Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 20

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  semantic derivation
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Rola świata zwierząt w budowaniu językowego obrazu świata na przykładzie czasowników utworzonych od nazw zwierząt w języku niemieckim i polskim

100%
Szczęk J., Ludwin S.
Język a Kultura
|
2015
|
vol. 25
121-139
EN
The article presents the influence of the word of animals, which is included in the structure of a word, on the creation of a linguistic image of the world of German and Polish cultural society. The basis for the analysis is constituted by German and Polish verbs derived from the names of animals, which correspond with various aspects of animal existence and their meaning is transferred into certain spheres of human life. The units for the research were collected from both German and Polish dictionaries on the basis of the etymological criteria, indicating their relation to names of animals. The aim of the analysis is to identify the characteristic traits of animals which have an influence on the creation of a linguistic image of the world in German and Polish cultural society.
2
Publication available in full text mode
Content available

Słow. *seb-/*sob- jako punkt wyjścia derywacji formalnej i semantycznej

100%
Topolińska Z.
Linguistica Copernicana
|
2012
|
issue 1(7)
31-39
EN
The author analyzes derivatives from the old Slavic root *seb-/*sob- and presents two different lines of the semantic derivation: (a) 'something that is distinct, peculiar' and (b) 'something that is / should be appropriated by the subject'. The central position in the first, older, set of derivatives belongs to the substantive osoba 'person'.
3
Publication available in full text mode
Content available

Miejsce słowotwórstwa w gramatyce pisanej według formuły „treść > forma”

100%
Topolińska Z.
Linguistica Copernicana
|
2018
|
vol. 15
EN
The author understands word-formation as a system of formal means for lexicalization, i.e. for creation of new lexemes and enriching the inventories of the lexical semantic categories. She suggests that in a grammar written after the formula "meaning > form" the thematic block 'word-formation' should be correlated with the semantic classification of predicates and conceived as an analysis of the lexical semantic categories with word-formational exponents.
PL
Autorka traktuje słowotwórstwo jako system formalnych środków służących leksykalizacji, to znaczy, tworzenia nowych leksemów i wzbogacania inwentarzy leksykalnych kategorii semantycznych. Sugeruje, że w gramatyce pisanej według formuły „treść > forma” blok tematyczny ‘słowotwórstwo’ powinien być skorelowany z semantyczną klasyfikacją predykatów oraz określony w celu analizy leksykalnych kategorii semantycznych z wykładnikami słowotwórczymi.
4
Publication available in full text mode
Content available

Derywacja semantyczna (i formalna) od prasłowiańskiego rdzenia *by- na gruncie polskim

100%
Topolińska Z.
Linguistica Copernicana
|
2022
|
vol. 18
201-204
EN
The paper presents the results of the semantic and formal derivation of the Common Slavic root *by- (as in the Polish verb być) in the Polish language based on its two different semantic components: 1. ‘to exist, to be somewhere’ and 2. ‘to have some attribute’; ‘to be somebody’. The analyses lead to the conclusion that *by- (in the derivatives from być) has extremely high frequency both in the vocabulary and in the texts, and as such constitutes an important element of the Polish lexical and syntactic system.
PL
Artykuł przedstawia rezultaty semantycznej i formalnej derywacji ogólnosłowiańskiego rdzenia *by- (por. polski czasownik być) w języku polskim, bazującej na dwóch różnych komponentach semantycznych: 1. ‘istnieć, być gdzieś’ i 2. ‘być jakimś / kimś’. Analizy prowadzą do konkluzji, że *by- (w derywatach od być) ma bardzo wysoką frekwencję, zarówno w słownictwie, jak i w tekstach, stanowi więc ważny element polskiego systemu leksykalnego i syntaktycznego.
5
Publication available in full text mode
Content available

Prof. Wiesław Boryś – in memorial

88%
Topolińska Z.
Rocznik Slawistyczny
|
2022
|
issue LXXI
6
Publication available in full text mode
Content available

Identyfikacja ulic w siedemnasto- i osiemnastowiecznych księgach miejskich Pobiedzisk

