Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 17

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Latgale
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana Karłowicza

100%
Rembiszewska D. K.
Acta Baltico-Slavica
|
2014
|
vol. 38
EN
19th century ethnological research on the territory of Latvia in view of correspondence of Stefania Ulanowska to Jan KarłowiczLetters, which are the basis of the article, are a part of Jan Karlowicz’s (a 19th century ethnographer, lexicographer) heritage kept in the historical archive in Vilnius. They are evidence of correspondence between Jan Karłowicz and Stefania Ulanowska, the author of Łotysze Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego since October 1889 until January 1890 during Ulanowska’s stay in the village of Wielony, now Viļāni (Latvia).The correspondence is a source of rich material including information about Ulanowska that has not been published so far as well as data of Latgale’s and its inhabitants’ past. Moreover, it is a unique evidence of scientific peregrinations. These letters have their contribution in ethnographic research on the former territory of Poland as they show circumstances and methods of exploration used in the 19th century. At the same time they can be an interesting gloss for research over Latgalian dialects as far as names of material culture are concerned. XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana KarłowiczaListy, stanowiące podstawę omówienia, pochodzą ze spuścizny Jana Karłowicza (XIX-wiecznego etnografa, leksykografa) przechowywanej w litewskim archiwum historycznym w Wilnie. Są one świadectwem korespondencji prowadzonej przez Jana Karłowicza i Stefanię Ulanowską – m.in. autorkę Łotyszy Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego, od października 1889 r. do stycznia 1890 r. podczas pobytu badaczki w miejscowości Wielony, obecnie Viļāni (Łotwa).Korespondencja ta dostarcza dość bogatego materiału, zawierającego informacje dotychczas niedrukowane na temat Ulanowskiej. Przynosi także sporo danych z przeszłości Łatgalii i jej mieszkańców. Poza tym stanowi jednostkowe świadectwo peregrynacji naukowych. Listy te wnoszą wkład do historii badań etnograficznych na terenach dawnej Rzeczpospolitej, unaoczniają okoliczności, metody eksploracji w wieku XIX. Jednocześnie mogą być interesującą glosą do badań nad gwarami łatgalskimi w zakresie nazw kultury materialnej.
2
Content available remote

Gruomota: the influence of politics and nationalism on the development of written Latgalian in the long nineteenth century (1772-1918)

100%
Gibson C.
Sprawy Narodowościowe
|
2013
|
issue 43
35-52
EN
Latgale, the southeast region of Latvia, has a distinct ethnoregional identity largely due to the widespread use of the Latgalian language/dialect. The status of Latgalian as a language/dialect is highly politicised in Latvia today, yet this is not only a twenty-first century phenomenon. Since its inception as a written language in the mid-eighteenth century, the development of written Latgalian has been strongly influenced by politics and nationalism. This is an exploratory paper, which traces the impact of politics and nationalism on the development of written Latgalian throughout the long nineteenth century, a period in which the region was administered by three political regimes (Polish-Lithuanian Commonwealth, Russian Empire, First Republic of Latvia). Transnational perspectives are used to contextualise the development of written Latgalian with the development of other written languages in the vicinity (Belarusian, Latvian, Lithuanian, and Samogitian), and to open up the field for further comparative studies on the development of non-national written languages/dialect. Latgale is a borderland region often neglected in mainstream Latvian scholarship, and by extension, even more so outside Latvia. This paper hopes to go some way to rectifying this.
3
Content available remote

Przemiany narodowościowe w Łatgalii

100%
Eberhardt P.
Sprawy Narodowościowe
|
2012
|
issue 40
63-85
EN
Latgale is one of the four provinces of Latvian State. It is located in the east part of the Latvia that borders with Byelorussia and Russia. The first part of this article presents Latgale’s history since the 13th century. Latgale was part of Poland (Polish Inflants, 1561-1772), and later of Russian Empire (1772-1916). The Russian census of 1897 shows that it was inhabited by various nations: Latvians, Russians, Jews, Poles, Belarusians and Latvians. The next part of the article deals with the demographic situation in the interwar period when Latgale was an integral part of the sovereign Latvian state. Later, together with whole Latvia, it was incorporated into the Soviet Union in 1940; next it was occupied by Nazi Germany, and again incorporated to the Stalin’s Soviet Union. As it became part of Latvian Soviet Republic, it was subjected to planned russification and sovietization policies to eliminate its national and confessional diversity. There was then a mass influx of the Russian people, while the local Latvian population was marginalized. These changes are presented in the text on the basis of the Soviet censuses of 1959 and 1989. The author also discusses relations between Russian and Latvian populations, as well as the number and distribution of population of the Polish origin, who traditionally concentrated in Daugavpils and its vicinity. The last part of the article deals with the period after the collapse of the Soviet Union and the regaining of independence by Latvia. The nationality evolution is presented on the basis of statistical data from 2000 and 2009. The present Latvian authorities aim at strengthening the national character of the state and limiting the significance of its numerous Russian minority. The information on the current condition of the local Polish population closes the text.
4
Content available remote

