Search results

1

Zur Etymologie slav. židъkъ 'flüssig' und židĕti 'flüssig werden' im Zusammenhang mit slav. čĕditi 'seihen, scheiden' und čistъ 'rein'

100%

Skach E.

Rocznik Slawistyczny

|

2007

|

vol. 56

61-68

2

Македонски дијалектен атлас. Пролегомена, Скoпје : Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков”, Одделение за дијалектологија на македонскиот јазик, 2008

100%

Pianka W.

Rocznik Slawistyczny

|

2010

|

vol. 59

181-185

3

Архаические явления в говоре старообрядцев в Польше

86%

Grzybowski S.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 66

163-170

PL

Wyspowa gwara staroobrzędowców w Polsce obok wielu osobliwości związanych z jej funkcjonowaniem nw otoczeniu obcojęzycznym zawiera również pojedyncze przypadki form mających paralele w historii języka rosyjskiego i nieznanych we współczesnych gwarach rosyjskich lub w języku literackim. Do archaicznych można zaliczyć przysłówek исто (‘jak należy’), partykułę дей (‘podobno’, zam. де lub дескать), formę ямаем (‘mamy’ zam. маем), jak też кашчуны􀒂 i кашчунничать dla oznaczenia bezkarnych wygłupów (psot i żartów) młodzieży na kilka dni przed Bożym Narodzeniem (por. współczesne ros. кощунство, кощунствовать na oznaczanie czynów świętokradczych).

EN

The Old Believers island dialect in Poland includes many peculiar elements resulting from its functioning in an alien, i.e. Polish, environment, and at the same time it has at its disposal some forms which are unknown in contemporary Russian or its dialects and have their parallels in the history of Russian. They could be interpreted as archaisms. In this paper some of them are considered in detail: the adverb исто (‘well, truly’), the particle дей (instead of де or дескать – ‘say’), the verbal form ямаем (instead of маем or имеем – ‘we have’) and the forms кашчуны􀒂, кашчунничать (‘mischiefs, pranks’, ‘play pranks’) designating the pranks played at Christmas Eve by young people (comp. кощунство, кощунствовать – ‘blasphemy, blaspheme’ in modern Russian).

4

Wybrana leksyka uczestników narracyjnych gier fabularnych (RPG)

86%

Figus J. M.

Homo Ludens

|

2017

|

issue 1(10)

79-96

PL

Artykuł stanowi szkic jeszcze niezbyt dobrze zbadanego zagadnienia, jakim jest leksyka używana przez uczestników narracyjnych gier fabularnych (RPG). W głównej części pracy dokonano próby pogrupowania materiału leksykalnego zebranego w 2012 roku. Słownictwo i definicje te tworzą skromny korpus, który jednak może być podstawą dla bardziej szczegółowych studiów nad leksyką używaną przez członków społeczności graczy w RPG. W podsumowaniu autor wylicza kilka obszarów, które mogłyby zostać zbadane przez językoznawców.

EN

The paper is an outline of the as yet not widely explored question of the lexis used by RPG players. The main part of the paper attempts to group the lexical material gathered in 2012. The vocabulary and the definitions form a modest corpus which is a prelude to more detailed studies of the lexis used by the RPG player community. In the summary, the author enumerates a few different areas for linguists to analyse.

5

Leksykalne wyznaczniki tożsamości małopolskiej

86%

Wronicz J.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2017

|

issue 12

324-336

EN

The article presents the dialect vocabulary referring to the human, characteristic of the Lesser Poland dialect.

6

Słownictwo św. Łukasza o grzechach i ich odpuszczeniu

86%

Gryglewicz F.

