Search results

1

Morfeusz 2 – analizator i generator fleksyjny dla języka polskiego

100%

Kieraś W., Woliński M.

Język Polski

|

2017

|

vol. 97

|

issue 1

75-83

PL

Morfeusz jest aplikacją znaną polskim badaczom z kręgu językoznawstwa komputerowego od ponad 10 lat. W artykule przedstawiamy jego nową wersję, skupiając się na zmianach, które pojawiły się od poprzedniej wersji programu.

EN

Morfeusz is a well known application, used in Polish computational linguistics for over a decade. In the paper we present a new version of the program, focusing on new features which have been introduced since the previous version.

2

„Słownik gramatyczny języka polskiego” – wersja internetowa

100%

Kieraś W., Woliński M.

Język Polski

|

2017

|

vol. 97

|

issue 1

84-93

PL

W artykule opisujemy internetową wersję „Słownika gramatycznego języka polskiego”. Skupiamy się przede wszystkim na zmianach, które zaszły w jego nowym wydaniu w porównaniu z poprzednimi wydaniami dostępnymi w postaci aplikacji komputerowej. Wśród najciekawszych zmian należy wymienić pełny wgląd w system wzorów odmiany wraz z ich nową systematyzacją, a także znacznie rozszerzone możliwości przeszukiwania słownika według rozmaitych kryteriów. Pokazujemy kilka praktycznych przykładów wykorzystania nowych funkcji SGJP.

EN

In the paper we present a new online version of the “Grammatical Dictionary of Polish”. We focus on new features which have been introduced since the previous editions of the dictionary which were available as a desktop application. The most interesting changes include a full view of inflectional patterns together with their new systematization and significantly extended searching tools allowing to filter entries of the dictionary based on various criteria. Some practical examples of using these new features are presented.

3

O odmianie czasowników o podstawach „mleć” i „pleć”

100%

Czerepowicka M., Saloni Z.

Język Polski

|

2017

|

vol. 97

|

issue 1

94-106

PL

Celem artykułu jest dyskusja nad paradygmatami czasowników o podstawach: mleć – mielić, pleć – pielić oraz ich derywatów leksykalnych. Współczesne słowniki języka polskiego podają z reguły paradygmaty hybrydalne. Ich trzon stanowią tradycyjne formy utworzone od podstaw mleć i pleć, jednak imiesłowy bierne oraz gerundia zaczerpnięte są z nowych wariantów – mielić, pielić. Autorzy badają obecność obu typu form w tekstach. Stare warianty form powszechnie występują w NKJP, ale po analizach danych korpusowych okazuje się to wynikiem automatycznego znakowania morfosyntaktycznego, sprzyjającego wariantom akceptowanym przez słowniki normatywne. W rzeczywistości nowe warianty form okazują się częstsze. W podsumowaniu autorzy proponują podzielić paradygmaty zgodnie z rozwojem form i uznać czasowniki „mielić”, „pielić” za niezależne warianty neutralne. Rozwiązanie to zostało już wprowadzone do nowej edycji (online) „Słownika gramatycznego języka polskiego”.

EN

The article discusses the contemporary situation of the lexical variants of two Polish verbs: “mleć” : “mielić”, “pleć” : “pielić” (and their prefixed derivatives). As a rule Polish dictionaries give the hybrid paradigms with the majority forms built from the traditional variants “mleć” and “pleć”, but the participle and the gerund are taken from the new variants “mielić” and “pielić”, belonging to the productive conjugational pattern (“mielony”, “mielenie”; “pielony”, “pielenie” instead of the old forms “mlety”, “mlecie”; “plety”, “plecie”, now completely obsolete). In Polish text corpora the old variants are seemingly prevalent, but this is the result of automatic tagging, favoring the variants accepted by traditional normative dictionaries. In fact, new variants are more frequent. In conclusion, the authors propose to divide the paradigms according to their history and to recognize “mielić” and “pielić” as neutral variants. This solution has been introduced in the new on-line edition of the “Grammatical Dictionary of Polish”.

