Search results

1

Zanim zabłysło światło wiary Chrystusowej. Słowianie w orbicie wiary i kultury pogańskiej

100%

Osadczy O., Osadczy-Kępka A.

Language. Culture. Politics. International Journal

|

2022

|

vol. 1

143-158

PL

Artykuł wprowadza w obecnie mało spopularyzowaną tematykę mitologii dawnych Słowian, przybliża panteon głównych bóstw Słowiańskich, a także wierzenia, kulty i obrzędy sprawowane przez Słowian, zamieszkujących głownie obszary wschodnie. Artykuł jest filologiczną, historyczną i antropologiczną analizą pochodzenia wyrazów, określeń, zwyczajów imion dawnych bogów oraz ich wpływu na współczesną kulturę i religię, a także ich wstępne zestawienie i porównanie z religią chrześcijańską. Opisano także pozostałe zabytki, znaleziska archeologiczne, źródła z czasów słowiańskich i średniowiecznych znajdujące się na obecnych terenach Europy Środkowo- Wschodniej, zostało wyjaśnione ich znaczenie i powiązanie z danym kultem oraz ich losy po chrystianizacji Europy.

2

Relacja o słowiańskich Rugianach w średniowiecznych kronikach Helmolda i Saxo Gramatyka

81%

Galas I.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2020

|

vol. 19

|

issue 1

203-214

EN

The Rani, a west Slavic tribe based on the island of Rugen, built an empire existing until 12th century. In 1168 Rani were defeated by Danish king Valdemar I, resulting in the conversion of the tribe to Christianity. The Chronica Slavorum by Helmoldus and Gesta Danorum by Saxo Grammaticus are quite commonly quoted sources in the debate concerning Slavic paganism and the attempts of its Christianization. What constitutes high-value Helmoldus’ and Saxo’s works is the fact that the chronicles are an essential and primary sources when it comes to the history of the Polabian tribes – their territories and their neighboring peoples. It is also a vital link in the account of the course of Christianization on the Polabian territory. After the invasion of The Danish king Valdemar I the pagan temple, situated on the island, was destroyed and both the territorial and religious autonomy of the Rani ended. At the tip of Arkona in recent centuries, the cliffs have collapsed into the sea and the chronicles still remain as witnesses of the Slavic history of Rugen.

PL

Rugianie, zachodniosłowiańskie plemię zamieszkujące wyspę Rugię, utrzymali znaczącą, niezależną od ekspansywnych Niemiec i Danii pozycję aż do XII w. Wówczas Rugia została podbita przez duńskiego króla Waldemara, co nieodłącznie wiązało się z przyjęciem przez pogańskich Rugian chrześcijaństwa. Kroniki Helmolda i Saxo Gramatyka są powszechnie cytowanymi źródłami w rozważaniach dotyczących słowiańskiego pogaństwa i procesu chrystianizacji plemion słowiańskich. To, co stanowi o dużej wartości obu kronik, mimo subiektywnych ocen dokonywanych przez samych autorów, to zakres ich wiedzy na temat połabskich plemion, w tym Rugian – ich znaczenia wśród innych Słowian, roli kapłanów, wyglądu czczonego wśród nich bóstwa. Przede wszystkim jednak kronikarze szczegółowo opisali podbój Rugii przez Duńczyków, co skutkowało przeorganizowaniem władzy na wyspie i umożliwiło rozwój chrześcijaństwa. Jak dotąd tytułowe kroniki pozostają głównymi świadectwami tych wydarzeń.

3

Założenie Biskupstwa Pomorskiego według Augustyna ze Stargardu

72%

Rusakiewicz M.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2017

|

issue 1

21-33

EN

The article deals with the image of the beginning of the Pomeranian Diocese presented in the so-called Protocollum created in the 16th century by Angelus de Stargardia, whose intention was to prove that the Pomeranian Diocese and the whole of Pomerania itself had never been subdued to Poland; the creation of Protocollum was related to a ecclesiastical conflict between Gniezno (German: Gnesen) and Pomerania. In order to support his thesis Angelus put forward arguments taken from sources of the time concerning the past of Poland and Pomerania; among other things, Angelus described the Christianisation mission in Pomerania carried out by Otto of Bamberg. The motive for founding the Pomeranian Diocese is of key importance for the whole of the narrative, as it schematically presents the basic assumptions of Angelus concerning the independence of the Pomeranian Diocese from Poland. Various mentions about the capitals of the Diocese were interpreted by Angelus as a tale of its triple founding. In that tale Otto of Bamberg was responsible for creating the Diocese, and he located its capital in Wolin (German: Wollin). According to Angelus the mention of the Usedom (Polish: Uznam) Diocese in the Chronicle of the Slavs (Chronica Sclavorum) by Helmond is a proof that the capital of the Diocese was moved to Usedom, which had been decided by the mighty families at the meeting held by Duke Wartislaw I (Polish: Warcisław I). On the other hand, moving the capital to Kammin (Polish: Kamień) – according to Angelus – was its third and final founding, which was approved by the pope. The origins of the Pomeranian Diocese outlined in that way show three elements that shaped it: first, the activities of the Pomeranian Apostle, Otto of Bamberg; second, a voluntary decision of the Pomeranians to accept Christianity; and third, the papal approval of Kammin as the capital of the Diocese. The tale of the Diocese having been symbolically founded three times was supposed – in Angelus’ narrative – to underline its extraordinary origins, and therefore to confirm its right to be independent from Poland.

