Search results

1

„Jest ja, ale mnie nie ma” – granica poetyckiego szaleństwa Rafała Wojaczka

100%

Pertek G.

Przestrzenie Teorii

|

2011

|

issue 16

205-236

EN

In this article the author made an attempt at demarcating the limits of the poetic language of Rafał Wojaczek, the crossing of which – as the author of this study thinks – opens before the poet a possibility of achieving the perfectness of the subject of his poems, portending the specter of madness. This project is combined with the problems of the crisis of identity being both the reason and the consequence of the many renewed attempts at its realisation. The author claims that from this point of view, it was in the Dziennik [Diary] (the first of the analysed texts) Wojaczek as an author his desire of perfection and discovers that it is unattainable beyond madness. Dziennik is also a place of the first experience of the crisis in view of which the debut Sezon [Season], and in particular the poem which opens that book, and which has the same title as the whole (another text submitted to interpretaion), is only its poetic rewriting. Such a view allows the author to reveal the intertextual opening. In the course of analysis of the poem, difficulties connected with the realisation of the project, i.e. obtaining oneself as authentic in the language, just defining of identity, the source of which is Arthur Rimbaud’s philosophy, is exposed. Nevertheless Wojaczek’s subject is neither a repetition of the model of Rimbaud nor its denial, but a transfer of elusiveness of the changeable “I”, expressed by means of the formula “I is someone else”, into the area of absence. The considerations are capped with the interpretation of the work Piszę wiersz [I am writing a poem], which is a poetic verification of diagnoses made by Wojaczek in Sezon.

2

Wehikuł grozy – element transcendencji fantastycznej

100%

Tomalak B.

Świat i Słowo

|

2019

|

vol. 33(2)

1-1

PL

Zgodne przeświadczenie twórców kultury masowej, że ludzie lubią się bać, ma swoje głęboko zakorzenione podstawy. Ich częścią składową jest jednak nie tylko strach, ale i potrzeba doświadczenia czegoś tajemniczego, nieziemskiego. Groza „wehikułów grozy” uwarunkowana bywa dwojako: straszny jest ich wygląd i nadprzyrodzona proweniencja, ale także przerażająca bywa osoba, która nimi podróżuje. Rozpatrywane w artykule przykłady pozwalają wnioskować, że teksty kultury idą tym właśnie śladem: łączą grozę wehikułu z grozą pasażera lub pasażerów. Zwykły pojazd nabywa cech straszności od tych, którzy nim jadą (czy płyną), w pewnym sensie jest też w stanie zarazić się ich nienawiścią, żądzą mordu, agresją czy szaleństwem Na drugim biegunie pojawia się wizja transcendentnej obecności demona, który przyjmuje postać pojazdu. Wszystkie przypadki autonomicznych wehikułów grozy przejawiają ich zastanawiającą antropomorfizację. Nasuwa się wniosek dość oczywisty: proweniencja zjawiska (z wewnątrz czy z zewnątrz psychiki ludzkiej) nie jest ważna, istotny charakter ma jego uczłowieczenie – to samych siebie boimy się w demonicznych maszynach.

3

Pamiętnik szaleństwa i nastrojów – doświadczenie choroby psychicznej, autobiografia, literatura

86%

Alksnin A.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

vol. 59(1 (448))

103-113

PL

The article is an attempt to characterize and define a possible generic framework for the literary phenomenon of female autobiographies and memoirs of hospitalization in a psychiatric hospital or experience of mental illness that are of interest both to the humanities (the theory of autobiography, anthropology of literature, somatopoetics, etc.) as well as the areas related to medicine (narrative medicine or sociology of medicine). To the historical analysis of the phenomenon and an attempt to reconstruct this kind of discourse from the narrative of hysterics produced in the psychoanalysts’ offices, the author added the case study, which is a memoir Unquiet Mind by Kay Redfield Jamison, a clinician suffering from manic depression.

