The article concerns the subject of homeschooling practice conditions in Poland – it focuses on the legal conditions and outlines the socio-economic conditions in which Polish homeschoolers operate. It discusses the specific kind of right which is the right to education, its position in the systematics of the constitution and the connection to the learning duty and school duty. It brings attention to state-citizen relations and the rule of state subsidiarity. It points to legal regulations which allow realization of the school duty outside of school, underlining the controversial and discriminatory regulations which ignore the parents’ priority to decide on their own children’s education and treat children learning in this way unequally to those who attend school. The article is ended by an observation about the state remaining decisive on the form of education of each citizen, despite the constant change of legal regulations, which in relation to the discussed subject characterizes the last three decades.
W dniach 31.10-04.11.2012 roku w Berlinie odbyła się pierwsza Global Home Education Conference, poświęcona głównie aspektom praw człowieka i poszanowaniu wolności w edukacji, zakończona uchwaleniem Deklaracji Berllińskiej. O randze tego wydarzenia świadczy fakt, że uczestniczyli w nim przedstawiciele 28 krajów, reprezentujący wszystkie części świata. Artykuł jest sprawozdaniem z konferencji.
Wprowadzenie: Artykuł dotyczy edukacji domowej realizowanej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Państwo Danuta i Bartłomiej Maria Boba w latach 1952-1981 nie posyłali do szkoły pięciorga swoich dzieci – mimo zakazu kształcili je we własnym zakresie. Cel badań: Celem badania było uzupełnienie wiedzy o losach edukacji domowej w Polsce po II wojnie światowej. Dotychczas nie znano przypadków nauczania domowego w okresie socjalizmu – sądzono, że w tym czasie nie było realizowane i zaczęło odradzać się dopiero po przełomie ustrojowym. Metoda badań: Badania przeprowadzono w tradycji jakościowej, metodą wywiadu narracyjnego. Uzyskany materiał badawczy poddano analizie i interpretacji. Dodatkowo wykorzystano badanie dokumentów. Wyniki: Pomimo wysiłków władz państwa, by zmusić wszystkich obywateli do udziału w edukacji państwowej istniał w Polsce przypadek nauczania domowego. Zrekonstruowanie doświadczeń rodziny Bobów dostarcza wiedzy o motywacjach do wychowywania dzieci z dala od wpływów szkoły, sposobach i efektach uczenia poza nią. Niesie wiedzę o wartościach, jakie rodzina przypisywała edukacji domowej i jest świadectwem determinacji rodziców, którzy wytrwali w postanowieniu pomimo stosowanych wobec nich represji. Wnioski: Odnaleziony przypadek jest odosobniony. Trudne doświadczenie rodziny Bobów nie wpłynęło ani na zmianę prawa, ani na los innych rodzin. Ich walka z komunistycznym reżimem uzupełnia znany dotychczas opis edukacji domowej i pozwala lepiej ją rozumieć. Pokazuje, jak wielkie znaczenie może mieć dla rodziców wychowywanie dzieci w zgodzie z własnym sumieniem. Wolność – zrekonstruowana we wcześniejszych badaniach jako podstawowa wartość łączona z edukacją domową współcześnie i w odległej przeszłości – okazała się również w tym przypadku wartością nadrzędną. Rodzinna edukacja Bobów jest historycznym łącznikiem między tradycją a współczesnością polskiej edukacji domowej.