Nazwy naczyń stołowych i sztućców w mowie łatgalskich Polaków

100%
Kunicka K.
Acta Baltico-Slavica
|
2013
|
vol. 37
EN
Designations of tableware in the speech of Latgalian PolesToday, Polish is spoken not only in its base territory but also on the periphery: countries such a as Lithuania, Belarus and Latvia, which used to be united under the Polish-Lithuanian Commonwealth. The features of the language existing in separation from its standard variety during the last centuries have changed, and now it contains a considerable number of features present in everyday contact languages used in the territories in question. According to the population census of 2011, Latgale (one of the four historical regions of Latvia) was inhabited by 20 808 Poles (7%). The dialect used by the local Poles is described as the Northern-Peripheral Polish. It contains a number of distinctive features, mostly derived from Russian or Latvian. The article presents lexical material collected during interviews with 81 Poles living in Latgale (former Polish Inflanty), born between 1922 and 1999. The informants were shown pictures of ten pieces of tableware (a plate, a wine-glass, a fork, a jug, a glass, a cup with saucer, a spoon, a knife, a bowl, a salt-shaker) and asked to give their names in the local variety of Polish. The research showed that almost a half of the elicited names corresponded to those in standard Polish, but the rest were their phonetic variants, lexical and structural borrowings from Russian, descriptive and diminutive forms, archaisms or nonce words. In general, the material demonstrates phonetic, morphological, lexical and syntactic features of the Northern-Peripheral Polish. Названия посуды и столовых приборов в речи латгальских поляковНа польском языке говорят польские меньшинства в таких странах как Литва, Беларусь или Латвия, которые когда-то принадлежали Королевству Польскому и Великому княжеству Литовскому. Местный польский язык в Латгалии, на протяжении нескольких столетий бытующий в отрыве от своей стандартной разновидности, впитал в себя значительное количество элементов, харатерных для русского и латышского языков. Согласно данным переписи населения 2011 года, в Латгалии – одном из четырех исторических регионов Латвии – проживало 20 808 поляков (7%). Диалект, на котором разговаривают местные поляки, относится к северной разновидности периферийного польского языка и содержит следы как русского, так и латышского языков, являющихся основными на исследуемой территории. В данной статье представлен лексический материал, собранный во время интервью с информантами – местными поляками (81 человек), родившимися в период 1922–1999 гг. Информанты назвали десять предметов посуды и столовых приборов, показанных на картинках (тарелка, миска, бокал, стакан, кружка, чашка с блюдцем, нож, вилка, ложка, солонка). Результаты исследования показали, что почти половина записанных названий совпадаeт с общепольскими названиями, а остальные являются их фонетическими вариантами, заимствованиями из русского языка, описательными формами, архаизмами или окказионализмами. В целом, в собранном материале преобладают черты, характерные для северной разновидности периферийного польского языка.
5
Publication available in full text mode
Content available

XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana Karłowicza

100%
Rembiszewska D. K.
Acta Baltico-Slavica
|
2014
|
vol. 38
98-107
EN
Letters, which are the basis of the article, are a part of Jan Karlowicz’s (a 19th century ethnographer, lexicographer) heritage kept in the historical archive in Vilnius. They are evidence of correspondence between Jan Karłowicz and Stefania Ulanowska, the author of Łotysze Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego since October 1889 until January 1890 during Ulanowska’s stay in the village of Wielony, now Viļāni (Latvia). The correspondence is a source of rich material including information about Ulanowska that has not been published so far as well as data of Latgale’s and its inhabitants’ past. Moreover, it is a unique evidence of scientific peregrinations. These letters have their contribution in ethnographic research on the former territory of Poland as they show circumstances and methods of exploration used in the 19th century. At the same time they can be an interesting gloss for research over Latgalian dialects as far as names of material culture are concerned.
PL
Listy, stanowiące podstawę omówienia, pochodzą ze spuścizny Jana Karłowicza (XIX-wiecznego etnografa, leksykografa) przechowywanej w litewskim archiwum historycznym w Wilnie. Są one świadectwem korespondencji prowadzonej przez Jana Karłowicza i Stefanię Ulanowską – m.in. autorkę Łotyszy Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego, od października 1889 r. do stycznia 1890 r. podczas pobytu badaczki w miejscowości Wielony, obecnie Viļāni (Łotwa). Korespondencja ta dostarcza dość bogatego materiału, zawierającego informacje dotychczas niedrukowane na temat Ulanowskiej. Przynosi także sporo danych z przeszłości Łatgalii i jej mieszkańców. Poza tym stanowi jednostkowe świadectwo peregrynacji naukowych. Listy te wnoszą wkład do historii badań etnograficznych na terenach dawnej Rzeczpospolitej, unaoczniają okoliczności, metody eksploracji w wieku XIX. Jednocześnie mogą być interesującą glosą do badań nad gwarami łatgalskimi w zakresie nazw kultury materialnej.
6
Publication available in full text mode
Content available

