Search results

1

Ocalić Gaję i zbawić zbiorowość. Ekoteologiczne sugestie Brunona Latoura

100%

Bińczyk E.

Stan Rzeczy

|

2013

|

issue 2(5)

137-149

PL

Artykuł prezentuje ekoteologiczne sugestie francuskiego socjologa, współtwórcy teorii aktora-sieci (ANT), Brunona Latoura. Omówiona zostaje postsekularna koncepcja żywej mowy religijnej Latoura (wymagającej szeregu translacji konstytuujących bliskość w interlokutorach). Tekst wskazuje korzyści płynące z zastosowania metafor Atlasa oraz Gai w kontekście politycznego problemu braku solidarnej reakcji zbiorowości na problem globalnego ocieplenia.

EN

The article presents selected ecotheological suggestions of Bruno Latour (French sociologist who created the so-called Actor-Network Theory). Latour’s postsecular model of the authentic religious speech is also described (this kind of speech can be produced by a series of translations that constitute proximity between interlocutors). The text indicates important advantages of such metaphors as „Atlas” and „Gaia”. They could play a crucial role in coping with the political problem of the lack of any united collective reaction towards the threat of global warming.

2

Teoria aktora-sieci jako ontologia dla socjologii wizualnej

100%

Pałęcka A.

Przegląd Socjologii Jakościowej

|

2014

|

vol. 10

|

issue 4

6-17

PL

W artykule omówię możliwości, jakie niesie związanie socjologii wizualnej jako metody badawczej z teorią aktora-sieci, propagowaną przede wszystkim przez Bruno Latoura, przy czym ANT miałaby stanowić dla socjologii wizualnej ontologię uzasadniającą użycie obrazu w badaniach. Wychodzę bowiem z założenia, że wciąż niepewne położenie wizualności w ramach nauk społecznych wynika między innymi z braku odpowiedniego umocowania teoretycznego. W celu uzgodnienia obu dziedzin posiłkuję się pojęciami pochodzącymi z teorii historii sztuki, przede wszystkim terminem symptomu Georges’a Didi-Hubermana. Jest to o tyle konieczne, że sam Latour, mimo że wykonał kilka projektów wizualnych i pewne wzmianki na temat obrazu są obecne w jego pismach, zbyt rzadko odnosi się bezpośrednio do socjologii wizualnej i problematyki wizualności w badaniach. Tematyka ontologii obrazu nie należy też do problemów socjologii – tego rodzaju teoretyczne rozważania powinna więc przyjąć z innych dziedzin.

EN

In the article, I discuss different options provided by binding visual sociology with actor-network theory propagated by Bruno Latour. ANT could constitute an ontology for visual sociology and ground the use of images in the research. I assume that ambivalent and uncertain position of visuality in social sciences results from the lack of appropriate theoretical anchoring. To accommodate both domains, I adopt terms from the theory of history of arts, above all, Georges Didi-Huberman’s notion of a symptom. It is necessary since Latour does not approach the subject of visual sociology and of visuality in the research (however, he did produce few visual projects and have made some references to the problem of the image). The ontology of the image also is not a subject of sociology as a discipline; therefore, deliberations on this problem should come from other fields and disciplines.

3

Od krytyki do postkrytyki. Nowe możliwości interwencji społecznych literatury w Limits of Critique Rity Felski

84%

Mizerkiewicz T.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2022

|

vol. 20

|

issue 2

1-13

EN

The article discusses a groundbreaking post-critical project in Anglo-Saxon literary studies formulated in Rita Felski’s book The Limits of Critique. Tomasz Mizerkiewicz offers a comprehensive analysis of the “hermeneutics of suspicion” carried out by Felski, showing its numerous limitations. Felski argues that criticism – understood as an emotionally uninvolved reading of literature being part of the panoptic system of power that subjugates individuals – should be modified to embrace an affective quality and a new vision of the ontology of a literary work. Felski believes that thanks to Bruno Latour’s actor-network theory, it is possible to begin to perceive the literary work as a causative non-human actor. The work then avoids participating in the sterile dispute between the idea of the autonomy of art and radical pragmatism, which assumes the full dependence of the meanings of this work on the context. Theorized in new phenomenological analyses, literature demonstrates a capacity to exert influence. At the same time, it does not do anything by itself, but in cooperation with other important human and non-human actors (readers, schools, reading family customs and others). The type of critique described in The Limits of Critique becomes a conscious participant in the social interventions of literature consisting in the joint discovery of the possibility of the emergence of new types of connections, networks and communities. Thus, critique and literature contribute to the development of particularly effective varieties of aesthetic, economic and political agency.

