Search results

1

Wpływ reformy rolnej w Polsce na mobilność ludności wiejskiej w latach 1944–1956

100%

Chumiński J.

Społeczeństwo i Ekonomia

|

2018

|

issue 1(9)

7-24

PL

Jednym z najważniejszych problemów społecznych i gospodarczych II Rzeczypospolitej było agrarne przeludnienie wsi. Jego skutkiem było zjawisko „ukrytego bezrobocia”. Problem przeludnienia agrarnego pozostał istotny także w czasach rządów komunistów w Polsce po 1944 r. Warto zatem zadać pytanie, jakie czynniki wpływały na skalę tego zjawiska po wojnie: w jakim stopniu zostało ono ograniczone przez przyjętą we wrześniu 1944 r. reformę rolną, prowadzoną przez władzę politykę intensywnej industrializacji i związane z nią masowe migracje ludności wiejskiej do miast. Kluczowym problemem jest również ocena ekonomicznej efektywności migracji. Analiza pozwala na sformułowanie wniosku, że kształt przeprowadzonej we wrześniu 1944 r. reformy rolnej miał istotny wpływ na długofalowe zacofanie polskiej wsi.

2

Przemiany w strukturze agrarnej powiatu Dąbrowa Tarnowska w okresie Drugiej Rzeczypospolitej.

100%

Struziak K.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2013

|

vol. 14

179-191

PL

Due to lack of larger manufacturing plants and source natural resources the Dąbrowa district belonged to the majority of districts in the Cracow Voivodeship in which agriculture was the main source of income for most of the inhabitations. In the interwar period, disadvantageous changes took place in the agrarian structure of the district. The number of farms of the area lower than 5 ha, taht is below self-sufficiency level, increassed from 80% in 1921 to 87% in1939. On the one hand, land divisions increased the number of small farms, on the other, they burdened many farms with credits that were taken from numerous institutions to discharge liabities to other family members. the agrarian reform did not, and could not, improve the situation of most of the farms. The gret rural property that kept using traditional farming methods also did not manage to protect itself from the consequences of the crisis. the steps that were undertaken to medernize the farming were neither sufficiently consequent nor well-thought-out. Thus, properties were seriously indebeted and some of them were prceled out or sold. As L. Ręgorowicz said: "The collapse of the great rural property is measured by the fact that when the war becgan in 1939, 14 out of 24 estates belonged to jews, and only 10 to Poles". The enumerated drawbacks of the agrarian structure considerably influenced the way of farming and the economic situation to the local people. In mamy respects, small-scale agriculture in Dąbrowa was devoid of contacts with the market and was characterized by numerous features typical for natural farming.

3

Istota reformy rolnej w II Rzeczypospolitej

88%

Noniewicz C.

Optimum. Studia Ekonomiczne

|

2016

|

vol. 6(84)

PL

Ustawa z 1920 roku przewidywała parcelację przymusową majątków ziemskich i przekazywanie ziemi chłopom za połowę ceny rynkowej. Przeszkodą w jej realizacji stał się zapis w konstytucji z 1921 roku o nienaruszalności własności prywatnej. Dopiero ustawa z 1925 roku, przewidująca sprzedaż rozparcelowanej ziemi po cenie rynkowej, mogła być uznana za zgodną z konstytucją. Dwa zasadnicze czynniki warunkowały realizację reformy rolnej, poczynając od 1926 roku – cena ziemi i popyt na ziemię. Profesor Witold Staniewicz, kierując Ministerstwem Reform Rolnych w latach 1926-1930, nadał reformie charakter dwuczłonowy: obok parcelacji majątków, intensywnie była prowadzona komasacja ziemi w gospodarstwach chłopskich. Parcelację traktował on jako czynnik skłaniający mieszkańców wsi do przestrzennego uporządkowania gruntów. Reforma miała być długotrwałym procesem parcelacji majątków i komasacji ziemi chłopskiej. Można ją porównać z reformą uwłaszczeniową w zaborze pruskim w XIX wieku. Istota reformy rolnej w II Rzeczypospolitej polegała na wzmacnianiu gospodarstw rodzinnych w dłuższej perspektywie. Temu służyła ziemia z rozparcelowanych majątków oraz komasacja ziemi we wsiach.

EN

The Act of 1920 provided for compulsory subdivision of estates and transfer of land to the peasantry at half the market price. An obstacle to the implementation of the law was the constitutional clause of the inviolability of private property passed in 1921. It was only the Act of 1925, providing for the sale of land at market price, that was deemed to be compatible with the Constitution. Two essential factors influenced the implementation of the agrarian reform of 1926: the price of land and the demand for land. Professor Witold Staniewicz, the Minister of Agrarian Reform in the years 1926-1930, divided the reform into two stages: besides the breaking up of estates, intense accumulation of land in peasant farms was undertaken. He regarded the subdivision of estates as a factor conducive to the change of spatial arrangement of lands. The reform was to involve a lengthy process of parcellation of estates and land regrouping. It is possible to compare it with the reform of enfranchisement in the Prussian Partition in the nineteenth century. The essence of the land reform in the Second Polish Republic was a long-term strengthening of family farms.