PL

Tematem artykułu jest obraz początków biskupstwa pomorskiego przedstawiony w powstałym w XIV wieku tzw. Protocollum Augustyna ze Stargardu. Autor stworzył dzieło mające udowodnić, że zarówno pomorskie biskupstwo, jak i całe Pomorze nie były nigdy podporządkowane Polsce, a powstanie tegoż utworu związane było z kościelnym konfliktem gnieźnieńsko-pomorskim. W celu udowodnienia swojej tezy Augustyn przedstawił argumenty zaczerpnięte ze znanych ówcześnie przekazów o przeszłości Polski i Pomorza, opisując – pośród wielu innych wątków – przebieg misji chrystianizacyjnej na Pomorzu przeprowadzonej przez Ottona z Bambergu. Motyw założenia biskupstwa na Pomorzu jest kluczowy dla całości narracji, gdyż schematycznie przedstawia podstawowe założenia Augustyna dotyczące niezależności biskupstwa pomorskiego od Polski. Znajdujące się w przekazach źródłowych wzmianki o stolicach biskupstwa przełożył Augustyn na opowieść o potrójnym jego założeniu. Według tej koncepcji za ustanowienie biskupstwa odpowiedzialny był Otton z Bambergu, który wyznaczył Wolin na jego stolicę. Znana z Kroniki Helmolda wzmianka o biskupstwie uznamskim była według Augustyna dowodem na przeniesienie stolicy biskupstwa na wyspę Uznam, o czym zadecydowali pomorscy możni na zjeździe zwołanym przez księcia Warcisława I. Natomiast przeniesienie stolicy biskupstwa do Kamienia było według Augustyna trzecim i ostatecznym jego ustanowieniem, zatwierdzonym przez papieża. Zarysowane w ten sposób korzenie pomorskiego biskupstwa wskazują na trzy elementy je kształtujące: po pierwsze działalność Apostoła Pomorzan, czyli Ottona z Bambergu, po drugie dobrowolna decyzja Pomorzan o przyjęciu chrztu, a po trzecie zaś papieskie zatwierdzenie ustanowienia siedziby biskupa w Kamieniu. Opowieść o symbolicznym potrójnym założeniu biskupstwa miała zatem w narracji Augustyna podkreślić jego niezwykłe początki, a tym samym potwierdzić prawo do niezależności od Polski.

4

We władzy Peruna. Mitologia i wierzenia dawnych Słowian i ich współczesnych wcieleń w filmie polskim

72%

Nowakowski J.

Polonistyka. Innowacje

|

2022

|

issue 16

67-82

EN

The article describes and analyses the screen image of the Slavs in Polish cinematography in the context of Slavic beliefs and mythology, mostly juxtaposed with the Christianisation of the Polish lands. In most works, filmmakers have tried to combine a legendary, fantastic perspective with historical events and realities. This is the case off Jerzy Hoffman’s adaptation of the novel by I. Kraszewski entitled Stara baśń [The Old Tale], as well as in the films Gniazdo [The Nest] (where the issue of ideology of the so-called People’s Poland was important) and Krew Boga [God’s Blood] (a movie shot in modern times, without the need to pay any tribute to the authorities). In works dealing with contemporary fate of ancient mythology we can differentiate two models. One of them is hiding Slavic beliefs under the naive, folk version of the dominant Catholic religiousness that has not completely eradicated the ancient faith (as in Jan Jakub Kolski’s films from the Jańcioland universe). In contrast, in Allegro’s Polish Legends and in Krakow Monsters TV series made for Netflix we deal with contemporary incarnations of Slavic and specifically Polish myths and legends. Allegro’s production relied on pastiche and ludic storytelling, while the series made for the streaming platform Netflix attempted to speak in earnest about the presence of the deities in question in the modern metropolis. Both ways produced artistically imperfect results, but in terms of genre and story, they point to the direction that future realisations of the theme may take.

PL

Artykuł opisuje i analizuje ekranowy wizerunek Słowian obecny w rodzimym filmie w kontekście ich wierzeń i mitologii, przeważnie zderzonych z chrystianizacją ziem polskich. Filmowcy w większości utworów starali się łączyć perspektywę legendarną, fantastyczną z wydarzeniami i realiami historycznymi. Tak jest w adaptacji powieści I. Kraszewskiego Stara baśń dokonanej przez J. Hoffmana oraz filmach Gniazdo (gdzie ważna była kwestia ideologii państwa tzw. Polski Ludowej) i Krew Boga (w czasach współczesnych, bez trybutu płaconego władzy). W utworach, w których mowa o współczesnych losach dawnej mitologii spotykamy dwa modele. Niekiedy (w filmach Jana Jakuba Kolskiego z uniwersum Jańciolandu) słowiańskie wierzenia są ukryte pod dominującą religijnością katolicką, naiwną, ludową, która nie wyrugowała do końca dawnej wiary. Z kolei w cyklach telewizyjnych Legendy Polskie Allegro oraz Krakowskie potwory dla Netfliksa mamy do czynienia ze współczesnymi wcieleniami mitów i legend słowiańskich i ściśle polskich. W produkcji Allegro postawiono na pastisz i ludyczny charakter opowiadania, w serialu platformy streamingowej Netflix próbowano mówić językiem poważnym o obecności danych bóstw we współczesnej metropolii. Oba sposoby dały niedoskonałe artystycznie rezultaty, ale gatunkowo i fabularnie wskazują na kierunek, jakim podążyć mogą kolejne realizacje tematu.