The Biblical Annals

|

1974

|

vol. 21

|

issue 1

37-49

PL

L ’examen des significations des mots dont Luc appelait les pécheurs: ofeletai, anomoi, adikoi, peneroi, acharistoi et encore qu’il utilisait pour définir les péchés: kakia, hamartia, permet de préciser ce que Luc comprenait par péché; c’était un vaste éventail de manquements à Dieu, concernant Dieu lui-même et embrassant les rapports entre les humains. L e vocabulaire, concernant la rémission des péchés, metanoeo, epistrefo et afiemi, prouve que Luc ne considère pas le péché en tant que dette envers Dieu; les péchés ne sauraient être remis qu’à ceux qui regrettent et se convertissent. II en est ainsi pour le baptême (apolouo) et pour la rémission des péchés accomplis après le baptême. La rémission est entière (axaleifo ), ce qui montre une suprême clémence de Dieu éprouvant de la joie à faire du bien aux hommes. Luc apporta au monde helléniqu e l’idée du péché avec lequel il nous faut compter et, soulignant l’importance des commandements de Dieu, rendit plus lucide la conception sémite du péché. Sa façon de considérer le péché et principalement l’oubli des péchés qu’il professait amenèrent la paix dans la vie quotidienne des fidèles.

7

Nowe użycia przymiotnika „humanistyczny” we współczesnej polszczyźnie

86%

Kucharzyk R.

Język Polski

|

2018

|

vol. 98

|

issue 3

75-83

PL

Przedmiotem artykułu jest rozwój semantyczny przymiotnika humanistyczny. Wyraz ten coraz częściej występuje w kolokacjach odbiegających od tradycyjnie utrwalonych w polszczyźnie, np. ślub humanistyczny, pogrzeb humanistyczny. Wiąże się to z pojawieniem się nowych zjawisk w przestrzeni społecznej (alternatywne formy ślubu, pogrzebu itp.) i oddziaływaniem języka angielskiego.

EN

The subject of the article is the semantic development of the adjective “humanistyczny”. This word is more and more often found in collocation that differ from those traditionally recorded in Polish e.g. humanist wedding, humanist funeral. It is connected with the appearance of new phenomena in the social realm (alternative forms of marriage, funeral, etc.) and the impact of English.

8

Językowy obraz dzieciństwa Tomaszka Niechcica w świecie przedstawionym Nocy i dni Marii Dąbrowskiej

86%

Słoboda J.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2017

|

vol. 16

221-235

PL

Noce i dnie Marii Dąbrowskiej w pisują się w nurt tradycji powieści realistycznych XIX wieku. Najważniejszymi elementami świata przedstawionego są w niej bogate opisy życia rodziny Niechciców. Celem rozważań w artykule jest analiza językowej kreacji dzieciństwa Tomaszka, najmłodszego dziecka Barbary i Bogumiła Niechciców, ukazana w podziale semantycznym: wygląd zewnętrzny, usposobienie i zachowanie, relacje zachodzące między synem a rodzicami. W językowej kreacji świata Tomaszka dominuje rzeczowa i uprawdopodobniona relacja. W opisie wyglądu zewnętrznego brak szczegółowych opisów na rzecz niezbędnych do nakreślenia prezentacji bohatera epitetów określających kształty, kolory, które nie konotują treści naddanych. Autorka kreśli ogólne, wybrane cechy wyglądu bohatera, wprowadza nieliczne epitety, które służą odmalowaniu istotnych szczegółów wyglądu zewnętrznego chłopca. Realistyczny sposób opisu usposobienia i zachowań chłopca pozbawiony jest poetyckich porównań i symbolicznych odwołań. Dąbrowska charakteryzuje swojego bohatera z różnych perspektyw badawczych, najczęściej w formie relacji narratora na temat myśli i spostrzeżeń rodziców. W opisach relacji zachodzących między synem i rodzicami użycie formy dialogu ujawnia w sposób niezwykle żywy i obrazowy emocje Bogumiła i Barbary. W językowej kreacji Tomaszka Dąbrowska nie rezygnuje w sposobie narracji z pewnego świadomego subiektywizmu. Często stosuje metodę pośredniego obserwatora, którym najczęściej jest Barbara, rzadziej Bogumił. Pisarka niepostrzeżenie przechodzi z toku narracji autorskiej do mowy pozornie zależnej, nasycając tekst ciepłem subiektywnego wzruszenia.