4

Kwestia reformy rolnej i powojennych granic Polski w audycjach rozgłośni im. T. Kościuszki

88%

Karolak A.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2016

|

vol. 51

|

issue 2

PL

W latach 1941–1942 na terenie Związku Sowieckiego działała ogólna redakcja radiowa i 16 tajnych dla opinii międzynarodowej stacji językowych (narodowych), a wśród nich polskojęzyczna radiostacja im. Tadeusza Kościuszki. Rozpoczęła ona działalność w sierpniu 1941 r. i kontynuowała ją do 22 sierpnia 1944 r. Według radiostacji reforma rolna powinna polegać na rozparcelowaniu ziemi należącej do tzw. wielkiej własności i przekazaniu jej chłopom i robotnikom rolnym. W kwestii przyszłych granic Polski rozgłośnia prezentowała stanowisko swoich politycznych zwierzchników, według których wschodnie województwa Rzeczypospolitej powinny wejść w skład Ukraińskiej SRS, Białoruskiej SRS oraz Litewskiej SRS.

5

POLITYKA MUZEALNA POLSKIEGO KOMITETU WYZWOLENIA NARODOWEGO

75%

Hanula J.

Muzealnictwo

|

2018

|

vol. 59

86-92

PL

Po II wojnie światowej w Polsce muzealnictwo miało podlegać i służyć polityce państwa. Nowa władza miała za zadanie kształtować i kreować świadomość obywateli zgodnie z ideologią stalinizmu. 21 lipca 1944 r. w Moskwie, pod patronatem Józefa Stalina, powołany został Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Od 1 sierpnia 1944 r. jego siedziba, w tym również Resortu Kultury i Sztuki, znajdowała się w Lublinie. Artykuł porusza kwestie kształtowania się muzealnictwa w okresie od 21 lipca 1944 r. do końca grudnia 1944 r. na tzw. ziemiach wyzwolonych. W tym okresie rozpoczęto tworzenie nowych placówek (np. Muzeum na Majdanku), jak i wznawiano działalność instytucji istniejących przed II wojną światową, takich jak Muzeum Lubelskie czy Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej. Muzea w 1944 r. borykały się z wieloma problemami, były to m.in. zniszczenia wojenne, grabieże dokonywane przez stacjonujące na tych ziemiach wojsko ludowe, braki finansowe, czy niedobory kadrowe. Problemy z zatrudnianiem fachowców muzealników wynikały głównie z ówczesnej polityki PKWN, który w instytucjach kultury obsadzał na stanowiskach przeważnie pracowników zajmujących się działalnością propagandową. Nie bez znaczenia dla kwestii muzealnictwa była zapoczątkowana w 1944 r. reforma rolna, podczas której z rozparcelowywanych majątków ziemskich konfiskowano dzieła sztuki przekazując je m.in. do muzeów. Działania te były uzasadnione jedynie ideologicznie, ale – w ocenie historycznej – pozostały niesprawiedliwymi, wątpliwymi moralnie szykanami wobec grup społeczeństwa postrzeganych jako „obszarnicy”. Materiałami źródłowymi przy postawaniu artykułu były sprawozdania PKWN oraz Wydziałów Kultury Urzędów Wojewódzkich (lubelskiego, rzeszowskiego, białostockiego i warszawskiego), znajdujące się w Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

6

Definiowanie pojęcia nieruchomości ziemskiej w polskim prawodawstwie agrarnym, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i jego realizacji

63%

Kłusek M.

UR Journal of Humanities and Social Sciences

|

2017

|

issue 2(3)

74-98

EN

The scope of the notion of “real estate” became current in the years after 1990, when applications began to flow to administrative organisations and courts for the reprivatisation of land from former owners or their heirs. These applications questioned the legality of the PKWN [Polish Committee of National Liberation] decree of 6th September 1944 on agricultural reform and the decision to implement nationalisation. The judiciary, and especially the Supreme Administrative Court adopted the position that the notion of “real estate” mentioned in article 2. Act 1. Paragraph e) of the decree of the PKWN should be understood as referring specifically to “real estate of an agricultural nature”. In light of this ruling real estate is exclusively property of an agricultural nature. However, on the basis of research, it is necessary to state that at the moment the decree of 1944 came into force there was a well-known and universally applied definition of “real estate”. Included within the concept of “real estate” was property located beyond the borders of municipal administrations. “Real estate” was a broad term and included: land assets, manor houses and landed property. During this period real estate was treated as an indivisible whole which combined: arable land, orchards, roads, built up areas, water, forests, peat bogs, livestock, and so on. Even buildings which were of little or no use to the agricultural economy were included within the parameters of real estate.

PL

Problem zakresu pojęcia nieruchomości ziemskiej stał się aktualny po 1990 r., kiedy do organów administracji i sądów zaczęły napływać wnioski reprywatyzacyjne dawnych właścicieli nieruchomości ziemskich lub ich spadkobierców prawnych kwestionujące legalność i zgodność z dekretem PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej decyzji o upaństwowieniu. Orzecznictwo sądowe, a zwłaszcza Naczelny Sąd Administracyjny, przyjęło stanowisko, iż pod pojęciem „nieruchomość ziemska” z art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z 6 września 1944 r. należy rozumieć jedynie „nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym”. W świetle tego nieruchomościami ziemskimi są wyłącznie obiekty mienia nieruchomego, które mają charakter rolniczy. Natomiast na podstawie przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że w momencie wejścia w życie dekretu PKWN z września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i jego realizacji była już znana i powszechnie stosowana definicja nieruchomości ziemskiej. Pod pojęciem „nieruchomość ziemska” rozumiano wtedy nieruchomość położoną poza granicami administracyjnymi miasta. Pojęcie nieruchomości ziemskiej było szerokie i obejmowało: majątek ziemski, dobra rycerskie i dobra ziemskie. Nieruchomość ziemska w tym czasie była traktowana jako całość nierozerwalnie połączonych ze sobą części składowych: użytków rolnych, sadów, dróg, terenów zabudowanych, wód, lasów, torfowisk, inwentarza żywego i martwego itp. Nawet budynki nieposiadające pełnej przydatności gospodarczej dla gospodarstwa rolnego stanowiły integralną część nieruchomości ziemskiej.