PL

W artykule omówiono przełomowy w anglosaskich studiach literaturoznawczych projekt postkrytyki sformułowany w książce Rity Felski Limits of Critique. Zreferowano przeprowadzoną przez badaczkę wszechstronną analizę „hermeneutyki podejrzeń”, w której to analizie Felski wykazujała liczne ograniczenia owej hermeneutyki. Felski zaproponowała, by krytykę – rozumianą jako oschłe emocjonalnie czytanie literatury stanowiące część panoptycznego systemu władzy ujarzmiającej jednostki – zmodyfikować o jakości afektywne oraz nowe widzenie ontologii dzieła literackiego. Badaczka uważa, że dzięki Brunona Latoura teorii aktora-sieci można zacząć postrzegać utwór literacki jako sprawczego aktora pozaludzkiego. Dzieło unika wówczas udziału w jałowym sporze między ideą autonomii sztuki a radykalnym pragmatyzmem zakładającym pełną zależność znaczeń owego dzieła od kontekstu. Odsłaniana w nowych analizach fenomenologicznych literatura demonstruje swoją zdolność oddziaływania, a zarazem nie dokonuje niczego sama z siebie, lecz robi to we współpracy z innymi ważnymi aktorami ludzkimi i pozaludzkimi (czytelnikami, szkołami, czytelniczymi obyczajami rodzinnymi i innymi). Krytyka opisana w Limits of Critique staje się świadomą uczestniczką interwencji społecznych literatury polegających na wspólnym odkrywaniu możliwości zaistnienia nowych rodzajów połączeń, sieci i wspólnot. Tym samym krytyka i literatura przyczyniają się do wypracowania szczególnie efektywnych odmian sprawstwa estetycznego, ekonomicznego i politycznego.

4

Uber jako socjo-techniczna sieć. Zastosowanie teorii aktora-sieci do analizy pracy platformowej

84%

Polkowska D.

Studia Socjologiczne

|

2019

|

issue 4(235)

245-272

PL

Celem artykułu jest analiza Ubera jako socjo-technicznej sieci i zrekonstruowanie roli poszczególnych aktorów (ludzkich i pozaludzkich) przy wykorzystaniu pojęć i kategorii ANT. Czynniki pozaludzkie spełniają tutaj rolę społecznego kleju w tworzeniu odpowiednich sieci translacji związanych z pracą kierowców Ubera. Wykorzystując teorię aktora-sieci jako inspirację teoretyczną, w artykule staram się odpowiedzieć na pytanie, czy aplikacja pełni rolę zapośredniczenia czy mediatora oraz jakie są zakulisowe wymiary Ubera. Pokazuję również, że aplikacja jest produktem rynkowym, a niektóre interesy Ubera mają charakter ukryty. W pracy wykorzystano wyniki wywiadów pogłębionych (IDI) z kierowcami Ubera zrealizowane w Warszawie w 2018 roku, a także wyniki analizy postów zamieszczanych w mediach społecznościowych w zamkniętych grupach dyskusyjnych.

EN

The aim of the article is to analyze Uber as a socio-technical network and to reconstruct the role of actors (human and non-human) with the help of the concepts and categories of the Actor-Network Theory (ANT). The article is based on the analysis of the in-depth interviews (IDI) with Uber drivers carried out in Warsaw in 2018 as well as the statements posted in social media in closed discussion groups. In the context of Uber, non-human factors play a role of the social glue in creating adequate translation networks for the drivers’ work. The main questions of the article that is theoretically informed by the Actor-Network Theory are whether the application acts as a mediator or rather as an intermediary and what the behind-the-scenes dimensions of Uber are. It is demonstrated that the application is a market product and some of Uber’s interests are hidden.

5

Chocholi taniec. O krytyce teorii aktora-sieci w An Invasion of Tricksters Michała Kaczmarczyka

84%

Afeltowicz Ł., Pietrowicz K., Sojak R.

Studia Socjologiczne

|

2020

|

issue 2(237)

5-28

PL

W polskiej socjologii panuje szereg nieporozumień wokół teorii aktora-sieci (ANT). Świetnie obrazuje to tekst An Invasion of Tricksters. Niniejszy artykuł jest odpowiedzią na jego zarzuty. Ambicje naszego tekstu wykraczają poza ukazanie błędów interpretacyjnych i innych niedostatków tego artykułu. Przede wszystkim konfrontujemy tu rożne strategie korzystania przez socjologów z ustaleń filozoficznych i omawiamy ich przydatność naukową. Dodatkowo oferujemy własną, wewnętrzną krytykę ANT.

EN

In Polish sociology, there are many misunderstandings about actor-network theory (ANT). This is well illustrated by Michał Kaczmarczyk’s article entitled An Invasion of Tricksters. We respond to his criticism. Our ambitions, however, go beyond an exposition of Kaczmarczyk’s interpretative errors and other deficiencies of his argumentation. Primarily, we confront various strategies for the use of philosophical findings in social research and discuss their scientific utility. Also, we offer an alternative, internal criticism of ANT.

6

Wybrane teorie ekonomiczne i społeczne jako podstawa badań audytu wewnętrznego

84%

Grzesiak L., Kabalski P.

Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

|

2018

|

issue 522

171-181

PL

Artykuł powstał jako kontynuacja studiów literatury poświęconych teoriom audytu wewnętrznego. Jego celem jest uzupełnienie luki w polskiej literaturze naukowej poprzez prezentację wybranych teorii audytu wewnętrznego. W artykule zostały opisane następujące teorie: strukturacji, interesariuszy, służebności, uwarunkowań sytuacyjnych, legitymizacji, behawioralna teoria firmy, aktora-sieci, przedsiębiorcza F. Knighta. W podsumowaniu wskazano problemy (pytania) badawcze wynikające z przyjęcia każdej z tych teorii jako podstawy badań empirycznych nad audytem wewnętrznym. Przyjęcie różnych teorii, nawet pozornie niezwiązanych z danym zjawiskiem społeczno-ekonomicznym, umożliwia postrzeganie go z różnych punktów widzenia, odkrywanie nowych znaczeń i zależności. Niniejszy artykuł należy zatem uznać za zachętę do wieloaspektowego rozpatrywania problematyki audytu wewnętrznego i inspirację do badań nad jego istotą i funkcjonowaniem.