4

Wiara w moc twórczą i dynamiczna koncepcja bytu w nowelistyce Stefana Grabińskiego (na przykładzie Dziedziny i Maszynisty Grota)

81%

Rożkiewicz T.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2017

|

issue 6

225-235

EN

In his short prose, Stefan Grabiński often referred to issues connected with fields related to literature in order to deepen the psychological portrait of the characters he created. In the novellas I selected, the author refers to philosophy (including Bergson’s theories) and psychoanalysis, which allows him to create credible and true-tolife figures whom he, at the same time, places in worlds that are plastic enough to become the arena of uncanny stories. Both The Realm and Grot, the Engine-Driver seem to be evidence of Grabiński’s prosaic genius, which he could demonstrate to the full in his novellas. Therefore, the article that I present is a peculiar reconnaissance, aimed at emphasising the virtuosity of this Polish classical writer of horror stories, and at pointing out his high competences in the field of constructing complex and true-to-life characters.

PL

Stefan Grabiński w swoich krótkich formach prozatorskich często odwoływał się do zagadnień z dziedzin pokrewnych literaturze – w celu pogłębienia portretu psychologicznego bohaterów przez niego kreowanych. W wybranych przeze mnie nowelach autor odwołuje się do filozofii (w tym do teorii Bergsona) czy psychoanalizy, dzięki czemu może tworzyć bohaterów wiarygodnych, których jednocześnie osadza w światach wystarczająco plastycznych, by mogły stać się areną rozgrywania opowieści niesamowitych. Zarówno Dziedzina, jak i Maszynista Grot wydają się być świadectwem prozatorskiego geniuszu Grabińskiego, który najpełniej realizował się właśnie w nowelach. Zaprezentowany przeze mnie artykuł jest zatem swoistym rekonesansem mającym na celu uwydatnienie kunsztu pisarskiego polskiego klasyka grozy oraz zwrócenie uwagi na świadectwa jego wysokich kompetencji w dziedzinie konstruowania wiarygodnych i złożonych sylwetek bohaterów.

5

Szaleństwo i nieśmiertelność – u podstaw platońskiej antropologii kultury

72%

Kosiewicz J.

Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu

|

2015

|

vol. 48

25-55

EN

In Plato’s philosophy sexual activity comes from an impulse given by Eros: the messenger between the Olympian gods and human beings. That activity is also a harbinger of aspiration for immortality – that is to leave a lasting mark of one’s own existence in human memory. One of possibilities is the transfer of knowledge about one’s own existence to one’s own descendants and future generations. Plato is of an opinion that inspiration, named madness, resulting inter alia from Eros’s influence (and, simultaneously, an aspiration for immortality) can be also realized in another way – that is, among others, thanks to artistic or artisan creativity, or eminent political, economic, military, sports or religious activity.

6

(Anty)bohaterowie? Niepełnosprawność w wybranych utworach powojennej prozy serbskiej

72%

Fidowicz A.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura

|

2018

|

issue 10(1)

137-147

PL

Autorka analizuje wybrane dzieła trzech autorów serbskich: Ivo Andricia (Most na Drinie), Miodraga Bulatovicia (Czerwony kogut leci wprost do nieba) i Danila Kiša (Ogród, popiół). Jej celem jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie dotyczące kategorii antybohatera w kontekście studiów nad niepełnosprawnością (disability studies). Autorka zwraca uwagę na podobieństwa w przedstawianiu niepełnosprawności w powojennej prozie serbskiej, jednocześnie wskazując na konieczność powiązania studiów nad niepełnosprawnością z innymi perspektywami badawczymi.

EN

The Author made an attempt to the analysis of chosen works written by three Serbian writers: Ivo Andrić (The Bridge on the Drina), Miodrag Bulatović (The Red Rooster Flies Heavenwards) and Danilo Kiš (Garden, Ashes). Her purpose is to answer the question which is focused on the category of the antiprotagonist in the context of the disability studies. The Author is focused on the similarities in representations of the disability in the postwar Serbian prose. She shows also the necesserity of the connection between the disability studies and other research perspectives.

7

Leszek Przyjemski: Szaleństwo jako Praktyka Krytyczna. Neoawangarda i Polityka

72%

Wroniszewski M.

