Search results

1

Metafora i trauma

100%

Stroińska M., Szymanski K.

tekst i dyskurs - text und diskurs

|

2017

|

issue 10

101-114

PL

Artykuł przedstawia pojęcie psychologicznej traumy i jej wpływ na zdolność formułowania spójnej narracji, która umożliwia integrację doświadczeń traumy z całokształtem życiorysu. Można by się spodziewać z lingwistycznego puntktu widzenia, że chcąc ująć w słowa nie dający się opisać horror traumy narrator sięgnie po metaforę. Tak jednak nie jest, ponieważ trauma niszczy zdolność do myślenia symbolicznego. Skupiamy naszą uwagę na braku wyrażeń metaforycznych na początkowym etapie narracji w dyskursie na temat doświadczonej traumy, a następnie na pojawianiu się specyficznych typów metafor pojęciowych, takich jak na przykład CIAŁO to KONTENER czy ŻYCIE to PODRÓŻ. Sugerujemy, że analiza używania przenośni – lub ich braku w analizowanym dyskursie – może pozwolić na wgląd w procesy radzenia sobie z traumą i leczenia jej skutków.

2

Metaforyczne konceptualizacje pojęcia ‘język’ w rozprawach Jana Michała Rozwadowskiego

75%

Wasilewska K.

Język Polski

|

2018

|

vol. 98

|

issue 1

49-60

PL

W artykule przedstawiona została analiza metafor pojęciowych odnoszących się pojęcia specjalistycznego ‘język’. Materiał badawczy stanowił zbiór rozpraw Jana Michała Rozwadowskiego O zjawiskach i rozwoju języka (1950), w którym autor w przystępny sposób stara się przybliżyć czytelnikowi zagadnienia z zakresu teorii języka. Wyrażenia metaforyczne stosowane przez Rozwadowskiego są zróżnicowane ze względu na stopień skonwencjonalizowania, a metafory pojęciowe leżące u ich podstaw układają się hierarchicznie ze względu na stopień ogólności domeny źródłowej.

EN

The paper presents an analysis of conceptual metaphors of language. The research source was an article series O zjawiskach i rozwoju języka by Jan Michał Rozwadowski (1950) who wanted to introduce issues related to language theory in an accessible way. The metaphorical expressions identified and used by Rozwadowski are differentiated according to the degree of conventionality. It was shown that the underlying conceptual metaphors can be arranged hierarchically from the most schematic to the most specific.

3

Kognitywna analiza metafor życia i śmierci w poezji Wisławy Szymborskiej

75%

Dobrowolska M.

Prace Językoznawcze

|

2013

|

issue 15/2

19-35

EN

The article presents a linguistic analysis of Wis³awa Szymborska selected poems in terms of the cognitive theory of metaphor. It is based on the works Lakoff and Turner (1989) who proved that literary metaphors, while original and inventive, are based on the same mental processes as everyday life expressions as conceptual metaphors are the basic schemata that organise our thinking and determine the majority of language phenomena. In Szymborska poems the metaphor EVENTS ARE ACTIONS functions as a personifying mechanism (i.e. images of death and the reaper) and justifies the importance of the tripartite cycle domain in the understanding of life and death target domains. The results of the research show that the uniqueness and potency of this Polish poet lies in creative utilisation and subtle elaboration on generic-level metaphors, that can be hard to decipher for the reader. Thank to this she introduces a different perspective of human beliefs about life and death and explains them in a seemingly simple language. The study proves that the theory of conceptual metaphor provides us with the tools appropriate for the exploration of subtle and ambiguous matter of poetic language.

