Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Józef Obrębski
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Józefa Obrębskiego etnosocjologia Polesia w świetle pytań o jego życie i dzieło. Tytułem wprowadzenia

100%
Engelking A.
Sprawy Narodowościowe
|
2019
|
issue 51
EN
Józef Obrębski’s ethnosociology of Polesie in light of his life and work. As for introductionThe article provides comments to five articles constituting the cycle entitled ”Józef Obrębski – Ethnosociology – Polesie then and now” and contextualises them in a bio-historical perspective. It presents an outline of Obrębski's scientific biography and reflects upon the causes of his absence in the mainstream history of anthropology and sociology. Although from the point of view of western principles of success Obrębski did not succeeded in his scientific career, he definitely was a remarkable actor of the scientific field. His takeaways and inspirations have started to influence this field not earlier than after his death. The articles included in the current cycle represent one of the examples of contemporary reception of Obrębski's outcome, generating a scientific discussion. Józefa Obrębskiego etnosocjologia Polesia w świetle pytań o jego życie i dzieło. Tytułem wprowadzeniaArtykuł komentuje i kontekstualizuje teksty zamieszczone w cyklu „Józef Obrębski – Etnosocjologia – Polesie wczoraj i dziś”. Przez przedstawienie zarysu drogi naukowej Obrębskiego i refleksję nad przyczynami nieobecności tego uczonego w kanonie historii antropologii i socjologii ustanawia wspólną dla całego cyklu perspektywę biograficzno-historyczną. Mimo że z punktu widzenia zachodnich kategorii sukcesu, Obrębski nie zrobił kariery naukowej, był wybitnym aktorem pola nauki. Jego ustalenia i inspiracje zaczęły wywierać wpływ na to pole dopiero po jego śmierci. Prezentowane teksty są jednym z przykładów współczesnej recepcji Obrębskiego, generującej naukową dyskusję.
2
Publication available in full text mode
Content available

Wybrane koncepcje regionu w socjologii i etnografii wypracowane w okresie II Rzeczpospolitej

89%
Poniedziałek J.
Studia Regionalne i Lokalne
|
2016
|
issue 3(65)
5-30
PL
Celem tego artykułu jest scharakteryzowanie trzech głównych koncepcji regionu, jakie pojawiły się w okresie II Rzeczpospolitej. Po pierwsze, opisana zostanie etnograficzna koncepcja regionu Kazimierza Moszyńskiego, w której autor charakteryzuje region przez opis jego wyróżników związanych z kulturą materialną. Józef Obrębski, uczeń Moszyńskiego, biorąc za podstawę etnograficzną koncepcję regionu, dodaje do niej ideę powstawania regionu w kontakcie członków grupy regionalnej z Innym. Józef Chałasiński, autor trzeciej koncepcji, podzielając pogląd Obrębskiego, dodaje, że w kontakcie z Innym rozwija się najważniejszy czynnik budowania regionu, mianowicie tożsamość regionalna. Prezentowany artykuł pogłębia wiedzę na temat teoretycznych tradycji socjologii regionu w Polsce.
EN
The aim of this paper is to characterize three main concepts of region developed in the period of the 2nd Republic. First of all, the Author describes the ethnographic concept of region, created by Kazimierz Moszyński. He focuses on tangible differentiators of region. Józef Obrębski, who is Moszyński’s disciple, takes as a basis the ethnographic concept of region and adds to it the idea that a region is formed in contact between members of a regional group with the Other. Józef Chałasiński, the author of the third concept, shares Obrębski’s view and adds that it is in contact with the Other that is developed the most important factor in the region-building process, namely regional identity. The paper offers information on the theoretical tradition of sociology of region in today’s Poland.
3
Publication available in full text mode
Content available

Niektóre aspekty procesów narodotwórczych na Polesiu w dwudziestoleciu międzywojennym w świetle badań terenowych Józefa Obrębskiego

