Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 17

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  jednostka języka
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Jednostki leksykalne z wyrażeniem światło

100%
Bulińska A.
Prace Językoznawcze
|
2010
|
issue 12
49-63
EN
The author of the article attempts to prove that the registration of lexical units may not be a simple task. Therefore, it is very important is to make thorough analyses of explored expressions. The author adopts the concept unit of language proposed by Andrzej Bogusławski (cf. Bogusławski 1976) and she registers a few Polish units of language including the phrase światło, namely: w świetle dnia, światło górne, światło świeci się, światło pali się, światło dochodzi gdzieś.
2
Publication available in full text mode
Content available

Próba analizy semantycznej wyrażenia cośx skłoniło kogoś do czegośy

100%
Wołoszyn J.
Linguistica Copernicana
|
2018
|
vol. 15
EN
The predominant goal of this article is to perform a semantic analysis of the phrase (somethingx impelled somebody to do somethingy). The initial part of the text in question is oriented towards distinguishing lexical items incorporating the verb skłonić. They are as follows: cośx skłoniło kogoś do czegośy, ktośx skłonił kogośy, żeby_, ktośx skłonił kogośy czymśa do czegośb and ktoś skłania się ku czemuś. Then, the meaning of one of them is discussed in detail, namely – cośx skłoniło kogoś do czegośy. The aforementioned considerations are proceeded by the attempt of the author to define the examined sequences.
PL
Celem artykułu jest analiza semantyczna wyrażenia cośx skłoniło kogoś do czegośy. Na początku tekstu zostały wyodrębnione jednostki leksykalne z czasownikiem skłonić: cośx skłoniło kogoś do czegośy, ktośx skłonił kogośy, żeby_, ktośx skłonił kogośy czymśa do czegośb oraz ktoś skłania się ku czemuś. Następnie przeanalizowano znaczenie jednej z nich – cośx skłoniło kogoś do czegośy. Rozważania zostały podsumowane próbą zdefiniowania badanych ciągów.
3
Publication available in full text mode
Content available

„A słowo stało się ciałem…”, czyli podstawowa jednostka języka w ujęciu potocznym

100%
Maćkiewicz J.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
1996
|
vol. 8
89–97
PL
Ze SŁOWEM (WYRAZEM) wiąże się kilka wyidealizowanych modeli kognitywnych: model porozumiewania się, model (modele) mówienia, model (modele) działania za pomocą słów, model (modele) twórczości słownej. Szczegółowa analiza dwóch pierwszych modeli pozwala ustalić, że SŁOWO jest konceptualizowane jako: NACZYNIE (czerpać informacje z tekstu, przelewać myśli w słowa), UBRANIE (dawać myślom jakąś szatę słowną) lub CIAŁO dla myśli (wcielać myśli w słowa), a zatem jako rodzaje POJEMNIKA. SŁOWO jest konceptualizowane również jako: PRZEDMIOT (ktoś rzuca słowo, przebiera w słowach), SUBSTANCJA PŁYNNA (słowa płyną z ust, stygną na wargach). We wszystkich tych metaforach SŁOWO bywa traktowane jako coś istniejącego (lub poruszającego się) w przestrzeni (zewnętrznej lub wewnętrznej ludzkiego ciała), coś odbieranego głównie wzrokiem, choć niekiedy także dotykiem. W tym sensie SŁOWO jest ciałem – nieożywionym lub żyjącym, stałym lub płynnym – i odznacza się typowo cielesnymi cechami: może mieć swój kolor, temperaturę i ciężar.
EN
There exist several idealized cognitive models connected with the notion of WORD: the communication model, the model(s) of speaking, the model(s) of performing actions by means of words, the model(s) of verbal creation. A detailed analysis of the first two models indicates that, the notion of WORD is conceptualised as a RECEPTACLE (czerpać informacje z tekstu, “to extract information from a text”; przelewać myśli w słowa, lit. “to pour one’s thoughts into words”, “to dress one’s thoughts in words”), an ARTICLE of CLOTHING for thoughts (dawać myślom jakąś szatę słowną, lit. “to give one’s thoughts a verbal dress”, “to dress one’s thoughts in words”) or a BODY for thoughts (wcielać myśli w słowa, lit. “to give one’s thoughts the bodily shape of words”). It is, then, conceptualized as a CONTAINER of various kinds. WORD is also conceptualized as an OBJECT (ktoś rzuca słowo, lit. “someone throws a word”, “says a single word”; ktoś przebiera w słowach, lit. “someone winnows words”, “someone selects the proper words from among many of them”), a LIQUID (słowa płyną z ust, “words flow from the mouth”, słowa stygną na wargach, lit. “words cool/freeze on someone’s lips”, “words remain unspoken”). In all of these metaphors, WORD is treated as something which exists in or moves through space (the external space or the internal space of the human body), something experienced by means of sight or sometimes touch. In this sense, a WORD is a body, an inanimate or a living one, solid or liquid, and as such it has typically bodily characteristics: colour, temperaturę and weight.
4

