Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  wariantywność
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Вариативность числовых форм в древнерусской письменности: singularis vs pluralis

100%
Жолобов О.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2018
|
vol. 66
565-580
PL
Autor rozważa w artykule niecodzienny typ wariantywności w języku staroruskim: singularis vs pluralis. Jego uwagę zwracają przede wszystkim takie sytuacje we współczesnym języku rosyjskim, gdy zamiast dawnej wariantywności form liczby występują formy singularia tantum i pluralia tantum. Zdaniem autora przypadki wariantywności form w zakresie liczby można wyjaśnić podwójną naturą znaków językowych – sygnifikatywnych i denotatywnych. Forma gramatyczna liczby pojedynczej jest wyrażeniem significatum i w żadnym wypadku nie koreluje z potencjalnym gramatycznym znaczeniem jednostkowości. Wręcz przeciwnie, zastąpienie wyjściowych, oryginalnych form wyrazu w liczbie pojedynczej liczbą mnogą jest właśnie spowodowane semantycznym nasyceniem form pluralnych, odzwierciedlających złożoność obiektów lub ich substancjonalną (rzeczową) intensywność. Oznaczony, pozytywny człon opozycji – pluralis – sygnalizuje realność, konkretność, bytowość określanych obiektów, podczas gdy nieoznaczony, negatywny człon okazuje się być związanym z ideą (konceptem) nazwanych obiektów. W intensywnej interakcji członów opozycji rozwija się wtórna, odzwierciedlona kategorialność, w wyniku której prywatywna, jednostronna opozycja może funkcjonować jako ekwipolentna, dwukierunkowa.
EN
The article considers an unusual type of variability in the Old Russian – singularis vs pluralis. Attention is drawn first of all to cases where in the modern Russian language, instead of the ancient variability of numerical forms, the words singularia tantum and pluralia tantum are found. We believe that cases of numerical variability have an explanation in the dual nature of verbal signs – significative and denotative. The grammatical form of the singular appears as an expression of significatum and does not correlate with the potential grammatical meaning of singularity. On the contrary, the replacement of the original word forms of the singular by the plural is due precisely to the semantic saturation of the plural forms reflecting the complexity of the objects or the substantial intensity. The marked member of the opposition – pluralis – signals the reality, concreteness, the beingness of the designated objects, while the unmarked term results in the idea (signification, concept) of the designated objects. In tense interaction of opposition members, a secondary, reflected categoriality develops, as a result of which the private opposition can function as an equipollent one.
2

Kultura jako cecha dystynktywna języka

84%
Zygmunt T.
Lingwistyka Stosowana / Applied Linguistics / Angewandte Linguistik
|
2010
|
issue 2
241-249
EN
The discussion is aimed at directing both linguists' and educators' attention toward culture viewed as a competence building element of second language education. The presented point of view underscores the need for expanding linguistic competence by adding cultural competence to it, bearing in mind that language is an integral part of culture. Besides, the stress is put on such a knowledge shaping process of a second language user which furnishes him or her with superb translational or teaching skills. This conviction, as demonstrated in the article, finds a strong support especially in the teaching/learning process focused on English where the user's full command of the language is impossible without the knowledge of its varieties. The presented examples clearly show that a language community can be easily identified with an ethnic community which, in fact, is distinguished by its tongue. The briefly discussed varieties of English (British and American), again, give evidence that differences in expresis verbis are actually differences in thinking fostered by the language community users and their culture. Therefore, what the discussion stresses is the fact that the art of second language education should be concentrated on teaching the proper way of expressing thoughts in the target language. The article ends with the appeal for a deep and thorough consideration of the contents of a second language teaching process.
3
Publication available in full text mode
Content available

ПАРАДИГМАТИЧНІ ТА СИНТАГМАТИЧНІ ЗВ'ЯЗКИ ЯК ВИЯВ СИСТЕМНОСТІ БІБЛІЇЗМІВ УКРАЇНСЬКОЇ МОВИ

71%
Піддубна Н.
Studia Ukrainica Posnaniensia
|
2019
|
vol. 7
|
issue 2
127-136
EN
The article is aimed at studying of the systematic (syntagmatic and paradigmatic) ties of the lexical and phraseological bibleisms in the Ukrainian language. It has been proved that the change of the syntagmatic relations infl uences the paradigmatic ones; as a result, the bibleisms are desacralized, andenanthisemia, antonymy, homonymy and the reintegration of meanings appear. The bibleisms are characterized by synonymy, polysemy and variability, hyper-hyponymy that also prove their systemicity.
PL
Artykuł poświęcony jest badaniu systemowych (syntagmatycznych i paradygmatycznych) relacji leksykalnych i frazeologicznych biblizmów języka ukraińskiego. Wykazano, iż zmiana relacji syntagmatycznych wpływa na stosunki paradygmatyczne, w rezultacie czego biblizmy ulegają desakralizacji, a w ich systemie mają miejsce zjawiska enantiosemii, antynomii, homonimii, jak również przeintegrowanie znaczeń. Dla biblizmów charakterystyczne są synonimiczność, wieloznaczność i wiarantywność, hipero- i hiponimia, co również potwierdza ich systemowość.
4