EN

The novel Noce i dnie by Maria Dąbrowska belongs to the tradition of the 19th century realist novels. The most significant elements of its fictional universe are the extensive descriptions of the Niechcic family life. The purpose of this article is to analyse the linguistic creation of childhood of Tomaszek, the youngest child of Barbara and Bogumił Niechcic, in three semantic aspects: 1) his physical appearance, 2) his character and behaviour, 3) the son-parents relationship. The dominant factor in the linguistic creation of the Tomaszek’s world is a matter-of-fact, account, made plausible. The picture of his physical appearance lacks detailed descriptions, instead, it contains the epithets necessary to portrait him, describing shapes and colours which do not connote any surplus content. The author sketches the general, selected features of the boy’s appearance, introducing only few epithets depicting its significant details. The realistic way of depicting the boy’s character and behaviour is devoid of any poetic comparisons or symbolic references. Dąbrowska characterizes the boy from various descriptive perspectives, most frequently in the form of the narrator’s account of his parents’ thoughts and perceptions. The form of dialogue used in the descriptions of the son-parents relationship reveals the emotions of Bogumił and Barbara in a remarkably vivid and lively way. In the linguistic creation of Tomaszek Dąbrowska doesn’t avoid a hint of conscious subjectivism in the narration. She often adopts a perspective of an indirect observer – often Barbara, more rarely Bogumił. The writer smoothly shifts from the author’s narrative to a free indirect speech, imbuing the text with a warmth of subjective affection.

9

Obraz Neapolu w wybranych opowiadaniach Gustawa Herlinga-Grudzińskiego

86%

Marzena G.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2018

|

vol. 17

133-147

PL

Artykuł poświęcony jest słownictwu opisującemu miasto Neapol. Materiał badawczy pochodzi z dwóch opowiadań włoskich Gustawa Herlinga-Grudzińskiego pt. Cud oraz Dżuma w Neapolu. Moje badanie polega w pierwszej części na przyporządkowaniu materiału obrazującego Neapol określonym kręgom tematycznym, takim jak: ludzie; miejsca; infrastruktura; kultura i życie społeczne; realia życia/atmosfera w mieście. W drugiej części przedstawiono formalną charakterystykę wyekscerpowanego materiału. Jeśli chodzi o podział semantyczny zgromadzonego słownictwa, to najobfitsza w opowiadaniach jest leksyka odnosząca się do ludzi. Przestrzeń Neapolu została przedstawiona przez Herlinga-Grudzińskiego wybiórczo i fragmentarycznie. W zebranym materiale znalazły się głównie rzeczowniki, czasem dookreślane przymiotnikami lub innymi formami przydawek. Wśród tropów stylistycznych występują liczne peryfrazy. Niemało jest też nazw własnych oraz słownictwa obcego.

EN

The article presents the vocabulary depicting Naples. The material for the analysis has been taken from two Italian short stories written by Gustaw Herling-Grudziński entitled Cud [‘Miracle’] and Dżuma w Neapolu [‘Plague in Naples’]. The first part of the research consisted in dividing the material into thematic groups such as people, places, infrastructure, culture and social life, and the reality of life/the atmosphere of the city. The second part contains a formal description of the excerpted material. As far as semantic division of the collected vocabulary is concerned the richest lexis of the short stories in question is the one pertaining to people. The space of Naples is presented by Herling-Grudziński selectively and fragmentarily. In the selected material there are mainly nouns, sometimes accompanied by adjectives or other forms of attributes. Among the stylistic tropes there are numerous periphrases. There are many proper names and foreign vocabulary, too.

10

Nazwy metod, narzędzi i urządzeń do połowu ryb w gwarach kujawskich

86%

Paluszak-Bronka A.

Gwary Dziś

|

2023

|

vol. 16

131-144

EN

The research revolves around the names of methods, tools and devices recorded in Kuyavia dialects along with their components used for catching fish. The research material comes from the Dictionary of the dialect and culture of Kuyavia [Słownika gwary i kultury Kujaw], Witold Pracki’s glossary of the Ślesin dialect and ethnographic studies. The aim of the analysis is semantic and genetic characterization of the mentioned names. Their review shows that native terms dominate, characterized by the presence of many ancient forms. Some of them have a dialect provenance. Among the names, the words of fishing scoops and drifting netsprevail.