4

„Wpadać w rozpacz”. Obrazowanie a zmiana znaczenia wyrazu

75%

Woźniak E.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2012

|

vol. 11

221-230

EN

The article discusses the relation between the change of meaning and imaging. The example of word “rozpacz” (despair), which in Polish has numerous abstract connotations (initially mental and then emotional), shows that, regardless of contemporary meaning, the word used to form collocations based on the metaphor of CONTAINER (f.e. ktoś wpadł w rozpacz) or PATH and DESTINATION (f.e. ktoś/ coś doprowadza kogoś do rozpaczy). It proves that metaphorical models DOMAIN A TO DOMAIN B do not reflect the flexibility of definitions, therefore the list of such would have limited cognitive value in the field of historical semantics. It is more important to identify the feature which determines the level of similarity rather than finding the source domain of the metaphor. Such feature is likely to be decisive in terms of longevity of existence in variant liaisons (f.e. ktoś wpada w rozpacz/ ktoś idzie do rozpaczy) and it can influence the evolution of the definition. This mode of analysis requires the implementation of both conceptual level and semantic-syntactic aspect.

5

„Życie na poczekaniu” Wisławy Szymborskiej w rosyjskim tłumaczeniu (o międzykulturowej roli przekładu)

71%

Rycielska B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica

|

2016

|

issue 12

111-125

EN

Translation-wise, the article draws attention to what may connect different but related cultures. It refers to the basic assumptions of cognitive grammar of Ronald W. Langacker and the idea of the conceptual metaphor of George Lakoff and Mark Johnson, which have been applied in the theory and practice of translation by Elżbieta Tabakowska. Tertium comparationis of the comparison of translation series with the title poem of Wisława Szymborska is constituted by the metaphor of life. The said comparison reveals the unification of conceptualization of this abstract and universal category. The translation, thus, brings closer to the target culture a fragment of the array of notions applied by the Nobel laureate reflected in the original.

PL

Na przykładzie przekładu artykuł zwraca uwagę na to, co może łączyć różne, lecz pokrewne kultury. Odwołuje się do podstawowych założeń gramatyki kognitywnej Ronalda W. Langackera oraz koncepcji metafory pojęciowej George’a Lakoffa i Marka Johnsona, które w teorii i praktyce przekładu zastosowała Elżbieta Tabakowska. Tertium comparationis porównania serii przekładowej z tytułowym wierszem Wisławy Szymborskiej stanowi metafora życia. Porównanie odkrywa wspólnotę konceptualizacji tej abstrakcyjnej i uniwersalnej kategorii. Przekład przybliża swej kulturze odzwierciedlony w oryginale fragment świata pojęć Noblistki.

6

O poznawczej funkcji języka (na przykładzie frazeologizmów języka rosyjskiego w porównaniu z polskim)

71%

Rycielska B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica

|

2017

|

issue 14

145-163

EN

The cognitive function of language is manifested, among others, in the inseparable processes of conceptualization and categorization of the world. The present study attempts to demonstrate that in the process of language development multiple expressions have been coined to characterize the ultimate experiences of dying and death, which symbolize different ways of thinking about the phenomena. The possibility to identify conceptual metaphors and metonymies in language allows, as it seems, to become familiar with the human experience. The comparison of the two languages shows the convergence in the conceptualization of the process and state scenarios. Both languages have at their disposal corresponding phraseological categories, which profile similar domains, and which conceptualize the phenomena in a parallel way.

PL

Kognitywna funkcja języka przejawia się m.in. w nierozdzielnych procesach konceptualizowania i kategoryzowania świata. Niniejsze opracowanie jest próbą pokazania, że dla charakterystyki spraw ostatecznych – umierania i śmierci – zostało utworzonych na przestrzeni rozwoju języków wiele wyrażeń, które symbolizują sposoby myślenia o tych zjawiskach. Możliwość wysnucia metafor i metonimii pojęciowych na podstawie funkcjonowania języka pozwala, jak się wydaje, poznać ludzkie doświadczenie. Porównanie obu języków pokazuje zbieżność odzwierciedlania pewnego scenariusza tych zjawisk. Języki te najczęściej dysponują odpowiadającymi sobie kategoriami frazeologicznymi, które profilują zbieżne domeny, więc odzwierciedlają bliskie sobie sposoby konceptualizowania danego zjawiska.