87%
Sieradzki A.
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
|
2015
|
issue 30
EN
A description of manners of the identification of streets in manuscript documents, which the 17th and 18th centuries municipal year books were, is the subject of the article. Three types of phrases were analysed: the phrases with a sentence determiner, the phrases with a determiner in the form of the prepositional phrase and the phrases with a determiner in the form of adjective. The essential aim of the research is to establish possible semantic structures which were the semantic sources in the process of deriving the nominal groups that have become the street names. The results of the research are as follow: 1. streets were identified almost exclusively (apart from two cases) by deriving the semantic locative relation; 2. most of the locative relations were derived from the proper names taken from beyond the city area as in the case of the town of Gniezno; 3. in few nominal groups the locative relations were derived from the proper names that were in use in the city area as in the case of the town of Pobiedziska.
7
Publication available in full text mode
Content available

Semantic (and formal) derivation from the Common Slavic root *prav‑ in Polish and in Macedonian

75%
Rocznik Slawistyczny
|
2021
|
issue LXX
8
Publication available in full text mode
Content available

Semantic Derivation Strategies оf Irrational Vocabulary in the Ukrainian, English аnd German Languages

75%
Кінащук А.
Slavia Orientalis
|
2021
|
vol. LXX
|
issue 4
9
Content available remote

Przyimki – ich miejsce w opisie gramatycznym

75%
Topolińska Z.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2017
|
issue 24
9-15
EN
The author argues that prepositions are an integral part of nominal phrases, and their graphic treatment as autonomous words is purely a lexicographic convention. They have maintained their primary meaning which is localization of material objects and events in space and time, and they subsequently evolved to also express localization in the social world and in the mental world. In a grammatical description of a language they should be discussed together with the semantic and formal structure of nominal phrases.
10
Content available remote

О «переносе информации» в прямом и метонимическом смысле

75%
Архипов И. К.
Przegląd Wschodnioeuropejski
|
2011
|
vol. 2
453-464
EN
Occam’s razor approach is used to disclose the true nature of head-to-head transduction of linguistic meaning. An evaluation of an infelicity showed it to be a name rather than a phenomenon (Occam). It is a metonymic description of actual exchange of linguistic forms taking place during communication. Occam-style reliance on the sensorium alone is sufficient to repudiate the implication that linguistic meaning is a thing. Alternatively, biocognitive theory (Maturana, Kravchenko et al.) points to interpretation of correlations of signals and bodily responses to them as the key to the mechanism of communication. As such correlations are memorized, an individual system of a language arises. It provides for compe tent use of linguistic forms, coupled with a varying range of other bodily signals, to orient the partner to autopoiesis, i.e. his|her sense generation on the basis of commensurate knowledge and linguistic expertise. On such view, the need to adapt to environment, both current and expected, is seen as the stimulus as well as raison d etre of communication. By feedback, the organism s living in language (languaging) is a major factor of its survival in the long run. As far as communicative mechanism is concerned, the speaker organizes a relationship between him/herself as sender and his/her niche to make sure that suitable signals – oral and written language forms, gestures, intonation, body language, etc. are released. Such objects do not become signals for a living system until the latter is prone to respond to them in order to continue to develop. Thus, the recipient interprets and understands the interaction between him/herself and his/her niche, which includes them. Since exchange of information arises as autopoiesis occurring in either partner, any idea of information as being a thing which enters or leaves the body to effect understanding should be considered void (or redundant in Occam’s terminology).
11
Publication available in full text mode
Content available

Co łączy obcego z obecnym?

75%
Topolińska Z.
Linguistica Copernicana
|
2014
|
issue 11
29-34
EN
The author analyzes the semantic evolution of Polish adjectives obcy and obecny, deriving from the Common Slavic *o b ь t' ь. They are both shifters, which means that their reference is context dependent. She demonstrates that their lines of semantic evolution in Polish are unique in the Slavic linguistic world.
12
Publication available in full text mode
Content available