Полонизмы И Польские Реалии В Повести А. Бестужева-марлинского Наезды

88%
АНАНЬЕВА Н.
Slavia Occidentalis
|
2020
|
issue 77/1
11-32
EN
The article analyses Polish linguistic elements noted in Arrivals, a novel by A. Bestuzhev-Marlinsky, which describes the events on the border of Russia and Poland which occurred shortly after 1613. Words of Polish origin are presented in all the parts of speech; they are tasked with conveying the local Polish atmosphere and the characteristic speech of Poles as well as people of non-Polish origin (Jews, Russians) who came into contact with Poles.
7
Publication available in full text mode
Content available

Rola polskojęzycznych mediów lokalnych w krzewieniu kultury polskiej w Łatgalii (na Łotwie)

88%
Rubene D., Uniwersytet Daugavpilski [Daugavpils Universitāte] Ł., Diana Rubene – doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa (Uniwersytet Daugawpilski) a. f. p. n. U. J. W. l. a. k. R. i. S. U. D. J. z. n. k. s. w. z. j. p., dianarubene@inbox.lv
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
|
2015
|
vol. 29
|
issue 3
EN
The paper presents information about the Polish media in the Latgale region – an area with the largest concentration of Poles in Latvia. Media of this type operate with the support of, among others, the Polish Senate and various foundations. The beginnings of the Polish-language media in Latgale date back to the late 1990s. In cooperation with different Polish organizations, Polish media in the region (mainly radio and television) activate and integrate the Polish diaspora, as well as provide information about the everyday life of Poles in Latgale. What is more, such media play an important role in popularizing the Polish language and culture.
8
Publication available in full text mode
Content available

Napisy nagrobne w Rzeżycy i Krasławiu (Łotwa) jako przykład koegzystencji kultur i języków w Łatgalii

88%
Ostrówka M. M.
Acta Baltico-Slavica
|
2014
|
vol. 38
40-66
EN
The article presents structural and linguistic analysis of tomb inscriptions in two cemeteries in Latgale, Latvia – in Rēzekne and Kraslava. Five types of inscriptions are presented: nominative-identifying, locating-identifying, inscriptions with eschatological expressions, inscriptions with an invocation to the deceased and inscriptions on symbolic tombs. The Polish tombs do not differ from Latvian ones. Sometimes it is difficult to define the nationality of the person buried in a given grave, e.g. when the surname has a Polish ending (Lipowski) and the inscription is in Latvian. The article mentions a few traces of the influence of the Orthodox culture, represented by high fences made of metal surrounding the grave. The linguistic analysis showed similarity of the inscriptions from Latvia to those from Lithuania and Belarus. It can be confirmed by the presence of such features of the North Borderland as akanye, ukanye, reduction e > i/y, soft pronunciation of consonants l’, č’, d’, t’, r’. One can also observe the influence of the neighbouring languages, Russian and Latvian, on the Polish language, i.e. mixing letters and their functions. The similarity can be noticed in the form of graves – they are earth graves with a tombstone at the head including identifying data, religious symbols and portraits of the deceased.
PL
W artykule dokonano analizy strukturalnej i językowej napisów nagrobnych na dwóch cmentarzach na Łotwie w Łatgalii – w Rzeżycy (Rēzekne) i Krasławiu (Krāslava). Przedstawiono 5 typów inskrypcji: nominatywno-identyfikacyjne, lokatywno-identyfikacyjne, inskrypcje ze zwrotami eschatologicznymi, inskrypcje z inwokacją do osoby zmarłej oraz inskrypcje na grobach symbolicznych. Polskie nagrobki nie różnią się od łotewskich. Czasami wręcz trudno stwierdzić, jakiej narodowości były osoby pochowane w danym grobie, np. gdy nazwisko posiada polski sufiks -ski (np. Lipowski ), a napis jest po łotewsku. Nieliczne są ślady wpływu kultury prawosławnej w postaci wysokich metalowych ogrodzeń. Analiza językowa wykazała podobieństwo napisów z Łotwy do inskrypcji z Litwy i Białorusi. Potwierdza to obecność takich cech północnokresowych, jak: akanie, ukanie, redukcja e > i/y, miękka realizacja spółgłosek l’, č’, d’, t’, r’. Zauważalny jest także wpływ języków sąsiadujących – rosyjskiego i łotewskiego na polszczyznę polegający głównie na mieszaniu liter i ich funkcji. Podobieństwo obejmuje także formę nagrobków – groby są ziemne z płytą u wezgłowia, na której wygrawerowane są dane identyfikacyjne, symbole religijne oraz portrety zmarłych.
9
Publication available in full text mode
Content available

