Dylematy integracyjne mniejszości karaimskiej

• Authors: Mariola Abkowicz , Przemysław Rotengruber

Title variants

EN

The dilemmas surrounding integration of the Karaim community

Abstracts

EN

The history of Poland (the Polish-Lithuanian Commonwealth) proves that peaceful coexistence of community groups with minorities representing Christian denominations (Ruthenians, Armenians, Czech brothers), various versions of Judaism (Karaims, Rabbinical Jews) and even Islam (Tatars) is possible. This coexistence took many forms. Some separated themselves from the majority, others succumbed to its influence to a degree that threatened their cultural and religious identity, the latter sought a balance between the two extremes. Each of these strategies entailed measurable costs. Minorities separating from the political majority risked their hostility. Groups too prone to cooperation with it to the inevitable assimilation. Finally, the consequence of this balance between the two was the weakening of the imperative of belonging to a minority group (and its gradual disappearance). This is the case of the Polish-Lithuanian Karaims. Their story leads to two conclusions. Firstly, that the search for an integration formula for a multicultural Europe should be accompanied by research on its history. Secondly, it is not always in the interest of the minority group to follow the middle path.

PL

Historia Polski (Rzeczpospolitej Obojga Narodów) dowodzi, że możliwa jest pokojowa koegzystencja grup większościowych z mniejszościami reprezentującymi wyznania chrześcijańskie (Rusini, Ormianie, bracia czescy), różne wersje judaizmu (Karaimi, Żydzi rabiniczni) a nawet islam (Tatarzy). Koegzystencja ta przybierała różne formy. Jedni separowali się od większości, drudzy poddawali się jej wpływom w stopniu zagrażającym ich kulturowej i religijnej tożsamości, ostatni poszukiwali równowagi pomiędzy obiema skrajnościami. Każda z owych strategii pociągała za sobą wymierne koszty. Mniejszości separujące się od politycznej większości narażały się na jej wrogość. Grupy nazbyt podatne na współpracę z nią na nieuniknioną asymilację. Wreszcie konsekwencją działań polegających na wypośrodkowaniu pomiędzy jednym a drugim było osłabianie imperatywu przynależności do grupy mniejszościowej (i jej stopniowe zanikanie). Jest to przypadek Karaimów polsko-litewskich. Ich historia prowadzi do dwóch wniosków. Po pierwsze, że poszukiwaniom formuły integracyjnej dla wielokulturowej Europy powinny towarzyszyć badania dotyczące jej przeszłości. Po drugie natomiast, że podążanie drogą środka nie zawsze leży w interesie grupy mniejszościowej.

Keywords

PL

integracja; asymilacja; separacja; historia; Karaimi

EN

integration; assimilation; separation; history; Karaims

• Publisher: Bitik. Oficyna Wydawnicza Związku Karaimów Polskich
• Journal: Almanach Karaimski
• Year: 2021
• Volume: 10
• Pages: 9-28

Dates

published

2021

Contributors

author

Mariola Abkowicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Orientalistyki, Zakład Polityki Językowej i Badań nad Mniejszościami

