Search results

1

O pojęciach religijnych w sowieckim totalitarnym dyskursie o kulturze w latach 1953-1957

100%

Zemszał P.

Socjolingwistyka

|

2015

|

issue 29

227-244

PL

Celem artykułu jest próba pragmatycznej analizy sposobów funkcjonowania pojęć związanych ze sferą religijną w tekstach oficjalnego sowieckiego dyskursu o kulturze w okresie tzw. odwilży. Status tych pojęć w tym dyskursie nie jest łatwy do sprecyzowania. Na pewno brak mu waloru stałości. Obiegowe twierdzenie, że leksyka religijna została w ramach tzw. nowomowy całkowicie zmarginalizowana, musi budzić, jak każdy tego typu ogólnik, podejrzenia. Analizowana grupa wyrażeń była poprzez swoje silne nacechowanie emocjonalne i głębokie zakorzenienie w uzusie (religijnym bądź, czterdzieści lat po rewolucji, ateistycznym) istotnym środkiem w tworzeniu dyskursu perswazyjnego. Była ona tym bardziej użyteczna w tekstach dotyczących kultury, w której w czasie odwilży po raz kolejny zaktualizował się konflikt między tym, co nadawca badanych komunikatów uważał za racjonalne (socrealizm) i nieracjonalne (np. kierunki modernistyczne). Do obrazowania tych napięć doskonale nadawał się zestaw pojęć związanych z religią.

EN

This paper attempts a pragmatic analysis of a way in which terms related to the sphere of religion functioned in publications of the official Soviet discourse about culture during the so-called thaw. The status of those terms in the said discourse is not easy to determine precisely. Certainly, it lacks the value of stability. The common opinion that the religious lexis was completely marginalised in the so-called newspeak must raise doubts, as any generalisation of this kind. The analysed group of expressions represented an important measure in development of persuasive discourse, with their strong emotional load and deep rooting in usage (religious or, forty years after the revolution, atheistic). It was even more useful in texts concerning culture, in which the conflict between what was considered rational (socialist realism) and irrational (e.g., modernist trends) by a sender of analysed communications was revived again during the thaw. The set of religion-related terms was perfect for visualisation of those tensions.

2

The style of independent periodicals in 1979–1980 in the face of the dominant ideological discourse

94%

Suska D.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2020

|

vol. 58

|

issue 3

459-476

PL

Celem artykułu jest stylistyczny opis publicystyki drugiego obiegu z końca lat siedemdziesiątych, która była tekstową emanacją ówczesnego dyskursu niezależnego. Autorka przeprowadza analizę reprezentatywnych mikrostylów, dokonuje funkcjonalnej interpretacji rozpoznanych środków i zjawisk stylistycznych z uwzględnieniem ich relacji do oficjalnego wzorca komunikacji publicznej. Omawiane teksty publicystyczne cechuje stylowa heterogeniczność, która jest pochodną adaptacji konstrukcyjnych, gatunkowych, ale przede wszystkim gier językowych (leksykalnych, tekstowych, intertekstualnych). Zauważa się z jednej strony rozszerzanie repertuaru środków stylistycznych (z różnych rejestrów, stylów), z drugiej – włączanie do tego repertuaru elementów nowomowy w kontekstach, które ukazywały jej manipulacyjny charakter.

EN

The goal of the article is to offer a style-focussed description of samizdat press articles from the late-1970s, which were the textual manifestation of the independent discourse at that time. The author analysed representative microstyles and conducted a functional interpretation of identified stylistic devices and phenomena, considering how they were related to the official model of public communication. The discussed texts were stylistically diverse, which was a byproduct which came from structural and genre adaptations, and mainly play on language (lexical, textual, and intertextual). On the one hand, one can note an expansion of the array of stylistic devices (from various registers and styles) and, on the other, an inclusion into that array of the elements of newspeak in those contexts which indicated its manipulative nature.

3

Więźniowie kategorii homosexuell w obozach koncentracyjnych. Stygmatyzacja, przemoc seksualna, praca przymusowa i inne metody terroru w świadectwach ofiar

84%

Borysławska M.

