Search results

1

O metaforze w mediach niejęzykowych

100%

Moraczewski K.

Estetyka i Krytyka

|

2012

|

issue 1(24)

77-89

XX

The article deals with the problem of a metaphor in non-linguistic media of communication (visual arts and music). In contrary to the opinion that such a metaphor is not possible (for the sake of its purely linguistic character), art historians and some musicologists do interpret certain artworks as metaphors and are significantly successful with their efforts. To solve this dilemma a new concept of metaphor is being proposed, based upon Noam Chomsky’s idea of degrees of grammaticality and Jerzy Topolski’s suggestion that this idea may be used in such a way.

2

GRAMATYKA UNIWERSALNA – RAY JACKENDOFF VERSUS NOAM CHOMSKY

89%

Rogalski A. K.

Roczniki Filozoficzne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 3

5-28

EN

The most controversial aspect of generative grammar of Chomsky was a hypothesis that humans have a specific cognitive innate structure in language acquisition, called afterwards the Universal Grammar (UG) hypothesis. That approach was consequently sustained by him in Syntactic Struc- tures, Aspects of The Theory of Syntax, and The Minimalist Program. In fact, Chomsky’s analytic attention was mostly focused on the structure of the syntax of language, that in turn is to generate different phonological structures as well as semantic ‘interpretation’ respectively. Identifying of UG with a deep-structure level of a language did not influenced in solving a problem of innate cognitive structure of humans. Ray Jackendoff, grown up among the generativists, does not share the ‘syntactocentric’ approach of Chomsky proposing the ‘parallel architecture’ in which phonological, syntactic and semantic levels are reciprocally interfaced in the program of ‘biolinguistics’ that is to encourage the necessary culture of inter-scientific collaboration. By means of his theory of conceptual semantics Jackendoff tries to show that a system of concepts expressed in human lan- guage is an autonomous generative component of human brain/mind that processed out of evolution.

3

Język pierwszy dziecka - od nabywania do kształcenia kompetencji językowej i komunikacyjnej

75%

Niesporek-Szamburska B.

Lingwistyka Stosowana / Applied Linguistics / Angewandte Linguistik

|

2010

|

issue 3

99-112

EN

The study involves learning the first language by children. The author starts with describing external environment, where the process of getting familiar with the language and learning the mother tongue proceeds (family and peers' environment and institutional environment – school). The author mentions the theories describing the way the language is learned, and among others those which reveal how the universal language pattern transforms through the process of child's speech perception into the pattern which is typical for the mother tongue. Showing communicative approach (interactive perspective), the author also points to the different social relations which the children face in family, institutional and peers' environment and which influence, besides memory and cognitive skills, the rate at which the first language is learned. Referring to the institutional actions, the study also describes three areas of activities which influence the children's language: developing individual language, building child's language consciousness and accustoming child's language skills to the role of a sender and a receiver. In addition, four areas of child's verbal activities were outlined: reading, speaking, writing and listening, of which effective realization was called an achievement in school's programme documents. In conclusion, the author, once again, refers to very attractive for the children peers' environment which now brings very different, medial communication type, which influences the language and the texts created in the mother tongue by the young user.

4

O strukturze intuicji normatywnych: uniwersalna gramatyka moralna

71%

Próchnicki M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2017

|

vol. 1(14)

