Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Polska 1918–1939
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
XX
Szkolnictwo wyższe w okresie II Rzeczypospolitej miało autonomię, pozostawiającą najważniejsze decyzje w rękach środowiska akademickiego. Nauka w uczelniach, zarówno państwowych, jak i prywatnych była płatna, a system wsparcia socjalnego skromny. Ten stan rzeczy wraz z niedostatkami budżetu państwa wpływał na dość ograniczony rozwój szkolnictwa wyższego oraz jego komercyjne sprofilowanie. Po 1945 r. dokonano upaństwowienia i scentralizowania szkolnictwa wyższego. Poddanie kierunków jego rozwoju odgórnemu, dyrektywnemu planowaniu, znaczne powiększenie jego rozmiarów oraz powiązanie nauki z gospodarką narodową miały sprostać potrzebom industrializującego się w przyśpieszonym tempie państwa. Zostało silne zideologizowane, poddane kontroli czynników partyjnych. Pomimo zmian, jakie się dokonały w systemie szkolnictwa wyższego do początku lat 50., wiele elementów odziedziczonych po okresie przedwojennym przetrwało jednak także w późniejszym okresie.
EN
In the 19th and early 20th centuries, the Cossacks were used to suppress anti-Russian and anti-tsarist uprisings and revolts. However, during the Civil War in Russia, the Cossacks were subjected to repression and often extermination by the Bolsheviks. After the end of the war, the process of decossackization and elimination of the Cossack separateness began. It is therefore not surprising that the Cossacks sought allies, also in the newly reborn Republic of Poland. In the years 1919–1920, Cossack army representatives came to Warsaw in order to establish military cooperation against the Red Army. About 6–7 thousand Cossacks fought in the Polish-Soviet War. After the end of the war, thousands of Cossacks remained in exile in Poland. Other major clusters of Cossacks were found in France, Germany, Yugoslavia and Czechoslovakia. One of the most prominent Cossack activists was Ignat Bilyi. Thanks to his efforts, the Polish authorities gave financial support to the Cossack independence campaign, which gained more favour after the coming to power of Marshal Józef Piłsudski. In 1927, in Prague, the capital of Czechoslovakia, the Free Cossacks Committee was established, consisting of Kuban and Don Cossacks. This organization was meant to cover as widely as possible the Cossack emigration scattered across Europe and even beyond, in order to unite it in the fight against the Soviet Union. The help given to this emigration was one of the elements of the Promethean action initiated by Józef Piłsudski. The Promethean campaign was held under the patronage of the Second Department of Polish General Staff (i.e. the body of military intelligence and counterintelligence of the Second Polish Republic) in cooperation with the Ministry of Foreign Affairs and other institutions.
PL
Począwszy od XVI w. Kozacy byli jednym z narzędzi ekspansji Imperium Rosyjskiego. Służyli również do tłumienia antyrosyjskich i antycarskich powstań oraz buntów. Jeszcze w trakcie wojny domowej w Rosji Kozacy byli przez bolszewików poddawani represjom, a często i eksterminacji. Po zakończonej wojnie rozpoczął się proces rozkozaczania społeczności kozackiej i likwidacji jej odrębności. Nic zatem dziwnego, że Kozacy szukali sojuszników, w tym również w nowo odrodzonej Rzeczypospolitej. W latach 1919–1920 do Warszawy przyjeżdżali przedstawiciele wojsk kozackich w celu nawiązania współpracy wojskowej przeciwko Armii Czerwonej. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej u boku Wojska Polskiego walczyło około 6000–7000 Kozaków. Po zakończonej wojnie tysiące Kozaków pozostały na emigracji w Polsce. Inne większe ich skupiska znajdowały się we Francji, w Niemczech, Jugosławii, a także w Czechosłowacji. Jednym z najaktywniejszych działaczy kozackich był Ignat Biłyj. Dzięki jego zabiegom władze polskie udzieliły wsparcia finansowego kozackiej akcji niepodległościowej, która uzyskała większą przychylność po dojściu do władzy marszałka Józefa Piłsudskiego. W 1927 r. w stolicy Czechosłowacji – Pradze powstał Komitet Wolnego Kozactwa złożony z Kozaków dońskich i kubańskich. Organizacja ta miała swym zasięgiem objąć możliwie najszerzej emigrację kozacką rozsianą w różnych państwach Europy, a nawet poza nią, w celu zjednoczenia jej do walki przeciwko Związkowi Sowieckiemu. Pomoc udzielana tej emigracji była jednym z elementów akcji prometejskiej zainicjowanej przez Józefa Piłsudskiego. Patronat nad akcją prometejską objął Oddział II Sztabu Generalnego / Głównego Wojska Polskiego (czyli organ wywiadu i kontrwywiadu wojskowego II Rzeczypospolitej), przy współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i innymi instytucjami.