Sztuka i Dokumentacja

|

2020

|

issue 22

153-180

EN

The article provides an interpretation of Leszek Przyjemski’s art in relation to the category of madness and the figure of a madman. The author indicates the link between Przyjemski’s work and madness/insaneness/mental disorder – themes broadly undertaken and portrayed by the Polish culture of the 1970s. By extracting this specific aspect of Przyjemski’s art, the author is able to present the artist’s activity as separate from the mainstream conceptual art and, what is more, to highlight the distinctive position of the artistic activity by Przyjemski and AnastazyWiśniewski (both co-authors of the Gallery Tak) within the political reality of the 1970s. In particular, the author focuses on the interpretation of hysterics – an issue investigated by the artist and depicted by him as a reaction to the neurotic reality created by the official propaganda on the one hand, and on the other, as an outcome of repression resulting from the supervisory nature of the contemporary authority. Furthermore, the article tackles the relation between Przyjemski’s art and the critical art of the 1990s.

PL

W artykule przedstawiona została interpretacja sztuki Leszka Przyjemskiego w kontekście kategorii szaleństwa i figury szaleńca. Autor wskazuje na związek działań Przyjemskiego z przypadającym na lata siedemdziesiąte. zainteresowaniem polskiej kultury szeroko ujętym tematem szaleństwa / obłąkania / choroby psychicznej. Wyodrębnienie tego aspektu sztuki Przyjemskiego pozwala na ukazanie jego działalności jako odrębnej od głównego nurtu sztuki konceptualnej. Ponadto uwaga zostaje zwrócona na kwestię odmiennego usytuowania działań Przyjemskiego i Anastazego Wiśniewskiego (współtwórców Galerii Tak) w politycznej rzeczywistości lat siedemdziesiątych. Autor koncentruje się zwłaszcza na interpretacji podejmowanego przez artystę wątku histerii, która przedstawiona zostaje jako reakcja na neurotyczną rzeczywistość kreowaną przez oficjalną propagandę oraz efekt represji wytworzonej przez nadzorczy charakter ówczesnej władzy. Ponadto, w artykule podjęta została kwestia relacji sztuki Przyjemskiego i sztuki krytycznej lat dziewięćdziesiątych.

8

Z SZALEŃSTWEM PRZEZ WIEKI - STUDIUM HISTORYCZNO – LITERACKIE

72%

Michalski M. A., Wysoczyńska D. S.

Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne

|

2018

|

issue 12(2)/2018

391-401

PL

Celem artykułu jest zdefiniowanie pojęcia szaleństwa i przedstawienie jego obrazu literackiego. Aby zrealizować ten cel, przytoczono przy-kłady literatury światowej od starożytności do współczesności i przeanalizowano spo-sób wykorzystania tego motywu w każdym z utworów. Przedstawia także podejście do szaleństwa i szaleńców w poszczególnych epokach, cytując między innymi twórczość Michela Foucaulta. Pod koniec artykułu podkreślono ponadczasowy motyw szaleń-stwa, który będzie istniał tak długo, jak długo będzie istniała ludzkość.

EN

The aim of this paper is to define the concept of madness and to present its literary image. To realize this aim, examples of world literature from the period from antiquity to the present have been cited, and the method of using this motif in each of the works was analyzed. It also presents an approach to madness and madmen in particular epochs, citing inter alia the work of Michel Foucault. In the end of the paper, the timeless motif of madness is underlined, which will exist as long as humanity exists.

9

“God has Kindly Given Him Insanity…”. The Artist’s Melancholy, Depression and the State of Being Rejected. A Case Study of Józef Ignacy Kraszewski’s Historia kołka w płocie

72%

Kaczmarska E.