7

Nazwy własne w strukturze metafor pojęciowych

71%

Rutkowski M.

Onomastica

|

2017

|

vol. 61

|

issue 2

91-104

EN

The present paper examines the issue of conceptual metaphors related to proper names. According to the Lakoff/Johnson’s theory, two types of metaphor are sustained – orientational metaphors and ontological metaphors. The author shows how proper names may be a part of source domains, as well as how they function within the new metaphorical expressions. Some examples from the Polish lexicon are discussed, e.g. the names of Himalaya, Mount Everest, Marian Ditch, Waterloo and the like. Some conceptual metaphors, such as the figuration of the state as a human being, and other sub-metaphors which can be derived from this, are also examined. Proper names may function within the metaphorical expressions due to their specificity, and because their denotata are closer to the human experience.

8

Metaphor in selected items of World War II propaganda

63%

Plichta K.

Beyond Philology: An International Journal of Linguistics, Literary Studies and English Language Teaching

|

2018

|

issue 15/2

77-103

EN

The development of cognitive sciences has led to the emergence of a number of theories concerning the possible connections between the mental and linguistic capacities of the human mind. One such theory proposes that metaphor is an important tool for understanding a vast array of concepts by means of metaphors, which is reflected in the figurative language that ordinary speakers use every day. The conceptual metaphor theory, as can be indicated by the evidence included in the present paper, is helpful in analysing the cognitive value of not only linguistic expressions, but also that of pictorial representations.

PL

Rozwój nauk kognitywnych doprowadził do sformułowania szeregu teorii dotyczących możliwych powiązań pomiędzy zdolnościami mentalnymi i językowymi ludzkiego umysłu. Jedna z tych teorii mówi o ważnej roli metafory dla ludzkiego rozumienia, czego dowodem jest język pełen wyrażeń przenośnych, którego używamy na co dzień. W świetle przedstawionych niżej dowodów można stwierdzić, że teoria metafory pojęciowej jest pomocna nie tylko w analizowaniu wartości poznawczej wyrażeń językowych, ale także przedstawień wizualnych.

9

Metafory, prawo i artefakty, czyli kilka uwag na temat pojęć prawnych z perspektywy kognitywnej

63%

Jakubiec M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2017

|

vol. 1(14)

52-65

PL

Zagadnienie artefaktualnego charakteru prawa stanowi, zwłaszcza w ostatnich kilkunastu latach, przedmiot dyskusji wśród filozofów prawa. Choć może wydawać się, że jest to jeden z typowych sporów o słowa, to jednak służy jako interesujący punkt odniesienia dla analiz dotyczących charakteru pojęć prawnych z perspektywy kognitywnej, co z kolei skłania do ogólniejszej refleksji nad genezą i charakterem prawa. W tekście zarysowuję najpierw wybrane aspekty filozoficznej problematyki artefaktów oraz teorii metafor pojęciowych (z uwzględnieniem problematyki odwzorowania oraz ucieleśnienia), a następnie wskazuję, jakie znaczenie dla określenia charakteru prawa może mieć analiza genezy pojęć prawnych prowadzona w świetle podejścia kognitywnego.

EN

The issue of artefactual character of law is an interesting subject of discussion among the philosophers of law. Although it may seem to be just one of the typical disputes about words, it serves an interesting point of reference for the analyses devoted to the nature of legal concepts from the perspective of cognitive sciences, which in turn leads to a more general reflection on the origins and nature of law. In the paper I explore, firstly, some aspects of philosophical discussions concerning artefacts and, secondly, I outline the theory of conceptual metaphors (including the character of mapping and embodiment). Then I point out how the analysis of legal concepts from the perspective of selected aspects of cognitive science matters for the theorizing about ontology of law.