5

Przestrzeń rozświetlona. Znaleziska świec i wosku w grobach komorowych na terenie Europy Środkowowschodniej

72%

Janowski A.

Acta Archaeologica Lodziensia

|

2014

|

vol. 60

121-130

XX

Among many items which were found in early medieval chamber graves in Eastern-Central Europe are pieces of wax and candles (fig. 1). These artifacts were discovered in seven graves at four cemeteries in Gnezdovo (graves C-198, C-301 and C-306) (fig. 2-4; 7; 8.1-8), Pskov (graves 3 and 6) (fig. 5), Shestovitsa (mound 42) and Timerevo (mound 100) (fig. 6; 8.9). All of these graves were covered with mounds and contained inhumations with very rich grave-goods. The dead were buried with their heads to the west. Candles were found predominantly in female graves (Gnezdovo graves C-198, C-301 and C-306; Pskov grave 3) or in chamber graves containing two individuals (male and female) in association with the females (Timerevo grave 100). The chronology of the graves is very similar – all are dated to the second half of the 10th century. Candles were placed on the periphery in eastern (Gnezdovo graves C-301 and C-306, Pskov grave 6) or southern (Pskov grave 3, Shestovitsa mound 42) part of the chamber. The number of candles in particular graves ranged from one (Pskov grave 6, Shestovitsa grave 42, Timerevo grave 100) to as many as twelve examples (Gnezdovo grave C-306). Apart from chamber graves, from Russia and Ukraine there are also other types of graves, dated to the second half of the 10th – 11th century, which contained wax and candles. They were found in Gnezdovo (grave L-148) (fig. 8.11), Timerevo (mound 323) (fig. 8.10), Saki (mound 54(1)) (fig. 8.13), Starcy (fig. 8.14) Vahrushevo (mound CXVI), and Sednev (mound 2(1886) (fig. 8.12). Parallel finds are also known from Western and Northern Europe. The oldest discovery comes from the cemetery in Oberflacht dated to the 6th-7th century (fig. 9.3-5), and the youngest from Norway (graves in Grønhaug, Storhaug, Oseberg, Larvik and Lille Gullkronen (mound 7)) and Denmark (graves in Jelling, Mammen (fig. 10), Søllested, Brandstrup (fig. 9.2; 11). In the Early Middle Ages wax was a valued commodity and probably fairly expensive. Scholars point out that wax and candles in funerary contexts are connected with individuals of high material and social status. Candles can also have a very deep symbolic meaning in pagan and Christian beliefs. Chamber graves with candles are probably older than the official date of the Christianisation of Rus’ (988/989), but the people in places like Gnezdovo, Pskov, Timerevo and Shestovitsa had contact with Christianity about 100 years earlier. Chamber graves with candles contain Christian symbols like silver crosses/ pendants and other (fig. 12). In my opinion candles had an apotropaic meaning, and the graves with candles may be interpreted as a sign of an individual conversion of social elite to Christianity before official Christianisation.

6

Templariusze w ziemi łukowskiej w świetle bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r.

72%

Gomółka M.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2023

|

vol. 21

31-47

EN

The issue of this article concerns the presumed creation and functioning of the commandery of the Templars in the territory of Łuków. The creation of the commandery was the result of the establishment of a bishopric in this area, which, in accordance with the political plans of the Duke of Cracow–Sandomierz Bolesław the Chaste, was to conduct a dynamic missionary action among the Yotvingians, Lithuanians and on the peripheries of the vast diocese of Cracow. The order, on the other hand, was to act as armed forces and at the same time a protective shield of the diocese. The article analyzes the text of the bull of Pope Alexander IV of February 1, 1257 primarily in terms of the presence of the order in Łuków. Attention was also paid to the circumstances and chronology of the arrival of the congregation at Krzna, the supposed range of the commandery, its size and the size of the granting. The conclusions emphasized that the fall of the bishopric meant the end of the Łuków commandery and the failure of the political plans of Prince Bolesław the Chaste. However, it is worth remembering that the prince wanted to build a counterweight for the Teutonic Knights on the border, which is why he used the help of another knightly order.

PL

Problematyka artykułu dotyczy przypuszczalnego powstania oraz funkcjonowania na terenie ziemi łukowskiej komandorii templariuszy. Utworzenie komandorii było wypadkową erygowania na tym terenie biskupstwa, które zgodnie z politycznymi planami księcia krakowsko–sandomierskiego Bolesława Wstydliwego miało prowadzić dynamiczną akcję misyjną wśród Jaćwingów, Litwinów oraz na peryferiach rozległej diecezji krakowskiej. Zakon natomiast miał pełnić rolę zbrojnego ramienia i zarazem tarczy ochronnej diecezji. Przeanalizowano tekst bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r. przede wszystkim pod kątem obecności zakonu w Łukowie. Zwrócono również uwagę na okoliczności oraz chronologię przybycia zgromadzenia nad Krznę, przypuszczalny zasięg komandorii, jej liczebność i wielkość nadania. W wnioskach podkreślono, że upadek biskupstwa oznaczał koniec łukowskiej komandorii i fiasko politycznych planów księcia Bolesława Wstydliwego. Warto jednak pamiętać, że książę chciał budować na pograniczu przeciwwagę dla krzyżaków, dlatego skorzystał z pomocy innego zakonu rycerskiego.

7

Die Christianisierung als politisches Argument in der livländischen Publizistik der Frühen Neuzeit

72%

Hormuth D.

