Bramy raju i miejsca przeklęte? Socjolog miasta wobec różnych form wykluczenia społecznego na Górnym Śląsku

• Authors: Marek S. Szczepanski

Title variants

EN

Gates of Heaven and Damned Places. Two types of ghettos in Upper Silesia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Współczesne miasta Górnego Śląska charakteryzuje obecność dwóch uspołecznionych form przestrzeni o biegunowo odmiennej specyfice. Są to stare i nowe osiedla zamknięte. Pierwsze z nich to tradycyjne familoki oraz osiedla epoki industrialnej. Drugie to zamknięte przestrzenie rodzącej się klasy średniej. Z jednej strony mamy zatem getta biedy, z drugiej getta bogactwa. Getta biedy powstały w wyniku zewnętrznej ekskluzji oraz auto-zamykanie się mieszkańców na szanse jakie oferuje świat zewnętrzny. Specyfiką górnośląskich gett biedy jest swoista wspólnota – wspólnota kryzysu. Łączy ona odrzuconych przez otaczającą ich rzeczywistość, która lepiej zaadoptowała się do nowych warunków. Getta biedy charakteryzuje homogenizacja społeczna, czyli wspólny scenariusz codzienności ich mieszkańców decydujący o jednolitości i spoistości grupy. Getta biedy powstające w sąsiedztwie zamykanych hut i kopalń poddają się coraz wyraźniejszej destrukcji samych osiedli oraz pogłębiającej się marginalizacji zamkniętych w nich ludzi. Getta bogactwa (gated communites) trudno jest scharakteryzować ponieważ dopiero się tworzą ale już dziś stanowią ekskluzywne przestrzenie miejskie. O ich istocie stanowi przede wszystkim ekskluzja wewnętrzna czyli wycofywanie się ich mieszkańców z życia szerszej wspólnoty. Getta bogactwa odróżnia od gett biedy ich heterogeniczna natura, która wynika z faktu silnego wewnętrznego zróżnicowania rodzącej się w Polsce klasy średniej. Rytm życia tych ludzi, rozkład ich codziennych obowiązków czy formy spędzania czasu wolnego znamionują ich głębokie różnice. Zamykanie się w gettach bogactwa do przede wszystkim poszukiwanie bezpieczeństwa i spokoju, jak również namiastka wspólnotowego życia. Dwie skrajnie odmienne przestrzenie miejskie będą nadal tworzyć ikonosferę śląskich miast. Intuicyjnie można wnioskować, że getta biedy będą przeobrażać się w siedlisko underclass a getta bogactwa uszczelniać swoją wyobcowaną wyniosłość.

EN

The presence of two various socialized forms characterizes contemporary cities in Upper Silesia. These are old and new closed housing estates. The first ones are commonly known as 'familok' and industrial housing estates. The second ones are closed areas of rising Polish middle class. Thus, on the one hand we have ghettos of poverty, on the other ghettos of riches. The ghettos of poverty resulted from the outside exclusion and closing of the residents for the possibilities which the outside world offers. The characteristic feature of ghettos of poverty in Upper Silesia is a specific community - community of crisis. This community connects people who have been rejected by the surrounding reality. The reality which adopted itself to new conditions better. The ghettos of poverty are characterized by social homogenization that is a common screenplay of the resident's everyday reality which decides on the group's uniformity and cohesion. The ghettos of poverty, established in close vicinity of steelworks and coal-mines which are being closed currently, are subject to a destruction of housing estates and deepened marginalization of its residents. It is difficult to characterize the ghettos of riches (gated communities) because they are establishing currently, yet these are exclusive city areas today. Their specific feature is an internal exclusion, that is withdrawing of their residents from the life of a community. The ghettos of riches differ from the ghettos of poverty in their heterogeneous nature which results from a strong internal diversity of a rising Polish middle class. The lifestyle of these residents, every day responsibilities and ways of spending free time emphasize the difference. The closing in the ghettos of riches is, first of all, looking for safety and peace as well as a substitute of community life. These two extremely different kinds of city space are still going to create a specific picture of Silesian cities. We can say that ghettos of poverty are going to transform themselves into area for underclass and ghettos of riches are going to tighten their isolation from the rest of the city.

Keywords

PL

miasto; przestrzeń; segregacja przestrzenna

EN

City; Gated Community; Spatial Segregation

Discipline

• SOCIOLOGY: SOCIOLOGY

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2008
• Volume: 57
• Issue: 1
• Pages: 177-199
• Document type: ARTICLE

Dates

published

2008

Contributors

author

Marek S. Szczepanski

• Uniwersytet Śląski

• M. S. Szczepanski, Uniwersytet Slaski w Katowicach, Instytut Socjologii, ul. Bankowa 11, 40-007 Katowice, Poland

References

• Chlubek-Adamczyk C. [2005], Fotografia jako źródło poznania przemian społeczno- kulturowych miasta postindustrialnego na przykładzie Rybnika, [w:] B. Kloch i A. Stawarz (red.), Tożsamość społeczno-kulturowa miasta postindustrialnego w Europie Środkowej, Rybnik – Warszawa.
• Eliade M. [1999], Sacrum i profanum. O istocie religijności, Warszawa, Wydawnictwo KR.
• Moles A., R. E. [1987], Psychologie de l’escape, Paris 1972.
• Nieszczerzewska M. [2004], Przestrzenie i miejsca. Przestrzenie supernowoczesności, „Kultura współczesna” nr 1 (39) 2004, 14 lipca.
• Wódz K., Wódz J. [2005], W poszukiwaniu nowej tożsamości. Miasta Śląska i Zagłębia w okresie przemian końca XX wieku, [w:] B. Kloch i A. Stawarz (red.), Tożsamość społeczno- kulturowa miasta postindustrialnego w Europie Środkowej, Rybnik–Warszawa.
• Yi-Fu T., Przestrzeń i miejsce, Warszawa, PIW.

Identifiers

CEJSH db identifier

09PLAAAA05784