PL
Teoria Polski jako przedmurza cywilizacji zachodniej na wschodzie Europy ma długą historię. Jest obecna w polskiej myśli historycznej i politycznej od XV w. Co sprawiło, że w odrodzonej Polsce koncepcja ta zyskała nowy wyraz i ożywiała polską myśl polityczną, mając zarazem zwolenników wśród historyków? Jak ją rozumiano w nowym, odrodzonym państwie? Czy w opinii zagranicznej znajdziemy jej wyznawców? The theory about Poland as the bulwark of Western civilisation in the Eastern Europe has a long history. In Polish historical and political thought it goes back to the fifteenth century. What did make this concept revive in the reborn Poland, giving it a new dimension that livened up Polish political thought and gaining its advocates from among historians? How it was understood in the new, reborn Poland? Is it possible to find its supporters among foreigners?
EN
As a result of numerous factors, including activity of the whole generations of the Poles, in autumn 1918 Poland regained its independence.  Unfortunately, the economic and health situation in the country was very bad. Between 1918 and 1939 numerous changes took place. In spite of this, during the whole period, the residential and nutritional position of the society  was still unsatisfactory. Obviously, it influenced in a negative way mostly children and the youth. A good example of the discussed issue can be Piotrków Trybunalski and its district. Many dwellers of the town lived in single- or two-room flats, mostly without the connection to water and sewage system. The majority of children was insufficiently fed or frequently malnourished. Even worse situation was in Piotrków district, especially in villages. One needs to pay attention to those complicated but meaningful issues while discussing the education and upbringing of children and the youth in Poland, between World War I and World War II.
PL
W wyniku splotu szeregu różnych czynników, w tym aktywnej działalności całych pokoleń Polaków, jesienią w 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Sytuacja, zwłaszcza gospodarcza i zdrowotna, była jednak bardzo zła. W latach 1918–1939 następowały korzystne zmiany. Mimo to przez ten cały okres zwłaszcza sytuacja mieszkaniowa i żywieniowa większości społeczeństwa nie była zadowalająca. Szczególnie niekorzystnie oddziaływała ona na dzieci i młodzież. Dobrym przykładem jest tu Piotrków Trybunalski wraz z powiatem. W samym mieście większość mieszkańców żyła w jedno-, dwupokojowych ciasnych mieszkaniach, na ogół pozbawionych dostępu do sieci wodno-kanalizacyjnej, a większość najmłodszych była źle, niewłaściwie odżywiana, a nawet często niedożywiona. Jeszcze gorsza sytuacja pod tym względem była na terenie powiatu piotrkowskiego, zwłaszcza na wsi. Mówiąc o oświacie i wychowaniu dzieci oraz młodzieży w Polsce, w okresie między I a II wojną światową, należy na te trudne, ale ważne problemy zwracać dużą uwagę.
PL
W artykule podejmuje się refleksję nad mitem niepodległej Rzeczypospolitej zapisanym w reportażu Melchiora Wańkowicza Sztafeta. Badamy wizerunek bytu państwowego w jego wymiarze historycznym, kulturowym, społecznym i estetycznym. Reportaże przemysłowe będą pretekstem do zbadania poglądów Wańkowicza na temat geopolitycznej pozycji państwa polskiego w Europie, idei mocarstwowości, polityki kolonialnej, rozwiązania problemów społecznych i ekonomicznych.
EN
In this article, we consider the myth of the 2nd Independent Polish Republic, written in the reportage Sztafeta by Melchior Wańkowicz. We study the image of the country from the historical, cultural, social and esthetic perspective. The industrial reportages will be a reason to look into Wańkowicz’s thoughts on a geopolitical position of Poland in Europe, the idea of power, colonialism, solving social and economical problems.