7

An Invasion of Tricksters. Critical Remarks on Bruno Latour’s Social Theory and Its Polish Reception

84%

Kaczmarczyk M.

Studia Socjologiczne

|

2019

|

issue 4(235)

5-44

EN

The number of publications inspired by Bruno Latour’s social thought has significantly grown in Poland over the last decade. Among them there are theoretical analyses, research programms as well as projects of social engineering. This situation makes it urgent to examine the credibility of Latour’s vision of science and society. The present article claims that the premises as well as arguments of the French thinker are not only fallacious but also dangerous. A number of absurdities following from the actor-network theory become evident in the works of the Polish followers of Latour. Thus the article focuses on selected examples of them. In the conclusion the author indicates certain advantages for Latour’s readers and formulates several hypotheses about the possible reasons for Latour’s growing popularity.

PL

W ostatniej dekadzie rośnie w Polsce liczba publikacji inspirowanych myślą społeczną Brunona Latoura. Są to nie tylko analizy teoretyczne, ale również programy badawcze, a nawet projekty inżynierii społecznej. Stanowi to ważny powód, by zastanowić się nad zasadnością proponowanej przez Latoura wizji nauki i społeczeństwa. Jak dowodzi niniejszy artykuł, zarówno założenia, jak też argumentacje francuskiego myśliciela są błędne, a nawet niebezpieczne. Wiele absurdów, do jakich prowadzi teoria aktora-sieci, wychodzi na jaw w twórczości polskich zwolenników Latoura, toteż artykuł zawiera omówienie niektórych z nich. W podsumowaniu autor wskazuje na pewne pożytki z lektury prac francuskiego myśliciela oraz stawia kilka hipotez na temat przyczyn jego rosnącej popularności.

8

Hakerzy i kolektywy hakerskie w Polsce. Od operacjonalizacji do laboratoriów i stref wymiany

84%

Zaród M.

Studia Socjologiczne

|

2017

|

issue 1(224)

225-252

PL

Artykuł zawiera wyniki badań w środowiskach hakerskich w Polsce, realizowanych z zastosowaniem teorii aktora-sieci w latach 2013–2015. W pierwszej części prezentowane są operacjonalizacje pojęć hakera, odchodzące od stereotypu medialnego na rzecz uwzględnienia wiedzy z zakresu nauk społecznych, autodeskrypcji badanych oraz rezultatów fazy eksploracyjnej badania. Proponowana operacjonalizacja pozwala na lepszy opis zjawisk zachodzących w polskich grupach nazywających się hackerspace, makerspace czy fablab. W drugiej części przedstawione są analizy materiału zebranego w ramach operacjonalizacji, koncentrujące się na tworzeniu i wymianie wiedzy, w których uczestniczą hakerzy i kolektywy hakerskie. Analiza kolektywu hakerskiego jako laboratorium wskazuje na rolę czasu, humoru oraz stabilności. Kombinacja humoru i niestabilności sprzyja powstaniu „karnawału poznawczego”, w trak- cie którego koszt porażki jest obniżony. Analiza kolektywu hakerskiego jako strefy wymiany kieruje uwagę na mediacje kultur epistemicznych oraz rolę niestabilności w ułatwianiu wymiany. Rezultatem operacjonalizacji, etnografii i analizy jest nie tylko lepsze zrozumienie nowej grupy, ale również propozycja syntezy dotychczasowych badań kultury hakerskiej z konstruktywistyczną socjologią nauki i techniki.

EN

The paper is a summary of ethnographical research on hacking groups in Poland, conducted within Actor-Network Theory approach between 2013 and 2015. In the ﬁrst part of the paper, operationalization of a hacker is proposed. New proposal moves away from popular stereotypes, instead including concepts from social sciences, autodescriptions and results from exploratory phase. Proposed operationalization enables better description of Polish groups using names such as hackerspace, makerspace and fab-lab. Second part includes analysis of material gathered within such operationalization, concentrating on processes of knowledge creation, conducted by hackers and hacking collective. By analysing hacking collective as a laboratory, analysis focuses on role of time, humour and stability. Mixture of instability and humour enables cognitive carnival, when costs of failure are lowered. Analysing hacking collective as a trading zone, focuses attention of mediations between different epistemic cultures and role of instability as a trade facilitator. As a result of proposed operationalization, ethnography and analysis is not only a description of new group, but also a proposal of synthesis between studies of hacking cultures and constructivist studies of science and technology.

9

Teoria aktora-sieci czy postfenomenologia techniki? Wizualność a współczesne studia nad nauką i techniką

84%

Juchniewicz N.