Polisemia czy pozory polisemii? Między znaczeniem a użyciem wyrażenia

84%
Wołk M.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 1
57-67
PL
Przedmiotem analizy w artykule jest zjawisko polisemii (wieloznaczności) w opisie języka. Inspiracją do podjęcia takich badań stały się tezy Magdaleny Danielewiczowej przedstawione w tekście pt. Wieloznaczność – skaza na języku czy na jego opisie? (2011). Autorka postuluje w nim ostrożność w orzekaniu polisemii. W podobnym kierunku zmierzają także niniejsze rozważania, tyle że problem rozstrzygania wieloznaczności wydaje się złożony jeszcze bardziej, niż przedstawia to Danielewiczowa. W proponowanej charakterystyce rozpatruje się osiem polskich, dyskusyjnych pod tym względem, wyrażeń – sześć rzeczowników: kazanie, najazd, wojna, tornado, kaloryfer, akcja i dwa przymiotniki: regularny i rasowy. Podstawowe pytanie sprowadza się do tego, czy możliwość co najmniej dwojakiej interpretacji tych słów to rzeczywiście kwestia ich znaczenia, a więc właściwości semantycznych, czy też może – użycia, a więc właściwości pragmatycznych. W rozwikłaniu postawionego problemu odwołano się do rozwiązań przyjętych w trzech wybranych słownikach języka polskiego (Słowniku języka polskiego pod red. M. Szymczaka, Innym słowniku języka polskiego pod red. M. Bańki i Wielkim słowniku języka polskiego pod red. P. Żmigrodzkiego). Analizie poddano autentyczne konteksty z opisywanymi wyrażeniami (wzięte z Narodowego Korpusu Języka Polskiego), sięgając do prac podejmujących podobne problemy (m.in. tekstów autorstwa A. Bogusławskiego). Analizowany problem wpisuje się w ustalenia z zakresu leksykologii i leksykografii.
EN
The analysis focuses on the phenomenon of polysemy in the description of language. The article was inspired by the theses of Magdalena Danielewicz presented in Wieloznaczność – skaza na języku czy na jego opisie? [Polysemy – a flaw of language or its description?] (2011). The author postulates caution when determining polysemy. This is the perspective also assumed in this article, yet the problem seems to be even more complex than Danielewicz propounds. The proposed description considers eight Polish expressions, which are interesting in the discussed aspect, six nouns: kazanie, najazd, wojna, tornado, kaloryfer, akcja, and two adjectives: regularny and rasowy. The basic question is whether the possibility of at least two interpretations of these words is actually related to their meaning, that is their semantic properties, or to their usage, which means their pragmatic properties. In order to address the question the article references solutions embraced in three selected dictionaries of the Polish language (Słownik języka polskiego ed. by M. Szymczak, Inny słownik języka polskiego ed. by. M. Bańko, and Wielki słownik języka polskiego ed. by. P. Żmigrodzki), analysing authentic contexts with the examined expressions (excerpted from the National Corpus of Polish). Additionally, works which undertook similar problems are mentioned (among others, by A. Bogusławski). The scrutinised issue can be looked at from the perspective of both lexicology and lexicography.
5

Czy rzeczywiście wszystko się może zdarzyć? Analiza składniowo-semantyczna czasownika „zdarzyć się”