Gruomota: the influence of politics and nationalism on the development of written Latgalian in the long nineteenth century (1772–1918)

88%
Gibson C.
Sprawy Narodowościowe
|
2013
|
issue 43
EN
Gruomota: the influence of politics and nationalism on the development of written Latgalian in the long nineteenth century (1772–1918)Latgale, the southeast region of Latvia, has a distinct ethnoregional identity largely due to the wide- spread use of the Latgalian language/dialect. The status of Latgalian as a language/dialect is highly politicised in Latvia today, yet this is not only a twenty-first century phenomenon. Since its inception as a written language in the mid-eighteenth century, the development of written Latgalian has been strongly influenced by politics and nationalism. This is an exploratory paper, which traces the impact of politics and nationalism on the development of written Latgalian throughout the long nineteenth century, a period in which the region was administered by three political regimes (Polish-Lithuanian Commonwealth, Russian Empire, First Republic of Latvia). Transnational perspectives are used to contextualise the development of written Latgalian with the development of other written languages in the vicinity (Belarusian, Latvian, Lithuanian, and Samogitian), and to open up the field for further comparative studies on the development of non-national written languages/dialect. Latgale is a borderland region often neglected in mainstream Latvian scholarship, and by extension, even more so outside Latvia. This paper hopes to go some way to rectifying this. Gramota: wpływ polityki i nacjonalizmu na rozwój łatgalskiego języka literackiego w długim wieku XIX (1772–1918)Łatgalię, południowo-wschodni region Łotwy, cechuje odrębna tożsamość etniczno-regionalna, przede wszystkim z racji powszechnego na tym terenie używania języka/dialektu łatgalskiego. Status łatgalskiego jako języka/dialektu stanowi w dzisiejszej Litwie w dużej mierze kwestię o wymiarze politycznym, aczkolwiek nie jest to zjawisko, które pojawiło się dopiero w XX stuleciu. Łatgalski już od czasu swych narodzin jako język literacki w połowie XVIII wieku pozostawał pod silną presją polityki oraz nacjonalizmów. Niniejszy artykuł ma na celu prześledzenie oddziaływania polityki i nacjonalizmu na kształtowanie się literackiej odmiany języka łatgalskiego w ciągu „długiego wieku XIX” – okresu, w którym region ten podlegał administracji rządowej sprawowanej przez trzy systemy polityczne (Rzeczpospolita Obojga Narodów, Imperium Rosyjskie, Pierwsza Republika Litewska). Spojrzenie na omawiane zagadnienie z perspektywy ponadnarodowej pozwala stworzyć kontekst rozwoju łatgalskiego języka literackiego w odniesieniu do innych języków literackich formujących się w bliskim jego sąsiedztwie (białoruskiego, łotewskiego, litewskiego i semigalskiego), jak też otworzyć pole dla kolejnych studiów porównawczych nad kształtowaniem się nienarodowych języków/dialektów literackich. Łatgalia stanowi region pograniczny, zwykle zaniedbywany przez główny nurt nauki łotewskiej, a tym bardziej w dociekaniach naukowych poza granicami Łotwy. Niniejszy artykuł ma za zadanie choć w pewnej mierze stan ten naprawić.
10
Publication available in full text mode
Content available

Napisy nagrobne w Rzeżycy i Krasławiu (Łotwa) jako przykład koegzystencji kultur i języków w Łatgalii