88%
Ablamski P.
Sprawy Narodowościowe
|
2019
|
issue 51
EN
Some aspects of nation-forming processes in Polesie in the interwar period in the light of field studies of Józef ObrębskiThe article presents the problem of shaping national identity in the Polesie voivodeship of the Second Polish Republic in the light of ethnosociological research by Józef Obrębski. The researcher's theses were confronted with sources created by three entities that both registered and directly influenced the nationalization process of the Polesie population. They included state administration, national movements (Ukrainian and, to a lesser extent, Belarusian and Russian), and the communist movement. From the moment of arrival in Polesie, Obrębski's expedition clashed with the brutal principles of nationality policy implemented by the voivode Wacław Kostek-Biernacki. Due to the significant difficulties in field work, the theses regarding the problem under consideration are sometimes hidden between the lines, but they are devoid of shades of conformism. The quoted source material positively verifies Obrębski's field observations regarding the intensity and territorial scope of the process of nationalization of the Poleshuks and its features in particular areas of the Polesie voivodeship. Niektóre aspekty procesów narodotwórczych na Polesiu w dwudziestoleciu międzywojennym w świetle badań terenowych Józefa ObrębskiegoW artykule przedstawiono problem kształtowania się świadomości narodowej mieszkańców województwa poleskiego w dwudziestoleciu międzywojennym w świetle badań etnosocjologicznych Józefa Obrębskiego. Tezy badacza zostały skonfrontowane ze źródłami, wytworzonym przez trzy podmioty, które zarówno rejestrowały, jak i bezpośrednio wpływały na procesy nacjonalizacji ludności Polesia. Należały do nich: administracja państwowa, ruchy narodowe (ukraiński oraz w mniejszym stopniu – białoruski i rosyjski) oraz ruch komunistyczny. Od chwili przybycia na teren Polesia ekspedycja Obrębskiego zderzyła się z brutalnymi zasadami polityki narodowościowej, wdrażanymi w życie przez wojewodę Wacława Kostka-Biernackiego. Ze względu na istotne utrudnienia dla pracy w terenie, tezy dotyczące rozpatrywanego problemu niekiedy ukryte między wierszami, są jednak pozbawione odcieni koniunkturalności. Przytoczony materiał źródłowy pozytywnie weryfikuje terenowe obserwacje Obrębskiego odnośnie do intensywności i zasięgu terytorialnego procesu unarodowienia Poleszuków oraz jego cech na poszczególnych obszarach województwa poleskiego.
4
Publication available in full text mode
Content available

Jews and social transformations in Polesie in the works of Józef Obrębski

88%
Hruntou S.
Sprawy Narodowościowe
|
2019
|
issue 51
EN
Jews and social transformations in Polesie in the works of Józef ObrębskiThe article studies the place of Jews in the work of J. Obrębski about Polesie. They were an important part of his Polesie society triangle model. The model proved to be an effective instrument for the study of Polesie society but imposed noticeable restrictions on the author's understanding of the role of the Jews in Polesie. This functional analyses-based model helped Obrębski to show Jews as an extremely important mediatory element in the life of the Polesie society. But at the same time, it limited his understanding of the Jewish community mainly to this sole role. The article shows that the reason for this disbalance is not only the author's methods but also sources he used to get information about the Jewish life in the region. Żydzi a przemiany społeczne na Polesiu w pracach Józefa ObrębskiegoArtykuł analizuje miejsce Żydów w poświęconych Polesiu pracach J. Obrębskiego. Stanowili oni istotny składnik w jego trójelementowym modelu społeczeństwa. Model ten sprawdził się jako skuteczne narzędzie badawcze w odniesieniu do społeczności Polesia, zarazem jednak wyraźnie ograniczył autorskie rozumienie ról pełnionych przez Żydów w regionie. Dzięki temu funkcjonalnemu, wywiedzionemu z analiz modelowi Obrębski ukazał Żydów jako czynnik mediacyjny, niezwykle istotny w życiu społecznym Polesia. Jednocześnie model ten zawęził jego rozumienie społeczności żydowskiej głównie do tej właśnie roli. Artykuł pokazuje, że przyczyna tej dysproporcji leży nie tylko w metodzie autora, lecz także w charakterze źródeł, z których czerpał informacje o żydowskim życiu w regionie.
5
Publication available in full text mode
Content available

Dokument myśli otwartej. Studia poleskie Józefa Obrębskiego a rozważania o grupach etnicznych i stosunkach narodowościowych w polskiej etnologii i socjologii