84%
Zemlanaja N.
Język Polski
|
2016
|
vol. 96
|
issue 4
75-87
PL
Liczba znaczeń czasownika „zdarzyć się” w różnych słownikach języka polskiego waha się od jednego do trzech, definicje znaczeń z kolei są obarczone błędami. Celem autorki artykułu jest przeprowadzenie na nowo analizy lingwistycznej czasownika zdarzyć się. W trakcie badań wykorzystano metody analizy semantycznej, wśród których najważniejsza jest metoda stawiania hipotez i ich weryfikacji za pomocą testów sprzecznościowych. Wyodrębniono dwa kształty „zdarzyło się coś” i „zdarzyło się, że_”, które uznano za alternatywne zapisy tej samej jednostki języka. Nie dostrzeżono między nimi różnicy semantycznej, zasygnalizowano jedynie różnicę formalną. W artykule zaproponowano także projekt eksplikacji znaczenia jednostki „zdarzyło się coś” („zdarzyło się, że_”).
EN
The number of meanings of the verb "zdarzyć się" ranges from one to three in different dictionaries of Polish language, the definitions of meanings, in turn, often include errors. The objective of the author’s article is to carry out afresh linguistic analysis of the mentioned verb. During the research the methods of semantic analysis were used, the most important of them being the method of formulating the hypotheses and their verification using a contradiction test. Two forms – "zdarzyło się coś" and "zdarzyło się, że_" – were distinguished and they were considered as alternative variants of the same unit of language. No semantic difference was noticed between these two forms, only the formal difference between them was indicated. The paper also proposes a project of explication of the meaning of the language unit "zdarzyło się coś" ("zdarzyło się, że_").
6

Kilka uwag na temat obiektów odniesienia wyrażenia metajęzyk

84%
Wiśniewski A.
Prace Językoznawcze
|
2014
|
issue 16/3
73-83
EN
In the article, the author focuses on the class of objects that the word metalanguage relates to. He points out that the expression used in the title can denote different sets of elements. He also tries to show that using the name metalanguage without specifying the way of understanding the word language, can lead to misinterpretation. At the end, he tries to explain why expressions like metacegła (eng. metabrick), metawiadro (eng. metabucket) should be considered as semantically incorrect.
7

O sile emocji. Analiza semantyczna wyrażeń kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało

84%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
issue XX/4
PL
Przedmiotem badań w niniejszym artykule są trzy jednostki języka: kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało będące jednoargumentowymi predykatami relacjonującymi rezultaty intensywnych emocji. Mieszczą się one w kategorii leksykalnych wykładników ‘zdziwienia’ i pojęć mu pokrewnych, choć odróżniają się od reprezentujących je wyrażeń m.in. nacechowaniem pragmatycznym (także obrazowością) i intensywnością emocji, które nazywają. W artykule opisane są ich właściwości syntaktyczne i mechanizmy predykacji (swoisty rodzaj przeniesienia z konkretu na abstrakt, hiperbolizacja), przede wszystkim jednak wyodrębnione są elementy struktury semantycznej analizowanych jednostek. Ostatecznym celem podjętej charakterystyki jest próba zdefiniowania wszystkich trzech badanych wyrażeń.
EN
The paper focuses on three linguistic units: kogoś wryło, kogoś zamurowało and kogoś zatkało. These are one-argument predicates which encode results of intense emotions. They can be treated as lexical exponents of ‘surprise’ and similar concepts, although they differ from other expressions representing this category in, among other factors, their pragmatic value (as well as their vividness) and the intensity of the emotions that they convey. The paper describes the syntactic properties of the expressions and the mechanisms of predication (a specific shift from the concrete to the abstract, hyperbolisation), but most importantly it distinguishes elements of the semantic structure of the linguistic units. The ultimate aim of the presented characterization is an attempt to define the three examined expressions.
8

O sile emocji. Analiza semantyczna wyrażeń kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało

