similar concepts, although they differ from other expressions representing this category in, among other factors, their pragmatic value (as well as their vividness) and the intensity of the emotions that they convey. The paper describes the syntactic properties of the expressions and the mechanisms of predication (a specific shift from the concrete to the abstract, hyperbolisation), but most importantly it distinguishes elements of the semantic structure of the linguistic units. The ultimate aim of the presented characterization is an attempt to define the three examined expressions.
9

Wyłowione z potoku mowy. O statusie i funkcjonowaniu w polszczyźnie wyrażenia „powiem ci, że_”

100%
Wołk M.
Język Polski
|
2016
|
vol. 96
|
issue 4
88-96
PL
Przedmiotem opisu w artykule jest wyrażenie pojawiające się w prywatnych, potocznych rozmowach. Najczęściej funkcjonuje ono w tekstach w postaci ciągu „powiem ci, że_”, ale nie jest to jego jedyny kształt – prawostronny zaimek w liczbie pojedynczej może być zastąpiony innym wyrażeniem adresatywnym, np. „powiem wam, że_”, „powiem panu / pani, że_” itp. Celem zaprezentowanych rozważań jest ustalenie statusu tego wyrażenia, czyli odpowiedź na pytanie, czy badany ciąg stanowi gotową całość odrębną pod względem formalnym i funkcjonalnym (w rozumieniu A. Bogusławskiego – jednostkę języka), czy też jest złożeniem jednostek, tyle że często występującym w takim kształcie. Kolejnym zadaniem jest przybliżenie zestawu cech językowych opisywanego wyrażenia, w szczególności jego właściwości pragmatycznych i semantycznych. Krótka wzmianka poświęcona została również próbie klasyfikacji gramatycznej ciągu „powiem ci, że_”.
EN
The article presents a description of a common phrase which occurs in private, colloquial conversations. It most commonly functions in utterances as a sequence, yet this is not the only shape it assumes – the rightside singular pronoun can be replaced with an addressee-related expressions, e.g. "powiem wam, że_", "powiem panu / pani, że_" (‘I’ll tell you that_’ when ‘you’ can denote both a second person plural pronoun as well as a polite third person singular pronoun with Ms/Mr as the addressee), etc. The presented discussion aims at establishing the status of the expression, which means deciding whether the analysed sequence constitutes a complete unit formally and functionally separate from others (i.e. a unit of language according to Andrzej Bogusławski) ten used in this form. Another purpose of the article is to present more closely a set of linguistic features of the described phrase, especially its pragmatic and semantic properties. A short note also refers to the grammatical classification of the sequence "powiem ci, że_".
10

Wyrażenie nic dziwnego na tle leksykalnych wykładników kategorii dziwności

100%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
vol. XX/3
165–175
EN
The paper focuses on the Polish expression nic dziwnego [Eng. no wonder, literally: it is not strange/surprising], which can definitely be related to the concept of strangeness. The analyzed unit refers to strangeness on the surface (that is in the sphere of signifiant), yet it is not a representative member of this cognitive category. It is not used to predicate about strangeness, on the contrary – presenting nic dziwnego against the background of lexical exponents of the category of strangeness, one may consider this expression one of the negated variants of predicates which determine the analyzed property. Apart from the clause which is a simple negation of the expression to (jest) dziwne, że_ [it is strange that_] (that is nie jest dziwne (to), że_ [it is not strange that_]), the negated predicates include also nie dziw, że_ oraz i dziwić się, że_ [no wonder that_ as well as and you would wonder that_]. The analysis presented in the paper is to determine the meaning of the analyzed expression in order to try to formulate its definition. This main part of the text is preceded by an attempt to determine the grammatical status of the expression nic dziwnego.
11

Błąd a pomyłka. Rozpoznanie semantyczne

100%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2015
|
issue 17/4
123–132
EN
This paper analyzes the semantic properties of two semantically related expressions błąd (‘mistake’) and pomyłka (‘error’). The presented hypotheses are of a preliminary nature and are limited to the recognition of the basic problems associated with the description of the analyzed expressions, followed by ordering arrangements and research differentiations. This article discusses the current state of research (E. Grodziński’s article (1980) and dictionary definitions) concerning the investigated topic, isolates linguistic units representing the analyzed notions, and examines the most significant problems related to the description of the meanings of the analyzed expressions. One of the most important issues is the question of relating the expressions błąd and pomyłka to the phenomena that occur in the system (mistake / error in spelling, calculation, etc.) and to life situations (mistakes made giving away one’s children to one’s sister, resigning from work, etc.). Deliberations presented here are treated as an introduction to a detailed semantic analysis of the described units.
12