Zagadnienia Naukoznawstwa

|

2016

|

vol. 52

|

issue 2(208)

219-232

PL

Artykuł podejmuje problem pojawienia się w obszarze badań nad wizualnością obrazów generowanych przez urządzenia bądź praktyki związane z nauką i techniką. Status tych obrazów w obszarze badań nad relacją człowiek-technologia podejmuje teoria aktora-sieci (Latour) oraz postfenomenologia techniki (Ihde). Pierwsza z nich jest już bliżej znana w Polsce, natomiast druga wciąż wymaga właściwej recepcji. Wspólnym, historycznym punktem wyjścia dla tych teorii w obszarze studiów nad wizualnością są rozważania z zakresu sztuki i estetyki. Obie koncepcje różnicuje jednakże metodologia i stosunek do klasycznych teorii fi lozofi cznospołecznych. W tekście analizowane są kluczowe pojęcia dla tych dwóch kierunków badawczych, zwłaszcza pojęcie mediacji oraz hermeneutyki materialnej.

EN

The article concerns the problem of pictures generated by scientifi c and technic tools or practices in the fi eld of visualization studies. Status of these pictures in the sphere of studies of human-technology relation is analyzed in terms of actor-network theory (Latour) and postphenomenology of technology (Ihde). The fi rst of these theories is known in Poland, however the second one still demands proper reception. Common, historical beginning for the theories in their interest in visualization studies are refl ections about art and aesthetics. Both theories diversify methodology and the attitude to the classical philosophical-social theories. The article analyzes the key concepts for these two research directions especially concept of mediation and material hermeneutics.

10

O relacjach humanistyki i zarządzania: mezalians to czy szczęśliwy związek?

84%

Barańska K.

Problemy Zarządzania

|

2013

|

issue 4/2013 (44)

EN

The text discusses the relations between humanities and management sciences. The basic assumptions presented in the article concern interpretation capabilities of management processes in terms of: “management means changing” and “management means bonds creation”. Changing refers to both quantitative and qualitative dimensions – here one can perceive the connections between complementary economic and humanistic descriptions. It is important to draw attention exceeding a current point of view in which the organization is regarded as a system. Instead, it is suggested that one should look at the consequences and responsibilities of organization management regarded as a cultural (and non-cultural) system. The text refers to the concept of Actor-Network Theory by Bruno Latour, in which the emphasis is put on the fact of the permanent formation of society (and culture), instead of regarding it as stable and completed. Creating bonds is thus a fundamental task and a consequence of management, whereas the force defining the areas and contexts of created bonds are values respected by individuals and groups. A comprehensive approach to this problem implies the treatment of man as homo axiologicus. In the article references to the conceptions of management theory are indicated, as well as the possibility of adopting humanistic perspective to management theory.

PL

Tekst porusza zagadnienia związku nauk humanistycznych i nauk o zarządzaniu. Podstawowe założenia dotyczą możliwości interpretowania procesów zarządzania poprzez formuły: „zarządzanie to zmienianie” i „zarządzanie to tworzenie więzi”. Zmienianie dotyczy wymiarów ilościowego i jakościowego, opisy ekonomiczny i humanistyczny wzajemnie się dopełniają. Postuluje się spojrzenie na konsekwencje i odpowiedzialność zarządzania organizacją traktowaną jako element kulturowego (i pozakulturowego) systemu. Tekst odwołuje się do koncepcji teorii aktora-sieci Bruno Latoura, w której położony jest nacisk na fakt permanentnego tworzenia się społeczeństwa (i kultury), zamiast traktowania go jako czegoś trwałego i ustanowionego. Tworzenie więzi jest więc podstawowym zadaniem i konsekwencją zarządzania, zaś siłą napędową wyznaczającą obszary i konteksty tworzonych połączeń są wartości respektowane przez jednostki i grupy. Implikuje to traktowanie człowieka jako homo axiologicus. W artykule wskazano odniesienia do różnych koncepcji obecnych w teorii zarządzania, a także możliwości przyjęcia perspektywy humanistycznej w odniesieniu do teorii (i praktyki) zarządzania.

11

O relacjach humanistyki i zarządzania: mezalians to czy szczęśliwy związek?

84%

Barańska K.

Problemy Zarządzania

|

2013

|

issue 4/2013 (44)

33 - 44

PL

Tekst porusza zagadnienia związku nauk humanistycznych i nauk o zarządzaniu. Podstawowe założenia dotyczą możliwości interpretowania procesów zarządzania poprzez formuły: „zarządzanie to zmienianie” i „zarządzanie to tworzenie więzi”. Zmienianie dotyczy wymiarów ilościowego i jakościowego, opisy ekonomiczny i humanistyczny wzajemnie się dopełniają. Postuluje się spojrzenie na konsekwencje i odpowiedzialność zarządzania organizacją traktowaną jako element kulturowego (i pozakulturowego) systemu. Tekst odwołuje się do koncepcji teorii aktora-sieci Bruno Latoura, w której położony jest nacisk na fakt permanentnego tworzenia się społeczeństwa (i kultury), zamiast traktowania go jako czegoś trwałego i ustanowionego. Tworzenie więzi jest więc podstawowym zadaniem i konsekwencją zarządzania, zaś siłą napędową wyznaczającą obszary i konteksty tworzonych połączeń są wartości respektowane przez jednostki i grupy. Implikuje to traktowanie człowieka jako homo axiologicus. W artykule wskazano odniesienia do różnych koncepcji obecnych w teorii zarządzania, a także możliwości przyjęcia perspektywy humanistycznej w odniesieniu do teorii (i praktyki) zarządzania.