10

Polski obraz biedy utrwalony w języku i w kulturze

63%

Młynarczyk E.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2015

|

vol. 27

EN

The article is an attempt to reconstruct the most important elements of the linguisticcultural image of the Polish bieda ‘poverty, misery’, a theme very much present in academic reasearch and media coverage. The noun bieda is a component of many fixed word combinations, including two culturally-profiled collocations: polska bieda ‘the Polish poverty’ and stara bieda ‘same old misery’.Following Jerzy Bartmiński’s methodological assumptions for reconstructing linguistic worldview, three types of data are taken into account: systemic (general, etymological, phraseological dictionaries of Polish, as well as dictionaries of synonyms and antonyms), textual (proverbs, folk tales, sample journalistic texts), and cultural (folk beliefs and customs described in ethnographic literature). In Polish, bieda is contrasted with wealth and is different from UBÓSTWO ‘poverty, deprivation’, which can be accepted voluntarily. The fact that the noun bieda collocates exclusively with intensifying adjectives suggests that speakers of Polish pay attention above all to the consequences of difficult financial situations. The process of euphemisation, in turn, is usually expressed with the formal word niedostatek ‘financial hardship’. Fixed word combinations show that bieda is portrayed as a distinct entity that accompanies human life, a living creature that appears against one’s will, an intruder, usually perceived as a person. The folk images of bieda, present in iconography and folk tales, are those of a skinny woman or a naked child. In some proverbs bieda is represented as a teacher who shows how to appreciate simple, everyday things in life. Other metaphors are based on the perception of bieda as a disease, an object, or a container.In journalistic and scientific texts, bieda is treated as an enemy or threat to be opposed, in contrast to the fatalism of the folk worldview. In general, the notion of bieda is evaluated negatively.

PL

W artykule podjęto próbę rekonstrukcji najważniejszych składników językowo-kulturowego obrazu biedy. Kierując się założeniami metodologicznymi rekonstrukcji JOS, proponowanymi w pracach Jerzego Bartmińskiego i innych badaczy nurtu etnolingwistycznego, autorka wzięła pod uwagę trzy typy danych: dane systemowe zebrane na podstawie słowników języka polskiego (ogólnych, etymologicznych, frazeologicznych oraz słowników synonimów i antonimów), dane tekstowe (przysłowia, bajki ludowe, przykładowe teksty publicystyczne) oraz informacje kulturowe (wierzenia i zwyczaje ludowe opisane w pracach etnograficznych).Analiza zgromadzonego materiału pozwoliła stwierdzić, że pojęcie biedy jest przeciwstawiane bogactwu i traktowane inaczej niż ubóstwo. Łączliwość rzeczownika bieda wyłącznie z przymiotnikami intensyfikującymi wskazuje, że użytkownicy języka dostrzegają przede wszystkim nasilanie się zjawisk związanych z trudną sytuacją materialną. Eufemizacja wyrażana jest natomiast zazwyczaj za pomocą wyrazu niedostatek, charakterystycznego dla polszczyzny oficjalnej.W świetle utrwalonych połączeń wyrazowych bieda jawi się przede wszystkim jako odrębny byt towarzyszący ludzkiemu życiu, istota żywa zjawiająca się u człowieka wbrew jego woli (jak intruz), postrzegana zazwyczaj jako osoba. Taki obraz łączy się z ludowym wyobrażeniem biedy (jako chudej kobiety lub nagiego dziecka) obecnym w ikonografii oraz w tekstach bajek. W niektórych przysłowiach biedę przedstawia się jako nauczyciela uczącego doceniać rzeczy powszednie.Inne metafory realizowane w utrwalonych multiwerbizmach bazują na wyobrażeniu biedy jako choroby, przedmiotu lub pojemnika. W tekstach publicystycznych i naukowych traktuje się biedę jak przeciwnika lub zagrożenie, z którymi należy walczyć, w ludowym obrazie świata przeważa natomiast fatalizm. We wszystkich typach danych pojęcie biedy jest negatywnie wartościowane.

11

Kreacje czasu w Fuga temporum Mieczysława Jastruna

51%

Pajdzińska A.