PL

Przedmiotem badań są notowane w gwarach kujawskich nazwy metod, narzędzi i urządzeń wraz z ich częściami składowymi służącymi do połowu ryb. Materiał badawczy pochodzi ze Słownika gwary i kultury Kujaw, słowniczka gwary ślesińskiej Witolda Prackiego oraz opracowań etnograficznych. Celem analizy jest opis znaczeń i motywacji słowotwórczych wspomnianych nazw. Ich przegląd pokazuje, że dominują określenia rodzime, charakteryzujące się obecnością wielu form dawnych. Niektóre z nich mają proweniencję gwarową. Wśród nazw dominują nazwy narzędzi czerpakowatych i sieci skrzelowych.

11

Słownictwo ograniczone czasowo i przestrzennie w powieści Wiesława Myśliwskiego Widnokrąg z perspektywy komunikacyjno-językowej

86%

Pajewska E.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2020

|

vol. 19

299-308

EN

The purpose of this article is to provide a communicative-linguistic perspective on the vocabulary selected from the Wiesław Myśliwski’s novel Widnokrąg. As a result of the changing ways of communication – caused by the dynamic social, economic, and cultural processes – part of the lexis goes out of use and only remains in the memory of those for whom it constitutes a significant element of identity. This phenomenon is of a universal nature. We assume that literature is a basic medium of memory of a cultural community, and the lexis contained in it transfers selected images of life, helping to memorize them or adding new elements to he reader’s competences. The vocabulary that creates the image of the world in Widnokrąg reconstructs and reinterprets the past both in the author/narrator and in the reader. The vocabulary selected from the analysed novel, retained in the memory of an individual, shows reality form the perspective of a “small homeland”, enabling the reader to know the realities of the life lived there, and thereby to extend his or her own memory.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie z perspektywy komunikacyjno-językowej wybranego słownictwa z powieści Wiesława Myśliwskiego Widnokrąg. Zmieniający się – wskutek dynamicznych procesów społecznych, gospodarczych i kulturowych – sposób porozumiewania się powoduje, że część leksyki wychodzi z użycia i pozostaje w pamięci tylko tych osób, dla których jest ważnym składnikiem tożsamości. Zjawisko to ma charakter uniwersalny. Przyjmujemy, że literatura jest podstawowym medium pamięci wspólnoty kulturowej, a leksyka w niej zawarta przekazuje wybrane obrazy życia, pomagając w ich zapamiętaniu lub poszerzając kompetencje odbiorcy o nowe elementy. Słownictwo kreujące obraz świata w powieści Widnokrąg rekonstruuje i reinterpretuje przeszłość zarówno u autora/narratora jak i u czytelnika. Wybrane z analizowanej powieści słownictwo zatrzymane w pamięci jednostki pokazuje rzeczywistość z perspektywy „małej ojczyzny”, umożliwiając czytelnikowi poznanie realiów toczącego się w niej życia, a co za tym idzie poszerzenie własnej pamięci.

12

Nazwy naczyń do napojów w polszczyźnie ogólnej XVI wieku

86%

Klóska K.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2014

|

vol. 13

91-113

EN

The article Linguistically-cultural registrations of names of utensils for beverages in sixteenth century written Polish language presents 30 names of utensils for beverages (such as wine, beer, honey, water) appeared in sixteenth century written Polish language. Whole material selected from Słownik polszczyzny XVI wieku was divided into three groups: a) utensils assigned to ladle fluids; b) utensils assigned to keep and serve fluids; c) utensils assigned to consume fluids. Moreover the article describes cultural context, etymology of words, number and examples of use.

13

Idea świętości Boga w słownictwie Nowego Testamentu

86%

Czerski J.