EN

The text discusses the relations between humanities and management sciences. The basic assumptions presented in the article concern interpretation capabilities of management processes in terms of: “management means changing” and “management means bonds creation”. Changing refers to both quantitative and qualitative dimensions – here one can perceive the connections between complementary economic and humanistic descriptions. It is important to draw attention exceeding a current point of view in which the organization is regarded as a system. Instead, it is suggested that one should look at the consequences and responsibilities of organization management regarded as a cultural (and non-cultural) system. The text refers to the concept of Actor-Network Theory by Bruno Latour, in which the emphasis is put on the fact of the permanent formation of society (and culture), instead of regarding it as stable and completed. Creating bonds is thus a fundamental task and a consequence of management, whereas the force defining the areas and contexts of created bonds are values respected by individuals and groups. A comprehensive approach to this problem implies the treatment of man as homo axiologicus. In the article references to the conceptions of management theory are indicated, as well as the possibility of adopting humanistic perspective to management theory.

12

Beret niebieski czy zielony? Refleksje o miejscu autora w procesie przekładu współczesnej literatury norweskiej

67%

Drozdowska K.

Porównania

|

2020

|

vol. 26

|

issue 1

197-215

EN

The aim of this paper is to present the role of the original text’s author as an actor in the process of translating modern Norwegian literature into Polish. Basing on the actor-network theory (ANT) and experience from my own work as a literary translator, I present the features of different types of interaction between the author and the translator, placing those interactions in the context of the specific conditions of the Norwegian book market that, because of its high level of integration, stimulates and encourages such interactions. I reflect upon the role of the author in the translation process presenting three categories – so-called “levels” of author-translator collaboration, conducting case studies of the translation processesI myself have been involved in.

PL

Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie roli autora tekstu oryginalnego jako aktanta w procesie przekładu współczesnej literatury norweskiej na język polski. Obierając za punkt wyjścia teorię sieci-aktora oraz doświadczenia z własnej pracy tłumacza, prezentuję charakterystykę różnego rodzaju interakcji pomiędzy autorem a tłumaczem, osadzając te interakcje w kontekście specyficznych uwarunkowań norweskiego rynku wydawniczego, który, z uwagi na wysoki stopień zintegrowania, interakcje takie stymuluje i do nich zachęca. Podejmuję refleksję nad rolą autora w procesie przekładu, prezentując trzy kategorie – „poziomy” współpracy pomiędzy autorem a tłumaczem, przedstawiając przy tym studia przypadku – procesy powstawania przygotowywanych przeze mnie przekładów.

13

Bruno Latour i „koniec” postmodernizmu

67%

Markiewka T. S.

Diametros

|

2012

|

issue 33

101-119

PL

Bruno Latour jest jednym z czołowych przedstawiciel teorii aktora-sieci. Choć jest to koncepcja socjologiczna, to autor Nigdy nie byliśmy nowocześni porusza wiele zagadnień, które są interesujące z filozoficznego punktu widzenia. Celem artykułu jest odczytanie twórczości Bruno Latoura jako oznaki symbolicznego „końca” postmodernizmu w filozofii. „Koniec” nie oznacza w tym kontekście, że postmodernizm – czymkolwiek był – dosłownie się skończył. Chodzi raczej o to, że francuski myśliciel pokazuje w swoich pracach ograniczenia postmodernistycznego sposobu myślenia. Latour polemizuje z trzema stanowiskami charakterystycznymi dla postmodernizmu: (1) społecznym lub kulturowym konstruktywizmem, (2) totalną krytyką ogólnie przyjętych w naszej kulturze poglądów oraz (3) daleko posuniętym sceptycyzmem poznawczym.

EN

Bruno Latour is one of the key thinkers in actor-network theory. Although his conception is sociological, the author of We Have Never Been Modern takes into consideration theses which are interesting from a philosophical point of view. The aim of the article is to interpret Latour’s writings as a sign of the symbolic “end” of postmodernism in philosophy. “End” does not mean that postmodernism – whatever it was – is literally over. Rather, the French sociologist shows the limitations of the postmodern way of thinking. Latour argues against three attitudes which are characteristic of postmodernist stances: (1) social or cultural constructivism, (2) total criticism of the ideas which are generally accepted in our culture and (3) radical epistemological skepticism.

14

Porządkowanie rzeczy i ludzi. O zaletach etnografii procesu projektowego

67%

Janas K.

Stan Rzeczy

|

2022

|

issue 2(23) Kultura designu

67-94

PL

Celem artykułu jest wskazanie korzyści, jakie w ramach społecznych studiów nad designem mogą wnieść etnograficzne badania procesu projektowego. Opierając się na pracach autorów wywodzących się z nurtów pragmatycznych, studiów nad nauką i technologią (STS) oraz teorii aktora-sieci (ANT), tekst analizuje design jako socjotechniczną i usytuowaną praktykę „porządkowania rzeczy i ludzi”, a tym samym negocjowania i kształtowania wspólnego świata. Rozważania sięgają z jednej strony etnograficznych raportów, w których badacze próbowali zrozumieć oraz opisać, jak (i dlaczego właśnie tak) pracują designerzy, z drugiej – zupełnie innego pola badawczego, jakim jest antropologia praktyk medycznych w duchu ANT zaproponowana przez Annemarie Mol. Autor stara się wskazać, że wnioski z tego obszaru wykazują znaczne podobieństwa z refleksjami z etnograficznych badań nad procesem projektowym i dają pouczające spostrzeżenia dla zmiennej ontologii designu, którą można badać empirycznie.