Zapiski Historyczne

|

2011

|

vol. 76

|

issue 4

43-61

XX

Inflanty jako pewna wewnętrznie powiązana całość polityczna powstała w efekcie procesu chrystianizacji na obszarze dzisiejszych państw Estonii i Łotwy. Wspólna chrystianizacja i polityczna dominacja Niemców określiły kształt i przestrzeń Inflant w średniowieczu i wczesnej nowożytności. Artykuł poświęcony jest zbadaniu wykorzystania argumentacyjnego chrystianizacji w kronikach i publicystyce oświeceniowej w XVI-XVIII w. Jako wspólną bazę badanych pism uchwycono fakt, że chrystianizacja oraz zdobycie panowania przez Niemców były widziane jako dwie strony tego samego medalu. Do tego należy dodać, że badani autorzy widzieli w chrystianizacji dopiero początek istnienia Inflant. Chrystianizacja była propozycją identyfikacyjną, która powinna była umożliwić czytelnikowi przejęcie stanowiska pisarza jako własnego. Obok konstytutywnej funkcji chrystianizacji dla politycznej struktury Inflant były jednak jej następstwa i jej znaczenie przedmiotem sporu wśród autorów epoki wczesnonowożytnej. Sekretarz rycerstwa estońskiego Gustav von Lode argumentował na przykład, że właśnie nie powstały Inflanty, lecz kilka politycznych jednostek, przy czym obszarowi, z którym był związany, czyli Estonii, przyznawał pierwszeństwo przed Inflantami, wskazując na rzekomą starszość chrześcijaństwa tamże. Inny autor schyłku XVIII w. usprawiedliwiał niemieckie zdobycie władzy w Inflantach wskazując na czasową słabość Rosji, która właściwie jest uprawniona do panowania nad tym krajem. Z biegiem czasu dopasowywano pamięć o chrystianizacji do konkretnych okoliczności danej epoki. Można więc znaleźć wypowiedzi krytykujące negatywnie odbierane zjawiska związane z chrystianizacją, jak na przykład krwawe krucjaty albo wynikające ze zdobycia kraju poddaństwo Łotyszy i Estończyków. W tym przypadku wykorzystywano między innymi argumentację konfesyjną i owe negatywne zjawiska przypisywano wyznaniu katolickiemu. Inflanccy historycy epoki wczesnonowożytnej szukali w chrystianizacji jako w ogólnie uznawanym akcie założycielskim Inflant albo legitymizacji, albo odrzucenia własnego im współczesnego porządku politycznego. Odwołanie się do chrystianizacji Inflant służyło im jako argument polityczny.

8

Imiona słowiańskie w antroponimii mieszczan i chłopów Wołynia w XVI w. Przyczynek do dydaktyki języka ukraińskiego jako obcego

72%

Mytnik I.

Lingwistyka Stosowana / Applied Linguistics / Angewandte Linguistik

|

2010

|

issue 2

151-159

EN

The article presents Slavonic first names composed of two elements and single-stem names derived from common nouns in the anthroponymy of burgesses and peasants in the former voivodship of Volynia. Their etymology was presented together with the structure of hypocoristic forms. Attention was drawn to the original semantics of the Slavonic names and their functions as well as to their association with the beliefs of Slavs in the old days.

9

Trudności w chrystianizacji państwa wczesnopiastowskiego w świetle świadectw archeologicznych

72%

Urbańczyk P.

Historia Slavorum Occidentis

|

2022

|

issue 1 (32)

13-30

EN

Christianization of the Early Piast state was a difficult and long process which gained momentum during the reign of Boleslav Chrobry. Archaeological evidence for this process includes syncretic behavior typical of periods of an enforced religious change.

10

Duchowe dziedzictwo chrztu Polski

72%

Popławski J. M.

|

2015

|

vol. 62

|

issue 5: Teologia duchowości

41-53

EN

The article emphasises the effects and significance of the baptism of Mieszko I in 966 in the history of Poland. The arrival of Christianity opened Poland to the legacy of culture and theological thought of the Western world. In consequence, it resulted, not only, in the perception of the western spiritual and intellectual tradition, but triggered the development of Poland’s theological thought. Thus, Poland has its own notable contribution to the creation and distribution of that spiritual legacy for the sake of both the Church and Europe.

XX

Artykuł uwydatnia skutki i znaczenie chrztu świętego Mieszka I w 966 r. w historii Polski. Przyjęcie chrześcijaństwa otworzyło Polskę na dziedzictwo kultury i myśli teologicznej świata Zachodu. W wyniku tego doszło nie tylko do percepcji zachodniej duchowości i intelektualnej tradycji, ale i ukierunkowania rozwoju polskiej myśli teologicznej. Dzięki temu Polska ma swój znaczący wkład w tworzenie duchowego dziedzictwa Kościoła i Europy i dzielenie się nim z innymi.

11

Wybrane aspekty eufemizacji nazw żmii w języku litewskim określenia motywowane wyglądem, miejscem zamieszkania, sposobem zachowania się

58%

Smetona M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2017

|

vol. 29

EN

One of the aspects of linguistic worldview are taboos and the ways they make their way into daily usage. In one kind of taboo, a word is endowed with a magical function, which leads to the emergence of euphemisms. These euphemisms are used to replace dangerous words that can call forth disasters or spirits, and enable the speaker to interact with others without the fear of breaking the taboo. The goal of this article is to analyse the euphemisms for the snake in the Lithuanian language. The analysis is based on a semantic classification of euphemisms. The data come from various dictionaries and texts of folklore. Euphemism for the snake constitute the largest group of animal euphemisms in Lithuanian and only a selected sample of them are addressed here. The ancient cult of the snake in Lithuania was abolished with the advent of Christianity and then a negative attitude to snakes was imposed. A possible classification of snake euphemisms would thus be to distinguish those that originated before Christianity and those that did after it had been introduced.