84%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2019
|
issue XXI/1
171-183
PL
Przedmiotem badań w niniejszym artykule są trzy jednostki języka: kogoś wryło, kogoś zamurowało i kogoś zatkało będące jednoargumentowymi predykatami relacjonującymi rezultaty intensywnych emocji. Mieszczą się one w kategorii leksykalnych wykładników ‘zdziwienia’ i pojęć mu pokrewnych, choć odróżniają się od reprezentujących je wyrażeń m.in. nacechowaniem pragmatycznym (także obrazowością) i intensywnością emocji, które nazywają. W artykule opisane są ich właściwości syntaktyczne i mechanizmy predykacji (swoisty rodzaj przeniesienia z konkretu na abstrakt, hiperbolizacja), przede wszystkim jednak wyodrębnione są elementy struktury semantycznej analizowanych jednostek. Ostatecznym celem podjętej charakterystyki jest próba zdefiniowania wszystkich trzech badanych wyrażeń.
EN
The paper focuses on three linguistic units: kogoś wryło, kogoś zamurowało and kogoś zatkało. These are one-argument predicates which encode results of intense emotions. They can be treated as lexical exponents of ‘surprise’ and similar concepts, although they differ from other expressions representing this category in, among other factors, their pragmatic value (as well as their vividness) and the intensity of the emotions that they convey. The paper describes the syntactic properties of the expressions and the mechanisms of predication (a specific shift from the concrete to the abstract, hyperbolisation), but most importantly it distinguishes elements of the semantic structure of the linguistic units. The ultimate aim of the presented characterization is an attempt to define the three examined expressions.
9

Wyłowione z potoku mowy. O statusie i funkcjonowaniu w polszczyźnie wyrażenia „powiem ci, że_”

84%
Wołk M.
Język Polski
|
2016
|
vol. 96
|
issue 4
88-96
PL
Przedmiotem opisu w artykule jest wyrażenie pojawiające się w prywatnych, potocznych rozmowach. Najczęściej funkcjonuje ono w tekstach w postaci ciągu „powiem ci, że_”, ale nie jest to jego jedyny kształt – prawostronny zaimek w liczbie pojedynczej może być zastąpiony innym wyrażeniem adresatywnym, np. „powiem wam, że_”, „powiem panu / pani, że_” itp. Celem zaprezentowanych rozważań jest ustalenie statusu tego wyrażenia, czyli odpowiedź na pytanie, czy badany ciąg stanowi gotową całość odrębną pod względem formalnym i funkcjonalnym (w rozumieniu A. Bogusławskiego – jednostkę języka), czy też jest złożeniem jednostek, tyle że często występującym w takim kształcie. Kolejnym zadaniem jest przybliżenie zestawu cech językowych opisywanego wyrażenia, w szczególności jego właściwości pragmatycznych i semantycznych. Krótka wzmianka poświęcona została również próbie klasyfikacji gramatycznej ciągu „powiem ci, że_”.
EN
The article presents a description of a common phrase which occurs in private, colloquial conversations. It most commonly functions in utterances as a sequence, yet this is not the only shape it assumes – the rightside singular pronoun can be replaced with an addressee-related expressions, e.g. "powiem wam, że_", "powiem panu / pani, że_" (‘I’ll tell you that_’ when ‘you’ can denote both a second person plural pronoun as well as a polite third person singular pronoun with Ms/Mr as the addressee), etc. The presented discussion aims at establishing the status of the expression, which means deciding whether the analysed sequence constitutes a complete unit formally and functionally separate from others (i.e. a unit of language according to Andrzej Bogusławski) ten used in this form. Another purpose of the article is to present more closely a set of linguistic features of the described phrase, especially its pragmatic and semantic properties. A short note also refers to the grammatical classification of the sequence "powiem ci, że_".
10
Publication available in full text mode
Content available

Czasownik 'mieć' – jednostka elementarna czy wykładnik operacji?