EN
Introduction: The article concerns home education in the People’s Republic of Poland which was cultivated by Danuta and Bartłomiej Maria Boba. They did not send their five children to school in the years 1952–1981; despite the ban, they educated them on their own. Research Aim: The aim of the study was to fill an existing gap in the knowledge about the story of home education in Poland after the Second World War. So far, there have been no known examples of homeschooling in the socialist times. It was thought that it did not take place at all and only started to emerge after the political changes.Method: The study is of a qualitative nature; it was conducted using the narrative interview method. The resulting material was subjected to analysis and interpretation. Additionally, document examination was used. Results: Despite the government’s efforts to force all citizens into participation in the education system controlled by the state, there was a case of homeschooling in Poland. The reconstruction of the Boba family’s experience gives knowledge of the motivation to raise children away from the influence of school, as well as on the methods and effects of teaching off school. It brings knowledge of the values the family attached to home education and provides a proof of determination of the parents who stood firmly in their commitment despite repressions against them. Conclusions: The case retrieved is isolated. The hardships suffered by the Boba family did not contribute to any legal changes, nor did they affect other families’ fates. Their fight against the communist regime complements the image of home education known so far and enables a better understanding of it. It shows how important it can be for parents to raise children in line with their own conscience. Freedom, reconstructed in previous studies as a core value attributed to home education both nowadays and in the distant past, turned out to be the core value in this case as well. The Boba family education is a historical link between tradition and the present day of Polish homeschooling.
Artykuł dotyczy wyborów między karierą a wychowaniem dzieci, ja- kich dokonują rodzice edukujący domowo, którzy rezygnując z korzystania ze szkół, muszą zapewnić dzieciom całodobową opiekę. Przedstawia wyniki badań jakościo- wych przeprowadzonych w Polsce (2012–2019) metodą wywiadu narracyjnego oraz etnografii wirtualnej. Koncentruje się na matkach-edukatorkach, ponieważ kobiety są bardziej zaangażowane w edukację dzieci. Zrekonstruowana sytuacja zawodowa współczesnych homeschoolerek pozwala wpisać je w dwa dyskursy macierzyństwa: matkowanie („momism”) i supermatki („superwoman”). Kobiety te, niezależnie od tego, czy podejmują pracę, czy koncentrują się wyłącznie na edukacji domowej, łączy jednoczesne poczucie zmęczenia i szczęścia. Ojcowie nie rezygnują z pracy z powodu edukacji domowej, choć najczęściej pracują na etatach. Popularny wśród polskich rodzin homeschoolingowych charakter zatrudnienia to: działalność gospo- darcza, wolny zawód, praca zdalna. Wśród uczestników badań nie dominował trady- cyjny model rodziny, najczęściej oboje rodzice byli aktywni zawodowo.
The abilities of children and the school conditions detrimental to their development, as observed by parents, are one of the important motivations behind the decision to homeschool children. In this model of education, the parents are responsible for making it possible for the child to develop according to their capabilities. The aim of this article is to describe the engagement of parents in developing their children’s abilities in home education. Research was performed in the qualitative tradition, using the narrative interview method. The resulting research material was subjected to analysis and interpretation. The Differentiating Model of Giftedness and Talent by Françoys Gagné was used as an inspiration. The conducted research allowed to describe and interpret parents’ activity in developing children’s abilities – to categorize and describe their actions, the types of ability they identify and help develop, and to present reflections which accompany parents while realizing those tasks. It can be concluded that homeschooling parents concentrate on creating the appropriate conditions for their children to develop abilities, and on equipping them with corresponding skills and competences.
PL
Zdolności dziecka i niesprzyjające ich rozwojowi warunki szkolne, które obserwują rodzice, są jednym z istotnych motywów podejmowania edukacji domowej. W tym trybie edukacji to rodzice odpowiedzialni są za umożliwienie dziecku rozwoju adekwatnego do jego możliwości. Celem artykułu było opisanie zaangażowania rodziców w rozwijanie zdolności dziecka w edukacji domowej. Badania przeprowadzone zostały w tradycji jakościowej, metodą wywiadu narracyjnego. Uzyskany materiał badawczy poddano analizie i interpretacji. Wykorzystano Model Różnicujący Zdolności i Talent Françoys Gagnégo. Przeprowadzone badania pozwoliły opisać i zinterpretować aktywność rodziców w obszarze rozwijania zdolności dziecka (skategoryzować i opisać działania, które podejmują, rodzaje zdolności, które identyfikują i pomagają dziecku rozwijać), oraz przedstawić refleksje towarzyszące rodzicom w realizacji tych zadań. Można wnioskować, że rodzice w edukacji domowej koncentrują się w swoich działaniach na stworzeniu dzieciom warunków do rozwoju zdolności oraz wyposażeniu ich w kompetencje, które temu sprzyjają.