PL

Każdy naród posiada swoją własną, ukształtowaną przez tradycję wizję świata, która znajduje odbicie w jego języku etnicznym. Na przykładzie wielu różnych języków można obserwować, w jaki sposób zjawiska zakazane, objęte tabu, funkcjonują w otaczającej nas przestrzeni. Różnego rodzaju zakazy mają związek z językowym tabu, kiedy wyraz obdarzony mocą magiczną podlega eufemizacji. Bywa on wówczas używany zamiast wyrazów niebezpiecznych, które w przekonaniu mówiących mogą przyciągać nieszczęścia, choroby czy też aktywizować działanie istot demonicznych. Używając eufemizmów, rozmówca może porozumiewać się z otaczającym go światem bez obawy naruszenia tabu. Celem niniejszego artykułu jest opis eufemizmów dotyczących nazw żmii w języku litewskim. Jest on oparty na klasyfikacji semantycznej nazw eufemistycznych przyjętej dla języka litewskiego. Materiał do badań został wyekscerpowany z różnorodnych słowników i tekstów folkloru. W artykule została przeanalizowana tylko nieduża część eufemizmów związana z nazwami żmii, jednak stanowi ona najliczniejszą grupę eufemizmów dotyczących zwierząt. Zjawisko to można łatwo wytłumaczyć żmije na Litwie dość długo były uważane za istoty święte i dopiero wpływ wierzeń chrześcijańskich przyczynił się do zmiany tego (pozytywnego) nastawienia i przypisania im wartościowania negatywngo. Litewskie nazwy eufemistyczne tych gadów można podzielić na dawne, powstałe jeszcze w okresie przedchrześcijańskim, i późniejsze, ukształtowane po rozpowszechnieniu się wierzeń chrześcijańskich.

12

Językowe drogi chrystianizacji Polski

58%

Bednarczuk L.

Poznańskie Spotkania Językoznawcze

|

2017

|

issue 34

7-34

EN

The article presents the stages of the process of Christianisation and its progress in Europe and in Slavic-speaking lands. Then the selected Polish religious terms and other linguistic testimonies of Christianisation will be discussed. We can distinguish five stages in the process of the Christianisation of almost all European countries: 1. Evangelisational missions; 2. Martyrdom; 3. Conversion (the baptism of the ruler and his court); 4. Apostasy (pagan uprisings, heresies); 5. Re-Catholicisation, new evangelisation.

PL

W artykule zostały przedstawione fazy procesu chrystianizacji oraz jej przebieg w Europie i na Słowiańszczyźnie, a następnie omówione wybrane polskie terminy religijne oraz inne językowych świadectw chrystianizacji. W procesie chrystianizacji wszystkich prawie krajów Europy można wyróżnić pięć faz: (1) misje ewangelizacyjne, (2) martyrologia, (3) konwersja (chrzest władcy i dworu), (4) apostazja (bunty pogańskie, herezje), (5) rekatolicyzacja, nowa ewangelizacja.

13

Chrystianizacja Anglii według Historia ecclesiastica gentis Angelorum Bedy Czcigodnego

58%

KOŁODZIEJCZYK D.

Annales Missiologici Posnanienses

|

2020

|

vol. 1

|

issue 25

7-21

EN

Bede Venerable from Northumbria belongs to the group of the most prolific writers of the early medieval period. This Benedictine friar from Britain became famous thanks to his chronicle: Historia ecclesiastica gentis Angelorum, dedicated to the history of his motherland since the moment of Gaius Julius Caesar’s arrival until the year 731. Thanks to this chronicle, but also his other historical records concerning, e.g. Benedictine abbots, Bede Venerable owes his name of ‘the father of English historiography’. The issue of the Christianisation of Britain, connected with the continuous sending of missionaries on the British territory, creates the main part of this chronicle. This article is an attempt, undertaken with a certain amount of timidity, to outline the history of the introduction and renewal of Christianity in Britain based only on the chronicle written by Bede Venerable.

14

The Apostles of medieval Livonia (until the beginning of 13th Century)

58%

Gąssowska M.

Folia Historica Cracoviensia

|

2017

|

vol. 23/1

119-141

EN

Livonia, encompassing the area of today’s Latvia and Estonia, was one of the last regions of Northern Europe to be incorporated into the Christian/ Latin civilization. Its direct neighbourhood with Ruthenian duchies, which observed the Eastern Christian rite, did not contribute to the earlier conversion. It was only after late 12th century missions, organized independently of each other by the Danish Church in the form of a venture by Cistercian friar Fulco, consecrated as the Estonian bishop ca 1171–1180, as well as a grasrooots – at least in its initial phase – initiative of Augustine friar Meinhard of the Segeberg monastery in Holstein (ca 1184–1196), first bishop of Üxküll, and Cistercian friar Theodoric, active in the vicinity of Treiden (ca 1186-1202), the first abbot of Dünamünde monastery (1205-1211) and finally bishop of Estonia (1211-1219) and their successors – Cistercian friar Berthold (1197–1198), the second bishop of Üxküll and most importantly Albert, canon of the Bremen Chapter, founder of Riga and its first bishop (1199–1229) culminated with the conquest and subsequent christianisation of Livonia. They can undoubtedly be called apostles of the Barbarian Europe, although in the case of Fulco it not clearly confirmed whether his quest took place in reality. In the case of others we may speak of an initially peace mission, as attempted conversions were undertaken by setting an example to follow and doing favours to local population, in exchange for which the beneficiaries were obliged to undergo baptism. When such tactics failed to deliver significant effects, armed crusades were organized, as a result of which the entire Livonia was formally converted to Christianity by the end of the 13th century.