Świat i Słowo

|

2022

|

vol. 38

|

issue 1

207-215

PL

Józef Ignacy Kraszewski to najbardziej płodny twórca literatury europejskiej. Pracowite życie twórcy przełomu romantyzmu i pozytywizmu jest przepełnione obserwacjami społecznymi i poświęceniem się człowiekowi. Ukazane zostają źródła porzucenia czy konieczności odejścia oraz przyczyny rezygnacji z ewentualnych uczuć. Kraszewski w swoich obserwacjach społecznych zajmuje się badaniem życia jednostek wybitnych, prezentując ich samotność. Jednak życie artysty, tęsknota za minionym, szukanie tego, co poza zmysłowe, doprowadza także do wątpliwości, rozważań nad sensem egzystencji i inicjacji wewnętrznej. Z utworów Kraszewskiego można odtworzyć postawę estetyczną człowieka dziewiętnastego wieku, ustosunkowanie do zagadnień metafizycznych, religijnych, specyficzne zabarwienie epoki, wszechstronność, a nawet źródło natchnień. Głównym uczuciem, które warunkuje postawy bohaterów Józefa Ignacego Kraszewskiego, jest odrzucenie. Jego przyczyną jest melancholia. Jest to tęsknota za stratą, której nie można opowiedzieć ani ująć w słowa. To także żal i żałoba za czymś, co do końca nie zostaje wyrażone. Antoni Kępiński używa zaś tego pojęcia do szczegółowego opisu stanów depresyjnych, podkreślając, że XIX wiek przyniósł doprecyzowanie samego pojęcia.

10

„Chociaż to wariacja, nie jest jednakże bez metody”. Motyw udawanego szaleństwa w Hamlecie Williama Shakespeare’a i Henryku IV Luigiego Pirandella

72%

Koman A.

Świat i Słowo

|

2020

|

vol. 35(2)

195-212

PL

Feigned madness is a motif that – with varying frequency – returns in literary texts. It is usually a carrier of important metaphors, such as: search for truth, escape from reality or conscious rejection of routine. Moreover, it seems to have an exceptional interpretative potential in dramas as it also symbolises a performative treatment of existence and an awareness of fiction which directs the poetics of the drama towards the meta-theatre. The author of this article considers these issues in relation to the titular characters of two dramatic masterpieces of world literature: Hamlet by William Shakespeare and Henry IV by Luigi Pirandello. Both characters, for various reasons, decide to hide their true psychological condition under the image of a madman, which, interestingly, confirms their sophistication and intellect. Putting on the mask of a madman guarantees the privilege of unpunished violation of conventions and established orders, hated by individuals such as Hamlet or Henry IV. This rebellion and emancipation lead to the final defeat of these characters, who, however, dominate over the others, since, unlike other actors who dispassionately play roles that have been imposed to them, they choose their roles, and – most importantly – they are aware that they are playing.

11

Honor Stirna: morderstwo, szaleństwo i normy społeczne w osiemnastowiecznym Londynie

58%

Dobrowolski P. T.

Kwartalnik Historyczny

|

2017

|

vol. 124

|

issue 3

PL

Osiemnastowieczny Londyn stawał się miastem wielu mniejszości wyznaniowych i etnicznych. Artykuł na podstawie akt sądowych i relacji prasowych opisuje przypadek niemieckiego imigranta, który popełnił morderstwo, a potem targnął się na własne życie. Narracje poświęcone tej sprawie ukazują wyzwania akulturacji i mechanizmy społecznej alienacji w rynkowo zorientowanym wielkomiejskim środowisku. London of the eighteenth century was becoming a city of confessional and ethnic diversity. Based on court and press reports, this article investigates a case of a German immigrant, who committed murder followed with a suicide. The narratives related to this case speak of aculturation challenges and mechanisms of social alienation, which were played out in a market-oriented urban environment.

12

Talent pedagogiczny 2.0 (meandry aktualizacji)

58%

Michalski Ł.

Parezja. Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN

|

2017

|

vol. 1

PL

Tekst jest analizą przemian kategorii talentu pedagogicznego, będącej przedmiotem żywych analiz naukowych aż do lat 60. XX wieku – po tym czasie zainteresowanie kategorią nagle maleje. Trzy konteksty wyznaczają kolejne kroki wywodu. Pierwszy stanowią rozważania o ironii zaczerpnięte z twórczości Paula de Mana i Michała Pawła Markowskiego, dające przykład kategorii, której badanie niejako z definicji domaga się zerwania z wygłoszonymi wcześniej, przez innych badaczy poglądami na jej temat. Drugi przywołuje koncept szaleństwa pomysłu Michela Foucaulta, z którego wyzyskany zostaje motyw fenomenów kultury niebezpiecznie niknących. Trzecim są rozważania Thomasa Stearnsa Eliota na temat napięć między talentem poetyckim i tradycją. Pierwsze dwa konteksty profilują analizy rosnącego i gasnącego zainteresowania talentu pedagogicznego – na ich bazie kontekst trzeci uruchamia próbę aktualizacji kategorii, wiążąc ją z koniecznością rozwijania zmysłu historycznego i zdolnością budowania w wychowaniu panoramy ponadindywidualnej.