Kultura i Społeczeństwo

|

2023

|

vol. 67

|

issue 1

19-58

EN

The article is an attempt to reconstruct the experiences of concentration camps’ homosexual prisoners on the basis of their memories preserved in autobiographical texts and analysed using the biographical method. The aim of the article is to describe the stigmatisation and pathologisation of homosexuality in the dominant ideological discourse of the German Reich, and to prove that the rationalisation of violence resulted not only in persecution by camp staff, but also in harassment from and homophobic attitudes among other prisoners, manifested in acts of sexual violence or exclusion from the camp community. The analysis focuses on the physical violence, isolation, forced labour and sharper strictness, highlighting the fluidity of the boundaries between camp procedures and excessive cruelty.

4

Rola dyskursu ideologicznego w mobilizacji ludobójczej w XX wieku

84%

M Nijakowski L.

Studia Socjologiczne

|

2012

|

issue 1(204)

177-198

EN

Aside from it being a crime, genocide is a very important subject of social sciences. The aim of the paper is to prove the thesis, that ideological discourses (not: ideologies) are an important part of genocidal mobilization. Ideological discourse establishes not only cultural myths (the codes of popular culture) that define what is normal in social life, but also institutions, habituses, social roles, etc. Therefore discourse plays direct and indirect role in mobilization. This article is based on critical discourse analysis theory, historical sociology paradigm and genocide studies. Legal definition of genocide does not easily lend itself to empirical and historical research. Therefore the author proposes the new definition of genocide and the list of genocides. There are seven main ideological discourses, which spurred genocidal mobilization in the XX century: (1) nationalist discourse, (2) Realpolitik discourse, (3) racist discourse, (4) medical/epidemiological discourse, (5) fundamentalist religious discourse, (6) conspiracy discourse and (7) discourse of usefulness and parasitism. These discourses are constructed as social texts and immediately translated into social constructs. The paper explores these discourses, that were crucial for the formation of modern genocides.

PL

Ludobójstwo, oprócz tego, że jest zbrodnią, stanowi bardzo ważny przedmiot nauk społecznych. Celem artykułu jest dowiedzenie tezy, że dyskursy ideologiczne (nie ideologie) są ważną częścią mobilizacji ludobójczej. Dyskurs ideologiczny ustanawia nie tylko kulturowe mity (kody kultury popularnej), które określają, co jest normalne w życiu społecznym, ale również instytucje, habitusy, role społeczne itd. Dlatego dyskurs odgrywa zarówno bezpośrednią, jak i pośrednią rolę w mobilizacji. Artykuł ten oparty jest na krytycznej szkole analizy dyskursu, paradygmacie socjologii historycznej oraz studiach nad ludobójstwem. Prawna definicja ludobójstwa nie daje się łatwo wykorzystać w empirycznych i historycznych badaniach ludobójstwa. Dlatego autor zaproponował nową definicję ludobójstwa i listę ludobójstw. Wyróżniono siedem dyskursów ideologicznych, które wpływały na ludobójczą mobilizację w XX wieku: (1) dyskurs nacjonalistyczny, (2) Realpolitik, (3) rasistowski, (4) medyczno-epidemiologiczny, (5) fundamentalistyczno-religijny, (6) spiskowy oraz (7) użyteczności i pasożytnictwa. Dyskursy te są konstruowane jako społeczne teksty i natychmiastowo przekładane na społeczne konstrukty. Artykuł bada wymienione dyskursy, które były kluczowe dla ukształtowania się nowoczesnych ludobójstw.

5

Dwa modele titoizmu. Lingwistyczne badania nad ideologią realnosocjalistycznej Jugosławii

84%

Mirocha P.

Socjolingwistyka

|

2017

|

issue 31

149–162

PL

Dyskurs polityczny państw zachodnich Bałkanów w latach 1945–1980 można nazwać ideologią titoizmu i przynajmniej po części scharakteryzować dzięki badaniu tekstów przemówień czy artykułów marszałka Josipa Broza-Tity. Uwzględniająca kontekst społeczno-polityczny analiza ilościowa występujących w nich słów kluczowych i kolokacji pozwala natomiast na wykrycie dwóch zasadniczych odmian tej ideologii (wcześniejszego, modelu N, odwołującego się do pojęcia „ludu, narodu” i późniejszego modelu Z, korzystającego z koncepcji „państwa” i „kraju”), których transformacja przebiegała w latach 50. i 60. XX w. Niniejszy artykuł stanowi próbę opisu obu modeli, ich metaforyki i głównych tematów przez pryzmat najczęstszych słów kluczowych i kolokacji.