75%
Lubaś M.
Sprawy Narodowościowe
|
2019
|
issue 51
EN
A document of open thought: Józef Obrębski’s studies on the Polesie region and debates on ethnic groups and nationality relations in Polish ethnology and sociologyThis article attempts to reconstruct and examine the concept of the ethnic diversity and nationalization process found in the writings of the Polish anthropologist and sociologist Józef Obrębski (1905-1967). It will be argued that Obrębski view on ethnic diversity and the nationalization allowed him not only to conceive of a highly original idea of nation-building process but also maintain a critical distance from the two forms of reflection and practice – “investigative modalities” – influential in the field of ethnic and national studies in prewar as well as in postwar Poland: “ethnogeography” and the “sociology of nation”. In the same time this text aims at underscoring usefulness of Obrębski ideas for contemporary analysis. Close reading of Obrębski works provides us with fresh tools for the ethnographic processual examination of the nationalization policies. It draws special attention to the process of nationalization of local populations, highlighting various and contradictory consequences of nationalization process: integration and homogenisation on the one hand and exclusions of minorities and class hierarchization of people on the other. Dokument myśli otwartej. Studia poleskie Józefa Obrębskiego a rozważania o grupach etnicznych i stosunkach narodowościowych w polskiej etnologii i socjologiiCelem artykułu jest omówienie koncepcji grup etnicznych i procesów unaradawiania wyłaniających się z prac Józefa Obrębskiego. W szczególności chodzi o wykazanie, że swoimi badaniami na Polesiu Obrębski wniósł niezwykle oryginalny wkład w badania stosunków etnicznych i narodowościowych, podając jednocześnie w wątpliwość niektóre założenia tkwiące u podstaw dwu modalności dociekań obecnych w polskich badaniach nad etnicznością i kwestiami narodowymi: czyli etnogeografii oraz socjologii narodu. Jednocześnie tekst służy ukazaniu aktualności propozycji teoretycznych i metodologicznych Obrębskiego w badaniach stosunków etnicznych i narodowościowych. Lektura pism Obrębskiego dostarcza perspektywy umożliwiającej nie tylko krytykę nacjonalizmu metodologicznego ale również daje podstawy do procesualnej, etnograficznej - uwzględniającej mikrostrukturalny wymiar władzy - analizy zjawisk etnicznych i stosunków narodowościowych. Otwiera to możliwość badania różnych niekiedy odmiennych i sprzecznych ze sobą efektów procesów unaradawiania, zarówno integracji i wyrównywania szans jak też konfliktów i wykluczenia społecznego.
6
Publication available in full text mode
Content available

Wokół Józefa Obrębskiego narracji o religii i religijności. Na podstawie materiałów z macedońskiego Porecza