Способи семантичної деривації в українській релігійній лексиці

63%
Kowtun A.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2015
|
issue 10
82-96
EN
We came to the conclusion that narrowing of meaning and metonymy are two main types of semantic derivation of all thematic fields of religious vocabulary (52% and 42%, respectively). Metaphor (6%) as a form of semantic derivation and an empirical classifier of the objects of observation is counterproductive in the religious sphere, since for the religious vocabulary empiricalness is not the main source of spiritual knowledge. Active narrowing of well-known and specialized meanings is the result of linguistic conservatism, the emergence of new functions of objects and changes in the knowledge about them. The disappearance of many of the primary meanings was induced by sustainable consolidation of religious narrowings, and frequent replacement of considerable part of them with synonymic equivalents made their functioning to be just a temporal phenomenon. Metonymy in the religious vocabulary as an effective means to achieve economy of speakers’ efforts is well-developed by local, temporal, causal, attributive and synecdochic types. Metaphors created directly by individuals in their religious activities and those from the Bible that underwent terminologization were created in different ways, namely according to the similarity of features (such as function, external feature, relation of subordination, unreal [but desirable] feature, associative characteristics of emotive evaluative nature).
13

Семантичка деривација на прасловенскиот глаголски корен *met- во македонскиот јазик

63%
Markovikj M.
Slavica Wratislaviensia
|
2017
|
vol. 165
267-276
EN
The subject of analysis in this paper is protoslavic verbal root *met‑which formal and se­mantic development can be traced from a very old period. The research is based on anthropocen­tric-spatial language theory which helps to analyze how the meaning embedded in some verbal roots representing basic human positions and movements can transfer and rise through evolution of the conceptualization (of the material and mental world). The author analyzes the derivativesof the pro­toslavic verbal root *met‑with embedded semantic components (move in all directions, throw…) and how the formal verbal and nominal derivatives carry this semantic information through langu­age evolution.
PL
Przedmiotem analizy jest protosłowiański rdzeń werbalny *met‑, którego formalny i semanty­czny rozwija się od dawien dawna. Badania opierają się na teorii antropocentryczno-przestrzennej, która pomaga dociec, w jaki sposób, osadzone w niektórych werbalnych korzeniach znaczenie, reprezentuje podstawowe ludzkie stany oraz konceptualizuje świat materialny i umysłowy. Autor analizuje pochodne protosłowiańskiego korzenia werbalnego *met‑wraz z wbudowanymi kompo­nentami semantycznymi (ruch we wszystkich kierunkach, czasownik „rzucać”…) oraz sprawdza, jak formalne słowne i nominalne pochodne instrumenty przenoszą tę semantyczną informację po­przez ewolucję językową.
14

Особенности польской и русской велосипедной лексики (словообразовательный и семантический аспекты)

63%
Wilk G.
Slavica Wratislaviensia
|
2017
|
vol. 165
441-449
EN
The paper is devoted to the analysis of Polish and Russian lexicon related to cycling. It indicates in both languages the most productive ways of word formation processes of jargon and professionalisms associated with various disciplines of cycling. They include univerbation, suffixation and semantic derivation.
PL
Artykuł został poświęcony analizie polskiego i rosyjskiego słownictwa z zakresu kolarstwa. Wskazano w nim najbardziej produktywne w obu językach sposoby tworzenia żargonizmów i profesjonalizmów związanych z różnymi dyscyplinami kolarstwa. Można do nich zaliczyć uniwerbizację, sufiksację oraz derywację semantyczną.
15
Publication available in full text mode
Content available