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 w świetle badań korpusowych sterowanych słownikami

67%
Wojdak P.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 2
33-48
PL
W artykule przedstawiono wyniki badań korpusowych (na podstawie wyszukiwarki PELCRA NKJP) dotyczących frekwencji form D. i B. lp. jednostek rzeczownikowych, które w świetle niektórych przynajmniej współczesnych słowników języka polskiego odznaczają się dwurodzajowością M2/M3, a zarazem obocznością ‑a/-u w D.lp. Na 62 przebadane jednostki – ujmowane z dopuszczeniem wariantywności formalnej oraz polisemii (nienaruszającej jednak ich spójności gramatycznej) – 43 przeszły pozytywnie weryfikację zarówno pod kątem dwurodzajowości, jak i oboczności -a/-u, z tego: 26 – już w podkorpusie zrównoważonym, 17 – dopiero w korpusie pełnym. Prezentację wyników poprzedzono omówieniem „genezy” wstępnej listy jednostek dwurodzajowych z obocznością -a/-u oraz zasad zliczania ich frekwencji w NKJP. Artykuł skłania do dalszych refleksji i dyskusji nad zagadnieniami z szerokiego zakresu metodologii badań korpusowych, zwłaszcza na styku gramatyki i leksykologii oraz ze szczególnym uwzględnieniem ich powiązań ze źródłami (ale i zamierzeniami) leksykograficznymi. Autor ma świadomość, że niektóre z przyjętych w artykule założeń czy rozwiązań (rozdwojenie korpusowego źródła danych, niejednolite podejście do wieloznaczności) mogą być przedmiotem kontrowersji, a problematyka semantyczna dotycząca badanych jednostek nie mogła zostać wyczerpana.
EN
The article presents the results of corpus research (based on the PELCRA NKJP search engine) regarding the frequency of gen. and acc. sing. forms of noun units, which, in the light of at least some contemporary Polish dictionaries, are characterized by the M2/M3 double gender, as well as the -a/-u variance in gen sing. Out of the investigated 62 units – considered with admission of formal variance and polysemy (which, however, do not affect their grammatical coherence) – 43 were positively verified both in terms of the M2/M3 double gender and the -a/-u variance in gen sing., of which: 26 – already in the balanced sub-corpus, 17 – only in the full corpus. The presentation of the results was preceded by a discussion of the ‘origin’ of the initial list of the double gender units with -a/-u variance and the rules for counting their frequency in NKJP. The article encourages further reflection and discussion of the issues within the wide range of corpus research methodologies, especially at the intersection of grammar and lexicology, and with particular emphasis on their connections with lexicographic sources (but also intentions). The author is aware that some of the assumptions or solutions adopted in the article (split of the corpus data source, a heterogeneous approach to polysemy) may be subject to controversy, and the semantic issues related to the examined units could not be exhausted.
5

Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji

67%
Wojdak P.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 3
29-42
PL
W słownikach hasłujących dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 (o morfosyntaktycznej oboczności w B.lp.) wariantywność końcówek –a/-u w D.lp. zwykle odnotowywana jest syntetycznie, tzn. bez ich rodzajowej specyfikacji. W przypadku tym zasadniczo nie dochodzi do syntaktycznego rozróżniania rodzajów M2 i M3, a tylko jedna z końcówek – -u – jest zdeterminowana rodzajowo. W artykule przedstawiono jednak różne możliwe sposoby rodzajowej kwalifikacji końcówki –a (obocznej wobec –u) w D.lp. w ramach dwurodzajowych jednostek rzeczownikowych M2/M3: przypisywanie jej zawsze (niezależnie od danych frekwencyjnych) tylko alternantowi M3; przypisywanie jej zawsze obu alternantom (dane frekwencyjne decydują tylko o tym, która z dwóch końcówek jest dominująca dla M3); przypisywanie jej – indywidualnie (na podstawie danych frekwencyjnych) – bądź jednemu (tylko M2) bądź obu alternantom (także M3) jednostki dwurodzajowej; w tym ostatnim wypadku zakłada się, że stosunek frekwencji rodzajowych w D.lp. jest 3.1. albo zrównoważony (taki sam dla wszystkich jednostek); 3.2. albo proporcjonalny wobec realnego (dającego się wyliczyć) stosunku frekwencji rodzajowych w B.lp. Zaproponowano model formalny do interpretowania relacji między końcówkami a rodzajami według sposobów 3.1 i 3.2, w którym kluczową rolę odgrywa wartość współczynnika liczby wystąpień form na –a w rodzaju M3 (symbol: n(L, D/-a/M3)), oraz zastosowano go do zbioru 43 jednostek rzeczownikowych o korpusowo potwierdzonej (i przeliczonej) oboczności -a/-u (w D.lp.) i zarazem dwurodzajowości M2/M3 (w świetle B.lp.).
EN
In the dictionaries that list M2/M3 double gender noun units (with the morphosyntactic variance in ACC sing.), the variance of the endings -a/-u in GEN sing. is usually recorded synthetically, i.e. without their gender (M2 or M3) specification. In the genitive, there is essentially no syntactic distinction between M2 and M3 nouns, and only one of the endings – -u – is limited to one gender (M3). Still, the article presents various possibilities of qualification of the -a ending in GEN sing. within M2/M3 double gender noun units: 1. assigning it always (regardless of the frequency data) only to the M3 alternate 2. assigning it always to both alternates (frequency data only determines which of the two endings is dominant for M3) 3. assigning it – individually (based on the frequency data) – to one (only M2) or both alternates (also M3) of a double gender unit, with the assumption that the ratio of generic frequency in GEN sing. is: 3.1. either balanced (the same for all units); 3.2. or proportional to the “real” (quantifiable) ratio of generic frequency in ACC sing. A formal model was proposed for interpreting the relation between endings and types according to 3.1 and 3.2. The model was applied to the set of 43 noun units with the -a/-u variance, confirmed (and calculated) by the corpus, as well as with the M2/M3 double gender (in the light of ACC sing.).
6
Publication available in full text mode
Content available

Katowicka szkoła socjolingwistyki. Od mikroobserwacji do ujęć dyskursywno-komunikacyjnych

67%
Skudrzyk A., Warchala J.
Socjolingwistyka
|
2020
|
issue 34
23-41
PL
Artykuł przybliża główne idee, które narodziły się i rozwijane są nadal w szkole socjolingwistyki Uni wersytetu Śląskiego. Szkoła powstała w latach 70. poprzedniego stulecia i wiąże się z nazwiskiem twórcy socjolingwistyki śląskiej Władysława Lubasia. Artykuł przybliża zagadnienie przełomu socjolingwistycznego, szczegółowo omawia koncepcje teoretyczne Lubasia kontynuowane i rozwijane przez jego uczniów, anali zuje statusu socjolingwistyki jako metody badawczej, problemy specyfiki języka miast śląskich i specyfiki badań języka mówionego, problem gwary jako języka tożsamości, śląskiej dwujęzyczności, teoretycznego problemu dyglosji, wreszcie badań nad językiem potocznym i językiem młodego pokolenia Ślązaków.
EN
The article presents main ideas which originated and have been developed in the sociolinguistic school at the University of Silesia. The school was born in the 1970s and its origins are associated with the name of Władysław Lubaś, the true founder of the Silesian sociolinguistics. The article presents the issue of the socalled sociolinguistic breakthrough and Lubaś’s own theoretical conceptions which were taken up and further developed by his followers. It also discusses the status of sociolinguistics as a research method, specificity of the language in Silesian cities and of spoken language research, the issue of vernacular as a language of identity, the problem of Silesian bilingualism, theoretical issue of diglossia and, finally, research on everyday language and on the language of Silesian younger generation.
7
Publication available in full text mode
Content available

Wariantywność form orzecznika przymiotnego

67%
Ruszkowski M.
Polonica
|
2015
|
vol. 35
147-154
EN
The aim of this article is to make an attempt at answering the question whether nominative and instrumental forms can be considered variants. In the contemporary Polish language, a predicative adjective can be used in three normative situations, an namely 1. as the only correct one, that is non-variant, i.e. Kiedy się jest inteligentnym, można się mniej uczyć; 2. as correct but stylistically marked and allowing variants with a more natural nominative, i.e. Po forsownym treningu rehabilitacyjnym stałaś się odporniejszą // odporniejsza; 3. as incorrect (at least dated or archaic), i.e. Wojna jest długotrwałą. In the last two cases, one can see a comeback of the instrumental form in the contemporary Polish language. It seems that such type of predicatives are more and more often regarded as stylistically better, more careful and elegant. Nominative and instrumental variant forms of a predicative adjective are definitely more popular in usage than in normative recommendations, which should be considered a natural phenomenon. One may expect that it will be spreading to include more and more structures which are now considered dated, archaic or substandard.
8

Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość M2/M3 – antysystemowe „skrzyżowanie”

67%
Wojdak P.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 1
47-56
PL
W artykule zwrócono uwagę na współwystępowanie dwóch nieregularnych czy mniej systemowych zjawisk dotyczących rzeczowników rodzaju męskiego: wymienności końcówek –a i –u w D.lp. i dwurodzajowości typu M2/M3 (morfosyntaktycznej oboczności B.lp.). Przypomniano ogólną charakterystykę szeroko pojętej oboczności –a/-u oraz przedstawiono specyfikę dwurodzajowości M2/M3 (na tle istoty kategorii rodzaju i fenomenu wielorodzajowości). W bogatej literaturze poświęconej dopełniaczowi problem dwurodzajowości nie jest obecny. Dyskusyjne wydaje się tam opisywanie zasad repartycji obu konkurencyjnych końcówek w ramach horyzontu semantycznego (nieżywotność), a nie gramatycznego (klasa rodzajowa M3), choć trzeba przyznać, że to właśnie dwurodzajowość przemawia przeciwko temu drugiemu podejściu. Podjęta problematyka będzie kontynuowana przez autora w dwóch kolejnych artykułach na łamach „Języka Polskiego”: 1) Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 w świetle badań korpusowych „sterowanych” słownikami; 2) Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji.
EN
The article draws attention to the co-occurrence of two irregular, or less systemic phenomena affecting masculine nouns: the interchangeability of the -a and -u endings in gen sing. and the M2/M3 double gender (the morphosyntactic variance in acc sing.). It presents a general description of the broadly understood -a/-u variance and the specific characteristics of the M2/M3 double gender (against the background of the category of gender and the phenomenon of gender multiplicity). In the extensive literature devoted to the genitive case, the problem of double gender is not present. It seems arguable to describe the distribution rules for both competing endings within the semantic horizon (inanimacy) rather than within the grammatical one (generic class M3), although it must be admitted that it is the double gender that speaks against the latter approach. The issues raised will be continued by the author in two successive articles in Język Polski: 1) The -a/-u variance in gen sing. and the M2/M3 double gender in the light of dictionary-driven corpus studies; 2) M2/M3 double gender noun units with the -a/-u variance in gen sing. A frequency-based modelling of the relation between endings and gender alternates.
9
Publication available in full text mode
Content available

Linguistic geography and historical material. An example of inventory ledgers from the second half of the 18th century kept in Wielkopolska

59%
Osowski B.
Gwary Dziś
|
2020
|
vol. 13
111-134
PL
Niniejsza praca wpisuje się w nurt dialektologiczny geografii językowej. Analizowany materiał to wielkopolskie inwentarze dóbr szlacheckich z 2. połowy XVIIIwieku. Zakłada się, że ówczesna wielkopolska polszczyzna regionalna była wewnętrznie zróżnicowana w wymiarze geograficznym i zróżnicowanie to nie miało charakteru przypadkowego, lecz wpływały na nie takie czynniki, jak: wykształcenie uczestników aktu komunikacji (w tym pisarzy) i opanowanie przez nich polszczyzny literackiej, wpływy gwarowe, wpływy obcych języków, obecność elementów archaicznych i innowacyjnych. Zróżnicowanie to odbija się w inwentarzach, a ich analiza miała za cel wyekscerpowanie przykładów wariantów leksykalnych. W niniejszej pracy przytoczono 4 wybrane przykłady: ‘bogaty chłop’, ‘ziemniaki’, ‘mała izba’, ‘niebieski’. Stworzono dla nich mapy. Po części analitycznej sformułowano uogólnienie na temat wariantywności w badanych źródłach (typy wariantywności, jej źródła, poziomy, typy wariantów).
EN
This work connects with the dialectological aspect of linguistic geography. The analysed material consists of inventory ledgers kept in Wielkopolska in the second half of the 18th century for nobility possessions. It is assumed that the then regional variety of the Polish language spoken in Wielkopolska was geographically diverse and this diversity was anything but accidental. It was affected by the education of the communication actors (including the writers) and their command of the literary Polish language, dialectal influences, impact of foreign languages, presence of archaic and innovative elements. This diversity is reflected in inventory ledgers; an analysis thereof was aimed at excerpting examples of lexical variants. This work contains 4 selected examples: ‘bogaty chłop’ [a wealthy farmer], ‘ziemniaki’ [potatoes], ‘mała izba’[a small room], ‘niebieski’ [blue]. Maps have been created for them. The analytical part is followed by generalisation of the variability in the surveyed sources (types of variability, its sources, levels, types of variants).
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.