EN

The aim of this article is to indicate the benefits that ethnographic exploration of the design process can bring to social design studies. Drawing on the work of authors writing on the basis of pragmatic approaches, science and technology studies (STS), and actor–network theory (ANT), the text analyses design as a socio-technical and situated practice of “ordering things and people” and thus also of negotiating and shaping a common world. The text considers both ethnographic reports, in which researchers have tried to understand and describe how designers work, and a completely different research area – the anthropology of medical practices (in the spirit of ANT, as proposed by Annemarie Mol). The article tries to show that the findings from this field are quite similar to the reflections of ethnographic studies on the design process and offer promising insights for a relational ontology of design that can be studied empirically.

15

Nie-ludzkie sojusze, wiedza milcząca i „czucie wody”. Wytwarzanie olimpijczyka w perspektywie teorii aktora-sieci

67%

Janas K.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 3

143-164

EN

The article attempts to apply actor-network theory to the field of sport. As a former competitive swimmer and currently a head coach of one of the best Polish swimmers, I show that sport is constructed not only by social, economic, or cultural conditions, but also in interactions and negotiations with various actors. I describe how, by tinkering with his environment, establishing associations with human and non-human training partners, and by referring to tacit knowledge the athlete achieves his goals such as participation in the Olympic Games. The paper shows that following the athlete and his material context through the training process provides new insights into competitive sport: how it is conceived, practiced, and socio-technically manufactured. By taking a closer look at the swimmer's preparation, I thereby attempt to problematize the idea of what athletes and their coaches actually do during trainings.

PL

Artykuł stanowi próbę wykorzystania teorii aktora-sieci w obszarze sportu. Na podstawie własnych doświadczeń pływaka wyczynowego i trenera jednego z najlepszych polskich pływaków pokazuję jak sport konstruowany jest w interakcjach i bezustannych negocjacjach z różnymi aktorami, a nie wyłącznie przez warunki społeczne, ekonomiczne i kulturowe. Opisuję też jak – poprzez manipulowanie i stabilizowanie swojego otoczenia, relacji z ludzkimi i nie-ludzkimi partnerami treningowymi oraz odwoływanie się do wiedzy milczącej – sportowiec realizuje swoje cele takie, jak udział w igrzyskach olimpijskich. Tekst wskazuje, że podążanie w procesie treningowym za zawodnikiem i jego materialnym środowiskiem daje nowy wgląd w sport wyczynowy: w jego pojmowanie, praktykowanie i socjotechniczne wytwarzanie. Przyglądając się z bliska przygotowaniom wyczynowca próbuję tym samym sproblematyzować wyobrażenie tego, co zawodnicy z trenerami faktycznie robią na treningach.

16

Ontologiczny design - krytyczne zaangażowanie na rzecz radykalnie zrównoważonej przyszłości

67%

Barszczewski J. P.

Stan Rzeczy

|

2022

|

issue 2(23) Kultura designu

41-65

PL

Współczesna refleksja nad designem postuluje bardziej radykalną zmianę sposobu myślenia o projektowaniu. Poza konwencjonalną krytyką uwikłania designu w logikę zysku i legitymizację kapitalistycznej organizacji życia społecznego zwraca się również uwagę na ograniczenia wynikające z zakorzenienia tej aktywności w europocentrycznej i kartezjańskiej ontologii. Opisani w tekście teoretycy designu (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) w analogii do współczesnej debaty w ramach nauk społecznych wokół sprawczości „niewidzialnych aktorów” (między innymi nie-ludzi, natury i przestrzeni) poszukują innej perspektywy rozpatrywania relacji między twórcą a projektowanym przez niego światem. Coraz większy nacisk kładzie się na to, że praktyka projektowania nie jest jedynie indywidualnym aktem tworzenia. Można ją także interpretować w kategoriach rozproszonej sprawczości (distributed agency), której efekty zwrotnie oddziałują na ludzi, stwarzając podłoże do nowatorskich praktyk społecznych. Ekologiczna i postkolonialna krytyka designu wskazuje na konieczność przyjęcia antydualistycznego, antyantropocentrycznego i relacjonistycznego podejścia do rzeczywistości, które pozwoliłoby na emancypacyjne przeformułowanie dotychczasowej relacji między jednostką, naturą i wspólnotą. Tego rodzaju refleksja nad designem jest również próbą krytycznej reinterpretacji problemu innowacji i rozwoju. W ten sposób design staje się krytycznym, a zarazem utopijnym przedsięwzięciem wymyślania nowatorskiego sposobu organizacji społeczeństwa oraz jego relacji z aktorami nie-ludzkimi.