75%
Rękas J.
Slavia Meridionalis
|
2020
|
vol. 20
EN
Around Józef Obrębski’s Narrative on Religion and Religiosity: On the Basis of Materials Collected in the Macedonian Region of PorečeThe main goal of this article is to present the idiosyncrasies of a description of the religious system adopted by the population of the Macedonian region of Poreče (North Macedonia). The description under consideration was provided in the 1930s by Józef Obrębski (1905–1967), a sociologist, field ethnographer, ethnologist and Slavic studies scholar, who was a student of Kazimierz Moszyński and Kazimierz Nitsch, and a doctoral student of Bronisław Malinowski. Conducting his studies in Poreče, Obrębski used trans-disciplinary rather than interdisciplinary academic competences, which enabled him to reject the assumptions about a discrepancy between religion and magic, and between structured religions and those that – from the perspective of academic observation and narration – lack an unambiguous and hierarchical structure. The most significant features of Obrębski’s narrative on religion and religiosity are presented from the point of view of an anthropological triad: the specificity of the area – the researcher – the text. By recognising himself against the source, i.e. by looking for patterns in the population studied and, at the same time, attempting to resist the research intention and choose “full social and cultural reality” as the object of observation and analysis (everything available to him during almost a year of uninterrupted stay in Poreče), he came up with a description of a religious system whose limits he defined as social, magical and religious. The body of writings from his second Balkan expedition (August 1932 to March 1933) is a model example of locally produced knowledge, which involves an awareness of the distinction between the researcher and the participant (and a scrutiny of this distinction), and which does not favour the researcher but rather makes him involved in the process of joint construction of the final text. The dialogue between the researcher and the informants, coupled with reflection on the activities which Obrębski observed and in which he took part, made it possible to construct a narrative on their religion that is comprehensible beyond the context in which it was created. According to this description, the spatial boundaries of the immediate local community (maało) which no longer exist are continuously reconstructed in a religious cult, and division between the sacred and the profane gains new dimensions in the process. It is not the sanctity but secularity that turns out to be liminal, temporary, suspended, and yet always expecting and alert, fleeting. The profane can exist only in the conditions of relative social stability. Wokół Józefa Obrębskiego narracji o religii i religijności. Na podstawie materiałów z macedońskiego PoreczaGłównym celem artykułu jest przedstawienie specyfiki opisu systemu religijnego mieszkańców regionu zwanego Porecze w Macedonii (Macedonia Północna), który wyszedł na początku lat trzydziestych XX wieku spod pióra Józefa Obrębskiego (1905–1967), ucznia Kazimierza Moszyńskiego i Kazimierza Nitscha, doktoranta Bronisława Malinowskiego, socjologa, etnografa-terenowca, etnologa i slawisty. Innymi słowy, badacza wykorzystującego w macedońskim Poreczu nie tyle inter- co transdyscyplinarne kompetencje naukowe, których połączenie umożliwiło mu odrzucenie tez o rozdźwięku między religią a magią oraz między religiami ustrukturyzowanymi a pozbawionymi, z perspektywy obserwacji i narracji naukowej, cech jednoznacznego i hierarchicznego uporządkowania. Wyszczególnienie najważniejszych cech narracji Józefa Obrębskiego o religii i religijności następuje w optyce triady antropologicznej: specyfika terenu – osoba badacza – tekst. Rozpoznając siebie wobec źródła, tj. szukając wzorców wśród badanych przy jednoczesnych próbach niepoddawania się intencji badawczej, oraz obierając za przedmiot obserwacji i analizy „pełną rzeczywistość społeczną i kulturalną” (całą dostępną mu przez prawie rok nieprzerwanego pobytu w Poreczu), stworzył opis systemu religijnego, którego granice określił jako społeczno-magiczno-religijne. Spuścizna tekstowa z drugiej wyprawy bałkańskiej etnosocjologa (sierpień 1932 – marzec 1933) to wzorcowy przykład wiedzy wytwarzanej lokalnie, która zauważa podział na badanego i badacza i uważnie się przygląda oraz nie faworyzuje naukowca, lecz włącza go w proces konstruowania finalnego wspólnego tekstu. Dialog badacza i badanych oraz przekształcanie działań, które Józef Obrębski obserwował i w których z badanymi uczestniczył, w narrację zrozumiałą poza kontekstem, który ją stwarza, umożliwiły mu deskrypcję religii, w której nieistniejące już granice przestrzenne maała są wciąż odtwarzane podczas kultu religijnego, a podział na sacrum i profanum otrzymuje nowe cechy. To nie świętość, lecz świeckość okazuje się liminalna, tymczasowa, zawieszona, wciąż oczekująca i czujna, nietrwała. To, co profaniczne istnieje o tyle, o ile utrzymywana jest względna stabilizacja społeczna.
7
Publication available in full text mode
Content available

Macedońskie Trobriandy. Józef Obrębski i pierwsze badania wsi europejskiej w paradygmacie funkcjonalizmu

75%
Engelking A.
Lud
|
2018
|
vol. 102
PL
Artykuł dotyczy początków drogi naukowej Józefa Obrębskiego (1905-1967), ucznia Malinowskiego, polskiego prekursora badań nad etnicznością, płcią kulturową oraz studiów postkolonialnych. Jego prace, nowatorskie i wyprzedzające swój czas, w więszości nie zostały opublikowane; Obrębski nie funkcjonuje więc w antropologicznym mainstreamie. We wczesnych latach 30. prowadził on badania terenowe w prawosławnych społecznościach chłopskich Macedonii. Był pierwszym antropologiem, który zastosował etnograficzną metodę terenową i teorię funkcjonalną w badaniach wsi europejskiej. Obrębski, pragnąc znaleźć wśród górali macedońskich swoje Trobriandy, analizował m.in. strukturę społeczną i rytuał w badanych społecznościach pod kątem relacji między płciami. Koncentrował się na społecznych, ekonomicznych i symbolicznych aspektach prawa małżeńskiego (np. odkup za żonę, małżeństwo przez ucieczkę czy stosunki seksualne). Badał także – metodą „obiektywnej obserwacji i bezpośredniego doświadczenia”, jak ją nazywał – czarownictwo i sekretne praktyki magii miłosnej, jak również inne rytuały sprawowane przez kobiety z perspektywy zarówno konfliktu, jak i współpracy między płciami. II wojna światowa, a następnie emigracja Obrębskiego spowodowały, że nie ukończył i nie opublikował macedońskich monografii, nad którymi pracował. Autorka artykułu przygotowuje obecnie do druku krytyczną edycję pism uczonego z intencją wprowadzenia jego dorobku do antropologicznego obiegu.
8
Content available remote