102-114

PL

Celem artykułu jest krytyczne scharakteryzowanie nowego, interdyscyplinarnego nurtu badań nad moralnością, określanego jako uniwersalna gramatyka moralna, oraz przedstawienie jego znaczenia dla nauk prawnych. Przedstawiciele tego programu badawczego, tacy jak John Mikhail i Marc Hauser powołują się na uczynioną przez Johna Rawlsa analogię lingwistyczną, tj. porównanie moralności do języka oraz propozycję badania jej w sposób podobny do paradygmatu językoznawstwa generatywnego Noama Chomsky’ego. Zdaniem gramatyków moralnych moralność, podobnie jak język, osadza się na wrodzonych, uniwersalnych kompetencjach poznawczych, wspólnych wszystkim ludziom. Pewne świadectwa na rzecz tej tezy pochodzą z rozmaitych dyscyplin naukowych, takich jak psychologia rozwojowa, neurobiologia, antropologia, czy logika, jednak argumenty te są przez krytyków uważane za słabe i niekonkluzywne. W artykule podjęto próbę oceny, na ile trafna i użyteczna może być analogia lingwistyczna, a także wytyczenia jej granic, m. in. poprzez przedstawienie kilku najistotniejszych elementów teorii N. Chomsky’ego i próby ich adaptacji dla systemów norm społecznych, takich jak moralność, czy prawo. Pierwszym argumentem, który zbliżać ma moralność do języka, jest tzw. niedostatek bodźca (poverty of the stimulus), opierający się na założeniu, że klasyczne mechanizmy uczenia się nie wyjaśniają fenomenu nabywania reguł językowych i moralnych. Wśród innych elementów teorii N. Chomsky’ego przetworzonych na potrzeby analizy moralności, odnaleźć można próbę scharakteryzowania moralności jako systemu zasad i parametrów (principles and parameters), podziału na moralność wewnętrzną i zewnętrzną oraz kompetencję i wykonanie, a także założenie, że istnieje wyspecjalizowany moduł umysłowy, odpowiedzialny za jej realizację. Badania prowadzone w obrębie uniwersalnej gramatyki moralnej mogą mieć istotne znaczenie dla nauk prawnych. Po pierwsze, założenia przyjmowane przez ten nurt badawczy można postrzegać jako próbę konstrukcji nowoczesnej, znaturalizowanej teorii prawa natury, która ma oprzeć się na naukach empirycznych. Co więcej, celem badaczy jest jak najpełniejsze scharakteryzowanie takich pojęć, jak np. wina, czyn, zobowiązanie, czy szkoda, i w efekcie próbę ich schematyzacji w ramach rozwiniętej logiki deontycznej, a także ukazanie źródeł intuicji z nimi związanych poprzez badania dotyczące nie tylko ich podłoża biopsychologicznego, ale również antropologię prawa, czy komparatystykę prawniczą.

EN

The aim of the article is to critically characterize the new, interdisciplinary research program on morality: universal moral grammar, and to describe its meaning for jurisprudence. Its proponents, such as John Mikhail and Marc Hauser, refer to John Rawls’ linguistic analogy, i.e. comparison of morality to language and suggestion to study it similarly to Noam Chomsky’s generative linguistics paradigm. According to moral grammarians morality, like language, settles on innate, universal cognitive capacities, common to all people. Some evidence supporting these claim, come from various scientific disciplines, such as developmental psychology, neuroscience, anthropology or logic, but they are criticised as weak and inconclusive. The article tries to assess to what extent the linguistic analogy is accurate and useful, analyzing some of the most important N. Chomsky’s claims and their adaptations to the systems of social norms, such as morality and law. The first argument is so called poverty of the stimulus, assuming that the classic learning mechanisms cannot explain the phenomenon of acquisition of language and morals. Other elements of N. Chomsky’s theories adapted to analyze morality include characterizing morality as a system of principles and parameters, divisions between I-morality/E-morality and competence/performance, and also an assumption that the specialized mental module for it exists. Research conducted in universal moral grammar program may have substantial influence on jurisprudence. Firstly, assumptions made by moral grammarians can be seen as a construction of a modern, naturalized theory of natural law, based on empirical study. Moreover, the goal of the program is to fully describe concepts such as guilt, act, obligation or damage, and as an effect to schematize it as an advanced deontic logic, and also to discover sources of intuitions regarding them not only through research on their biopsychological foundations, but also through legal anthropology and comparative legal studies.

5

O paradygmatach w językoznawstwie (na przykładzie językoznawstwa generatywnego)

71%

Stalmaszczyk P.

Linguistica Copernicana

|

2018

|

vol. 15

EN

This article discusses the notion of paradigms and its applicability in linguistics. After reviewing relevant literature, the article assumes a broad understanding of the term, influenced by the work of Kuhn and classical approach to paradigms, Goodman on ways of worldmaking, Chalmers on argumentation and progress in philosophy, and Santana on ontologies of language. The author postulates the existence of three possible paradigms in the study of language: the formal paradigm (where language is considered to be a formal object), the mentalist paradigm (language as an instrument of thought), and the communicative paradigm (language as an instrument of communication). The article concentrates on generative grammar, developed over the years by Noam Chomsky, and demonstrates how generativism changed in its approach to language and grammar, exemplifying both the formal paradigm (early generative grammar, culminating with Syntactic Structures), and the mentalist paradigm (manifest already in Aspects of the Theory of Syntax and Cartesian Linguistics), with its recent focus on biolinguistics.