The Biblical Annals

|

1967

|

vol. 14

|

issue 1

65-80

PL

Die Heiligkeit Gottes gehört zu den zentralen religiösen Begriffen in der griechischen ausserbiblischen wie auch in der semitischen Literatur und im Neuen Testament. So in der klassischen griechischen Literatur wie in der hellenistischen bezeichnen die Heiligkeit Gottes diese Grundausdrücke: hágios, hagnós, hierós, hosiós, semnós wie auch analoge Ausdrücke: agathós und teleios. Von diesen Ausdrücken übernehmt die Septuaginta hágios, hósios, semnós, und hagnós und zu den analogen Terminen gibt sie das Wort ámōmos zu. Im Neuen Testament gehören zu den Hauptausdrücken der Heiligkeit Gottes hágios und hósios, zu den analogen: dikaios und teleios. Das Wort hágios brachte im griechischen ausserbiblischen Milieu die Macht und Herrlichkeit Gottes zum Ausdruck. Die Septuaginta übersetzt das hebräische qdš mit hágios und bezeichnet damit die Idee der Ueberragenheit, welche in verschiedenen Aspekten hervorkommt. Hágios drückt nicht nur die Macht und Unantastbarkeit (Unverletzlichkeit) aus, sondern auch einige moralische Eigenschaften wie: Vollkommenheit zu welcher verschiedene Tugenden gehören, Gegensätzlichkeit zur Sünde, weiter Liebe, Gerechtigkeit und „Eifrigkeit” um seine Ehre. Im Neuen Testament kommt am öftesten der Ausdruck hágios zum Vorschein. Im 2 Kor 1, 12 und Hebr 12, 10 hagiótēs bezeichnet die Heiligkeit Gottes, die sich in seinem ganzen Handeln ausdrückt, die Liebe - in 1 Petr 1, 15-16; Mt 6, 9 und Lk 11, 2; Lk 1, 49; J 17, 11b ; 1 J 2, 20; Offb 4, 8. Der Aspekt der Gerechtigkeit ausdrückt hágios in der 1 Petr 1, 15-16; Lk 1, 49; Offb 6, 10. Ausser den moralischen Eigenschaften bezeichnet hágios die Idee der Gottes Macht und Herrlichkeit (Lk 1, 49 und Offb 4, 8). Hósios bezeichnet in der griechischen Literatur die Reinheit Gottes, in der Septuaginta die Gerechtigkeit Gottes. Im Neuen Testament wird der Inhalt jenes Wortes bereichert bei Johannes durch die Idee der Macht (Offb 15, 4) und Gegensätzlichkeit zur Sünde (Offb 16, 5). Bei Paulus hat hosiótēs eine Nuance seiner Liebe (Eph 4, 24). Hagnós bezeichnete anfagns die Macht Gottes, später seine Reinheit. Die Septuaginta verwendet dieses Wort nur einmal auf Gott und will damit die Reinhait seiner Worte ausdrücken (Ps 11 (12), 7). Semnós drückt im griechischen ausserbiblischen Milieu die Herrlichkeit Gottes aus wie auch seine Untadelhaftigkeit. In der Septuaginta verliert semnós den ethischen Aspekt und kommt nur in 2 Mch 8, 14-15 vor und bezeichnet seine Macht. Die Idee Macht hat in sich das Wort hierós, aber seine Anwendung bezieht sich nur beim Ausdruck der Heiligkeit einer Gottheit. Hat keine Beziehung zu Gott in der Septuaginta und im Neuen Testament. Die Heiligkeit Gottes und der Götter sprechen jene analoge Ausdrücke: agathós, ámōmos, dikaios und teleios. Die ethische Vollkommenheit Gottes drückt das Wort agathós und seine Macht - téleios aus. In der Septuaginta bezeichnet ámōmos, dass Gott als dem Heiligen keine Tugend fehlt; im Neuen Testament drückt jene Idee das Wort téleios bei Mt 5, 48. Endlich spricht von der Heiligkeit Gottes im Neuen Testament dikaios und bezeichnet mit ihm seine Vollkommenheit der Tugenden, Gegensätzlichkeit zur Sünde wie seine Barmherzigkeit, und in Röm 3, 26 seine Macht. In der griechischen Welt kommen also die nachstehenden Eigenschaften der Heiligkeit Gottes vor: Macht und Herrlichkeit, Reinheit und Untadelhaftigkeit. In der Septuaginta ist der Begriff der Heiligkeit Gottes vollkommener und hat in sich: Macht, Vollkommenheit der Tugenden, Gegensätzlichkeit zur Sünde, Liebe, Gerechtigkeit, „Eifrigkeit’ Untadelhaftigkeit und Reinheit. Im Neuen Testament fehlen die Aspekte: der Reinheit, Untadelhaftigkeit und „Eifrigkeit”. Die Verfasser des Neuen Testaments vermeiden jene Ausdrücke, welche zu stark die heidnischen Götterbegriffe ins Gedächtnis brachten, wie: hagnós, hierós und semnós. Die wesentlichen Elemente des Begriffs der Heiligkeit Gottes sind im Neuen Testament seine Liebe und Macht, im griechischen Milieu seine Reinheit. Im Gegensatz zur Septuaginta unterstreicht das Neue Testament nicht so sehr Gottes Macht, aber es zeigt seine Liebe, welche im Begriff der Heiligkeit Gottes in der Septuaginta an einer weiteren Stelle war. Endlich benützen die Autoren des Neuen Testaments wenig den griechischen ausserbiblischen Wortschatz, verwenden aber die Begriffe der Septuaginta.