EN

Contemporary reflection on design postulates a radical change in thinking in this regard. In addition to a more conventional critique of the entanglement of design in the logic of profit and the legitimacy of the capitalist organisation of social life, attention is also drawn to the limitations that result from the fact that this activity is rooted in Eurocentric and Cartesian ontology. In analogy to the contemporary debate in the social sciences on the agency of “invisible actors” (including non-human actors, nature, and space), the design theorists described in this text (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) look for a different perspective from which to examine the relationship between designers and the worlds they create. Increasingly, emphasis is being placed on the fact that the practice of designing is not just an individual act of creation but can also be interpreted in terms of a distributed agency whose effects have a feedback impact on people and thus produce a basis for innovative social practices. Ecological and postcolonial criticism of design points to the need to adopt an anti-dualistic, anti-anthropocentric, and relationalist approach to reality, as this would allow for an emancipatory reformulation of the existing relationship between the individual, nature, and the community. This type of reflection on design is also an attempt to reinterpret the problem of innovation and development. Thus, design becomes a critical and utopian endeavour to invent a new way of organising society and its relation to non-human actors.

17

Wymiary uczestnictwa Polaków we współczesnej kulturze historycznej

67%

Kukołowicz T., Maciejczak Z., Wiśniewski R.

Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka

|

2018

|

vol. 100

65-79

EN

Recent studies of culture and cultural participation in Poland are marked by a turn towards heritage and collective memory. As regards science and its distinctive status, certain trends may be observed that are parallel to general changes occurring in culture and social life. Cultural studies includes research on politics of memory and historical culture. Regardless of changing cultural practices, studies of cultural participation and of memory and heritage are usually treated as autonomous. Works which describe dimensions of cultural participation in terms of frequency of engaging in socially sanctioned practices, typically reduce historical culture to a museum activity. The article reflects on the phenomenon of the time of memory, discussing how it affects the interpretation of cultural participation and its dimensions, along with the respective empirical research. It is based on the assumption that the actor-network theory, applied by Marek Krajewski to research on cultural participation, is a good starting point for studying participation in historical culture understood here as an area of cultural activities that include collective memory and heritage.

18

Conceptual principles of inter-organizational (network) accounting in clusters based on the provisions of institutional theory

67%

Vysochan O., Hyk V., Vysochan O., Korenovskyy O.

Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

|

2024

|

issue 48(2)

145-182

EN

Purpose: The purpose of the article is to study the key theoretical principles of institutional theory as the basis for shaping an accounting system of inter-organizational (network) linkages in the cluster and to propose directions for their solution. Methodology/approach: The methodological tool is a systematic analysis of the fundamental provisions of economic teachings and scientific works of accounting researchers. Bibliometric analysis was applied to scientific publications indexed in Scopus, which made it possible to determine the most popular economic theories as thematic guidelines. We also used methods of learning induction and deduction for contextual research of keywords in scientific publications and to establish links between the research characteristics of each of the selected theories. The abstract-logical method was used to formulate scientifictheoretical generalizations and conclusions. Findings: The problem of inter-organizational accounting in the cluster is outlined based on the provisions of the institutional theory. Development directions are proposed, and recommendations are given for improving accounting within the framework of agency theory, transaction cost theory, contract theory, and actor-network theory. Originality/value: The results of the study contribute to the analysis of changes and directions of development of inter-organizational accounting in the cluster and also complement accounting theory. The article fills a research gap by presenting the development of inter-organizational accounting based on agency theory, transaction cost theory, contract theory, and actor-network theory. The originality of the research lies in its creation of a foundational framework and its introduction of a novel perspective on the role of accounting in inter-organizational (network and cluster) relations, allowing for a more comprehensive understanding of their developmental peculiarities.

PL

Cel: Celem artykułu jest zbadanie kluczowych założeń teorii instytucjonalnej jako podstawy kształtowania systemu rozliczania powiązań międzyorganizacyjnych (sieciowych) w klastrze oraz zaproponowanie kierunków ich rozwiązania. Metodologia/podejście badawcze: Narzędziem metodologicznym jest systematyczna analiza podstawowych założeń nauk ekonomicznych i prac naukowych z zakresu rachunkowości. Do publikacji naukowych indeksowanych w bazie Scopus zastosowano analizę bibliometryczną, która umożliwiła wyznaczenie najpopularniejszych teorii ekonomicznych jako wytycznych tematycznych. Metody uczenia się indukcji i dedukcji wykorzystaliśmy także do kontekstowych badań słów kluczowych w publikacjach naukowych oraz do ustalenia powiązań pomiędzy charakterystykami badawczymi każdej z wybranych teorii. Do formułowania uogólnień i wniosków naukowo-teoretycznych wykorzystano metodę abstrakcyjno-logiczną. Wyniki: Problematyka rachunkowości międzyorganizacyjnej w klastrze została zarysowana na podstawie założeń teorii instytucjonalnej. Zaproponowano kierunki rozwoju i podano zalecenia dotyczące doskonalenia rachunkowości w ramach teorii agencji, teorii kosztów transakcyjnych, teorii kontraktu i teorii aktora-sieci. Oryginalność/wartość: Wyniki badania przyczyniają się do analizy zmian i kierunków rozwoju rachunkowości międzyorganizacyjnej w klastrze, a także uzupełniają teorię rachunkowości. Artykuł wypełnia lukę badawczą, przedstawiając rozwój rachunkowości międzyorganizacyjnej opierając się na teorii agencji, teorii kosztów transakcyjnych, teorii kontraktu i teorii aktora-sieci. Oryginalność badań polega na stworzeniu podstawowych ram i nowatorskim spojrzeniu na rolę rachunkowości w relacjach międzyorganizacyjnych (sieć i klastry), pozwalając na pełniejsze zrozumienie ich właściwości rozwojowych.