PL

Inflanty obejmujące tereny obecnej Łotwy i Estonii zostały włączone w krąg chrześcijańskiej cywilizacji łacińskiej jako jedne z ostatnich obszarów północnej Europy. Ich bezpośrednie sąsiedztwo z ruskimi księstwami, wyznającymi chrześcijaństwo w obrządku wschodnim nie przyczyniło się do ich wcześniejszej konwersji. Dopiero rozpoczęte w drugiej połowie XII w. misje, organizowane niezależnie od siebie przez Kościół duński w postaci przedsięwzięcia francuskiego cystersa Fulco, wyświęconego na biskupa Estończyków (ok. 1171–1180), jak również oddolnej – przynajmniej w początkowej fazie – inicjatywy augustiańskiego mnicha Meinharda z klasztoru w Segeberg w Holszytnie (1211-1219), pierwszego biskupa Üxküll, i cystersa Teodoryka, działającego w okolicach Treiden (ok. 1186-1202), pierwszego opata klasztoru w Dünamünde (1205-1211) i późniejszego biskupa Estonii (1211–1219) oraz ich następców – cystersa Bertholda (1197–1198), drugiego biskupa Üxküll oraz przede wszystkim Alberta, kanonika kapituły bremeńskiej, założyciela miasta Rygi i pierwszego biskupa Rygi (1199–1229) zakończyły się podbojem i formalną chrystianizacją Inflant. Bez wątpienia wszystkich ich można nazwać apostołami barbarzyńskiej Europy, chociaż w przypadku Fulco brak jest jednoznacznego potwierdzenia, że jego wyprawa faktycznie doszła do skutku. W przypadku pozostałych mamy do czynienia początkowo z misją pokojową, gdyż starano się nawracać mocą przykładu i czynienia przysług miejscowej ludności w zamian za co zobowiązywano obdarowywanych do przyjęcia chrztu. Gdy taktyka ta przez ponad dekadę nie odniosła większych efektów, przystąpiono do organizowania zbrojnych krucjat, dzięki czemu do końca XIII w. całość Inflant została formalnie schrystianizowana.

15

„Oni torowali pierwsze drogi”. Wkład kaznodziejstwa w podwaliny kultury polskiej

58%

Panuś K.

Ruch Biblijny i Liturgiczny

|

2016

|

vol. 69

|

issue 4

EN

The impact of preaching on Polish religiousness and national culture is enormous. Sermons reached all the social classes. They were listened to by the king, by scholars and by the unlearned, by burghers and by peasants, and by the rich and by beggars. For the vast majority of Poles, sermons were the only source of faith and inspiration to live the Christian life. The first preachers limited themselves in their messages to reciting and simple lecturing: the Credo, the Ten Commandments, the Pater noster and the Ave Maria. They made an invaluable mark in forming Polish religious and literary language. The quality and frequency of the sermons depended on a church’s rank (i.e., if it was a cathedral, a collegiate church, a town church, a village church, a monastic church, etc.), the distance from cities and the educational environment. Hagiography and martyrology were read. Religious songs (a significant role was given to carmen patrum –Bogurodzica) played a great role to help with the transfer of faith as they strengthened the oral catechesis and were remembered by the listeners. The Christian moral lectures concentrated on virtues to be sought and vices to be avoided; emphasis was placed on the practice of merciful work and keeping the commandments, while devotion to Christ’s humanity, His Mother and the saints was cultivated.

PL

Wpływ kaznodziejstwa na religijność polską i kulturę narodową jest ogromny. Kazanie docierało do wszystkich warstw społecznych. Słuchał go król, uczony i prostak, mieszczanin i chłop, bogaty i żebrak. Dla ogromnej większości Polaków było ono jedynym źródłem wiary i inspiracji do życia chrześcijańskiego. Pierwsi kaznodzieje ograniczali się w swoim przekazie do recytowania i prostego wykładu: Credo, dekalogu, Modlitwy Pańskiej i Zdrowaś, Maryja. Oddali nieocenione usługi w kształtowaniu polskiego języka religijnego i literackiego. Poziom wygłaszanych kazań i ich częstotliwość zależał od rangi kościoła (katedra, kolegiata, kościół miejski, wiejski, zakonny), odległości od miast i środowisk szkolnych. Czytano żywoty świętych i martyrologium. Wielką pomocą w przekazie wiary służyły pieśni religijne (doniosła rola carmen patrum – Bogurodzicy), które utrwalały katechezę ustną i zapisywały się w pamięci słuchaczy. W wykładzie moralności chrześcijańskiej skupiano się na cnotach, o które należało zabiegać, i na wadach, których trzeba było unikać; kładziono nacisk na praktykę dzieł miłosierdzia i zachowywanie przykazań; kształtowano kult człowieczeństwa Chrystusa, Jego Matki i świętych.

16

Christianisation as Cultural Guilt: The Bulgarian Experience

58%

Danova S.