84%
Kruk D.
Linguistica Copernicana
|
2019
|
vol. 16
EN
The aim of the article is to describe a few problems with the Polish verb mieć ('to have') which is considered as a unit representing the elementary concept which is present, for example, in the verb stracić ('to lose'). However, there are problems with determining language units which are represented by the form mieć.The autor analizes only these sentences based on mieć which are related to sentences with the verb stracić, e.i. Janek ma samochód /żonę /nogę /pewność. vs. Janek stracił samochód /żonę /nogę /pewność, and she attempts to distinguish the linguistic units containing the form mieć, as well as to define the number of syntactic positions of the analyzed units.As a result, three lexical units of the following form are distinugished: [ktośi] ma [cośj] (as a candidate to the status of semantic primitive), as well as [ktośi/cośj] ma [cośk] and [ktośi] ma [kogośj] (that can be expressed in simpler concepts and, according to the author, they are the exponents of linguistic operation).
PL
Celem artykułu jest opisanie problemów związanych z czasownikiem mieć, który przez wielu badaczy jest uznawany za jednostkę reprezentującą pojęcie elementarne, obecne na przykład w znaczeniu czasownika stracić. Ustalenie kształtu jednostek konstytuowanych przez mieć nastręcza jednak wielu kłopotów (ze względu na jego szeroką dystrybucję).Autorka analizuje jedynie te konteksty, w których mieć wchodzi w relację z czasownikiem stracić, takie jak: Janek ma samochód /żonę /nogę /pewność. vs. Janek stracił samochód /żonę /nogę /pewność, i próbuje wskazać jednostki języka zawierające formę mieć (których realizację stanowią analizowane wypowiedzi) wraz z liczbą otwieranych przez nie pozycji.Rezultatem analizy jest wyróżnienie trzech jednostek języka o następującym kształcie: [ktośi] ma [cośj] (kandydat do statusu wykładnika pojęcia elementarnego), jak również [ktośi/cośj] ma [cośk] i [ktośi] ma [kogośj] (które mogą być definiowane za pomocą prostszych pojęć i, według autorki, stanowią wykładniki operacji).
11
Publication available in full text mode
Content available

O tym, co nam się przydarza i jaki mamy na to wpływ. Analiza składniowo-semantyczna czasownika przydarzyć się

84%
Zemlanaja N.
Język Polski
|
2023
|
vol. 103
|
issue 4
22-35
PL
Artykuł jest poświęcony analizie składniowo-semantycznej czasownika przydarzyć się. Na początku poddano obserwacji konteksty użycia tytułowego czasownika oraz układy proporcjonalne, w których skład on wchodzi. Następnie, po wyodrębnieniu właściwej jednostki języka konstytuowanej przez dany czasownik, przebadany został negatywny materiał językowy, w tym zdania testowe zawierające sprzeczność. Operacja kontrastowania eliminacyjnego z kolei pozwoliła odsłonić wzajemne uporządkowanie składników tematycznych i rematycznych w rozpatrywanych zdaniach. Wymienione procedury badawcze umożliwiły rekonstrukcję struktury semantycznej czasownika przydarzyć się. Wyniki analizy przedstawiono w formie eksplikacji jego znaczenia.
EN
The article is devoted to the syntactic-semantic analysis of the verb przydarzyć się ‘to happen’. In the beginning, the contexts of use of the verb, as well as the proportional patterns in which it can be included were scrutinised. Then, after extracting the relevant language unit constituted by the verb, negative linguistic material, including test sentences containing a contradiction, was analysed. The elimination contrast test, in turn, revealed the mutual arrangement of the thematic and rhematic elements in the sentences under consideration. The aforementioned research procedures made it possible to reconstruct the semantic structure of the verb przydarzyć się. The results of the analysis are presented in the form of an explication of its meaning.
12

Wyrażenie nic dziwnego na tle leksykalnych wykładników kategorii dziwności

84%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
vol. XX/3
165–175
EN
The paper focuses on the Polish expression nic dziwnego [Eng. no wonder, literally: it is not strange/surprising], which can definitely be related to the concept of strangeness. The analyzed unit refers to strangeness on the surface (that is in the sphere of signifiant), yet it is not a representative member of this cognitive category. It is not used to predicate about strangeness, on the contrary – presenting nic dziwnego against the background of lexical exponents of the category of strangeness, one may consider this expression one of the negated variants of predicates which determine the analyzed property. Apart from the clause which is a simple negation of the expression to (jest) dziwne, że_ [it is strange that_] (that is nie jest dziwne (to), że_ [it is not strange that_]), the negated predicates include also nie dziw, że_ oraz i dziwić się, że_ [no wonder that_ as well as and you would wonder that_]. The analysis presented in the paper is to determine the meaning of the analyzed expression in order to try to formulate its definition. This main part of the text is preceded by an attempt to determine the grammatical status of the expression nic dziwnego.
13

O cechach semantycznych jednostki języka wydarzyło się [coś]