EN

The text constitutes the analysis of transformation of the pedagogical talent category, which was the subject of lively scientific analysis until the 1960s – after that time the interest in the category has suddenly decreased. Three contexts determine the next steps of the argument. The first is a discussion of irony taken from the works of Paul de Man and Michał Paweł Markowski, giving an example of a category which examining, by definition, demands to break with previous views given by other scholars. The second recalls the concept of madness of Michel Foucault, from which the motif of culture dangerously depleted phenomena has been obtained. The third is Thomas Stearns Eliot’s reflections on the tension between poetic talent and tradition. The first two contexts profile the analysis of the increasing and diminishing interest in pedagogical talent – on their basis, the third context triggers an attempt to update the category, linking it with the need to develop the historical sense and the ability to build up a panorama of supra-individuality in education.

13

Foundation and poetry: Heidegger as a reader of Hölderlin

58%

Brencio F.

Studia Philosophiae Christianae

|

2013

|

vol. 49

|

issue 4

181-200

EN

Around 1930, Martin Heidegger approached Hölderlin’s poetry, welcoming his solicitations and hints in order to redeem the experience of the usage of language after the linguistic interruption of Being and Time that showed him the poverty of metaphysical language. Linguistic poverty is closely linked to metaphysical poverty and to the historical and destiny-related impossibility to grasp Being. From the 1930s onwards, the issue concerning the sense of Being becomes for Heidegger an issue concerning the sense of language. Heidegger appears to be “employing” Hölderlin, subordinating his philosophical intuitions to the gears of ontology. Thus, in Heidegger’s meditations, Hölderlin’s merit is outlined as the intuition of the outcome of Western metaphysics in terms of the extreme oblivion of Being and the rambling of thinking, foreseeing the end of an era and introducing the dawn of a second beginning: the one of poetizing thinking.

14

Affect – defect – rage: Writing mania and writing about mania – narratives of female rage in the fiction of Aleksandra Zielińska

58%

Szewczyk J., Szewczyk J.

Ruch Literacki

|

2020

|

issue 2

15

Shakespearean madness on canvas

58%

Wadowska A.

Beyond Philology: An International Journal of Linguistics, Literary Studies and English Language Teaching

|

2015

|

issue 12

163-184

EN

One of the themes which William Shakespeare explored in his works in great depth was madness. Everything in his output connected with irrationality, abnormality, emotionality and subjectivity, subsequently became an inspiration for artists in later periods in the history of art, including painters and draughtsmen. Because of the subject-matter it was mainly Romantic artists, the Pre-Raphaelites and Symbolists who were inspired by the great dramatist’s plays. This article discusses the way in which two of Shakespeare’s characters, namely King Lear and Ophelia, were depicted in painting by the artists of the aforementioned eras.

FR

La folie est un des motifs souvent explorés par William Shakespeare dans ses textes. Tout ce qui est lié à l’absurde, l’anormal, l’émotionnel ou le subjectif dans son œuvre a inspiré les artistes des époques suivantes dans l’histoire de l’art, y compris les peintres et les dessinateurs. Vu le thème, c’étaient surtout les artistes romantiques, préraphaélites et symbolistes qui puisèrent dans l’œuvre du dramaturge. Dans le présent article l’auteure va commenter la façon dont deux personnages shakespeariens, Roi Lear et Ophélie, furent représentés par les artistes peintres des époques mentionnées ci-dessus.

PL

Jednym z motywów, które William Szekspir zgłębiał w swoich pracach był motyw szaleństwa. Wszystko, co w jego twórczości wiązało się z absurdalnością, anormalnością, emocjonalnością czy subiektywnością stało się inspiracją dla artystów późniejszych okresów w historii sztuki, również dla malarzy i grafików. Ze względu na przedmiot rozważań, to głównie artyści doby romantyzmu, prerafaelityzmu i symbolizmu sięgali po sztuki dramaturga. W niniejszym artykule autorka omówi, w jaki sposób dwie Szekspirowskie postacie, tj. Król Lir i Ofelia, były prezentowane przez artystów wyżej wspomnianych epok w malarstwie.