Slavia Meridionalis

|

2020

|

vol. 20

PL

W niniejszym artykule postawiono sobie za cel kontekstualizację idei chrystianizacji jako winy kulturowej na gruncie bułgarskim, znanej od czasów bułgarskiego odrodzenia narodowego. Teza ta została najbardziej radykalnie wyrażona w dziełach publicystycznych wybitnego rewolucjonisty i poety odrodzenia narodowego, Christa Botewa. Poddano tu analizie genezę tej idei poprzez jego dialog kulturowy z tekstami Georgiego Rakowskiego, innego wybitnego rewolucjonisty i poety z tego samego okresu, aby udowodnić, że dekadencka wersja chrystianizacji jest znana wśród bułgarskiej elity, uformowanej głównie w rosyjskich instytucjach oświatowych, dzięki esejom niemieckiego historyka Johanna Christiana von Engela. Pod jego wpływem chrystianizacja jest uważana za inwazję kulturową i polityczną cesarstwa bizantyjskiego. W tym kontekście w dziełach literackich odrodzenia narodowego pojawia się motyw utraconej świetności bułgarskiego średniowiecza. Wartościowanie średniowiecznych symboli zatartej starożytności bułgarskiej ma swą kulminację w okresie międzywojennym, w latach 20. i 30. XX wieku. W tym czasie poszukiwano tożsamości narodowej u magów, dualistów, anachoretów, co ostatecznie nie przyniosło pożądanego efektu dla oficjalnego mitonacjonalizmu, lecz spowodowało kryzys symboli.

EN

This article contextualises the idea of Christianisation as cultural guilt within the Bulgarian context, particularly at the time of the Bulgarian National Revival. This theory has been most radically depicted in the published works of the outstanding revolutionary and poet of the National Revival, Hristo Botev. The origin of this idea is studied through his cultural dialogue with the texts of Georgi Rakovski (another eminent revolutionary and poet from the same period) to prove that the decadent version of Christianisation was known amongst the Bulgarian elite, most of whom were educated at Russian institutions, where they became familiar with the essays of the German historiogJohann Christian von Engel. Under his influence, Christianisation is considered to be a cultural and political invasion on the part of the Byzantine Empire. In this context, the motive of the lost brightness of the Bulgarian Middle Ages emerges from the literary works of the National Revival. The valuation of the medieval symbols of the obliterated Bulgarian antiquity culminated in the 1920s and 1930s. During that period, aspects of national identification were sought from magicians, dualists, and anchorites, which ultimately did not yield the desired result for the official nationalism but rather caused a crisis of symbols.

17

Écrire l’histoire de la conquête: l’utilisation de l’histoire dans la polémique contre l’Ordre Teutonique au sujet des droits des infidèles (1386–1418)

51%

Chollet L.

Hereditas Monasteriorium

|

2014

|

vol. 4

17-47

EN

The aim of the article is to describe a research project devoted to the use of history in the debate on the rights of unbelievers, from the Christianisation of Lithuania to the Council of Constance. The geopolitical rivalry between the Order of the Teutonic Knights, King Jagiełło’s Poland and Witold’s Lithuania was accompanied by an intense “war of words” centred around the question of the rights of unbelievers and the legitimacy of the crusade against Lithuania. The use of historical topics during this “battle of idea” may have influenced the European elite with regard to the relations between Christian powers and non-Christian peoples as well as the issue of the activities of Teutonic Order. In the first part of the article, I ask how history was used by Polish and Lithuanian delegates in Constance to defend the idea of the unbelievers’ freedom. In addition to using legal arguments based mainly on medieval law, the disputants referred to historical facts, which was supposed to prove that the Teutonic Order had no legitimacy in fighting against the Baltic pagans. The second part of the article deals with the sources available for shaping a “Polish-Lithuanian” way of describing the history of the Baltic conquest by the Teutonic Knights. The third part of the article presents two prospective research projects concerning the use of history in the debates on the rights of unbelievers. The first is dedicated to the “long term” history of the Baltic conquest by the military orders; the idea is to demonstrate that similar problems regarding the rights of the pagans or converts appeared already in the 13th or 14th centuries. The second research idea focuses on pagan Samogitia. As Lithuania was trying to take over the province, local history was used by Polish and Lithuanian diplomats to prove that by their evil behaviour the Teutonic Knights failed to bring baptism to Samogitian pagans.

18

Chrystianizacja Słowian połabskich

51%

Sprutta J.

Annales Missiologici Posnanienses

|

2020

|

vol. 1

|

issue 25

23-34

EN

The Polabian Slavs were the last refuge of paganism in the Slavic region. They survived until 1168, because then Rugen, the last pagan bastion of the Slavs after the destruction of Radgosc, was conquered by Waldemar I, king of Denmark. The Polabian Slavs put up the longest resistance to Christianization, seeing it as a threat to their identity, nationality and tradition, of which the pagan cult was an important part. Even in 1147 a crusade was organized against the pagan Polabians, for which St. Bernard of Clairvaux called. The world of pagan Slavs ended with the moment of fall of Rügen and its Arkona, which became the centre of Slavic pagan cult after Radogosc. Two or three centuries later, Polabian Slavs were germanized, losing their nationality and thus becoming the part of Germany.

19

Kolonizacja i chrystianizacja a teatr – spojrzenie z perspektywy XX i XXI wieku

51%

Delimata M.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2011

|

issue 1

PL

Artykuł porusza temat procesu kolonizacji i chrystianizacji, prowadzonej przez europejskich misjonarzy od czasu tzw. „wielkich odkryć geograficznych”. Celem nie jest jednak opisanie historii kolonizacji, lecz spojrzenie na dzisiejsze oblicze artystyczno-sakralnych działań, obecnych w postkolonialnym świecie. Opisane zostały przykłady współczesnych widowisk i performansów sakralnych w Iztapalapie (Meksyk), na Filipinach (prowincje: Aklan, Pampanga, Rizal) oraz jawajski teatr cieni wayang wahyu. Ich charakter należy odczytywać jako hybrydyczny, a zatem taki, który nigdy nie powstałby bez prekolonialnych korzeni, kolonizacyjno-chrystianizacyjnej działalności misjonarzy oraz postkolonialnego Nowego Porządku.