• https://orcid.org/0000000161885955

author

Przemysław Rotengruber

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Pracownia Performatyki

• https://orcid.org/0000000193547379

References

• Abkowicz, Mariola (2015), Ilu jest Karaimów? Karaimi wobec Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku w Polsce i na Litwie. w: Sławomir Łodziński, Katarzyna Warmińska, Grzegorz Gudaszewski (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności z 2011 roku. Warszawa, s. 284–292.
• Akhiezer, Golda (2007), The Karaite Isaac ben Abraham of Troki and His Polemics against the Rabbanites. w: Chanita Goodblatt, Howard Kreisel (red.), Tradition, Heterodoxy and Religious Culture: Judaism and Christianity in the Early Modern Period. Beer Sheva: Ben-Gurion University of the Negev Press, s. 437–468.
• Bairašauskaitė, Tamara (2021), Lietuvos totorių istorija. Vilnius: Lietuvos istorijos institutas.
• Banaszak, Grzegorz, Jerzy Kmita (1991), Społeczno-regulacyjna koncepcja kultury. Warszawa: Instytut Kultury.
• Bauman, Zygmunt (2017), Retropia. Cambridge: Polity Press Ltd.
• Bauman, Zygmunt (2018), Retropia: Jak rządzi nami przeszłość?. Warszawa: PWN.
• Borawski, Piotr (1986), Tatarzy w dawnej Rzeczpospolitej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Borawski, Piotr, Aleksander Dubiński (1986), Tatarzy Polscy, dzieje, obrzędy, legendy, tradycje. Warszawa: Iskry.
• Bourdieu, Pierre, Loïc J.D. Wacquant (2001), Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Clifford, James (2000), Kłopoty z kulturą dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Dębicka, Dorota (2013), Reformy Deng Xiaopinga i ich wpływ na gospodarkę współczesnych Chin. Pisma Humanistyczne: 9 (139–154).
• Fichte, Johann Gottlieb (1808), Reden an die deutsche Nation. Berlin: Realschulbuchhandlung.
• Fichte, Johann Gottlieb (1996), Zamknięte państwo handlowe i inne pisma. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Foucault, Michel (1998), Trzeba bronić społeczeństwa: wykłady w Collège de France. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Foucault, Michel (2020), Nadzorować i karać: narodziny więzienia. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Gadamer, Hans-Georg (1993), Prawda i metoda: Zarys hermeneutyki filozoficznej. Kraków: Inter esse.
• Gauss, Karl-Markus (2010), Mieszkańcy Roany odchodzą pogodnie. Wyprawy do Asyryjczyków, Cymbrów i Karaimów. Wołowiec: Czarne.
• Gąsiorowski, Stefan (2020), Karaimi w Koronie i na Litwie w XV–XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Austeria, wydanie 2.
• Geertz, Clifford (2005), Interpretacja kultur: Wybrane eseje. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kizilov, Mikhail (2003), Ezra ben Nisan ha-Rofe of Troki (1595–1666) – A Karaite Physician in Legend and History, w: Dan Diner (red.), Leipziger Beiträge zur jüdischen Geschichte und Kultur: Band 1: 2003. Berlin, Boston: De Gruyter Saur, s. 83–103.
• Kizilov, Mikhail (2015), The sons of scripture: The Karaites in Poland and Lithuania in the Twentieth Century. Berlin: De Gruyter.
• Korolko, Mirosław, Janusz Tazbir (red.) (1980), Konfederacja warszawska 1573 roku – wielka karta polskiej tolerancji. Warszawa: Pax.
• Kryczyński, Leon (1932), Pamięci Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda, – Rocznik Tatarski: 1 (1), s. 1–2.
• Laurinavičius, Česlovas, Vladas Sirutavičius (2015), Koniec wojny czy nowa okupacja?, – Pamięć. pl: Biuletyn IPN 10 (43), s. 20–24, dostępne na stronie internetowej: https://www.polska1918–89.pl/pdf/koniec-wojny-czy-nowa-okupacja,4459.pdf w dniu 12.12.2020.
• Mannheim, Karl (1992), Ideologia i utopia. Lublin: Test.
• Pałubicka, Anna (2013), Gramatyka kultury europejskiej. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.
• PAP (17.10.2010), „Multikulti” się nie udało. – Rzeczpospolita, dostępne na stronie internetowej: http://www.rp.pl/artykul/550482.html w dniu 22.10.2010.