14

Językowa kreacja rzemiosł i rzemieślników w powieści Wiesława Myśliwskiego Ostatnie rozdanie

86%

Janicka-Szyszko R.

Język. Religia. Tożsamość

|

2017

|

issue 2(16)

169-186

EN

The article attempts to analyse and evaluate the linguistic creation of the craftsmen world with special consideration to the craft terms and vocabulary present in Wiesław Myśliwski’s novel Ostatnie rozdanie. In order to create the world of crafts, the author uses crafts general vocabulary as well as terminology characteristic of sewing, shoemaking and carpentry. The analysis of the examined vocabulary points to the richness and functionality of the terminology used, which served the writer in recreating with utmost precision the world of crafts (customs, tools they used, materials and craft products). By using craft terminology W. Myśliwski pictures the process of disappearance of traditional crafts in the times of Polish People’s Republic and simultaneously points out the reasons which led to the rebirth of craft community today.

15

Socjologiczne uwarunkowania nazw osobowych w utworach Adolfa Dygasińskiego. Cz. 3: Przezwiska

86%

Stachurski E.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2017

|

issue 12

253-265

EN

In works by Adolf Dygasiński are numerous nicknames – unofficial personal names of literary heroes. They are differentiated according to sociological circles of these heroes. Most of all they represent country unofficial names, in a less degree specific for another circles: nobleman’s, middle-class, schoolboy and even criminal. In literary texts by this author used nicknames of heroes fulfil various functions – semantic and stylistic.

16

Długość przeciętnego polskiego wyrazu w tekstach pisanych w świetle analizy korpusowej

81%

Moździerz T.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2020

|

vol. 27

177-192

EN

Considering the fact that words vary in length within a language and between different languages the author has conducted the research, inspired by Carver’s model of a standard-length word, to answer the question: What is the average length of a Polish word? To achieve that goal, ninety samples, a 1000-words-long each, drawn from the National Corpora of Polish Language have been examined. The texts belonged to different genres and had different publication channel. The average length of a Polish word was established to be 6 characters. Using that value, the number of average words (AV) has been calculated for each analyzed sample. The number of actual words has been juxtaposed with the number of AV. The procedure made possible to reject the null hypothesis and validate the new unit of text measurement. In the last part of the article a number of possible uses of the new concept have been enumerated.

PL

W niniejszym artykule podjęto próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie: Jak długi jest przeciętny polski wyraz? W tym celu w trakcie dwóch badań przeanalizowano 90 próbek tekstów zaczerpniętych z Narodowego Korpusu Języka Polskiego zawierających po 1000 słów W czasie badań kontrolowano średnią liczbę znaków w każdej próbce, jak również medianę liczby znaków na wyraz. Uzyskane wyniki pozwoliły na określenie długości przeciętnego polskiego wyrazu (PW), która wynosi 6 znaków. Przeliczono też liczbę znaków we wszystkich próbkach i ujęto ją za pomocą PW, porównując długość tekstu wyrażoną słowami faktycznymi i przeciętnymi. Zastosowane procedury statystyczne umożliwiły odrzucenie hipotezy zerowej o braku różnicy między użyciem wyrazów konkretnych, a PW jako miary długości tekstu. W podsumowaniu przedstawiono możliwe zastosowania tego modelu dla celów (glotto)dydaktycznych.

17

Neologizmy swoich epok. Słownictwo i frazeologia języka polskiego II połowy XX – początku XXI wieku świadectwem realiów życia i pracy

72%

Wysoczański W.