16

Telewizyjne gry z Pirandellem

58%

Łubieniewska E.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2017

|

vol. 17

135-149

PL

Televisions Play with Pirandello Abstract In the beginning of 1960s, the Polish press witnessed a discussion on Pirandello’s rightfor innovation, which was started by Zygmunt Greń who harshly attacked the writer for„pseudointellectualism” and using the metaphor of a mask as an empty stage effect. At thesame time, however, in Polish theatres, the author witnessed great prosperity. This includedalso Teatr Telewizji (Television Theatre) which in the course of 30 years showed his mostimportant plays, i.e.: Six Characters in Search of an Author, Henry IV, Right You Are (If You Think So), and comedies The Man, the Beast and the Virtue, Cecè, Il berretto a sonagli, The Manwith the Flower In His Mouth, and Tutto per bene.When analyzing two of them – Right You Are (If You Think So) from 1967 directed by IreneuszKanicki and Henry IV directed by Maciej Prus and shown as late as 1989 – it should be notedthat in both plays political undertones could be noticed. A characteristic interpretativefeature of adaptations of Pirandello in Polish theatres was the manifestation of the “role”his characters are doomed for, which happens at the price of their internal truth. Society,often using the institutions of power, tries to trespass the intimate space in order to conformit to predictable stereotypes uncovered by – real or pretend – “madness” of Pirandello’scharacters. Both Right You Are (If You Think So) and Henry IV gave us two different faces ofresistance of an individual in the context of pressure of collectivity, regardless of whether it isgoverned by institutions or stereotypes of worldview.Even though in the contemporary (almost non-existent) Teatr Telewizji it is difficult toimagine new adaptations of the author’s plays, in spite of gloomy prognosis of criticism, Polishtheatres are still interested in the author. Six Characters in Search of an Author treating abouta destruction of subjective structure and attempts of rebuilding it is especially constantlypresent in theatre programme. The play was even used in an experiment with theatre therapyin Lublin – a disabled group prepared the production.Therefore, maybe the Italian Nobelist still has a lot to offer to contemporary theatre? Keywords: innovation, myth, reception, truth, illusion, mask, theatricality, collectivity,stereotype, power, madness

17

Этническая травестия в романе Давида Маркиша Белый круг

58%

Shafranskaya E.

Iudaica Russica

|

2020

|

issue 2(5)

28-44

EN

The author tries to explain the riddle presented in the novel by the modern writer David Markish, The White Circle, about the ethnic identity of the character Matvey Katz, whose prototype is the avantgarde artist Sergey Kalmykov (1891–1967). The name and lifestyle of this artist became the reason for the birth of a personal myth, which formed the basis of the novel semi-detective plot. If in the discourse of the second half of the XX century and in the XXI century (mythology, cinema, a number of literary texts), Sergey Kalmykov, a Russian by origin, appears as a half-mysterious, half-mad person, an Alma-Ata freak, but under his real name, then, in Markish’s novel, he is a Russian artist of “Jewish origin”, living in the fictitious Central Asian topos named Kzylgrad. To explain the ethnic travesty that runs counter to historical reality, to “decipher” the location of the novel associated with the last years of the artist’s life are the tasks solved by the author of the article.

PL

Autorka artykułu próbuje wyjaśnić zagadkę zawartą w powieści współczesnego pisarza Dawida Markisza Biały krąg, traktującej o tożsamości etnicznej Matwieja Katza, postaci wzorowanej na awangardowym artyście Siergieju Kałmykowie (1891–1967). Nazwisko i styl życia Kałmykowa spowodowały powstanie szczególnego rodzaju mitologii, na której opiera się na poły detektywistyczna fabuła powieści. O ile w dyskursie drugiej połowy XX wieku i w wieku obecnym (mitologia, kino, literatura) Kałmykow, Rosjanin z pochodzenia, jawi się jako osoba na wpół enigmatyczna, na wpół szalona, dziwak z Ałma-Aty, który występuje pod swoim prawdziwym nazwiskiem, to w powieści Markisza zamienia się on w rosyjskiego artystę „żydowskiego pochodzenia”, żyjącego w umownym toposie środkowoazjatyckiego Kyzyłgradu. Artykuł ma na celu wyjaśnienie trawestacji etnicznej, sprzecznej z realiami historycznymi, jak również „rozszyfrowanie” miejsca akcji, związanego z ostatnimi latami życia artysty.