• Papierzyńska-Turek, Mirosława (1989), Między tradycją a rzeczywistością: Państwo wobec prawosławia 1918–1939. PWN.
• Pawelec, Mariusz (2010), Niepojęty świat Karaimów?. – Awazymyz 3 (28), s. 19–21, DOI: https://doi.org/10.33229/az.511
• Pawluczuk, Urszula Anna (2007), Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Poznański, Kazimierz, Ekonomia jako etyka: podejście konfucjańskie. w: Elżbieta Mączyńska, Sójka Jacek (red.), Etyka i ekonomia: W stronę nowego paradygmatu. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, s. 82–117.
• Ricoeur, Paul (2006), Pamięć, historia, zapomnienie. Kraków: Universitas.
• Rotengruber, Przemysław (2000), Ideologia, anarchia, etyka: Dyskurs ponowoczesny a dialog. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Rotengruber, Przemysław (2015), Man in the World of Values: What is Applied Cultural Studies?. – Journal of Applied Cultural Studies: 1 (1), s. 7–18.
• Shapira, Dan (2021a), Forging History, – Tablet. dostępne na stronie internetowej: https://www.tabletmag.com/sections/history/articles/forging-history w dniu 31.10.2021.
• Shapira, Dan (2021b), Inventing the Karaites, – Tablet. dostępne na stronie internetowej: https://www.tabletmag.com/sections/history/articles/inventing-the-karaites w dniu 31.10.2021.
• Sulimowicz, Anna (2010), Klęska Austriaka pod Wilnem, – Awazymyz 3 (28), s. 17–18, DOI: https://doi.org/10.33229/az.510
• Szyszman, Abraham (1932–1934), Osadnictwo karaimskie i tatarskie na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. – Myśl Karaimska: 10 (10), s. 29–36.
• Szyszman, Abraham (1935–1936), Osadnictwo karaimskie w Trokach za Wielkich Książąt Litewskich. – Myśl Karaimska: 11 (11), s. 40–68.
• Szyszman, Abraham (1936), Osadnictwo karaimskie na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wilno.
• Szyszman, Szymon (2005), Karaimizm: Doktryna i historia, Wrocław: Bitik.
• Topolski, Jerzy (1982), Prawda i model w historiografii. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Tyszkiewicz, Jan (1989), Tatarzy na Litwie i w Polsce. Warszawa: PWN.
• Tyszkiewicz, Jan (1997), Karaimi litewscy w czasach Witolda i sprawa przywileju datowanego rokiem 1388. – Studia Źródłoznawcze: 36, s. 45–64.
• Tyszkiewicz, Jan (2012), Dzieje Karaimów w państwie polsko-litewskim do końca XV wieku i ich związki z Krymem, w: Beata Machul-Telus (red.), Karaimi, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, s. 11–24.
• White, Heyden (2010), Fikcja historyczna, historia fikcjonalna i rzeczywistość historyczna, w:, Proza historyczna. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
• Witkowski, Rafał (2017), Z dziejów karaimów w Wielkim Księstwie Litewskim: uwagi krytyczne nad źródłami i stanem badań (do XIX w.), w: Piotr Muchowski, Maciej Tomal, Rafał Witkowski (red.), Karae Edom: Studia nad historią i kulturą karaimów I Rzeczpospolitej. Poznań, s. 6–142.
• Wojciechowski, Marcin (15.02.2011), Nie klęska, lecz korekta wielokulturowości, – Gazeta Wyborcza.
• Wróblewska, Urszula (2015), Działalność kulturalno-oświatowa Karaimów w Drugiej Rzeczpospolitej. Białystok: Trans Humana.
• Zarzycki, Zdzisław (2010), Wolność religijna w pierwszych polskich konstytucjach do połowy XIX w.. – Studia Prawa Wyznaniowego: 13, s. 25–44.
• Ziółkowski, Marek (2000), Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego: Teorie, tendencje, interpretacje. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Znaniecki, Florian (1987), „Myśl i rzeczywistość” i inne pisma filozoficzne, Warszawa: PWN.
• Znaniecki, Florian, Rzeczywistość kulturowa, w: Jerzy Wocial (red.), „Humanizm i poznanie” i inne pisma filozoficzne. Warszawa: PWN.
• Zybertowicz, Andrzej (1995), Przemoc i poznanie: Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.

Identifiers

DOI

10.33229/ak.2021.10.1

Biblioteka Nauki

11543304