7

Problematyka reformy rolnej i struktury agrarnej w polskim rolnictwie okresu międzywojennego

63%

Wawrzyniak B. M.

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

|

2023

|

vol. 114

|

issue 4

41-54

EN

The main objective of the study was to present the scope of the agricultural reform and the institutions responsible for its implementation. This jurisdiction included the Central Land Office and the State Agricultural Bank. The results of the agricultural reform are presented in tabular form, covering two stages of shaping the agricultural system. As a result of the process of parcelling out estates and the emergence of new types of farms, the shaped agrarian structure is presented. The agrarian structure was depicted in terms of voivodships and four regions. In addition, the presence of differences in areas under different partitions was indicated. The research was based mainly on legal regulations such as statutes and data from statistical yearbooks.

PL

Podstawowym celem opracowania było przedstawienie zakresu przeprowadzenia reformy rolnej i instytucji odpowiedzialnych za jej przeprowadzenie. Właściwość ta obejmowała Główny Urząd Ziemski i Państwowy Bank Rolny. Rezultaty reformy rolnej zobrazowano w postaci tabelarycznej, obejmującej dwa etapy kształtowania ustroju rolnego. W wyniku procesu parcelacji majątków i wyłaniania nowych rodzajów gospodarstw rolnych, przedstawiono ukształtowaną strukturę agrarną. Zobrazowano ją w układzie województw i w ujęciu czterech regionów. Ponadto wskazano na występowanie zróżnicowań na obszarach będących pod różnymi zaborami. W badaniach bazowano głównie na regulacjach prawnych typu ustawy i na danych pochodzących z roczników statystycznych.

8

Postępowanie reprywatyzacyjne w Polsce

63%

Wielgus K.

Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne

|

2019

|

vol. 30

23-41

PL

Autor podjął się próby krótkiego ujęcia zagadnienia reprywatyzacji w Polsce oraz zaproponowania swojego stanowiska. Niewątpliwie zjawisko to jest jedną z licznych patologii państw postkomunistycznych. Funduje poważny konflikt wartości zarówno z punktu widzenia prawnego, jak i aksjologicznego między interesem kolektywu z indywidualnymi podmiotami. Co więcej, Polska jest jedynym krajem, który ostatecznie nie rozstrzygnął na korzyść żadnej ze stron — w porównaniu do swoich geograficznych sąsiadów. Autor proponuje rozwiązanie zagadnienia reprywatyzacji z zastosowaniem instytucji dawności.

EN

In his paper, the author made an attempt at briefly presenting the issue of reprivatization in Poland and at proposing his own solution regarding this issue. Undoubtedly, this phenomenon is one of the many pathologies of post-communist countries. It is a difficult conflict of values between the interests of the collective and individual entities, both from the legal and axiological point of view. What is more, Poland is the only country that has not finally decided in favour of either side — in comparison to its geographical neighbours. The author proposes a solution to the issue of reprivatization based on prescription.

9

Pamiętniki konkursowe oraz współczesne wywiady jako komplementarne źródła do badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej

63%

Wylegała A.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 2

185-211

EN

This paper compares materials submitted in diary competitions and contemporary biographical interviews as sources for analysing peasants’ experience of the communist agricultural reform in Poland (1944). 69 interviews conducted between 2017 and 2019 are compared with three competitions: “Opis mojej wsi” [A description of my village] (1948), “Nowe pamiętniki chłopów” [New peasant diaries] (1955) and “Mój rok 1944/1945” [My year 1944/1945] (1969). The author reveals what kind of people wrote the diaries, the form these diaries took, what topics they featured and which went uncovered, and why the diaries are insufficient in themselves as source material for such research. The article reflects on the specificity of the diaries as an induced narrative, and presents the options for a critical approach to their analysis. The second part of the text shows how the interviews supplement the diaries.

PL

Niniejszy tekst analizuje pamiętniki konkursowe oraz przeprowadzane współcześnie wywiady biograficzne jako źródłem do badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej PKWN przeprowadzonej na mocy dekretu z 6 września 1944 r. Biorę pod uwagę trzy konkursy: „Opis mojej wsi” (1948), „Nowe pamiętniki chłopów” (1955) i „Mój rok 1944/1945” (1969), zestawiając je z 69 wywiadami, nagranymi w latach 2017-2019. W przypadku pamiętników pokazuję, z jakiego rodzaju autorami mamy do czynienia, jak wyglądają pamiętniki pod względem formy, jakie tematy były w nic poruszane, a jakie nie, i dlaczego nie są one wystarczające jako materiał do badania tego tematu. Zastanowię się nad specyfiką pamiętników jako narracji wywołanej i przedstawię możliwości krytycznego podejścia metodologicznego w ich analizie. W części drugiej pokazuję, w jaki sposób wywiady uzupełniają materiał pamiętnikarski.