Prace Językoznawcze

|

2012

|

issue 14

225-234

EN

In Fuga temporum, Mieczysław Jastrun's last, posthumous collection of poems, the author remains faithful to the basic motif of his poetry: time. However, it is not the time of history or art that is the most significant here but the time experienced by a person, the time of an individual`s life on the way to death. In his portrayals of time, the poet uses not only lexical but also grammatical resources. Figurative uses of language include creative applications of conceptual metaphors implemented in Polish, as well as of terminological combinations.

12

Językowy obraz świata zdehumanizowanego: na przykładzie obrazu chorych umysłowo w powieści Elfriede Jelinek Die Klavierspielerin i jej przekładzie na język polski autorstwa Ryszarda Turczyna

45%

Kubaszczyk J. M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2019

|

vol. 31

EN

The article analyzes a fragment of the novel Die Klavierspielerin by Elfriede Jelinek and its translation into Polish by Ryszard Turczyn. Jelinek’s novel can be regarded as a social novel, in which the author performs not only an analysis of individual fate but also of the society, where an individual is treated as a “social product”. The analysis of the human and social condition takes place in Jelinek’s work through a language that mercilessly reveals the way the protagonists think, as well as social mechanisms. The article shows how Jelinek’s language reveals contemporary dehumanization in relation to the elderly and the mentally ill. Based on the theory of cognitive metaphors, the author analyzes textual worldview: she assumes after Lakoff and Johnson, and indirectly also after Jelinek, that linguistic metaphors are manifestations of conceptual metaphors. At the same time, the article attempts to investigate whether and how much this linguistic worldview has been reproduced in the Polish translation of the book.

PL

Przedmiotem analizy jest fragment powieści Elfriede Jelinek Die Klavierspielerin oraz jej przekład na język polski dokonany przez Ryszarda Turczyna. Powieść Jelinek można uznać za powieść społeczną, w której autorka przeprowadza nie tyle analizę jednostkowego losu, ile analizę społeczeństwa, przedstawioną na przykładzie jednostki będącej „produktem” społecznym. Analiza kondycji człowieka i społeczeństwa odbywa się u Jelinek poprzez język, który bezlitośnie dezawuuje sposób myślenia bohaterów i mechanizmy społeczne. W artykule pokazane jest, w jaki sposób poprzez język Jelinek odsłania współczesną dehumanizację w odniesieniu do osób starszych i chorych psychicznie. Autorka w oparciu o teorię metafory kognitywnej analizuje tekstowy obraz świata, zakładając za Lakoffem i Johnsonem i pośrednio również za Jelinek, że metafory językowe można traktować jako manifestacje metafor myślowych. Jednocześnie stara się odpowiedzieć na pytanie, czy i na ile ten językowy obraz świata został odtworzony w przekładzie na język polski.

Refine search results

Metafora i trauma

Metaforyczne konceptualizacje pojęcia ‘język’ w rozprawach Jana Michała Rozwadowskiego

Kognitywna analiza metafor życia i śmierci w poezji Wisławy Szymborskiej

„Wpadać w rozpacz”. Obrazowanie a zmiana znaczenia wyrazu

„Życie na poczekaniu” Wisławy Szymborskiej w rosyjskim tłumaczeniu (o międzykulturowej roli przekładu)

O poznawczej funkcji języka (na przykładzie frazeologizmów języka rosyjskiego w porównaniu z polskim)

Nazwy własne w strukturze metafor pojęciowych

Metaphor in selected items of World War II propaganda

Metafory, prawo i artefakty, czyli kilka uwag na temat pojęć prawnych z perspektywy kognitywnej

Polski obraz biedy utrwalony w języku i w kulturze

Kreacje czasu w Fuga temporum Mieczysława Jastruna

Językowy obraz świata zdehumanizowanego: na przykładzie obrazu chorych umysłowo w powieści Elfriede Jelinek Die Klavierspielerin i jej przekładzie na język polski autorstwa Ryszarda Turczyna