18

O literaturze mirakularnej, epilepsji i innych zagadnieniach poruszonych przez Elżbietę Nowosielską w książce pt. „Melancholia, szaleństwo i inne »choroby głowy« w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku”

58%

Delimata-Proch M.

Historia Slavorum Occidentis

|

2024

|

issue 2(41)

281-294

EN

For decades, the history of medicine, healing, medical culture, health, etc. has been fascinating researchers: historians, anthropologists, archaeologists, and doctors alike. Researchers in this field use source materials that have been known in science for a long time, often creating a questionnaire of issues and questions that no one has posed so far. Elżbieta Nowosielska’s publication, entitled „Melancholy, madness and other ‘headaches’ in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th and 18th centuries” (2021) belongs to this group of works. It is clear to anyone who has dealt with books of miracles and graces that, on the basis of the miraculous literature, if properly explored, E. Nowosielska would have come close to one of the goals outlined in the book’s introduction – a possibly complete picture of the approach to madness or melancholy. The author underestimated the effort made by Jowita Jagla, a researcher into the books of miracles and graces, and the votive offerings, who discusses issues related to epilepsy in her work, and disregarded several other texts. This does not speak very well of the search she carried out.

19

Boże klauny (u)topione w tradycji romantycznej

51%

Pyzia J.

Perspektywy Kultury

|

2020

|

vol. 29

|

issue 2

127-150

EN

The core of the cultural myth of madness is a special treatment of the cognitive perspective of a madman, who “walks before a poet,” destroys established mental conventions, widens the boundaries of cognition, and cuts connections between words and objects that restrain literature. Thanks to the work of Michel Foucault, the author shows changes in the understanding of madness and points out some interpretive shifts between Romanticism and modernity. The author argues that the volume Boże klauny [God’s clowns] by Przemysław Dakowicz is a devaluation of the romantic figure of the “Crazy for God” into a degenerated clown. Dakowicz eagerly refers to biographies of such heroes of the modern world who entirely engaged in issues of art, philosophy, or religion – and stood eye to eye with their own madness: Vaslav Nijinsky, the wife of Thomas Stearns Eliot, Blaise Pascal, Friedrich Nietzsche, and Gunther Liebchen. Importantly, the contemporary crazy-wise do not transcend to spiritual reality, as the romantics did. Therefore, the volume by Dakowicz is weighted down with a symbolic burden of absence, emptiness, and silence. The purpose of the article is to prove that the issue of divine madness in Boże klauny is expanding from a romantic foundation based on general, literary allusiveness, and it refers more to romantic modality than to specific examples.

PL

Rdzeniem kulturowego mitu szaleństwa jest uprzywilejowanie poznawczej perspektywy szaleńca, który „krocząc przed poetą”, rozbija utrwalone konwencje myślowe, rozszerza granice poznania, odcina powiązania łączące słowa z rzeczami, jakie krępują literaturę. Dzięki dziełu Michela Foucaulta Autorka pokazuje zmiany w pojmowaniu szaleństwa i wykazuje pewne interpretacyjne przesunięcia między romantyzmem a nowoczesnością. Autorka stawia tezę, że tom Boże klauny Przemysława Dakowicza jest dewaluacją romantycznej postaci „szaleńca bożego” zastępowanego przez zdegenerowanego klauna. Dakowicz z upodobaniem sięga po biografie tych bohaterów nowoczesnego świata, którzy – angażując się bez reszty w sprawy sztuki, filozofii, religii – stanęli oko w oko z własnym szaleństwem: Wacława Niżyńskiego, żony Thomasa Stearnsa Eliota, Blaise’a Pascala, Friedricha Nietzschego, Gunthera Liebchena. Co istotne, współcześni szaleńcy nie transcendują w kierunku rzeczywistości duchowej, jak czynili to romantycy. Tom Dakowicza zostaje więc dociążony symbolicznym ciężarem nieobecności, pustki i milczenia. Celem artykułu jest ukazanie, że temat szaleństwa w Bożych klaunach rozbudowuje się na romantycznym fundamencie na zasadzie ogólnej, literackiej aluzyjności, odwołuje się w większym stopniu do modalności romantycznej niż konkretnych przykładów.