88%
Ostrówka M. M.
Acta Baltico-Slavica
|
2014
|
vol. 38
EN
Tomb inscriptions in Rēzekne and Kraslava (Latvia) as an example of co-existence of cultures and languages in LatgaleThe article presents structural and linguistic analysis of tomb inscriptions in two cemeteries in Latgale, Latvia – in Rēzekne and Kraslava. Five types of inscriptions are presented: nominative-identifying, locating-identifying, inscriptions with eschatological expressions, inscriptions with an invocation to the deceased and inscriptions on symbolic tombs.  The Polish tombs do not differ from Latvian ones. Sometimes it is difficult to define the nationality of the person buried in a given grave, e.g. when the surname has a Polish ending (Lipowski) and the inscription is in Latvian. The article mentions a few traces of the influence of the Orthodox culture, represented by high fences made of metal surrounding the grave.The linguistic analysis showed similarity of the inscriptions from Latvia to those from Lithuania and Belarus. It can be confirmed by the presence of such features of the North Borderland as akanye, ukanye, reduction e > i/y, soft pronunciation of consonants l’, č’, d’, t’, r’. One can also observe the influence of the neighbouring languages, Russian and Latvian, on the Polish language, i.e. mixing letters and their functions.The similarity can be noticed in the form of graves – they are earth graves with a tombstone at the head including identifying data, religious symbols and portraits of the deceased. Napisy nagrobne w Rzeżycy i Krasławiu (Łotwa) jako przykład koegzystencji kultur i języków w ŁatgaliiW artykule dokonano analizy strukturalnej i językowej napisów nagrobnych na dwóch cmentarzach na Łotwie w Łatgalii – w Rzeżycy (Rēzekne) i Krasławiu (Krāslava). Przedstawiono 5 typów inskrypcji: nominatywno-identyfikacyjne, lokatywno-identyfikacyjne, inskrypcje ze zwrotami eschatologicznymi, inskrypcje z inwokacją do osoby zmarłej oraz inskrypcje na grobach symbolicznych. Polskie nagrobki nie różnią się od łotewskich. Czasami wręcz trudno stwierdzić, jakiej narodowości były osoby pochowane w danym grobie, np. gdy nazwisko posiada polski sufiks -ski (np. Lipowski ), a napis jest po łotewsku. Nieliczne są ślady wpływu kultury prawosławnej w postaci wysokich metalowych ogrodzeń.Analiza językowa wykazała podobieństwo napisów z Łotwy do inskrypcji z Litwy i Białorusi. Potwierdza to obecność takich cech północnokresowych, jak: akanie, ukanie, redukcja e > i/y, miękka realizacja spółgłosek l’, č’, d’, t’, r’. Zauważalny jest także wpływ języków sąsiadujących – rosyjskiego i łotewskiego na polszczyznę polegający głównie na mieszaniu liter i ich funkcji.Podobieństwo obejmuje także formę nagrobków – groby są ziemne z płytą u wezgłowia, na której wygrawerowane są dane identyfikacyjne, symbole religijne oraz portrety zmarłych.
11

Kilka słów o Stefanii Ulanowskiej i jej spuściźnie. Na marginesie reprintu "Łotyszy Inflant Polskich"

75%
Rączka T.
Zapiski Historyczne
|
2013
|
vol. 78
|
issue 4
145-158
EN
Stefania Ulanowska, a Polish ethnographer and folklore expert connected with Polish Livonia, whose most intensive scientific activity took place in the last decade of the 19th century, is an author of a comprehensive three-volume book about Latvians of Polish Livonia (Cracow 1891, 1892, 1895). The book contains extensive material on folklore and ethnography, collected mainly in the vicinity of the small town Wielony (Latvian: Viļāni) including hundreds of songs, proverbs and riddles in the Latgalian language along with their translations into Polish. In 2011 the work was reprinted and published by Latvian linguists from Riga University. Undoubtedly, the reprint of Ulanowska’s work is praiseworthy; nevertheless, it was a serious mistake not to provide any information about the author’s biography and the work’s importance for Latgalian and Latvian ethnography and folklore studies. Moreover, the reprint fails to explain the reasons why the book had been forgotten for such a long time (the unfair critique of the work by the 19th century researcher of the history and culture of old Polish Livonia – Gustaw Manteuff el). Finally, the reprint does not include any commentary of linguists. As a result, the author of Latvians of Polish Livonia remains known only to a very narrow group of experts despite the fact of the book having been reprinted. Hopefully, a growing interest of Polish researchers in her correspondence and other materials kept in archives in Cracow and Vilnius connected with the author will allow us to learn more about the biography of Stefania Ulanowska.
12
Publication available in full text mode
Content available

Źródła do dziejów południowo-wschodnich Inflant (późniejszych Inflant polskich) w latach 1561–1600 w archiwach Rygi i Wilna

75%
Jeziorski P. A.
Miscellanea Historico-Archivistica
|
2013
|
issue 20
63-76
EN
The purpose of this article is to present selected sources to the history of Latgale in the years 1561-1600, the earliest period of the membership of the former Livonia to the Polish-Lithuanian Commonwealth. Currently the records are stored in the archives and libraries of Riga, and Vilnius cities. Latgale, one of the major contemporary historical regions of Latvia, since the late 17th century was called the Polish Livonia, but within the borders of Poland stayed to 1772. The article discusses selected sources stored in the Latvian State Historical Archives (Latvijas Valsts vēstures arhīvs) in Riga and in the External Archives of the City Council of Riga (Rīgas Magistrate Arejais Arhīvs), as well as the National Library of Latvia (Latvijas Nacional Library). Characterized were also fonds stored in the Lithuanian State Historical Archives (Lietuvos Valstybės istorijos archyvas) in Vilnius and the former Wróblewski Library (Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių library) in Vilnius. Moreover, there was discussed the fate of public and private archives and libraries that had in their holdings sources to the history of Latgale in the last forty years of 16th century that within the 19th and first half of the 20th century were dispersed or destroyed. The attention was focused on the selected archives and libraries of Polish-Livonian nobility. Furthermore, there was discussed the holdings and fate of the Daugavpils municipal archives that was almost completely destroyed in the late 18th century.
13
Content available remote