Język Polski

|

2022

|

vol. 102

|

issue 2

36-48

PL

Wychodząc z uznawania neologizmów za charakterystyczne „rejestratory epok”, obiektem rozpatrzenia czyni się nową leksykę języka polskiego II poł. XX – pocz. XXI w., traktowaną jako świadectwo konkretnego czasu społecznego. Przedstawiając − zgodnie z celem artykułu − realia życia i pracy w świetle słownictwa i frazeologii, ukazuje się określone sfery życia społecznego i okoliczności funkcjonowania w przestrzeni społecznej.

EN

Starting with the recognition of neologisms as characteristic “recorders of epochs”, the object of consideration is the new lexis of the Polish language of the second half of the 20th century through early 21st century, treated as a testimony to a specific social time. By presenting, in line with the aim of the article, the realities of life and work in the light of vocabulary and phraseology, it is to demonstrate the specific spheres of social life and the circumstances of functioning in the social space.

18

Zmiany w słownictwie mieszkańców powiatu grudziądzkiego.

72%

Mosakowski J.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2013

|

vol. LIX

143-163

PL

Przedmiotem artykułu są rozważania na temat specyfiki słownictwa mieszkańców powiatu grudziądzkiego i zmian, jakie w nim zaszły w ciągu ostatnich 60 lat. Przyjąwszy za bazę słownictwo używane w kręgu rodzinnym, pochodzący z Grudziądza autor wyróżnił 307 haseł, które następnie poddał weryfikacji poprzez przeprowadzenie ankiety ustnej i pisemnej wśród 88 respondentów (60 uczniów liceum ogólnokształcącego, 20 osób dorosłych z terenu powiatu grudziądzkiego i 8 osób z terenów przylegających do badanego obszaru). Stworzony i zweryfikowany na potrzeby ankiety zbiór słownictwa stanowi konglomerat haseł charakterystycznych dla gwary ludowej i miejskiej, slangu oraz języka niemieckiego. Szczególnie wyraźne są w nim ślady modyfikowania i adaptowania słów z języka niemieckiego z zakresu techniki oraz życia codziennego. Niemały wpływ na kształt powojennego słownictwa mieszkańców Grudziądza i jego okolic miały też długoletnie tradycje militarne i penitencjarne. Przedmiotem analizy była żywotność 307 jednostek leksykalnych wśród przedstawicieli dwóch pokoleń (grupy wiekowe: 35–70 i 15–16 lat). W wyniku analizy danych okazało się, że przedstawiciele starszej grupy wiekowej znają i/lub używają 76,99% podanych w ankiecie haseł, natomiast respondenci rekrutujący się z młodszej grupy wiekowej znają i/lub używają zaledwie 40,44% całości ankietowanego słownictwa.

EN

The object of the article is to deliberate on the specificity of vocabulary used by the people living in the region of Grudziądz and the changes that it has gone through in the past sixty years. The author, who comes from Grudziądz himself, set as a basis for the analysis the vocabulary used among family members and relatives. He selected 307 lexical items to be then verified by the means of a questionnaire in a written and oral form among 88 respondents (60 secondary school students, 20 adults from the region of Grudziądz and 8 people from areas adjacent to the region researched). The lexicon created and verified for the questionnaire is a conglomerate of words and phrases characteristic of folk and city dialect, slang and German language. There are particularly clear traces of adapting and modifying technical and everyday words from the German language. The city’s long military and penitentiary tradition also had a significant influence on the development of the after-war language of the inhabitants of Grudziądz and its surroundings. The subject of the analysis was the life-span of the 307 lexical items among representatives of two generations (age groups of 35 to 70 and 15 to 16). The result has shown that representatives of the older generation know and/or use 76.99 per cent of the items listed in the questionnaire while respondents from the younger age group know and/or use only 40.44 per cent out of the total lexis presented in the questionnaire.

19

Neosemantyzacja wyrazów "premiera" i "premierowy" we współczesnej polszczyźnie

72%

Kucharzyk R.