EN

Political discourse of the Western Balkan countries in the 1945–1980 period can be described as an ideology of Titoism and at least partially characterized by articles or speeches of marshall Josip Broz Tito. A quantitative analysis of its keywords and collocations that takes into account social and political context enables discovering two basic varieties of this ideology (an earlier one, N model, legitimized by the notion of ‘nation, people,’ and a later one, using the concept of ‘state’ and ‘country’), which transformed from one to another in the 1950s and 1960s. This article is an attempt to describe both models, their metaphors and the main topics through the most frequent keywords and collocations.

6

DARBAS (praca) w niektórych dyskursach litewskich

67%

Smetona M., Smetoniene I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2016

|

vol. 28

EN

The article is an analysis of the Lithuanian linguo-cultural image of work on the basis of lexicographic and textual data. The sources used are The Dictionary of the Lithuanian Language and The Dictionary of Contemporary Lithuanian. Definitions in the two dictionaries differ substantially and reflect, respectively, former and contemporary views on work. The lexicographic treatment of work contains elements of the rural understanding of it as hard, arduous human activity, performed out of necessity and at the same time something that brings joy and functions as the foundation of one‘s life. The dictionaries also contains elements of Soviet ideology, especially the notion of extolment of work and its superiority over people. Data from a few types of discourse (literary, ideological, legal, and journalistic) provide new means of looking at work. Hard work was described by the classic authors in Lithuanian literature, K. Donelaitis, D. Poška, and J. Tumas-Vaižgantas, who pointed to its fundamental meaning, adding to it a poetic flavour and the sense of ennoblement, as well as elevating workers as heroes. The ideological discourse reveals the patriotic sense of work, the legal discourse revolves around the significance of the law. The most diverse is the treatment of work in journalistic discourse: it is a value, an honour, and a duty; it brings satisfaction if it is interesting; it may be treated as a relatively effortless hobby.

PL

Autorzy analizują językowo-kulturowy obraz litewskiej pracy na podstawie danych leksykograficznych i tekstowych. Wykorzystują w opisie materiał Słownika języka litewskiego (LKŽ) oraz Słownika współczesnego języka litewskiego (DLKŽ) i ustalają, że sposób definiowania znaczeń w obu źródłach znacznie się różni, jest odbiciem dawnych i odpowiednio – współczesnych poglądów na pracę. W dokumentacjach słownikowych widoczne są elementy wiejskiego rozumienia pracy jako ciężkiej, mozolnej działalności człowieka, wykonywanej z obowiązku i jednocześnie niosącej radość, będącej podstawą życia. Wydobyte zostały też, udokumentowane w słownikach, cechy ideologii sowieckiej, zwłaszcza wywyższanie pracy i podporządkowanie jej człowieka. Dane pochodzące z kilku dyskursów (literackiego, ideologicznego, prawniczego i publicystycznego) dostarczają nowych sposobów postrzegania pracy. Ciężka praca została opisana przez klasyków literatury K. Donelaitisa, D. Poškę i J. TumasaVaižgantasa, którzy ukazali jej sens, poetyzując i uszlachetniając pracę, wywyższając i heroizując jej wykonawców. Dyskurs ideologiczny akcentuje patriotyczny sens pracy, prawniczy rozważa znaczenie prawa dla człowieka. Najbardziej wieloaspektowo jest przedstawiana praca w dyskursie publicystycznym: jest ona wartością, honorem, obowiązkiem; dostarcza satysfakcji, jeżeli jest ciekawa; może być traktowana jako hobby, niewymagające wielkiego wysiłku.