Home education returned to the Polish educational practice in the 1990s. The reintroduction of home schooling in Poland was available thanks to the change of political system – the state monopoly education collapsed along with the fall of socialism. In the 21st century, the home education community is rapidly growing – there are more and more families looking for an alternative to public education and deciding to practice homeschooling despite many obstacles. In 2024, the number of home education students reached 1% of the population subject to compulsory schooling and compulsory education. It is then worthwhile to pursue further research on the functioning of home education in Poland and to describe the growing and diversifying group of families who take respon sibility for the education of their children. The article contains a few of the author’s observations and comments concerning the changing needs and opportunities for homeschooling in Poland in recent years (formulated on the basis of many years of the author’s own research and a review of research conducted by other authors) and indicates the possible directions for further study.
PL
Edukacja domowa powróciła do polskiej praktyki edukacyjnej w latach dziewięćdziesiątych XX stulecia. Ponowne dopuszczenie homeschoolingu w Polsce było możliwe dzięki zmianie ustroju politycznego – wraz z upadkiem socjalizmu upadł też monopol państwa na edukację. W XXI w. środowisko edukacji domowej szybko rozrasta się – przybywa rodzin, które szukają alternatywy dla publicznej oświaty i pomimo różnych przeszkód decydują się prowadzić edukację domową. W 2024 r. liczba uczniów w edukacji domowej osiągnęła 1% populacji objętej obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki. Warto zatem nadal badać, jak funkcjonuje edukacja domowa w Polsce, i opisywać tę coraz liczniejszą i coraz bardziej zróżnicowaną grupę rodzin, które biorą odpowiedzialność za edukację dzieci. Artykuł zawiera kilka spostrzeżeń i uwag autorki dotyczących zmieniających się w ostatnich latach potrzeb i możliwości prowadzenia edukacji domowej w Polsce (sformułowanych na podstawie prowadzonych od wielu lat badań własnych oraz przeglądu badań innych autorów) oraz wskazuje kierunki dalszych poszukiwań.
Against the backdrop of liquid modernity, the parents’ desire to provide their child with the best possible education is presented as their reaction in concern for the future. Home education is a special type of educational support in the family. In modern Poland, society perceives it as “alien” and enforces social control against its proponents. Both sides of this process take actions guided by anxiety. A common one for adults is anxiety for the child. The specific types of anxiety that can be observed on the controlling side (society, authority, teachers) are fear: of the “stranger”, corporate, of loss of identity and loss of power; while on the controlled side (parents in homeschooling) – fear of: breaking social convention, oppression at school and repression by the education system, the task undertaken. Anxiety is the least noticeable in children (school and exam anxiety). The interpretations presented here refer to the results of qualitative research in homeschooling families from 2012–2024 and the observed relationship between society and them.
PL
O lęku w/wokół edukacji domowej Na tle płynnej nowoczesności przedstawiono dążenie rodziców do zapewnienia dziecku jak najlepszej edukacji jako ich reakcję w obawie o przyszłość. Edukacja domowa to szczególny rodzaj wsparcia edukacyjnego w rodzinie. We współczesnej Polsce społeczeństwo odbiera ją jako „obcą”, a wobec jej zwolenników uruchamia społeczną kontrolę. Obie strony tego procesu podejmują działania, którymi kieruje lęk. Wspólny dla dorosłych jest lęk o dziecko. Szczególne rodzaje lęku, jaki można zauważyć po stronie kontrolującej (społeczeństwo, władza, nauczyciele), to lęk: przed „obcym”, korporacyjny, o utratę tożsamości i utratę władzy; po stronie kontrolowanej zaś (rodzice w edukacji domowej) – lęk przed: złamaniem społecznej konwencji, opresją w szkole i represją ze strony systemu edukacji, podjętym zadaniem. Najrzadziej zauważyć można lęk u dzieci – to lęk przed szkołą i egzaminacyjny. Prezentowane interpretacje odnoszą się do wyników badań jakościowych w rodzinach edukujących domowo z lat 2012–2024 oraz obserwowanych relacji między społeczeństwem a nimi.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.