Język Polski

|

2020

|

vol. 100

|

issue 3

87-99

PL

Przedmiotem artykułu jest rozwój semantyczny wyrazów premiera i premierowy. Większość słowników języka polskiego odnotowuje tylko jedno znaczenie leksemu premiera ‘pierwsze przedstawienie utworu dramatycznego; także: wyświetlenie po raz pierwszy nowego filmu’. Premierowy jest definiowany jako ‘przymiotnik od premiera’. Okazuje się jednak, że we współczesnej polszczyźnie te dwa wyrazy funkcjonują w nowych znaczeniach. Premiera bywa używana do nazwania jakichkolwiek czynności i rzeczy wykonywanych po raz pierwszy. Wyraz ma także znaczenie przedmiotowe: ‘obiekt po raz pierwszy pokazany publicznie lub wystawiony na sprzedaż; nowość’. Premierowy to ‘zajmujący w pewnym ciągu lub porządku miejsce, które można opisać, używając liczby 1; pierwszy’, ‘najlepszy, najważniejszy, przewyższający inne pod jakimś względem’, ‘taki, który powstał niedawno; nowy’, ‘taki, który zastępuje coś poprzednio spełniającego daną funkcję; nowy’. Neosemantyzacja tych leksemów to zapewne rezultat oddziaływania języka angielskiego, ale niewykluczony jest też rozwój semantyczny na gruncie rodzimym.

EN

The subject of the article is the semantic development of the words "premiera" and "premierowy". Most dictionaries of the Polish language note only one meaning of the lexeme "premiera": ‘the first performance of a dramatic work; also: the first screening of a new film’. "Premierowy" is defined as an ‘adjective from the premiere’. It turns out, however, that in the contemporary Polish language these two words function in new meanings. "Premiera" is sometimes used to name any activities and things performed for the first time. The word also has an objective meaning: ‘object first shown publicly or put up for sale; novelty’. "Premierowy" is, inter alia ‘occupying in a certain order or place a position that can be described using the number 1; first’, ‘the best, the most important, superior to others in some way’, ‘one that has recently been created; new’, ‘the one that replaces something previously fulfilling a given function; new’. The semantic development of these lexemes is probably the result of the influence of English, but semantic changes in Polish are also possible.

20

Nazwy części kosy w ukraińskiej gwarze nadsańskiej (na przykładzie rejonu mościskiego, obwodu lwowskiego)

72%

Kostecka-Sadowa A.

Gwary Dziś

|

2017

|

vol. 9

175-182

Refine search results

Zur Etymologie slav. židъkъ 'flüssig' und židĕti 'flüssig werden' im Zusammenhang mit slav. čĕditi 'seihen, scheiden' und čistъ 'rein'

Македонски дијалектен атлас. Пролегомена, Скoпје : Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков”, Одделение за дијалектологија на македонскиот јазик, 2008

Архаические явления в говоре старообрядцев в Польше

Wybrana leksyka uczestników narracyjnych gier fabularnych (RPG)

Leksykalne wyznaczniki tożsamości małopolskiej

Słownictwo św. Łukasza o grzechach i ich odpuszczeniu

Nowe użycia przymiotnika „humanistyczny” we współczesnej polszczyźnie

Językowy obraz dzieciństwa Tomaszka Niechcica w świecie przedstawionym Nocy i dni Marii Dąbrowskiej

Obraz Neapolu w wybranych opowiadaniach Gustawa Herlinga-Grudzińskiego

Nazwy metod, narzędzi i urządzeń do połowu ryb w gwarach kujawskich

Słownictwo ograniczone czasowo i przestrzennie w powieści Wiesława Myśliwskiego Widnokrąg z perspektywy komunikacyjno-językowej

Nazwy naczyń do napojów w polszczyźnie ogólnej XVI wieku

Idea świętości Boga w słownictwie Nowego Testamentu

Językowa kreacja rzemiosł i rzemieślników w powieści Wiesława Myśliwskiego Ostatnie rozdanie

Socjologiczne uwarunkowania nazw osobowych w utworach Adolfa Dygasińskiego. Cz. 3: Przezwiska

Długość przeciętnego polskiego wyrazu w tekstach pisanych w świetle analizy korpusowej

Neologizmy swoich epok. Słownictwo i frazeologia języka polskiego II połowy XX – początku XXI wieku świadectwem realiów życia i pracy

Zmiany w słownictwie mieszkańców powiatu grudziądzkiego.

Neosemantyzacja wyrazów "premiera" i "premierowy" we współczesnej polszczyźnie

Nazwy części kosy w ukraińskiej gwarze nadsańskiej (na przykładzie rejonu mościskiego, obwodu lwowskiego)