Uwagi o mało znanych aspektach kategorii swój/obcy w ujęciu Józefa Obrębskiego

71%
Engelking A.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
61-73
PL
Celem artykułu jest przypomnienie nowatorskich koncepcji Józefa Obrębskiego opublikowanych w roku 1936, a dotyczących teorii grupy etnicznej, dialogicznego charakteru poczucia tożsamości narodowej i struktury opozycji swój / obcy. Ukształtowanie własnego wizerunku grupy jest możliwe tylko w kontakcie i dialogu z innymi grupami, bo tylko kontakt umożliwia uświadomienie sobie różnic i powstanie poczucia własnej tożsamości etnicznej (autostereotypu). Wedle Obrębskiego kategoria swój / obcy ma charakter mentalny, a nie etnogeograficzny, jest zatem tworem humanistycznym i wyobrażeniowym. Wizerunek własnej grupy jest negatywem wizerunku innych grup, składają się nań nie wszystkie cechy, lecz tylko cechy dystynktywne społecznie. Opozycja swój / obcy ma zarazem charakter kontekstowy, jest konkretyzowana odpowiednio do warunków historycznych, do języka, rytuału, wzorów kulturowych. Autorka sądzi, że Obrębski, który nawiązywał do prac Floriana Znanieckiego i Jana S. Bystronia równocześnie korzystał z inspiracji lingwistyki strukturalnej, konkretnie z koncepcji dystynktywności oraz z fonologicznej teorii opozycji fonologicznych, zakładającej odróżnienie fonemu od głoski, aspektu funkcjonalnego i mentalnego od fizykalnego. W drugiej części artykułu autorka referuje sposoby przedstawienia przez Obrębskiego opozycji swój obcy w odniesieniu do: a) stosunków polsko--ruskich na Polesiu, gdzie na kontrasty narodowe nałożyły się głębokie różnice społeczne typu "pan chłop" i dodatkowe konotacje charakterologiczne; b) wizerunku Żyda jako obcego w społeczności poleskiej, któremu zarazem przypisana była rola mediatora pomiędzy poleskimi grupami etnicznymi; c) społecznej i rytualnej obcości poleskich kobiet, które z punktu widzenia mentalności rodzin patriarchalnych były elementem „obcym wewnętrznie”.
EN
The article deals with unique ideas of Józef Obrębski, published in 1936 and relating to the theory of an ethnic group, a dialogic nature of national identity and the structure of the US / THEM opposition. The shaping of one’s image of a group is possible only through contact and dialogue with other groups, for only contact allows one to identify differences and develop the feeling of one’s own ethnic identity (self-stereotype). According to Obrębski, the US / THEM category has a mental and not an ethnographic nature; therefore, it is humanistic and imagistic. The image of one’s own group is a negative of that of others; it is composed not of all features but only of socially distinctive ones. The US / THEM opposition is also contextual, dependent on historical conditions, language, rituals, cultural patterns. A claim is made that Obręski, who referred to the work of Florian Znaniecki and Jan S. Bystroń, was also inspired by structural linguistics, specifically the conception of distinctiveness and the phonological theory of opposition, which distinguished a phoneme from a phone or the functional and mental aspect from the physical aspect. The article also presents the means in which Obrębski portrayed the US / THEM opposition in relation to: (a) Polish Russian relations in Polesia, where national contrasts are augmented by deep social differences of the type “master peasant” and additional characterological connotations; (b) the image of a Jew as a stranger to the Polesia community but at the same time a mediator between ethnic groups in the region; (c) the social and ritual foreignness of women, who from the point of view of the mentality of patriarchal families were an “internally foreign” element.
9
Publication available in full text mode
Content available