EN

The article discusses the issue of colonization and Christianization processes conducted by European missionaries from the time of so-called “Age of Discovery”. However, the aim of the article is not creating a description of colonization history, but taking a look at today’s vision of artistic and religious activities present in postcolonial world. In the article there were described examples of religious shows and performances in Iztapalapa (Mexico) and Philippines (provinces: Aklan, Pampanga, Rizal) as well as Java shadow play called wayang wahyu. Character of these forms of art should be defined as hybrid – they would not exist without pre-colonial origins, colonization- and Christianization-related activities of missionaries and postcolonial New World Order.

20

The Catholic-National Cauldron

51%

Macocha D.

Studia Litteraria et Historica

|

2021

|

issue 10

PL

Niniejszy list jest odpowiedzią Dominiki Macochy na dyskusję redakcyjną opublikowaną w numerze 9 (2020) „Studia Litteraria et Historica”, w której udział wzięli Elżbieta Janicka, Konrad Matyjaszek, Xawery Stańczyk, Katrin Stoll i Anna Zawadzka. Dyskusja poświęcona była pracy video-rzeźbiarskiej Dominiki Macochy pt. 50°31’29.7”N 22°46’39.1”E, 50°30’56.2”N 22°46’01.0”E, 50°30’41.0”N 22°45’49.5”E. Dyskusja ta skłoniła artystkę do spojrzenia na swoją pracę z nowej, krytycznej perspektywy oraz do sprecyzowania kwestii podniesionych przez dyskutantów. List Dominiki Macochy jest także świadectwem jej zaangażowania w sprawy lokalnej społeczności, żyjącej do dziś w cieniu Polaków, którzy z własnej inicjatywy mordowali Żydów w czasie Zagłady. Macocha opisuje współczesne wysiłki poszczególnych aktorów sytuacji, w tym gminy Biłgoraj, podejmowane w celu ukrycia historycznego faktu mordowania Żydów przez członków lokalnej społeczności. List zamyka refleksja na temat odpowiedzialności artystki wobec faktu, że głęboka zmiana systemu symbolicznego jeszcze się nie dokonała.

EN

This letter is a response by Dominika Macocha to the discussion between Elżbieta Janicka, Konrad Matyjaszek, Xawery Stańczyk, Katrin Stoll and Anna Zawadzka about her video-sculptural installation work “50°31’29.7”N 22°46’39.1”E, 50°30’56.2”N 22°46’01.0”E, 50°30’41.0”N 22°45’49.5”E” published in Studia Litteraria et Historica 9 (2020). The discussion has enabled the artist to look at her work from a new perspective, to reflect on it in a critical way and to clarify central issues raised by the discussants. The letter is a testimony to the artist’s engagement with the local community which until today lives in the shadow of those Poles who, on their own initiative, murdered Jews during the Shoah. Macocha reveals the current efforts undertaken by several actors, among them the community of Bilgoraj, to cover up the historical fact of the murder of Jews carried out by members of the local population. The letter closes with a reflection on the responsibility of the artist in view of the fact that a revolution of the symbolic system has not yet occurred.

Refine search results

Zanim zabłysło światło wiary Chrystusowej. Słowianie w orbicie wiary i kultury pogańskiej

Relacja o słowiańskich Rugianach w średniowiecznych kronikach Helmolda i Saxo Gramatyka

Założenie Biskupstwa Pomorskiego według Augustyna ze Stargardu

We władzy Peruna. Mitologia i wierzenia dawnych Słowian i ich współczesnych wcieleń w filmie polskim

Przestrzeń rozświetlona. Znaleziska świec i wosku w grobach komorowych na terenie Europy Środkowowschodniej

Templariusze w ziemi łukowskiej w świetle bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r.

Die Christianisierung als politisches Argument in der livländischen Publizistik der Frühen Neuzeit

Imiona słowiańskie w antroponimii mieszczan i chłopów Wołynia w XVI w. Przyczynek do dydaktyki języka ukraińskiego jako obcego

Trudności w chrystianizacji państwa wczesnopiastowskiego w świetle świadectw archeologicznych

Duchowe dziedzictwo chrztu Polski

Wybrane aspekty eufemizacji nazw żmii w języku litewskim określenia motywowane wyglądem, miejscem zamieszkania, sposobem zachowania się

Językowe drogi chrystianizacji Polski

Chrystianizacja Anglii według Historia ecclesiastica gentis Angelorum Bedy Czcigodnego

The Apostles of medieval Livonia (until the beginning of 13th Century)

„Oni torowali pierwsze drogi”. Wkład kaznodziejstwa w podwaliny kultury polskiej

Christianisation as Cultural Guilt: The Bulgarian Experience

Écrire l’histoire de la conquête: l’utilisation de l’histoire dans la polémique contre l’Ordre Teutonique au sujet des droits des infidèles (1386–1418)

Chrystianizacja Słowian połabskich

Kolonizacja i chrystianizacja a teatr – spojrzenie z perspektywy XX i XXI wieku

The Catholic-National Cauldron