10

„Kierunek, któremu na imię nowoczesność”. Socjalistyczna modernizacja w świetle pamiętników chłopskich w tomie Ta ziemia jest nasza

63%

Tarnowska M.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 2

163-183

EN

The subject of the article is the relationship between modernity and peasantry in peasant diaries of the Polish People’s Republic, and interpreted from the perspective of transdisciplinary cultural analysis; it focuses on diaries published in 1969 under the title This Land is Ours [Ta ziemia jest nasza]. Following contemporary historians, the author assumes that the period of 1944–1956, which the diaries cover, was a time of accelerated modernisation and social revolution, and one of the key elements of these processes was the land reform announced by the manifesto of the Polish Committee of National Liberation in 1944. The period covered by the diaries is therefore the time of the socialist “leap into modernity”. In striving to ascertain how the changes related to the fundamental elements of socialist modernisation were perceived by diarists, the author analyses the narratives in three dimensions: literacy, modernisation of the countryside, and changes in the rules of citizenship. By doing so, she shows that the said diaries may contribute to a better understanding of this period.

PL

Tematem artykułu są związki między nowoczesnością i chłopskością w kontekście socjalistycznej modernizacji w świetle chłopskich pamiętników wydanych w 1969 roku pod tytułem Ta ziemia jest nasza. Autorka za współczesnymi historykami przyjmuje założenie, że okres lat 1944–1956, który obejmują pamiętniki, był czasem modernizacyjnego przyspieszenia i rewolucji społecznej, a jednym z kluczowych elementów tych procesów była reforma rolna zapowiedziana manifestem PKWN w 1944 roku. Okres, którego dotyczą wspomnienia, jest więc czasem socjalistycznego „skoku w nowoczesność”. Szukając odpowiedzi na pytanie, jak kształtowały się w odbiorze pamiętnikarzy i pamiętnikarek przemiany związane z fundamentalnymi elementami socjalistycznej modernizacji, autorka analizuje narracje na temat trzech jej wymiarów: alfabetyzacji, modernizacji wsi i zmiany reguł obywatelstwa, co pozwala jej pokazać, że pamiętniki zawarte w tomie zawierały istotną diagnozę „skoku w nowoczesność”.

11

Reforma rolna na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym

63%

Noniewicz C.

Optimum. Studia Ekonomiczne

|

2014

|

vol. 6(72)

PL

Reforma rolna na Wileńszczyźnie przebiegała zgodnie z prawem obowiązującym w II Rzeczypospolitej i była procesem obejmującym stopniową parcelację majątków ziemskich oraz komasację ziemi chłopskiej ze zmianami przestrzennymi na wsi. Po drugiej wojnie światowej kolektywizacja rolnictwa na Wileńszczyźnie przekreśliła wszystkie osiągnięcia reformy rolnej okresu międzywojennego.

EN

The land reform in the Vilnius Region was introduced in accordance with the laws of the Second Republic and was a gradual process, involving the breaking up of estates, the assemblage of land belonging to peasants, and spatial changes in the country. After the Second World War, the collectivisation of agriculture in the Vilnius Region undid all the achievements of the land reform of the interwar period.

12

Romania and the Great War: Political, Territorial, Economic and Social Consequences

63%

Radu Sorin R.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2018

|

issue 31

138-167

PL

W artykule przedstawiono syntetyczny obraz najważniejszych, społecznych ekonomicznych i politycznych konsekwencji I wojny światowej dla Rumunii. Mimo atmosfery sprzyjającej przystąpieniu do wojny Rumunia weszła do wielkiego konfliktu nieprzygotowana militarnie, z gospodarczą infrastrukturą niezdolną do poniesienia trudów wojny, polegając jedynie na obietnicach pomocy ze strony Francji i Wielkiej Brytanii. Pod koniec wielkiej wojny Rumunia znacznie zwiększyła swoje terytorium dzięki przyłączeniu prowincji Besarabii, Bukowiny i Siedmiogrodu. Zrealizowano tym samym narodowy projekt „Wielkiej Rumunii”. Nowe granice państwa zostały zaakceptowane podczas konferencji pokojowej w Paryżu. Wielkie Zjednoczenie połączyło w ramach jednego państwa zróżnicowaną ludność, o różnym poziomie edukacji, statusie społecznym i mentalności. Mniejszości etniczne stanowiły około 30 proc. społeczeństwa, a zróżnicowanie religijne stało się nową codziennością w kraju, który był dotychczas w przeważającej części prawosławny. W latach powojennych największym wyzwaniem dla państwa i polityków stała się integracja nowych prowincji pod względem ustawodawczym, instytucjonalnym, administracyjnym, kulturowym i ekonomicznym. Proces ten był długotrwały i towarzyszyły mu dyskusje wśród polityków i elit kulturalnych Starego Królestwa oraz przyłączanych prowincji. Kolejną ważną konsekwencją wojny było przeprowadzenie reform: agrarnej i wyborczej. Podział majątków w sposób zasadniczy zmienił status społeczny chłopów, którzy dzięki powszechnym prawom wyborczym z wasali przekształcili się w obywateli. Nowa polityka oświatowa państwa położyła szczególny nacisk na latynizację i kształtowanie „obywateli Wielkiej Rumunii”, jednocześnie umożliwiając chłopom dostęp do edukacji. W Rumunii, podobnie jak w innych państwach, niezwykle trudno jest ocenić ekonomiczne konsekwencje I wojny światowej. Sytuacja jest tu tym bardziej skomplikowana, że Wielkie Zjednoczenie połączyło Stare Królestwo z prowincjami, które poprzednio rozwijały się pod wpływem różnych systemów ekonomicznych. Wiadomo więc, że zniszczeniom oraz stratom w ludziach towarzyszyły restrukturyzacja i transformacja spowodowane przyłączeniem do rumuńskiego państwa unitarnego nowych prowincji. W tym czasie również kształtowały się i rozwijały nowe prądy ideologiczne (neoliberalizm i doktryna chłopska), które determinowały politykę ekonomiczną oraz strategię rozwoju.