84%
Zemlanaja N.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/4
263–272
PL
Artykuł jest poświęcony analizie semantycznej jednostki języka wydarzyło się [coś]. Istniejące definicje słownikowe danego wyrażenia z wielu powodów są niezadowalające, co uzasadnia podjęte badania. Analizę semantyczną oparto na kilku właściwych dla niej metodach: obserwacji kontekstów użycia jednostki wydarzyło się [coś], wysuwaniu hipotez o składnikach jej treści oraz weryfikacji danych hipotez za pomocą testów sprzecznościowych. W procesie badań przeprowadzono dekompozycję złożonego znaczenia jednostki na prostsze składniki semantyczne. Jednym z nich jest komponent sformułowany w sposób następujący: ‘p (to, co się stało) jest takie, że x jest nieobojętny wobec p’. Dany składnik znaczenia odróżnia analizowaną jednostkę od innych, bliskoznacznych, a także reguluje jej użycie w języku, m.in. warunkuje pojawianie się indywidualnych, wysoce subiektywnych ocen stanu rzeczy p w jej najbliższym kontekście.
EN
The article is devoted to semantic analysis of a language unit wydarzyło się [coś] ([something] happened). Dictionary definitions of this expression are unsatisfactory for many reasons, which justifies undertaking such research. Semantic analysis was based on several methods specific to it: scrutinising contexts of usage of the selected language unit wydarzyło się [coś], formulating hypotheses about the components of its meaning and verifying these hypotheses using contradiction tests. In the research process, complex meaning of the language unit was decomposed into simpler semantic components. One of them was formulated in the following way: ‘p (something that happened) is such that x is not indifferent to p.’ This component of meaning distinguishes the analysed unit from other synonymous units and regulates its usage in language as well, i.a. it conditions the emergence of individual, highly subjective judgements of the state of affairs p in its immediate context.
14

Co tu zaszło? O cechach semantycznych czasownika zajść

84%
Zemlanaja N.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 1
22-30
XX
Artykuł przedstawia analizę składniowo-semantyczną jednostki języka zaszło coś, która jest bliskoznaczna wobec zdarzyło się [coś], wydarzyło się [coś]. W trakcie badań wykorzystano metodę stawiania hipotez i ich weryfikacji za pomocą testów sprzecznościowych i testu substytucji, przeprowadzono analizę typowej sytuacji, do której nazwania używamy danego wyrażenia, a także zbadano negatywny materiał językowy. Jednostkę języka zaszło coś odróżniono od innej, formalnie do niej podobnej – zaszło/zachodzi [coś]. Odnotowano różnice formalno-gramatyczne między nimi, a także zaproponowano projekt eksplikacji znaczenia jednostki będącej przedmiotem analizy.
EN
The article presents a syntactic-semantic analysis of the language unit zaszło coś (‘something happened’), which is synonymous with zdarzyło się [coś], wydarzyło się [coś]. During the research the author employed the method of formulating hypotheses and verifying them using contradiction tests, substitution tests, an analysis of a typical situation which would be referred to with the given expression, and an analysis of nega-tive language material. The language unit zaszło coś was differentiated from another, formally similar to it – zaszło/zachodzi [coś]. Formal and grammatical differences between them were noted, and a project of the meaning explication of the analyzed language unit was proposed.
15

Problem synonimii wyrażeń inny niż_ i różny od_

84%
Wołk M.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/1
37–48
PL
Przedmiotem badań w niniejszym artykule jest rodzaj relacji semantycznej, jaka zachodzi pomiędzy dwiema jednostkami języka: inny niż_ i różny od_. Ponieważ uznawanie ich synonimiczności wydaje się raczej powszechne, w rozważaniach tych podjęta została próba sfalsyfikowania tej hipotezy. W tym celu przywołane zostały zarówno argumenty za jej utrzymaniem (np. testy substytucji pokazujące możliwości zamieniania porównywanych przymiotników w wielu kontekstach), jak i za jej odrzuceniem (np. ograniczenia nałożone na dystrybucję jednostki różny od_). W analizie uwzględnione zostały także propozycje definiowania obu wyrażeń w słownikach współczesnej polszczyzny. Ustalenia końcowe zawierają rozstrzygnięcie badanego problemu oraz wstępne eksplikacje opisywanych jednostek.
EN
The study presented in the article focuses on a semantic relationship between two linguistic units: inny niż_ [other than] and różny od_ [different than]. Since their synonymy seems to be a common assumption, an attempt is made to classify this hypothesis. For that purpose arguments supporting (e.g. substitution tests showing to what extent the units can be used interchangeably in particular contexts) as well as those negating (limitations imposed on the distribution of the unit różny od_) the hypothesis are quoted. Additionally, the analysis encompasses definitions of both expressions available in dictionaries of modern Polish. The article includes a conclusion of the discussed problem as well as preliminary explications of the analysed linguistic units.
16
Publication available in full text mode
Content available