Problem synonimii wyrażeń inny niż_ i różny od_

100%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/1
37–48
PL
Przedmiotem badań w niniejszym artykule jest rodzaj relacji semantycznej, jaka zachodzi pomiędzy dwiema jednostkami języka: inny niż_ i różny od_. Ponieważ uznawanie ich synonimiczności wydaje się raczej powszechne, w rozważaniach tych podjęta została próba sfalsyfikowania tej hipotezy. W tym celu przywołane zostały zarówno argumenty za jej utrzymaniem (np. testy substytucji pokazujące możliwości zamieniania porównywanych przymiotników w wielu kontekstach), jak i za jej odrzuceniem (np. ograniczenia nałożone na dystrybucję jednostki różny od_). W analizie uwzględnione zostały także propozycje definiowania obu wyrażeń w słownikach współczesnej polszczyzny. Ustalenia końcowe zawierają rozstrzygnięcie badanego problemu oraz wstępne eksplikacje opisywanych jednostek.
EN
The study presented in the article focuses on a semantic relationship between two linguistic units: inny niż_ [other than] and różny od_ [different than]. Since their synonymy seems to be a common assumption, an attempt is made to classify this hypothesis. For that purpose arguments supporting (e.g. substitution tests showing to what extent the units can be used interchangeably in particular contexts) as well as those negating (limitations imposed on the distribution of the unit różny od_) the hypothesis are quoted. Additionally, the analysis encompasses definitions of both expressions available in dictionaries of modern Polish. The article includes a conclusion of the discussed problem as well as preliminary explications of the analysed linguistic units.
13
Publication available in full text mode
Content available

Kobiecy i męski świat. O asymetrii funkcjonalnej przymiotników określających przynależność do płci

100%
Wołk M.
Język Polski
|
2024
|
vol. 104
|
issue 1
5-16
PL
Przedmiotem badań w artykule jest łącznie pięć przymiotników reprezentujących pojęcia kobiecości i męskości w języku polskim. Pierwszemu z pojęć odpowiadają cztery przymiotniki: kobiecy, babski, damski i żeński, drugiemu – zasadniczo jeden: męski. Dlatego już w tytule tekstu postawiona jest teza o swoistej asymetrii funkcjonalnej porównywanych wyrażeń. Celem podjętych badań jest sprawdzenie, czy ma ona charakter tylko ilościowy, czy też także jakościowy, przekładający się na znaczenie i użycie opisywanych jednostek. Analityczne części tekstu zawierają przegląd jednostek językowych z udziałem opisywanych wyrażeń oraz charakterystykę ich właściwości składniowych i łączliwości leksykalnej. Przeprowadzone badania pokazują różnice leksykalne (semantyczne i pragmatyczne) pomiędzy czterema pokrewnymi semantycznie określeniami kobiecości, a także zależności, w jakie wchodzą one z przymiotnikiem męski. Analiza wpisuje się w nurt językoznawstwa strukturalnego i abstrahuje tym samym od wniosków natury pozajęzykowej dotyczących związku pomiędzy językiem a płcią.
EN
The study focuses on five adjectives representing the concepts of femininity and masculinity in Polish. The former is represented by four adjectives: kobiecy, babski, damski and żeński, the latter is described by only one: męski. That is why as early as in the title the article mentions a peculiar functional asymmetry of the compared expressions. The aim of the research is to determine whether this asymmetry is only quantitative or also qualitative, affecting the meaning and use of the presented units. The analytical sections of the text consist of overviews of the linguistic units which include the expressions and the descriptions of syntactic properties and lexical connectivity of the five adjectives undergoing scrutiny. The analyses reveal lexical differences (both semantic and pragmatic) between the four semantically related expressions of femininity, as well as the interactions they have with the adjective męski. The study is a part of structural linguistics and thus refrains from extra-linguistic conclusions concerning the relationship between language and gender.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.