|
2015
|
vol. XII
|
issue (2/2015)
51-82
EN
The intergenerational transmission of values is an indispensable condition of the continuity of a culture, and thus it guarantees the survival of the group. Entering the world of values is inherent in the education of the young generation. The oldest and most important educational environment is the family, where the child’s personality is shaped and its identity is created. As a result of the intergenerational transmission of values the child acquires knowledge, which is the sum of the experience of previous generations. In addition to acquiring the ability to distinguish good from evil, and learning the basic principles and standards governing relationships, the child assimilates a number of elements that make up the culture – language, history, tradition, beliefs, symbols of religious and national customs and habits. A system of values in the interwar Polish society was based on the canon formed during the partitions of the country. Great importance was attributed to the values which were conducive to maintaining its cultural and national identity. Major positions in the hierarchy of values were taken by: homeland, family, the Catholic religion, the history of the country, tradition, national symbols. Among the highly regarded and desirable moral qualities were: courage, the willingness to make sacrifices, dedication, diligence, responsibility, fairness and honesty. Despite the large social stratification in the Second Republic a certain convergence of values can be observed. They were the subject of intergenerational transmission within Polish families, regardless of their social status, wealth, or education. The characteristic feature of the interwar period was also the compatibility of the system of values declared and inculcated in the family with the ones propagated by the Church, as well as with those which were inculcated by state educational institutions. The result was the uniform upbringing of young people, with clear and consistent educational goals, consistently accomplished by the most important educational environments cooperating with each other.
PL
Międzypokoleniowy przekaz wartości jest niezbędnym warunkiem zachowania ciągłości kultury, a tym samym gwarantem przetrwania grupy. Wprowadzanie w świat wartości jest nieodłącznym elementem wychowania młodego pokolenia. Najstarszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym jest rodzina, gdzie w sposób naturalny kształtuje się osobowość dziecka i kreuje jego tożsamość. Wskutek międzygeneracyjnej transmisji wartości dziecko przyswaja wiedzę, która jest sumą doświadczeń wielu minionych pokoleń. Oprócz nabywania umiejętności odróżniania dobra od zła i uczenia się podstawowych zasad oraz norm, regulujących stosunki międzyludzkie, dziecko przyswaja szereg elementów, składających się na kulturę – język, historię, tradycję, wierzenia, symbole religijne i narodowe, obyczaje i zwyczaje. W międzywojniu, w społeczeństwie polskim, funkcjonował system wartości oparty na kanonie ukształtowanym w okresie zaborów. Ogromne znaczenie przypisywano tym wartościom, które sprzyjają zachowaniu własnej odrębności kulturowej i narodowej. Naczelne miejsce w hierarchii wartości zajmowały: ojczyzna, rodzina, religia katolicka, historia kraju, tradycja, symbole narodowe. Wśród wysoko cenionych i pożądanych cech moralnych znajdowały się: patriotyzm, odwaga, gotowość do ponoszenia ofiar i poświęceń, pracowitość, obowiązkowość, sprawiedliwość i uczciwość. Mimo dużego rozwarstwienia społecznego w II Rzeczypospolitej daje się zauważyć zbieżność wartości, będących przedmiotem międzypokoleniowego przekazu w rodzinach polskich, bez względu na ich status społeczny, majątek czy wykształcenie. Charakterystyczna dla dwudziestolecia międzywojennego była również zgodność systemu wartości deklarowanego i realizowanego w rodzinie, z tym który propagował Kościół, jak również tym, który wdrażały państwowe instytucje oświatowo-wychowawcze. Efektem tego było jednolite wychowanie młodego pokolenia, z jasno określonymi i spójnymi celami wychowawczymi, konsekwentnie realizowanymi przez współpracujące ze sobą, najważniejsze środowiska wychowawcze.
EN
The article discusses the issue of working conditions of female teachers in public mainstream education in the Second Polish Republic. The analysis is based on selected press publications, archival materials, and statistical data. The author studies the question of whether the state policy of the Second Polish Republic promoted the involvement of women in the mainstream education structures and strengthened their professional standing. The work focuses both on the advantages of working as a folk teacher and women’s opportunity for self-fulfillment in mainstream education and on the examples of structural inequality in the access to the aforementioned career.
PL
Artykuł podejmuje zagadnienie uwarunkowań pracy kobiet w publicznej oświacie powszechnej w II Rzeczypospolitej, na podstawie analizy wybranych materiałów prasowych, archiwalnych i statystycznych. Autorka rozważa, czy polityka państwa polskiego w okresie międzywojennym sprzyjała wchodzeniu kobiet w struktury oświaty powszechnej i utrwalaniu ich pozycji zawodowej. Koncentruje się zarówno na emancypacyjnych walorach zawodu nauczycielki ludowej i możliwościach realizowania się w szkolnictwie powszechnym przez kobiety, jak też na przejawach strukturalnych nierówności w dostępie do tego zajęcia.