Nauka na usługach polityki? Przypadek Józefa Obrębskiego

63%
Engelking A.
Sprawy Narodowościowe
|
2019
|
issue 51
EN
Research in the service of politics? The case of Józef ObrębskiThe paper concentrates on the circumstances of the production of anthropological knowledge, created in a dynamic tension between its cognitive goal and the way it is used for political purposes. It provides an insight into a complex network of conditions (intelectual, institutional, financial, personal, political) which determined the production of knowledge in interwar Poland within the then emerging disciplines of ethnology and sociology, in the scope of what today we would call social anthropology.This case study takes a closer look at Polish anthropologist Józef Obrębski (1905-1967), a close student of Malinowski, whose outstanding achievements remained mostly unpublished and thus never came into existence in the master narrative of the history of our discipline. In the 1930s Obrębski conducted ethnosociological field research in the Polesie region in eastern Poland (nowadays, part of Belarus and Ukraine), which was part of a large scale scientific project of the Commission for Scientific Research of the Eastern Territories. This project, financed by the Polish government and headed by a politician, general Kasprzycki, was supposed to be an efficient tool in the politics of the so called state and national assimilation of the Slavic-speaking ethnic minorities. Obrębski’s political views, which were democratic and liberal in character, were opposed to the official political line whereas his functionalist anthropological stance was unacceptable for the mainstream Polish ethnology of the era, still rooted in the positivist paradigm.Anthropological knowledge produced by Obrębski, which we would call today a postcolonial and constructivist approach, began to find recognition only after his death. The biography of this scholar and the story of his “unknown” work, a great example of a non-mainstream phenomenon in a provincial country, makes it easier to reveal undisclosed mechanisms of the system and the thought-collectives of science. Nauka na usługach polityki? Przypadek Józefa ObrębskiegoArtykuł dotyczy uwarunkowań produkcji wiedzy antropologicznej w dynamicznym napięciu między jej celem poznawczym a zastosowaniem do celów politycznych. Przynosi wgląd w złożoną sieć uwarunkowań (intelektualnych, instytucjonalnych, finansowych, personalnych, politycznych) produkcji wiedzy w międzywojennej Polsce, na polu młodych dyscyplin, jakimi były wówczas etnologia i socjologia, polu, które dzisiaj nazywamy antropologią społeczno-kulturową.Bohaterem tego studium przypadku jest polski antropolog Józef Obrębski (1905-1967), bliski uczeń Malinowskiego, którego wybitne prace w większości pozostały nieopublikowane, nie funkcjonują zatem w wielkiej opowieści o historii dyscypliny. W latach 1930. Obrębski prowadził etnosocjologiczne badania terenowe na Polesiu we wschodniej Polsce (region ten dziś należy do Białorusi i Ukrainy), w ramach wdrażanego tam na szeroką skalę programu naukowego Komisji Naukowych Badań Ziem Wschodnich. Projekt ten, finansowany przez polski rząd i kierowany przez polityka, gen. Kasprzyckiego, miał być skutecznym narzędziem polityki asymilacji państwowej i narodowej słowiańskojęzycznych mniejszości etnicznych. Demokratyczne i liberalne poglądy polityczne Obrębskiego były opozycyjne wobec linii politycznej jego mocodawców, zaś stanowisko teoretyczno-metodologiczne, związane z funkcjonalizmem, było z kolei nie do przyjęcia przez polskich etnologów głównego nurtu, przywiązanych do paradygmatu pozytywistycznego.Antropologiczne osiągnięcia Obrębskiego, które dziś sytuujemy w obrębie podejścia postkolonialnego i konstruktywistycznego, zaczęły zyskiwać uznanie dopiero po jego śmierci. Biografia uczonego i dzieje jego „nieznanych” prac, ważny przykład pozamainstreamowego fenomenu w prowincjonalnym kraju, przyczyniają się do poznania nieujawnionych mechanizmów systemu i kolektywów myślowych w nauce.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.