13

Odpowiedzialność Skarbu Państwa za przejęcie nieruchomości rolnych na mocy dekretu PKWN z 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej na przykładzie majątku Lubowicz Wielki

63%

Stokowski M. P.

Miscellanea Historico-Iuridica

|

2020

|

vol. 19

|

issue 2

383-403

EN

The decree of the Polish Committee of National Liberation of September 6, 1944 on the land reform nationalized numerous agricultural properties, changing the ownership structure of the Polish countryside at that time. The aim of the article will be to present the actual state of the property of Lubowicz Wielki, which became a victim of the expropriation contrary to the law at that time. The current proceedings of the legal successors of the former property owners to declare the invalidity of expropriation judgments will be analyzed, as well as the issue of the State Treasury's liability for damages. The considerations will show the unprecedented nature of the facts, the negligence of the current legislator in the issue of re-privatization and the conclusions that result from the implementation of the land reform. The work was largely based on court findings, decisions of administrative bodies, memories of the current heir of Romuald K., testimonies of witnesses, as well as documents that were addressed to numerous bodies and institutions in the years 1949 - 1990. In the facts described by me, there were numerous violations by the expropriation authority, which allowed for the annulment of nationalization judgments by the Minister of Agriculture and Rural Development in 2009, and then seeking compensation for damage resulting from the issue of a defective administrative decision, as well as bringing an action to establish the content of the land and mortgage register with the actual legal status, towards real estate owned by the State Treasury. The described facts are a unique and unprecedented example of the restitution of legal successors more than 70 years after the expropriation of their predecessors. The aim of the study is to answer the question of the expropriated owners or their legal successors, whether they can claim any compensation from the State Treasury today for the damage caused as a result of a faulty land reform.

PL

Dekret PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej dokonał nacjonalizacji licznych nieruchomości rolnych, zmieniając ówczesną strukturę własnościową polskiej wsi. Celem artykułu będzie przedstawienie stanu faktycznego majątku Lubowicz Wielki, który stał się ofiarą, niezgodnego z ówczesnym prawem, wywłaszczenia. Analizie zostanie poddane obecne postępowanie następców prawnych dawnych właścicieli majątku o stwierdzenie nieważności orzeczeń wywłaszczeniowych, a także kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. W rozważaniach zostanie ukazana bezprecedensowość stanu faktycznego, zaniedbania obecnego ustawodawcy w kwestii reprywatyzacji oraz wnioski jakie wynikają z przeprowadzenia reformy rolnej. Praca została w dużej mierze oparta na ustaleniach sądu, decyzjach organów administracyjnych, wspomnieniach obecnego spadkobiercy Romualda K., zeznaniach świadków, a także dokumentach, które były kierowane do licznych organów i instytucji w latach 1949 – 1990. W opisanym przez mnie stanie faktycznym miały miejsce liczne naruszenia ze strony organu wywłaszczającego, które pozwoliły stwierdzić nieważność orzeczeń nacjonalizacyjnych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2009 r., a później dochodzenia odszkodowania za szkodę wynikającą z wydania wadliwej decyzji administracyjnej, a także wytoczenie powództwa o ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, wobec nieruchomości, które pozostały we władaniu Skarbu Państwa. Opisany stan faktyczny, jest wyjątkowym i bezprecedensowym przykładem restytucji następców prawnych po ponad 70 latach od wywłaszczenia ich poprzedników. Celem pracy jest odpowiedzieć na pytanie wywłaszczonym właścicielom czy ich następcom prawnym, czy mogą rościć sobie dziś jakąkolwiek rekompensatę od Skarbu Państwa za szkodę jaka powstała w wyniku wadliwie przeprowadzonej reformy rolnej.

14

Zagadnienie niepodzielności gospodarstw wiejskich na gruncie ustawodawstwa II RP

63%

Kwiecień S.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2022

|

vol. 74

|

issue 1

193-210

EN

The uncontrolled process of division of farmlands into economically inefficient bodies was an undesired element of the agricultural structure of interwar Poland. This situation made the development of modern agriculture and rational agricultural policy impossible. Furthermore, a comprehensive introduction of the agricultural reform was beyond the state’s means, and one of the elements of the reform was the issue of indivisibility of farmlands. Postulates of implementing a statutory prohibition against dividing farmlands already appeared in 1918. This problem was partially solved by the agricultural reform of 1925 which was based on the act of 28 October 1925 on implementing the agricultural reform, which prohibited dividing lands for a period of 25 years. Those regulations were amended by the act of 14 April 1937 on restricting the trading of real estate created as a result of subdivision which prohibited dividing all farmlands created as a result of subdivision. In the scope of indivisibility of agricultural lands, three crucially important projects were submitted to the Sejm, one by Minister W. Stankiewicz and two more by a Member of Parliament, F. Bartczak. The aim of the projects was to limit the division of farmlands. However, they never became a law which was universally in force, while the problem of the indivisibility was not solved until 1939.