PL
„Kobieta Współczesna. Ilustrowany Tygodnik Społeczno-Literacki” to czasopismo wychodzące w Warszawie w latach 1927–1934, edytowane przez Emilię Grocholską, skierowane do kobiecej inteligencji. W okresie ukazywania się redakcja prowadziła nieustającą agitację na rzecz równouprawnienia kobiet, uświadomienia politycznego i apelowała do czytelniczek o czynne włączenie się Polek w życie polityczne kraju. Żądała wzięcia udziału w wyborach do sejmu, senatu oraz w wyborach samorządowych. Informowała o życiu politycznym kobiet na świecie.
EN
„Kobieta Współczesna. Ilustrowany Tygodnik Społeczno-Literacki” [Contemporary Woman. Illustrated Social and Literary Weekly] was a magazine published in Warsaw in the years 1927–1934, edited by Emilia Grocholska, addressed to women’s intelligentsia. During its publication period, the editors carried out continuous agitation for women’s equality, political awareness and appealed to its Polish readers for their active participation in the political life of their country. The magazine demanded participation in parliamentary elections to the upper and lower house, and in local elections. It informed about the political life of women in the world.
EN
The general opinion held by the society of the Second Polish Republic, was that soldiers who served in the Border Protection Corps (KOP) were much better paid than those in other army units. This was especially true after 1926, a time when the material status of the personnel serving in the Polish Army was constantly increasing. Over time, military pay became the envy of both peasants and officials, and together with the privileged positions held by army officers these salaries began to irritate a society that felt ignored and disregarded by the state. The KOP, which was a special military formation financed by the Ministry of the Interior, was, in terms of payroll, subject to the provisions regarding the salaries of state officials and the army. Initially, an act of 1923 specified that the basic salary of soldiers was to be calculated based on a table of ranks and salary groups that was included in the act. In 1934 a new order came into force, which significantly simplified the remuneration system for military personnel. The regulations concerning military salaries were of a general nature, without considering the specific nature of the KOP. Detailed financial guidelines regarding service allowances were issued in the form of orders from the KOP commander, which have not been analyzed by historians. The aim of the article is to understand the principles behind the granting of service allowances under the KOP, their amount and the circumstances surrounding their allocation. The discussion covers, inter alia, issues regarding the allocation of compensatory allowances, and the amount and rules for granting service, border, and functional allowances. The bonuses, apart from providing compensation for the hardships endured during service on the border, were an attempt to immunize the KOP soldiers from financial corruption, because a poorly paid soldier was susceptible to bribery by smugglers or could easily be ‘bought’ by Soviet agents.
RU
Согласно убеждениям жителей Второй Польской республики, солдаты, служившие в Корпусе охраны пограничья, получали гораздо больший оклад, чем остальные служащие в других военных подразделениях. Тем более, что после 1926 г. материальное положение личного состава Войска Польского постоянно повышалось. Со временем зарплаты военных стали предметом зависти крестьян и чиновников. Высокие зарплаты офицеров и их привилегированное положение начали раздражать общество, которое чувствовало, что государство его недооценивает или даже игнорирует. Корпус охраны пограничья (КОП), представлявший собой специальное военное формирование, финансируемое Министерством внутренних дел, попадало под действие положений о заработной плате государственных служащих и военных. Изначально это был акт 1923 года, в котором говорилось, что базовый оклад солдат исчисляется на основании введенной этим законом табели о рангах и должностных окладах. В 1934 г. вступили в силу положения нового распоряжения, значительно упростившего систему оплаты труда военнослужащих. Положение о заработной плате военнослужащих носило общий характер, без учета специфики службы КОП. Подробные финансовые инструкции, касающиеся служебных надбавок, были изданы в виде приказов командира КОП и не анализировались историками. Цель статьи – напомнить принципы выделения надбавок к окладам, их размер и обстоятельства их выделения. Кроме того, в статье рассматриваются вопросы распределения компенсационных надбавок, размера и правил предоставления служебных, пограничных и функциональных надбавок. Все эти надбавки, помимо вознаграждения за тяготы службы на границе, имели еще одну функцию: они должны были сделать солдат КОП невосприимчивыми к взяточничеству, потому что плохо оплачиваемый солдат легко брал взятки со стороны контрабандистов или столь же легко мог поддаться агитации со стороны агентов Советского Союза.