PL

Artykuł omawia pojęcie paradygmatu i jego możliwe zastosowanie do analizy rozwoju współczesnego językoznawstwa, na przykładzie językoznawstwa generatywnego. Autor przyjmuje szerokie rozumienie paradygmatu, w którym istotny jest sposób postrzegania i tworzenia świata, a także przyjęta ontologia, nowe pytania badawcze i sposób prowadzenia argumentacji (takie podejście inspirowane jest pracami zarówno Thomasa Kuhna, jak i Nelsona Goodmana, Carlosa Santany oraz Davida Chalmersa) i wyodrębnia trzy paradygmaty we wspólczesnych badaniach nad językiem: formalny (język jako formalny obiekt badań), mentalistyczny (język jako narzędzie myśli) i komunikacyjny (język jako narzędzie komunikacji). Podstawowym celem artykułu jest wykazanie, że w historycznym rozwoju myśli generatywnej Noama Chomsky’ego, a zwłaszcza w sposobie definiowania przedmiotu badań (języka), doszło do przejścia od paradygmatu formalnego (w najwcześniejszych pracach) do paradygmatu mentalistycznego, widocznego już w pracach z okresu teorii standardowej, a współcześnie rozwijanego w ramach biolingiwstyki.

6

Analiza relacji władzy w konkurencyjnych perspektywach Noama Chomsky’ego i Michela Foucault

63%

Stachowiak J.

Studia Socjologiczne

|

2012

|

issue 1(204)

93-110

EN

The article aims at presenting two opposite socio-philosophical stances, to which most of research on power within the framework of discourse studies can be attributed. These outlooks are represented by the names of Noam Chomsky and Michel Foucault. The discussion between these intellectuals constitutes the basis for the comparative analysis presented in the article. The competing approaches to the following questions are juxtaposed: what is political power, why power relations need to be analyzed and possibly changed, what is the role of ideas like “struggle”, “freedom” or “justice” in these processes. For many researchers interested in discursive manifestations of power relations, this set of notions delineates the scope of normatively legitimate pragmatic issues inscribed into the research practice. The aim of the paper is to closely examine the assumptions underlying the rival solutions to the above mentioned issues. This is achieved by presenting the contrasting arguments used as a means for the justification of legitimacy and moral rightness of each standpoint.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie dwóch przeciwstawnych stanowisk filozoficzno-nau- kowych, do których można przyporządkować dużą część badań nad władzą prowadzonych w ramach analizy dyskursu. Sygnowane są one nazwiskami Noama Chomsky’ego i Michela Foucault. Podstawą ich prezentacji jest dyskusja, w której udział wzięli obaj uczeni. Artykuł przedstawia opozycyjne spojrzenia na to, czym jest władza polityczna, co jest celem jej bada- nia i ewentualnej zmiany oraz jaką rolę odgrywają w tych procesach takie pojęcia jak: walka, wolność czy sprawiedliwość. Dla wielu badaczy dyskursowych przejawów relacji władzy ten zestaw terminów wyznacza sferę umocowanych normatywnie konkretnych problemów wpisanych w praktykę badawczą. Tekst stawia sobie zadanie prześledzenia przesłanek dwóch sposobów teoretyczno-badawczego rozwiązania tych kwestii, poprzez zaprezentowanie czę- ściowo przeciwstawnych argumentów służących nadaniu własnej optyce prawomocności lub moralnej słuszności.

7

Wybrane implikacje filozoficzne w rozważaniach na temat świata wirtualnego jako symulakrum antropocentryzmu

63%

Kubas E.