Англійське власне ім’я Jack і похідні від нього епоніми: гніздове дослідження

51%
Ostapenko M.
Studia Ukrainica Posnaniensia
|
2021
|
vol. 9
|
issue 2
59-71
PL
Jack to jedno z najbardziej rozpowszechnionych imion w krajach anglojęzycznych i dlatego stało podstawą do tworzenia wielu pochodnych eponimów. Brak kompleksowej rozprawy naukowej dotyczącej tego słowotwórczego gniazda określa aktualność danej pracy. Artykuł jest oparty na postulatach porównawczo-historycznego językoznawstwa, semantyki leksykalnej i onomastyki. Celem jest badanie struktury słowotwórczo-semantycznego gniazda, na szczycie którego znajduje się antroponim Jack. W wyniku przeprowadzonych analiz zostały wydzielone strukturalne typy wtórnych konstytuentów gniazda i zasadnicze kierunki treściowej ewolucji podstawowego leksemu oraz jego apelatywnych form pochodnych, między innymi frazeologizmów. Wszystkie eponimy pochodne od imienia Jack podzielone były na następujące mikrogniazda: przedstawiciele przyrody ożywionej (osoby płci męskiej, rośliny, zwierzęta), obiekty przyrody nieożywionej (mechanizmy – jakiekolwiek rzeczy, które zastąpiły czynności człowieka albo za pomocą których coś można zrobić) oraz część leksem określających wizerunek mężczyzny w kulturze.
EN
The English name Jack is one of the most common names in English-speaking countries, which has become a derivate for a large number of derived eponyms. The lack of a comprehensive study of this word family determines the relevance of our research. The article is made within the framework of comparative-historical linguistics, lexical semantics, and onomastics. The article aims to explore the structure of the derivative-semantic word family with a stem anthroponym eng. Jack. As a result, the structural types of secondary word family constituents and the main directions of semantic evolution of the creative lexeme and its common nouns derivatives, including phraseological units, were identified. All derived eponyms of the name Jack were divided into the following micro-families: representatives of living nature (males, plants, animals), inanimate objects (mechanisms – any things that have replaced human labor or with which something can be done) and an intermediate link of lexemes denoting the image of a man.
16
Publication available in full text mode
Content available

'Dla odmiany' – fraza przysłówkowa i komentarz metatekstowy (na tle konstrukcji dla + NP)

51%
Żabowska M.
Linguistica Copernicana
|
2019
|
vol. 16
EN
The main aim of the article is to establish the status of expression dla odmiany in Polish; attention focuses both on the conceptual level of language analyzed in the syntactic-semantic perspective and also on the metatextual level described in functional terms. The expressions like dla zdrowia, dla zabawy and also dla przykładu, dla przypomnienia serve as a background for this analysis. The obtained results demonstrate that the uses of dla odmiany represent: 1) syntactical construction, which realizes two patterns: a) zrobić coś [dla _ {np. odmiany (od czegoś)}], b) [(zrobić coś1)] dla _ {np. odmiany} (zrobić coś2) and 2) metatextual language unit dla odmiany.
PL
Celem artykułu jest określenie statusu wyrażenia dla odmiany w języku polskim, zarówno na poziomie przedmiotowym języka (analizowanym w perspektywie semantyczno-składniowej), jak i na poziomie metatekstu (opisywanym w terminach funkcjonalnych). Tłem dla przeprowadzanych analiz są wyrażenia typu dla zdrowia, dla zabawy oraz dla przykładu, dla przypomnienia. Uzyskane wyniki potwierdzają, że użycia dla odmiany reprezentują: 1) połączenie syntaktyczne, stanowiące realizację dwóch schematów: a) zrobić coś [dla _ {np. odmiany (od czegoś)}], b) [(zrobić coś1)] dla _ {np. odmiany} (zrobić coś2) i 2) metatekstową jednostkę języka dla odmiany.
17

Modele zdaniowe w tekście naukowym. Model relacyjny (na materiale tekstów naukowych z obszaru humanistyki)

51%
Kananowicz T.
Język Polski
|
2022
|
vol. 102
|
issue 1
41-56
PL
W artykule przedstawiono relacyjny model zdaniowy w systemie innych modeli, zakreślono pole modelu w oparciu o różnorodną semantykę tworzących go czasowników relacyjnych, semantyczne role i taksonomiczne klasy argumentów. Opisano procesy derywacji semantycznej, w których wyniku pole modelu relacyjnego poszerza się kosztem predykatów pierwotnie czynnościowych. Nowa semantyka wielokrotnie skutkuje kształtowaniem się nowych paradygmatów gramatycznych. Istnienie czasowników z tzw. wahającą się semantyką daje możliwość nadawcy tekstu naukowego ujmować czynności intelektualne zarówno agentywnie, jak i impersonalnie.
XX
In the article the author describes the relational sentence model against a background of other sentence models, presents the semantic field of the model on the basis of different semantic groups of verbs, semantic roles and taxonomic classes of the actants. Processes of semantic derivation were described which result in the expansion of the relational model’s field due to agentive predicates of action. New semantics often results in the development of new grammatical paradigms. Due to predicates with unstable semantics, authors of academic texts can choose between agentivity or impersonality while describing the intellectual activities.
18
Content available remote