PL

Niekontrolowany proces podziału gospodarstw rolnych na niewydolne gospodarczo organizmy był niepożądanym elementem struktury agrarnej Polski okresu międzywojennego. Sytuacja ta uniemożliwiła rozwój nowoczesnego rolnictwa i racjonalnej polityki rolnej, a ograniczone możliwości finansowe państwa nie pozwoliły całościowo przeprowadzić reformy rolnej, której jednym z elementów było wprowadzenie zasady niepodzielności gospodarstw rolnych. Już w 1918 r. pojawiły się postulaty wprowadzenia ustawowego zakazu dzielenia gospodarstw rolnych. Problem ten częściowo rozwiązywała reforma rolna z 1925 r. przeprowadzona na podstawie ustawy z dnia 28 października 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej, która zakazywała podziału gospodarstw rolnych przez okres 25 lat. Regulacje te zostały zmienione ustawą z dnia 14 kwietnia 1937 r. o ograniczeniu obrotu nieruchomościami powstałymi z parcelacji, która zakazywała podziału wszystkich gospodarstw rolnych powstałych z parcelacji. W zakresie niepodzielności gospodarstw rolnych do Sejmu wpłynęły trzy ważne projekty, które miały ograniczyć podział gospodarstw rolnych, jeden ministra W. Stankiewicza i dwa posła F. Bartczaka, które nie stały się prawem powszechnie obowiązującym, a problem niepodzielności gospodarstw nie został rozwiązany do 1939 r.

15

Pozycja finansowo-prawna Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego w Polsce międzywojennej

63%

Żurek K. M.

Przegląd Prawno-Ekonomiczny

|

2022

|

issue 4

157-173

EN

The paper aims at presenting the legal and financial position of the Latin Rite Catholic Church in Poland after the restoration of independence. Moreover, the study describes the path of legal changes that occurred as a result of the Concordat and land reform. As evidenced by numerous publications, due to the concordat agreement signed on February 10th, 1925, an increase in the significance of the Catholic Church in Poland has been observed. The legal-dogmatic method has been applied in the study. The results presented in the article might provide guidance for those interested in the issue of relations between the State and the Church, both on a legal and historical level.

PL

Celem głównym niniejszego artykułu jest zaprezentowanie pozycji finansowej i prawnej Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego w Polsce po odzyskaniu niepodległości oraz opisanie drogi zmian prawnych, jakie dokonały się w wyniku zawarcia Konkordatu i przeprowadzenia reformy rolnej. Za sprawą umowy konkordatowej podpisanej w dniu 10 lutego 1925 r. zaobserwować można wzrost znaczenia Kościoła katolickiego w Polsce, co poświadczają liczne publikacje. W opracowaniu posłużono się metodą dogmatyczno-prawną, zaś przedstawione w niniejszym artykule rezultaty mogą stanowić istotną wskazówkę dla osób interesujących się zagadnieniem relacji na linii państwo–Kościół, zarówno na płaszczyźnie prawnej, jak i historycznej.

16

Krajobraz po wojnie: anatomia rozpadu świata społecznego na przykładzie Polski w okresie II wojny światowej

51%

Wylegała A.

Studia Socjologiczne

|

2016

|

issue 3(222)

133-163

PL

Tekst analizuje wpływ II wojny światowej na więzi społeczne, normy, wartości i strukturę ówczesnego społeczeństwa polskiego. W części pierwszej omawia proces wojennej destrukcji, skupiając się na czterech jej głównych elementach: rozpadzie struktur społecznych, eksterminacji ludzi, brutalizacji życia codziennego i upadku norm. Część druga pokazuje, dlaczego powojenna odbudowa była tak trudna. Skupia się na takich kwestiach, jak: niepewność polityczna i poczucie ﬁzycznego zagrożenia, przemoc na tle etnicznym i rabunkowym, bieda, ogólna demoralizacja i brak elit, a także trudności związane z adaptacją i zakorzenieniem się osób przesiedlonych. Tekst powstał na podstawie kwerendy w dokumentach osobistych z takich kolekcji, jak Archiwum Wschodnie, Archiwum Historii Mówionej, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Narodowa, Ossolineum, United States Holocaust Memorial Museum oraz liczne źródła opublikowane.

EN

This text analyses the inﬂuence of the Second World War on the social bonds, values, and structure of postwar Polish society. In the ﬁrst part, the author discusses the process of wartime destruction, focusing on four issues: the disintegration of social structures, the extermination of people, the brutalization of everyday life, and the destruction of values and standards. In the second part, the author shows why the postwar reconstruction was such an arduous process, focusing on such problems as political instability and feelings of physical danger, ethnic cleansing and criminal violence, poverty, general demoralization and lack of elites, and the difﬁculties caused by mass migrations and deportations. The text is based on extensive research in the ego-documents in such collections as the Eastern Archives, the Oral History Archives, the Jagiellonian Library, the National Library, Ossolineum, the United States Holocaust Memorial Museum, and numerous published sources.