19

„Nauka rozszerzona” – agory, laboratoria, maszyny społeczne

67%

Kołtun A.

Filozofia i Nauka

|

2015

|

vol. 3

301-316

EN

The transformations in the functioning of contemporary science are recognised more and more often in the categories of extension of its areas of inquiry, heterogeneity of the engaged actors, and crossing the disciplinary boundaries. Along with these changes there arise questions concerning where and how exactly scientific knowledge emerges as well as the problem of defining the criteria of sciencehood. The article aims to present selected conceptions from the area of Science and Technology Studies; such ones which focus their attention to diverse spaces (of material, organisational and/or cultural kinds) in which supposedly scientific knowledge emerges. Altogether, it seems that these are both the organisational mode and the specific spaces that can currently serve as a basis for discerning science from nonscience.

PL

Coraz częściej zmiany zachodzące w funkcjonowaniu współczesnej nauki są postrzegane w kategoriach jej rozszerzania pod kątem obszarów zainteresowania, wielości i różnorodności zaangażowanych aktorów czy przekraczania granic dyscyplin. Równolegle do tych zmian pojawiają się pytania dotyczące tego, gdzie i w jaki sposób powstaje wiedza naukowa, a także problem dookreślenia kryterium naukowości. W artykule zostaną przedstawione wybrane koncepcje z zakresu studiów nad nauką i technologią, w których szczególną uwagę poświęca się przestrzeniom (fizycznym, organizacyjnym, kulturowym), w których ma powstawać wiedza uznawana za naukową. Ostatecznie, wydaje się, że to właśnie specjalny sposób organizacji działalności naukowej w specyficznych przestrzeniach stanowi obecnie jedną z podstaw dla odróżniania nauki od nienauki.

20

Wspólnota poszerzona - spotkania ludzkich i pozaludzkich aktorów

51%

Kowalczyk A.

Praktyka Teoretyczna

|

2010

|

vol. 1

116-135

EN

This paper investigates one of the “posthumanist” propositions of redefining notion of community. It argues that in order to expand community as regards nonhuman animals (Haraway) and technology, things (Latour) it is necessary to go beyond dichotomy of means and ends, instrumental and communicative action.

PL

Celem tekstu jest wskazanie przykładowych sposobów zredefiniowania pojęcia wspólnoty z perspektywy filozofii 'posthumanistycznej'. Osią rozważań będzie próba wyjścia poza dychotomię środków i celów, działań instrumentalnych i komunikacyjnych jako warunek możliwości poszerzenia wspólnoty o aktorów pozaludzkich: zarówno nie-ludzkich zwierząt (Haraway), jak i technologię oraz rzeczy (Latour).

Refine search results

Ocalić Gaję i zbawić zbiorowość. Ekoteologiczne sugestie Brunona Latoura

Teoria aktora-sieci jako ontologia dla socjologii wizualnej

Od krytyki do postkrytyki. Nowe możliwości interwencji społecznych literatury w Limits of Critique Rity Felski

Uber jako socjo-techniczna sieć. Zastosowanie teorii aktora-sieci do analizy pracy platformowej

Chocholi taniec. O krytyce teorii aktora-sieci w An Invasion of Tricksters Michała Kaczmarczyka

Wybrane teorie ekonomiczne i społeczne jako podstawa badań audytu wewnętrznego

An Invasion of Tricksters. Critical Remarks on Bruno Latour’s Social Theory and Its Polish Reception

Hakerzy i kolektywy hakerskie w Polsce. Od operacjonalizacji do laboratoriów i stref wymiany

Teoria aktora-sieci czy postfenomenologia techniki? Wizualność a współczesne studia nad nauką i techniką

O relacjach humanistyki i zarządzania: mezalians to czy szczęśliwy związek?

O relacjach humanistyki i zarządzania: mezalians to czy szczęśliwy związek?

Beret niebieski czy zielony? Refleksje o miejscu autora w procesie przekładu współczesnej literatury norweskiej

Bruno Latour i „koniec” postmodernizmu

Porządkowanie rzeczy i ludzi. O zaletach etnografii procesu projektowego

Nie-ludzkie sojusze, wiedza milcząca i „czucie wody”. Wytwarzanie olimpijczyka w perspektywie teorii aktora-sieci

Ontologiczny design - krytyczne zaangażowanie na rzecz radykalnie zrównoważonej przyszłości

Wymiary uczestnictwa Polaków we współczesnej kulturze historycznej

Conceptual principles of inter-organizational (network) accounting in clusters based on the provisions of institutional theory

„Nauka rozszerzona” – agory, laboratoria, maszyny społeczne

Wspólnota poszerzona - spotkania ludzkich i pozaludzkich aktorów