20

„Chociaż to wariacja, nie jest jednakże bez metody”. Motyw udawanego szaleństwa w Hamlecie Williama Shakespeare’a i Henryku IV Luigiego Pirandella

51%

Koman A.

Świat i Słowo

|

2020

|

vol. 35

|

issue 2

195-212

EN

Feigned madness is a motif that – with varying frequency – returns in literary texts. It is usually a carrier of important metaphors, such as: search for truth, escape from reality or conscious rejection of routine. Moreover, it seems to have an exceptional interpretative potential in dramas as it also symbolises a performative treatment of existence and an awareness of fiction which directs the poetics of the drama towards the meta-theatre. The author of this article considers these issues in relation to the titular characters of two dramatic masterpieces of world literature: Hamlet by William Shakespeare and Henry IV by Luigi Pirandello. Both characters, for various reasons, decide to hide their true psychological condition under the image of a madman, which, interestingly, confirms their sophistication and intellect. Putting on the mask of a madman guarantees the privilege of unpunished violation of conventions and established orders, hated by individuals such as Hamlet or Henry IV. This rebellion and emancipation lead to the final defeat of these characters, who, however, dominate over the others, since, unlike other actors who dispassionately play roles that have been imposed on them, they choose their roles, and – most importantly – they are aware that they are playing.

Refine search results

„Jest ja, ale mnie nie ma” – granica poetyckiego szaleństwa Rafała Wojaczka

Wehikuł grozy – element transcendencji fantastycznej

Pamiętnik szaleństwa i nastrojów – doświadczenie choroby psychicznej, autobiografia, literatura

Wiara w moc twórczą i dynamiczna koncepcja bytu w nowelistyce Stefana Grabińskiego (na przykładzie Dziedziny i Maszynisty Grota)

Szaleństwo i nieśmiertelność – u podstaw platońskiej antropologii kultury

(Anty)bohaterowie? Niepełnosprawność w wybranych utworach powojennej prozy serbskiej

Leszek Przyjemski: Szaleństwo jako Praktyka Krytyczna. Neoawangarda i Polityka

Z SZALEŃSTWEM PRZEZ WIEKI - STUDIUM HISTORYCZNO – LITERACKIE

“God has Kindly Given Him Insanity…”. The Artist’s Melancholy, Depression and the State of Being Rejected. A Case Study of Józef Ignacy Kraszewski’s Historia kołka w płocie

„Chociaż to wariacja, nie jest jednakże bez metody”. Motyw udawanego szaleństwa w Hamlecie Williama Shakespeare’a i Henryku IV Luigiego Pirandella

Honor Stirna: morderstwo, szaleństwo i normy społeczne w osiemnastowiecznym Londynie

Talent pedagogiczny 2.0 (meandry aktualizacji)

Foundation and poetry: Heidegger as a reader of Hölderlin

Affect – defect – rage: Writing mania and writing about mania – narratives of female rage in the fiction of Aleksandra Zielińska

Shakespearean madness on canvas

Telewizyjne gry z Pirandellem

Этническая травестия в романе Давида Маркиша Белый круг

O literaturze mirakularnej, epilepsji i innych zagadnieniach poruszonych przez Elżbietę Nowosielską w książce pt. „Melancholia, szaleństwo i inne »choroby głowy« w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku”

Boże klauny (u)topione w tradycji romantycznej

„Chociaż to wariacja, nie jest jednakże bez metody”. Motyw udawanego szaleństwa w Hamlecie Williama Shakespeare’a i Henryku IV Luigiego Pirandella