17

Некоторые особенности экономического развития села в Восточной Галиции в 20–30-х годах хх века

51%

Выздрык (Vyzdryk) В. V.

Studia Orientalne

|

2014

|

issue 2(6)

182-196

PL

Artykuł prezentuje politykę agrarną rządu polskiego w okresie międzywojennym, celem której było zreformowanie systemu rolnego dla zwiększenia wydajności produkcji rolnej, rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej oraz ułatwienie ruchu spółdzielczego. Polityka rządu doprowadziła do formowania rynku ziemi, stworzenia warunków do powstania niezależnych gospodarstw o różnych typach i rozmiarach, które zostały oparte na własności prywatnej ziemi. Elementem podstawowym rządowej polityki rolnej była kolonizacja, celem której było wzmocnienie granic wschodnich II Rzeczypospolitej poprzez tworzenie gospodarstw kolonistów. Ich celem było społeczne i polityczne wsparcie dla rządu na kresach wschodnich. Taka polityka państwowa wrogo nastrajała miejscową ludność ukraińską. Pomimo zrozumienia tego problemu przez znaczną część polskich polityków i naukowców i jego szkodliwości dla interesów państwa kolonizacja ziem wschodnich była głównym kierunkiem polityki rolnej w okresie międzywojennym. Rząd Polski, nie ukrywając tego, ignorował problemy wsi ukraińskiej, które doprowadziły ostatecznie do sporów na tle gospodarczym, narodowym i społecznym, co wpłynęło na zaostrzenie międzyetnicznych stosunków polsko-ukraińskich.

EN

The article deals with the agrarian policy of the Polish government of the interwar period, which was intended to reform the agricultural system to increase productivity of agricultural production, the development of commodity-money relations and the activation of cooperative movement. The governmental policy has led to the formation of a land market, creating conditions for the origin of independent farms of different types and sizes, which were based on a private property of land. The main component of the agricultural policy of the government was colonization, which was intended to strengthen the eastern borders of the Second Polish Republic by creating economies of the colonists. They have become a social and political support for the government on the “Eastern lands.” This state policy influenced hostilely on millions of the local Ukrainian population. In despite the understanding of a significant number of Polish politicians and scientists such activities harm to the interests of the state, during the interwar period colonization of the land remained the main direction of agricultural policy. The Polish government has openly ignored the problems of the Ukrainian village, which led to a tangle of economic, national and social troubles that impacted on the Polish-Ukrainian aggravation of interethnic relations.

18

Ochrona zabytków, przyrody i krajobrazu w warunkach reformy rolnej w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym

51%

Merta-Staszczak A.

Ochrona Zabytków

|

2020

|

issue 1

111-129

PL

Odbudowa państwa polskiego po 1918 r. wymagała podjęcia wielu decyzji dotyczących powołania nowej administracji, instytucji oraz przeprowadzenia reformy gospodarczej, której celem było upełnorolnienie chłopów nieposiadających ziemi lub utrzymujących się z nieefektywnych gospodarstw karłowatych. Nowy kierunek polityki nie tylko przyczynił się do zmian w strukturze własnościowej gospodarstw, ale poważnie zagroził funkcjonowaniu wielkich majątków ziemiańskich i zachowaniu znajdujących się tam dworów, pałaców oraz innych obiektów historycznych. W tej sytuacji podjęto próby, inicjowane przede wszystkim przez towarzystwa naukowe, wprowadzenia dodatkowych aktów prawnych chroniących historyczne budynki, zespoły architektoniczne oraz wyjątkowe tereny krajobrazowe. Projekty przewidywały nie tylko wydawanie ogólnokrajowych zarządzeń, ale również budowę całej struktury organizacji odpowiedzialnych za zachowanie obiektów i miejsc zabytkowych oraz działania na rzecz popularyzacji wiedzy o nich.

EN

The reconstruction of the Polish state after 1918 required many decisions concerning the establishment of a new administration, institutions and economic reform, the aim of which was the so-called upełno-rolnienie (an increase in the size of a small agricultural holding by a sufficient amount of land) of peasants who did not own land or made a living from inefficient small farms. The new policy direction not only influenced the changes in the ownership structure of farms, but also seriously threatened the functioning of large landed estates and the preservation of manors, palaces and other historical objects located there. In this situation, attempts were made, initiated mainly by scientific societies, to introduce additional legal acts protecting historical buildings, architectural complexes and unique landscape areas. The projects provided not only for the issuing of nationwide orders, but also for the construction of the entire structure of organizations responsible for the preservation of historic buildings and sites and activities to promote knowledge about them.

19

From Procedural Issues of Expropriation Under the Decree of the Polish Committee of National Liberation Concerning the Implementation of the Agrarian Reform of 6 September 1944

51%

Hasińska I.