Nazwy naczyń stołowych i sztućców w mowie łatgalskich Polaków

75%
Kunicka K.
Acta Baltico-Slavica
|
2013
|
vol. 37
449-458
EN
Today, Polish is spoken not only in its base territory but also on the periphery: countries such a as Lithuania, Belarus and Latvia, which used to be united under the Polish-Lithuanian Commonwealth. The features of the language existing in separation from its standard variety during the last centuries have changed, and now it contains a considerable number of features present in everyday contact languages used in the territories in question. According to the population census of 2011, Latgale (one of the four historical regions of Latvia) was inhabited by 20 808 Poles (7%). The dialect used by the local Poles is described as the Northern-Peripheral Polish. It contains a number of distinctive features, mostly derived from Russian or Latvian. The article presents lexical material collected during interviews with 81 Poles living in Latgale (former Polish Inflanty), born between 1922 and 1999. The informants were shown pictures of ten pieces of tableware (a plate, a wine-glass, a fork, a jug, a glass, a cup with saucer, a spoon, a knife, a bowl, a salt-shaker) and asked to give their names in the local variety of Polish. The research showed that almost a half of the elicited names corresponded to those in standard Polish, but the rest were their phonetic variants, lexical and structural borrowings from Russian, descriptive and diminutive forms, archaisms or nonce words. In general, the material demonstrates phonetic, morphological, lexical and syntactic features of the Northern-Peripheral Polish.
RU
На польском языке говорят польские меньшинства в таких странах как Литва, Беларусь или Латвия, которые когда-то принадлежали Королевству Польскому и Великому княжеству Литовскому. Местный польский язык в Латгалии, на протяжении нескольких столетий бытующий в отрыве от своей стандартной разновидности, впитал в себя значительное количество элементов, харатерных для русского и латышского языков. Согласно данным переписи населения 2011 года, в Латгалии – одном из четырех исторических регионов Латвии – проживало 20 808 поляков (7%). Диалект, на котором разговаривают местные поляки, относится к северной разновидности периферийного польского языка и содержит следы как русского, так и латышского языков, являющихся основными на исследуемой территории. В данной статье представлен лексический материал, собранный во время интервью с информантами – местными поляками (81 человек), родившимися в период 1922–1999 гг. Информанты назвали десять предметов посуды и столовых приборов, показанных на картинках (тарелка, миска, бокал, стакан, кружка, чашка с блюдцем, нож, вилка, ложка, солонка). Результаты исследования показали, что почти половина записанных названий совпадаeт с общепольскими названиями, а остальные являются их фонетическими вариантами, заимствованиями из русского языка, описательными формами, архаизмами или окказионализмами. В целом, в собранном материале преобладают черты, характерные для северной разновидности периферийного польского языка.
14

Leksyka religijna w Słowniku polsko-łacińsko-łotewskim Jana Kurmina

63%
Szamryk K. K.
Prace Językoznawcze
|
2020
|
issue XXII/1
255–270
PL
Niniejszy artykuł podejmuje problem analizy ilościowej i jakościowej leksyki religijnej w Słowniku polsko-łacińsko-łotewskim Jana Kurmina (Wilno, 1858). Wyekscerpowany ze słownika materiał leksykalny, obejmujący 591 jednostek w 523 hasłach, zestawiono z obliczeniami dotyczącymi słowników języka polskiego XX i XXI w., co pozwoliło zauważyć, że leksyka religijna w słowniku Kurmina pod względem procentowym mieści się w granicy zasobu typowego dla słowników ogólnych. W dalszej części pracy materiał poddano analizie metodą pól językowych: wiara jako wyznanie, religia jako przedmiot wiary, wiara jako zgromadzenie oraz wiara jako obrządek, a następnie podzielono na słownictwo związane z wierzeniami chrześcijańskimi, uniwersalne oraz niechrześcijańskie. Dzięki temu opisowi ujawniło się podłoże kulturowo-społeczne badanego leksykonu. Najbardziej rozbudowana jest warstwa słownictwa chrześcijańskiego, ale wyróżnia się także leksyka związana z pogaństwem i judaizmem.
EN
This article presents a quantitative and qualitative analysis of religious vocabulary in Słownik polsko-łacińsko-łotewski [The Polish-Latin-Latvian Dictionary] by Jan Kurmin (ed. Vilnius, 1858). The number of excerpted lexical items (591 units found in 523 entries) has been compared with number of such lexemes excerpted from Polish dictionaries in 20th and 21st century. The comparison shows that the religious lexis in Kurmin’s work even though elaborated remains within the upper limits of religious words found in other dictionaries. Then a lexicological analysis of excerpted lexis is presented: words are grouped it in several semantic fields: faith, religion, congregation, ritual. The author also shows how many lexemes may be regarded as Christian, universal, and non-Christian underlying that those referring to Judaism or pagan beliefs constitute a separate part what results from the specific cultural and sociological trait of the work in question.
15
Publication available in full text mode
Content available