Schemat składniowy jako idiom – prolegomena do frazeologii operacyjnej

84%
Podlecki M.
Linguistica Copernicana
|
2022
|
vol. 18
179-199
EN
The aim of this article is to provide a preliminary characterisation of operational phraseology, the shape of which emerges from Andrzej Bogusławski’s operational grammar. The reflections in the first subsection of the article, based on the American neopragmatist philosophy, concern the ontological status of idioms. The next two parts of the text are devoted to the terms: sentence pattern and present phraseologism. The second of these terms denotes the textual realisation of a phraseological compound, i.e. an element of the langue sphere. In the last part of the article, the author defines (from a proportionalist point of view) the proper research object of the discussed paradigm of theoretical phraseology – it is a linguistic entity (phraseologism, more precisely: phraseologism-generating matrix) manifesting irregularity on the sentence pattern level and/or on the suprasegmental level.
PL
Celem artykułu jest wstępna charakterystyka frazeologii operacyjnej, której kształt wyłania się z gramatyki operacyjnej Andrzeja Bogusławskiego. Rozważania w pierwszym podrozdziale szkicu – osadzone na gruncie amerykańskiej filozofii neopragmatystycznej – dotyczą statusu ontologicznego idiomów. Dwie następne partie tekstu są poświęcone, kolejno, terminom: schemat syntaktyczny oraz frazeologizm aktualny. Drugie ze wskazanych wyrażeń oznacza realizację tekstową związku frazeologicznego, tzn. elementu sfery langue. W ostatniej części artykułu autor określa (z proporcjonalistycznego punktu widzenia) właściwy przedmiot badań omawianego paradygmatu frazeologii teoretycznej – jest to byt językowy (frazeologizm, dokładniej: matryca frazeotwórcza) objawiający nieregularność już na poziomie schematu syntaktycznego i/lub na płaszczyźnie suprasegmentalnej.
17
Publication available in full text mode
Content available

Ruina, ruiny, rujnować. Delimitacja jednostek i charakterystyka pojęć

67%
Kruk D.
Poradnik Językowy
|
2023
|
vol. 807
|
issue 8
18-32
EN
 The aim of this article is the delimitation and semantic analysis of language units represented in the contemporary Polish language by the forms ruina (a ruin), ruiny (ruins), rujnować (to ruin). The text is situated in the steam of structuralist linguistics, and more specifically in reduction semantics. The outcome of the conducted analysis is the identification of both verbal units in the form of [ktoś] zrujnował [kogoś], [ktoś] zrujnował się na [coś], [ktoś] zrujnował [coś], [ktoś] obrócił [coś] w ruinę and nominal units in the form of ruiny [czegoś], as well as three expressions associated with the form ruina, namely the specific noun ruina and the abstract nouns ruina [kogoś] and ruina [czegoś]. The author describes the semantic propertied of the distinguished lexemes and formulates an explication of the notions assigned to them.
PL
Celem artykułu jest delimitacja i analiza semantyczna jednostek języka reprezentowanych we współczesnej polszczyźnie przez kształty ruina, ruiny, rujnować. Tekst sytuuje się w nurcie językoznawstwa strukturalistycznego, a dokładnie w obrębie semantyki redukcyjnej. Rezultatem przeprowadzonej analizy jest wyodrębnienie jednostek zarówno czasownikowych o kształcie [ktośi] zrujnował [kogośj], [ktośi] zrujnował się na [cośj], [ktośi] zrujnował [cośj], [ktośi] obrócił [cośj] w ruinę, jak i rzeczownikowych o kształcie ruiny [czegośi], a także  trzech wyrażeń związanych z postacią ruina, a mianowicie rzeczownik konkretny – ruina oraz rzeczowniki abstrakcyjne - ruina [kogośj] i ruina [czegośj] Autorka opisuje właściwości semantyczne wyróżnionych leksemów oraz formułuje eksplikacje pojęć do nich przyporządkowanych.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.