Studia Iuridica Lublinensia

|

2017

|

vol. 26

|

issue 1

EN

As a rule, in civil proceedings, courts are not capable of examining the correctness of administrative decisions. It is the administrative decision that resolves whether the designated real estate is subject to the provisions of the decree on the implementation of the agrarian reform dated 6 September 1944. The common court is bound by such a decision. The legislator, recognising the instances of defective implementation of the agrarian reform, attempted to validate the illegal takeovers of real estate. The assessment of their effectiveness is disputable. The article presents selected legal problems related to the expropriation of real estate under the decree of the Polish Committee of National Liberation of 6 September 1944. In particular, it indicates the consequences of legislative changes with regard to claiming damages, the period of limitation, as well as refers to judicial decisions in selected matters.

PL

Zasadą jest, iż w postępowaniu cywilnym sądy nie są władne do badania prawidłowości wydanej decyzji administracyjnej. To decyzja administracyjna rozstrzyga o tym, czy oznaczona nieruchomość podpada pod regulację dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Sąd powszechny taką decyzją jest związany. Ustawodawca, dostrzegając przypadki wadliwej realizacji reformy rolnej, podejmował próby „konwalidacji” przejęć nieruchomości dokonanych niezgodnie z prawem. Ocena ich skuteczności pozostaje sporna. W artykule przedstawiono wybrane problemy prawne związane z wywłaszczeniem nieruchomości na podstawie dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. W szczególności wskazano na skutki zmian prawodawczych w zakresie dochodzenia odszkodowania i instytucję przedawnienia oraz przytoczono orzecznictwo sądowe w wybranych kwestiach.

20

Legislacja dotycząca fideikomisów familijnych (ordynacji rodowych) w II Rzeczypospolitej Polskiej

51%

Filipiak Z.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2022

|

issue 4(68)

155-167

PL

Artykuł opisuje tworzenie i treść regulacji prawnych w II Rzeczypospolitej dotyczących szczególnej instytucji, jaką były fideikomisy familijne, nazywane na ziemiach polskich ordynacjami rodowymi – niepodzielne majątki ziemskie znajdujące się w rękach rodzin arystokratycznych, wyłączone z ogólnych zasad spadkobrania, z ograniczeniami w zakresie m.in. rozporządzania i obciążania. Autor dowodzi, iż na legislację w tym względzie miała wpływ ówczesna polityka agrarna oraz próby uregulowania reformy rolnej. Ordynacje rodowe postrzegano w szczególności jako relikt feudalizmu sprzeczny z porządkiem konstytucyjnym oraz polityką dążącą do oparcia struktury rolnej na średniej i drobnej własności oraz podniesienia przez to statusu społecznego i ekonomicznego ubogich mas polskich włościan. Autor opisuje postulaty polityczne w tym względzie, kolejne akty prawne tworzone przez legislatywę oraz towarzyszące temu dyskusje parlamentarne.

EN

The article describes the creation and content of legal regulations in the Second Polish Republic regarding a special institution, which were family fideicommissa (entails), called in Poland ordynacje rodowe – indivisible estates in the hands of aristocratic families, excluded from the general principles of inheritance, with restrictions in the field of, i.a., disposition and charging. The author proves that the legislation in this respect was influenced by the then agrarian policy and attempts to regulate the land reform. Family laws were perceived in particular as a relic of feudalism contrary to the constitutional order and a policy aimed at basing the agricultural structure on middle and small property and thus raising the social and economic status of the poor masses of Polish peasants. The author describes political postulates in this regard, successive legal acts created by the legislature and the accompanying parliamentary discussions.

Refine search results

Wpływ reformy rolnej w Polsce na mobilność ludności wiejskiej w latach 1944–1956

Przemiany w strukturze agrarnej powiatu Dąbrowa Tarnowska w okresie Drugiej Rzeczypospolitej.

Istota reformy rolnej w II Rzeczypospolitej

Kwestia reformy rolnej i powojennych granic Polski w audycjach rozgłośni im. T. Kościuszki

POLITYKA MUZEALNA POLSKIEGO KOMITETU WYZWOLENIA NARODOWEGO

Definiowanie pojęcia nieruchomości ziemskiej w polskim prawodawstwie agrarnym, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i jego realizacji

Problematyka reformy rolnej i struktury agrarnej w polskim rolnictwie okresu międzywojennego

Postępowanie reprywatyzacyjne w Polsce

Pamiętniki konkursowe oraz współczesne wywiady jako komplementarne źródła do badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej

„Kierunek, któremu na imię nowoczesność”. Socjalistyczna modernizacja w świetle pamiętników chłopskich w tomie Ta ziemia jest nasza

Reforma rolna na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym

Romania and the Great War: Political, Territorial, Economic and Social Consequences

Odpowiedzialność Skarbu Państwa za przejęcie nieruchomości rolnych na mocy dekretu PKWN z 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej na przykładzie majątku Lubowicz Wielki

Zagadnienie niepodzielności gospodarstw wiejskich na gruncie ustawodawstwa II RP

Pozycja finansowo-prawna Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego w Polsce międzywojennej

Krajobraz po wojnie: anatomia rozpadu świata społecznego na przykładzie Polski w okresie II wojny światowej

Некоторые особенности экономического развития села в Восточной Галиции в 20–30-х годах хх века

Ochrona zabytków, przyrody i krajobrazu w warunkach reformy rolnej w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym

From Procedural Issues of Expropriation Under the Decree of the Polish Committee of National Liberation Concerning the Implementation of the Agrarian Reform of 6 September 1944

Legislacja dotycząca fideikomisów familijnych (ordynacji rodowych) w II Rzeczypospolitej Polskiej