Языковая ситуация межвоенного периода среди славянских меньшинств в Латгалии (по нарративам информантов)

63%
Пилипенко [Pilipenko] Г. G.
Acta Baltico-Slavica
|
2018
|
vol. 42
EN
The language situation of the Slavic minorities in Latgale in the interwar period (according to the narratives of the informants)This article presents the language situation of the Slavic minorities (Russians, Poles and Belarusians) in Latgale in the 1920s and 1930s in individual and collective memory. As perceived by the informants, the interwar period is associated with the dominance of the Latvian language in the public sphere (the army, public service, education, official place names). In their view, military service and education at Latvian schools contributed to the development of Latvian language competence among national minorities. On the other hand, the 1920s and 1930s were also a period when Poles and Belarusians had access to education with their native language as the language of instruction. Although the accounts under consideration reflect a collective perception of the period and reveal its atmosphere, each of them is unique as it includes particular details and conveys feelings of individual informants (participants in the events and their descendants). The informants developed a stereotypical perception of the period, according to which there was a direct link between the level of command of the Latvian language and participation in certain spheres of public activity. Sytuacja językowa mniejszości słowiańskich w Łatgalii w okresie międzywojennym (w narracjach respondentów)Artykuł przedstawia sytuację językową mniejszości słowiańskich (Rosjan, Polaków i Białorusinów) w Łatgalii w okresie międzywojennym w pamięci indywidualnej i zbiorowej. W odczuciu respondentów lata 20. i 30. XX wieku były okresem dominacji języka łotewskiego w sferze publicznej (wojsku, administracji, oświacie, oficjalnym nazewnictwie). Ich zdaniem, służba wojskowa i nauka w łotewskich szkołach przyczyniały się do wzrostu stopnia znajomości języka łotewskiego wśrod mniejszości narodowych. Z drugiej zaś strony, w tym samym okresie Polacy i Białorusini mieli dostęp do edukacji w języku ojczystym. Pomimo tego, że omawiane narracje oddają zbiorowe opinie na temat lat międzywojennych i ich atmosferę, każda z nich jest jedyna w swoim rodzaju, zawiera bowiem konkretne szczegóły przywoływane przez respondentów (uczestników wydarzeń lub ich potomków) i ich osobiste odczucia. Badane osoby wyrobiły sobie stereotypowy obraz omawianego okresu, zgodnie z którym zachodził bezpośredni związek pomiędzy stopniem znajomości języka łotewskiego a uczestnictwem w określonych sferach życia publicznego.
16
Content available remote