PL
W przekonaniu społeczeństwa II Rzeczypospolitej żołnierze służący w Korpusie Ochrony Pogranicza byli dużo lepiej opłacani od pozostałych służących w jednostkach armii. Szczególnie, że po 1926 r. status materialny kadry Wojska Polskiego stale wzrastał. Z czasem uposażenie wojskowych stało się przedmiotem zazdrości włościan i urzędników. Wysokie pensje oficerów i ich uprzywilejowana pozycja zaczęły drażnić społeczeństwo, które czuło się pomijane i lekceważone przez państwo. KOP będący specjalną formacją wojskową, finansowaną przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, w zakresie płac podlegał przepisom o uposażeniach funkcjonariuszy państwowych i wojska. W początkowym okresie była to ustawa z 1923 r., która określała, że wysokość uposażenia zasadniczego żołnierzy naliczana była na podstawie wprowadzonej ustawą tabeli szczebli i grup uposażenia. W 1934 r. weszły w życie przepisy nowego rozporządzenia, które znacznie uprościły system wynagrodzeń kadry wojskowej. Rozporządzenia o uposażeniach wojska miały charakter ogólny, bez uwzględniania specyfiki służby KOP. Szczegółowe wytyczne finansowe dotyczące dodatków służbowych wydano w formie rozkazów dowódcy KOP, które nie były dotąd analizowane przez historyków. Celem artykułu jest przedstawienie zasad przyznawania w ramach KOP dodatków służbowych do uposażenia, ich wysokości i okoliczności przydzielania. Omówieniu poddano m.in. kwestie przydziału dodatków wyrównawczych, wysokości i zasad przyznawania dodatków służbowych, granicznych oraz funkcyjnych. Dodatki oprócz gratyfikacji za trudy służby na pograniczu miały uodparniać żołnierzy KOP na łapownictwo, gdyż źle opłacany żołnierz był podatny na przekupstwa ze strony przemytników lub łatwo mógł poddać się agitacji ze strony Związku Radzieckiego.
Biblioteka
|
2018
|
issue 22(31)
107-142
EN
The Polish General Exhibition, which was held in Poznań between May16 and September 30, 1929) and summarized the economic, social and cultural achievements of independent Poland following the ten years of its existence, also included a number of manifestations that related to the broadly understood subject of books. This was particularly visible in a large number of exhibition sites (pavilions) (e.g. those of cultural and educational institutions, physical ducation centres, women’s and agricultural education institutions and in the library section of the Government Palace). However, two exhibition sites were particularly involved in the promotion of books. In the department of Beautiful Book, housed in the Palace of Arts, a particular attention was given to the presentation of the external appearance of the book and development of book design. The department featured works of a number of artists, art editors, publishers, printmakers and bookbinders. In the Press and Book pavilion, designed by Roger Sławski, next to the stalls presenting different editorial offices of newspapers and magazines, stalls of 20 publishers from all over Poland displayed their books (Gebethner i Wolff, M. Arct, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, “Książnica-Atlas” and Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha, among others). As a result, throughout a few days Poznań was a capital of Polish book when the city became a meeting point for book lovers and people professionally involved in book trade and publishing. Between May 29 and June 2, 1929, the 2nd.  Convention of Polish Librarians and the 4th. Convention of Polish Book Lovers were held,accompanied by the centenary celebrations of the Raczyński Library and the first publishing house of the Kórnik Library.
PL
Na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (16 maja – 30 września 1929), będącej podsumowaniem dorobku dziesięciu lat istnienia niepodległej Polski w dziedzinie gospodarczej, społecznej i kulturalnej, nie zabrakło zagadnień związanych z szeroko pojętym tematem książki. Była ona obecna i widoczna w wielu pawilonach wystawowych (np. instytucji kulturalno-oświatowych, wychowania fizycznego, pracy kobiet, oświaty rolniczej i kultury wsi, w dziale bibliotek w Pałacu Rządowym), ale w dwóch miejscach eksponowano ją w sposób szczególny. W dziale Piękna Książka mieszczącym się w Pałacu Sztuki położono nacisk na zewnętrzną szatę książki i pokazano prace artystów grafików, wydawców, drukarzy i introligatorów. W pawilonie Prasa i Książka, zaprojektowanym przez Rogera Sławskiego, obok stoisk redakcji różnych tytułów prasowych umieszczono stoiska 20 wydawców książek z całej Polski (takich jak Gebethner i Wolff, M. Arct, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, „Książnica-Atlas”, Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha). Poznań przez kilka dni był ponadto stolicą polskiej książki – do miasta zjechali również miłośnicy książki i ludzie zawodowo z nią związani. W dniach 29 maja – 2 czerwca 1929 roku odbyły się II Zjazd Bibliotekarzy Polskich i IV Zjazd Bibliofilów Polskich, połączone z jubileuszem stulecia istnienia Biblioteki Raczyńskich i stulecia pierwszego wydawnictwa Biblioteki Kórnickiej.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.