Semantičnij analiz zoonimiv, motivovnich biloju mastju ta jiji vidtinkami (Na prikladi kličok koriv v ukrajins'kij ta pol's'kij movi)

51%
Soloduško, Ol'ga
Acta onomastica
|
2016
|
vol. 56
193-198
EN
The article is devoted to the analysis of zoonyms motivated by the white colour of the animals. The material resources are cow names in dialects of Ukrainian and Polish languages. Based on the analysis, the author shows the common and the differences in the native speakers of two related languages perception of white colour shades.
19
Content available remote

„Francuzy“ i „russkije“ v zerkale jazyka : vzaimnye otraženija (na materiale etnonimičeskich i toponimičeskich derivatov)

45%
Berezovič E. L., Kabakova G. I.
Acta onomastica
|
2016
|
vol. 56
25-45
EN
The article analyzes certain lexical units of the Russian and French languages which function as semantic and morphological derivatives of ethnonyms and macrotoponyms: in Russian - derivatives of the ethnonyms француз, галл and toponyms Франция, Париж; in French - derivatives of the words Russe, Russien ´Russian´, Cosaque ´Cossack´ to ´a Russian soldier´ to ´Russian´, Moscou ´Moscow´, Moscovite (archaic) ´an inhabitant of Muscovy, Russian´. Additionally, the article focuses on set expressions containing the above-mentioned words. Considering this material, the authors conduct a contrastive study of cultural and linguistic images of the French and the Russians (in Russian and French, respectively). The article studies the following thematic spheres of secondary semantics: „Character traits, behaviour“; „Diseases“; „Appearance“; „Language“; „The quality of life, welfare“; „History“. The authors reveal the motivation of language facts, analyze the evaluative components in their meaning and draw conclusions about the main patterns in the development of the images of the nations in question.
20
Publication available in full text mode
Content available

The Position of Middle Irish: Historical Linguistics and Glottochronology

45%
Mikhailova T. A.
Roczniki Humanistyczne
|
2021
|
vol. 69
|
issue 11
129-148
PL
Pozycja języka średnioirlandzkiego: językoznawstwo historyczne a glottochronologia Morris Swadesh (1952, 1955) zaproponował nową metodę datowania zmian językowych, która zakładała 1000-letnią retencję 86% słownictwa, tzn. 14 słów (z listy 100 podstawowych) musi być zastąpione. Przy jej użyciu Greene (1964), a następnie Elsie (1979), podjęli próbę określenia, kiedy nastąpił podział na grupę goidelską oraz brytańską. Blažek i Novotná (2006) datują to wydarzenie na okres ok. 1200 p.n.e., gdyż użyli nowej kalibracji, zmieniając stałą dezintegracji λ z 0.14 na 0.05 na millennium, wyeliminowali zapożyczenia oraz uwzględnili synonimy w liście słów.  Użycie synonimów zaprzecza oryginalnej idei Swadesha, która zakładała listę podstawowego słownictwa, oraz automatycznie prowadzi do sztucznej archaizacji. W artykule pod rozwagę poddaje się możliwość analizy zmian semantycznych w podstawowym słownictwie irlandzkim przy użyciu oryginalnej metody oraz podjęto próbę oszacowania wzrostu średnioirlandzkiej warstwy językowej.
EN
A new method of “dating” language changes was proposed in the 1950s by Morris Swadesh (1952, 1955), who examined changes in the basic vocabulary of a language and postulated that the 1000-year retention rate represents 86% of the vocabulary; in other words, 14 words from a 100-word list must be replaced.  An attempt to calculate the split between Goidelic and Brittonic based on this approach was made in Greene (1964) and later in a fundamental study by Elsie (1979) containing, unfortunately, some inaccuracies. In Blažek and Novotná (2006) this split between Goidelic and Brittonic is dated to ca. 1200 BC. The authors used a new calibration, with a change in the constant of disintegration λ from 0.14 to 0.05 per millennium, the elimination of borrowings and the inclusion of synonyms in the wordlist. The use of synonyms compromises the original Swadesh idea of the basic vocabulary of a language, and automatically leads to its artificial archaisation. This article tries to demonstrate the possibility of an analysis of semantic changes in basic Irish vocabulary using the non-modified version of the Swadesh method and to define a possible date for the growth of the Middle Irish language stratum.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.