Языковое самосознание староверов Латгалии

51%
Королева Е. Е.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
231-242
PL
Autorka opisuje historię staroobrzędowców we wschodniej części Łotwy zwanej Łatgalią. Staroobrzędowcy pojawili się tam w XVII wieku jako uciekinierzy przed prześladowaniami ze strony administracji carskiej (były to wówczas Inflanty polskie). Opustoszony przez epidemię dżumy region stworzył przybyszom korzystne warunki osiedlenia. Staroobrzędowcy odegrali ważną rolę w rozwoju gospodarki na Łotwie. Życie religijne odrodziło się w końcu lat 80. XX wieku, jednak obecnie jego waga znacznie się zmniejsza wskutek emigracji młodszego pokolenia do Europy Zachodniej. Dziś na Łotwie mieszka około 100 tys. staroobrzędowców, co stanowi największe ich skupisko na terenie krajów bałtyckich. Zdaniem autorki teza o subetnicznym charakterze staroobrzędowców łotewskich w ramach etosu rosyjskiego znajduje pełne uzasadnienie w samoidentyfikacji (poczuciu przynależności etnicznej) członków tej grupy. Spełnione są wszystkie warunki uznania jej za grupę etniczną: wspólnota pochodzenia, losów historycznych, wartości kultury i tradycji, języka oraz terytorium, jak również obecność poczucia przynależności etnicznej. Poziom tego ostatniego jest w omawianej grupie wysoki, co wiąże się z dumą z przynależności do tej grupy i poczuciem jej unikalności. Świadczą o tym nazwy tej grupy, obecne w spontanicznych wypowiedziach staroobrzędowców o sobie. Odrzucają oni negatywnie wartościującą nazwę raskol’niki (tj. odpowiedzialni za rozłam, rozłamowcy), a także nazwę staroobrjadcy jako narzuconą przez ich prześladowców. Stosują najczęściej nazwy własnej grupy starovery lub starovercy, w których zawarty jest element pozytywnie wartościujący, podkreślający dawność, wierność tradycji i ortodoksyjność wiary, co widać wielokrotnie w ich spontanicznym mówieniu o sobie. W kontekstach ujawnia się również funkcjonowanie tych nazw jako etnonimów. Inne nazwy także zawierają element pozytywnej samooceny: krepkovery, krepkovercy. Z kolei o prawosławnych (którzy przyjęli reformę Nikona), mówią nikoniancy, nikoniane, podczas gdy oni sami tak siebie nigdy nie nazywają. W pozostałych nazwach także ujawnia się pozytywne wartościowanie w nazwach własnej grupy oraz negatywne w nazwach grup innych, zwłaszcza prawosławnych, nazywanych cerkovniki. W ten sposób opozycja swój obcy nakłada się na opozycję aksjologiczną słuszny niesłuszny. Jako wskaźniki przynależności do grupy występują także określone formuły grzecznościowe oraz wyrażenia wykrzyknikowe (emotywy).
EN
The author describes the history of Old Believers in an eastern part of Latvia called Latgalia. The people appeared there in the 17th century, having escaped from persecutions on the part of tsarist administration (the land belonged to Poland at the time). The region was deserted because of a plague epidemic. Old Believers played an important role in the development of the region’s economy. The importance of religious life rose in the 1980’s but at the moment it is diminishing again due to the emigration of the younger generation to Western Europe. There are about 100,000 Old Believers in Latvia today, the biggest community in the Baltic region. The author supports the view that Old Believers are a sub-ethnic group within the Russian ethnos. All conditions necessary for recognizing them as an ethnic group are fulfilled: a common origin and history, the role of culture, tradition, language and territory, as well as the feeling of ethnic distinctness. The level of the latter is high, Old Believers are proud to belong to the unique community which they constitute. This is manifested in the use of the names in reference to themselves. The people reject the negative name raskol’niki (i.e. those responsible for divisions) or staroobryadtsy, the latter being imposed by their enemies. They usually use the terms starovery or starovertsy ‘Old Believers’, with a positive element in it, highlighting the ancient, traditional and orthodox nature of the religion. The names can also be used as ethnonyms. Other names, too, contain elements of positive self-valuation: krepkovery, krepkovertsy. In reference to the members of the Orthodox Church, in turn, they use the names nikonantsy or nikonane (those who accepted Nikon’s reform). Another term used for the purpose, with negative valuation, is tserkovniki. In this way the US/THEM opposition is superimposed on the axiological opposition RIGHT/WRONG. Another manifestation of one’s integration with the group are certain polite forms of address and interjections (emotives).
17
Publication available in full text mode
Content available

Polacy we współczesnej Republice Łotewskiej. Społeczno-kulturalna aktywność mniejszości polskiej

51%
Rymajdo W.
Studia Podlaskie
|
2018
|
vol. 26
169-190
EN
This article presents the demographic, political and social situation of Poles in the contemporary Republic of Latvia. Based on the results of the Latvian census of 2011 the demographic perspective of the Polish minority has been discussed. After the year 1991 as a result of a favourable attitude of the Latvian authorities the Polish community regained the possibility of organisational activity. This study shows the process of reconstructing organizational structures of the Polish community. Also, the process of creating the Polish school system from the ground up has been shown as well as the current challenges faced by Polish schools connected both with their internal problems and a long-term policy of the Latvian authorities. This work also presents the major problems of Poles in Latvia and outlines possible perspectives for solving them with the help of Polish authorities and organisations.
PL
Niniejszy artykuł przedstawia sytuację demograficzną, polityczną i społeczną Polaków we współczesnej Republice Łotewskiej. Na podstawie badania wyników łotewskiego spisu powszechnego z 2011 r. omówiona została perspektywa demograficzna mniejszości polskiej. Po 1991 r. w wyniku przychylności władz łotewskich społeczność polska odzyskała możliwość działalności organizacyjnej. Opracowanie pokazuje proces odbudowy struktur organizacyjnych polskiej społeczności. Ukazany został również proces tworzenia od podstaw szkolnictwa polskiego, a także obecne wyzwania szkół polskich związane zarówno z ich wewnętrznymi problemami, jak i z długofalową polityką władz łotewskich. Praca przedstawia również największe problemy Polaków na Łotwie, oraz rysuje możliwe perspektywy ich rozwiązania przy pomocy władz i organizacji polskich.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.