Polonia Journal

|

2022

|

issue 15

87-107

EN

This paper provides an overview of selected philosophical implications connected with the topic of a virtual world as a simulacrum of anthropocentrism. The paper discusses also the impact of the implications on the considerations of the dilemma to what extent the users of a virtual world remain obedient to their moral values and how the virtual world influences being a human in the real world. The concept of a virtual world was initiated by a human because the human being`s intentions are to fulfill his own needs, to cross his individual barriers and, while attempting to his own development, to reach for what is for him instinctively attainable. Human aspirations of creating a virtual world, a look-alike world, emerge finalized but the only residuary conundrum is to assuage one`s desires for finding the good and for defending one`s moral values. A human being is in the centre of existence and is the issue of valence inasmuch as he is ‘the master’ of the world, and, according to the paradigm of anthropocentrism, he is able to achieve what he yearns for. Therefore, it is advisable to contemplate the issue whether a human being desired the virtual world to arise or whether he just wanted to desire the world in his omnipotence. Another alternative for the discussion is to ponder over a human craving for creating a new, better version of a real world and for his subconscious attempts at its annihilation. Because human cognitive faculties – his thoughts and needs are biologically conditioned, the article analyses also a phantasm of a human domination over the real world through the virtual world and a human being`s negation of moral values as well as his control of the limitations of the real world.

8

Indywidualizm w ujmowaniu języka i kultury jako konsekwencja kognitywizmu

62%

Muszyński Z.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1997-1998

|

vol. 9-10

25–49

PL

Artykuł dotyczy konsekwencji badawczych, jakie dla nauk związanych z językoznawstwem wynikają z podejścia kognitywistycznego. Tłem do ukazania tych konsekwencji jest tradycyjna opozycja indywidualizmu i holizmu. Świadomość istnienia opozycji holizm/indywidualizm przy wyjaśnianiu zjawisk językowych istnieje od czasów de Saussure’a. Jego argumenty na rzecz holizmu nie są jednak przekonujące. Teorie Chomsky’ego pojmują język indywidualistycznie. Teorie socjolingwistyczne, mimo akcentowania kontekstu społecznego, zawierają nieusuwalny czynnik odwołujący się do jednostkowej kompetencji mówienia. Analiza zjawisk kulturowych również nie dostarcza argumentów przeciwko indywidualizmowi, ponieważ kognitywista zakłada, że kultura nie istnieje poza jednostkowymi systemami konceptualnymi. Wzorce kulturowe są tylko efektem ujmowania doświadczenia w odpowiednie schematy konceptualne. Odróżnia się wyjaśnienie indywidualistyczne, odwołujące się do motywów, chęci, obaw jednostek, od wyjaśnienia instytucjonalnego, odwołującego się do żywionych przez jednostkę przekonań o mitach, ideach. Badacz rzeczywistości kulturowej akceptujący kognitywizm musi liczyć się z faktem zmiany przedmiotu badania, z przejściem od badania instytucji społecznej (przedmiotów ponadjednostkowych) do badania jednostkowych systemów konceptualnych, subiektywnych treści umysłu.

EN

The paper, organized around the background of the traditional opposition between individualism and holism, discusses the consequences of cognitivism for the study of language. The validity of the opposition in linguistics has been recognized since the times of the Saussure, whose arguments in favour of holism were, however, unconvincing. Chomsky's theories of language, on the other hand, are individualistic in nature. Sociolinguistic theories, in turn, in spite of stressing the social context, include an irremovable factor of an individual speech competence. An analysis of cultural phenomena does not provide arguments against individualism, either, as the cognitivist assumes that there is no culture beyond individual conceptual systems. Cultural paradigms are merely results of experience being captured into relevant conceptual schemata. A distinction is drawn between individualistic and institutional explication. The former relates to motives, desires or anxieties of individuals, the latter to an individual's convictions about myths, ideas etc. The overall line of argument presented in the paper is that someone studying culture in a cognitivist fashion must be ready to accept a change in the subject matter of his or her research. The focus shifts from social institutions (supraindividual entities) to individual conceptual systems and subjective matters of the mind.

9

Sens wyrażenia ‘teoria spiskowa’, czyli jak odróżnić teorię spiskową od niespiskowej

51%

Łukowski P., Łódzki U.

Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris

|

2016

|

vol. 33 (2)

EN

‘Conspiracy theory’ is especially popular term used by journalists in Poland. Alas, this name is understood in an intuitive and journalistic manner only, and has an eristic use. Janusz Guzowski in his paper tries to establish its definitional sense. Unfortunately, his proposal is useless, because conspiracy mentality is defined by common and fundamental features typical for everyday and even scientific thinking. Such an approach has some undesirable consequence: a theory is called conspiracy because in somebody’s opinion it is conspiracy. That is why, Guzowski’s approach is here called intuitive-content, because such a naming is arbitrary and intuitive and depends on the content of the theory. In our paper there is proposed an opposite context-free approach, which is closely relative to Chomksy’s opinion. Thus a theory is recognizes as conspiracy, if and only if, it is ignored by scientists.

10

Gospodarka jako system generujący rzeczy użyteczne

38%

M. Mazurkiewicz Z.

Gospodarka Narodowa. The Polish Journal of Economics

|

2014

|

vol. 272

|

issue 4

165-177

EN

The author proposes a “phenomenological method of economic research” based on a theory developed by French economist Jean‑Baptiste Say and holding that “production is the creation, not of matter, but of utility.” Mazurkiewicz draws from the concepts of utility offered by French mathematical economist Léon Walras and German philosopher Martin Heidegger. Direct references to Walras and Heidegger as well as the ideas of American linguist and philosopher Noam Chomsky helped the author define what he calls the basic module of an economic system. The author examines two Walrasian models of how the economy works: a model based on bringing order to aggregate production using economic categories and a syntactic model that treats the economy as a totality of concepts of useful things and at the same time as the totality of syntactic structures. The operationalization of these models was made possible by solutions derived from the theory of generative grammar, Mazurkiewicz says, and from Heidegger’s relational construction of the wholeness of concepts of useful things. The fundamental problem of an economy is how to generate its own development, Mazurkiewicz says. He adds that the concept of usability-governing “the functioning of things in each application embedded into practical human activity (the unity of pragmata and praxis aspects)”-is essential to getting an insight into the processes of economic development. “The concept of usability precedes any specific use of the product,” the author says. “It is an a priori principle for every production and exchange process and as such a constitutive substance of the economic system.” Mazurkiewicz says the method he proposes in the article makes it possible to “capture moments of formation, activity, and the development potential of both planned and ongoing business ventures.”

PL

Celem artykułu jest przedstawienie propozycji fenomenologicznej metody badań ekonomicznych. Artykuł rozwija teoremat Saya: „Produkcja nie jest tworzeniem materii, lecz tworzeniem użyteczności”. Pojęcie użyteczności zostało rozbudowane na podstawie walrasowskiego pojęcia rzeczy użytecznej i jej cechy konstytutywnej – serwisu, oraz heideggerowskiej interpretacji rzeczy użytecznej jako pragmata; serviceability for-. Bezpośrednie odniesienie do propozycji sformułowanych przez Walrasa, Heideggera i Chomsky’ego pozwoliło zdefiniować podstawowy moduł systemu gospodarki. Zestawione zostały dwa walrasowskie modele działania gospodarki: tabelaryczno‑kategorialny, polegający na wprowadzeniu porządku do całości agregatu produkcji, opartego na sformułowanych kategoriach ekonomicznych, oraz syntaktyczny, traktujący gospodarkę jako całość znaczeń (koncepcji użyteczności) i jednocześnie całość konstrukcji syntaktycznej. Operacjonalizacja przedstawionych schematów była możliwa dzięki rozwiązaniom zaczerpniętym z teorii gramatyki generatywnej Chomsky’ego (paradygmaty NP^VP), oraz heideggerowskiej konstrukcji relacyjnej wiążącej całość koncepcji rzeczy użytecznych. Zasadniczym problemem jaki rozwiązuje gospodarka jest generowanie jej własnego rozwoju. Analiza użyteczności – pierwotnej, warunkującej powstanie produktu, koncepcji funkcjonowania rzeczy w określonych zastosowaniach determinowanych praktyczną aktywnością człowieka (jedność aspektów pragmata i praxis) – jest niezbędnym warunkiem wiedzy o procesach rozwoju. Koncepcja użyteczności poprzedza wszelkie konkretne zastosowania produktu, jest aprioryczna w stosunku do każdego procesu wytwarzania, oraz wyznaczenia możliwych ścieżek wymiany produktu. Wskazana metoda pozwala na uchwycenie momentów formowania, aktywności oraz potencjału rozwojowego projektowanych i realizowanych przedsięwzięć gospodarczych.

Refine search results