7

Metaforyka związana z pojęciami światła i ciemności w sowieckim ideologicznym subdyskursie o kulturze w latach 1953–1957 na materiale gazety „Prawda”

67%

Zemszał P.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2017

|

vol. 29

EN

Metaphors of light and darkness belong to the most salient ways of introducing and maintaining the Manichean division into US and THEM in many kinds of discourse, including the Soviet ideological discourse on culture in the period of de-Stalinisation. The present study investigates about 400 articles on cultural matters published in the years 1953--1957 in the newspaper Pravda, characterised, among others, by a confrontational stance connected with the political and cultural turning point of the period. It deals with the metaphors of light and darkness as these were used in the then Soviet cultural propaganda. The study reveals that the metaphors were used as a means of controlling the country’s cultural life and that their application was no different from old patterns employed already in Ruthenian writings. They were harnessed to express the categories crucial to the authors the central management of culture, the leading role of certain individuals and circles in creating culture, the superiority of OUR culture over THEIRS, etc. By referring to archetypical notions the author made sure that the propagandist tricks were effective.

PL

Metaforyka związana z pojęciami jasności i ciemności należy do najbardziej wyrazistych narzędzi służących wprowadzaniu i podtrzymywaniu manichejskiego podziału na swoich i obcych w wielu dyskursach, w tym również w sowieckim ideologicznym dyskursie o kulturze okresu tzw. odwilży. Analizie poddano około 400 tekstów o tematyce kulturalnej, publikowanych w latach 1953–1957 w gazecie „Prawda”, które charakteryzują się m.in. konfrontacyjnym charakterem związanym z przesileniem politycznym oraz kulturalnym w epoce poststalinowskiej. Artykuł jest próbą analizy funkcjonowania metaforyki związanej z pojęciami światła i ciemności w sowieckiej propagandzie kulturalnej tego okresu. Okazuje się, że metaforyka ta pełniła ważną rolę w próbach odgórnego sterowania życiem kulturalnym kraju oraz że sposoby jej zastosowania bynajmniej nie odbiegają od najdawniejszych wzorców znanych piśmiennictwu ruskiemu. W badanym dyskursie metafora światła i ciemności pozwalała na wyrażenie istotnych kategorii, na których promocji zależało jego autorom centralizm zarządzania kulturą, przewodnia rola określonych jednostek i środowisk kulturalnych w kreowaniu kultury, wyższość kultury swoich nad kulturą obcych itd. Poprzez odwołanie się do pojęć archetypowych nadawca zyskiwał gwarancję skuteczności tego typu oddziaływania.

8

O niewiarygodności języka w dyskursie ideologicznym

67%

Cegieła A.

Poradnik Językowy

|

2022

|

vol. 799

|

issue 10

133-146

EN

Ideological discourse serves the purpose of imposing a vision of the world based on the sender’s beliefs on the recipient. For this purpose, treatments to modify the meanings of terms and the axiological marking of words are used, ways of understanding and prioritising values are imposed, and the designata of words are arbitrarily changed. The subordination of the language to ideology deprives it of its credibility as an instrument for describing reality, weakens its ability to express meanings precisely, and makes it a tool for sustaining disputes.

PL

Dyskurs ideologiczny służy narzucaniu odbiorcy wizji świata opartej na przekonaniach nadawcy. W tym celu stosuje się zabiegi modyfikujące znaczenia terminów, nacechowanie aksjologiczne wyrazów, narzuca się sposoby rozumienia i hierarchizowania wartości oraz arbitralnie zmienia desygnaty słów. Podporządkowanie języka ideologii odbiera mu wiarygodność jako instrumentu opisu rzeczywistości, osłabia jego zdolności precyzyjnego wyrażania znaczeń, czyni narzędziem podtrzymywania sporów.

Refine search results

2 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

2 Socjolingwistyka

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

1 Kultura i Społeczeństwo

1 Poradnik Językowy

1 Studia Socjologiczne

2 Zemszał P.

1 Borysławska M.

1 Cegieła A.

1 M Nijakowski L.

1 Mirocha P.

1 Smetona M.

1 Smetoniene I.

1 Suska D.

1 2023

1 2022

1 2020

2 2017

1 2016

1 2015

1 2012