4

Starzy piloci na moście, czyli dyskretny urok alternacji

94%

Madelska L.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2020

|

vol. 27

155-176

EN

Polish is wrongly regarded as a particularly difficult language. Morphonological alternations that occur in verbs, nouns, adjectives, numerals, pronouns and participles, in gradation, as well as in word-formation, seem to be difficult, indeed. This article demonstrates that a few simple rules suffice to organise the seemingly chaotic world of Polish alterations. When teaching Polish as a foreign language, it is worth introducing these rules step by step from the initial stage of learning. Furthermore, properly presented examples can be more instructive than lengthy metalinguistic comments. With this approach, numerous grammatical forms do not appear to be an ocean of exceptions, but a network of waterways that can be navigated safely.

PL

Język polski niesłusznie uchodzi za trudny, skomplikowane natomiast wydawać się mogą alternacje morfonologiczne, które występują w odmianie czasowników, rzeczowników, przymiotników, liczebników, zaimków i imiesłowów, w stopniowaniu, a także w słowotwórstwie. Artykuł pokazuje, iż do uporządkowania z pozoru chaotycznego świata polskich alternacji wystarczy kilka prostych reguł. Ucząc języka polskiego jako obcego, warto wprowadzać te reguły krok po kroku już na początkowym etapie nauki. Warto pamiętać, że odpowiednio zaprezentowane przykłady mówią czasem więcej niż długie komentarze metajęzykowe. Przy takim podejściu liczne formy gramatyczne nie jawią się jako ocean wyjątków, lecz jako sieci powiązań, które da się opanować.

5

Siedemnastowieczna polszczyzna kijowska w panegirykach Stefana Jaworskiego

84%

Klimek-Grądzka J.

Forum Lingwistyczne

|

2019

|

issue 6

75-83

PL

The article discusses a regional variety of Polish spoken in Kiyv preserved in the Polish-Latin panegyrics composed by Stefan Jaworski (1656(8)–1722) to venerate Warłam Jasiński. The analysis aims at drawing a catalogue of phonetic, inflectional, word formation and syntactic idiolectal features of this variety as juxtaposed against the 17th century standard Polish. The analysis reveals the poet’s fluency in a language that was foreign (second) to him. This fluency also covers the poet’s skill in using varietal forms to achieve artistic aims. The regional forms subject to the study often display closeness to the ones in the Borderland variety of Polish, yet with an idiolectal inflectional features, e.g.: a large number of participles ending in -owszy or frequent cases of l/ł alternation.

6

Tytuły gier komputerowych – tendencje fleksyjne

84%

Kaszewski K.

Prace Językoznawcze

|

2016

|

issue XVIII/3

PL

Celem artykułu było ukazanie, jakie cechy anglojęzycznych tytułów gier komputerowych sprzyjają ich odmianie w polskich tekstach. Zbadano użycia tytułów w sześciu portalach internetowych poświęconych grom i w jednym czasopiśmie papierowym. Analizy wykazały, że częściej odmieniane są tytuły, które cechuje: nominalność, zakończenie w wymowie na spółgłoskę lub samogłoskę „a”, jednowyrazowość oraz znaczne rozpowszechnienie.

EN

In the article the author presents some characteristics of English titles of computer games which make adding their inflectional endings in Polish easier. The use of computer games titles was examined in six web portals and one printed journal. The analysis showed that one word titles, nominal titles, ones that are widely in use, and these whose pronunciation ends in a consonant or vowel “a” are inflected more often.

7

Niepraktyczność polszczyzny a przemiany fleksji nominalnej w pokoleniu sieci

84%

Kurek H.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2020

|

issue 15

154-162

EN

The subject of the article is the “impracticability of the Polish language” understood as the uselessness of Polish in terms of comfortable communication among the members of the network generation, especially through the Internet and mobile phones. This generation perceives language only as a useful code. Young people believe that the basic advantage of Polish should be the simplicity of sending-receiving mechanisms. It means aiming at the optimisation of the Polish language that, in future, may result in significant simplifications and system changes from the inflectional type to the synthetic-analytical type.

8

„Niesforny” biernik rzeczowników męskonieżywotnych w liczbie pojedynczej: o ekspansji tego zjawiska we współczesnym języku polskim i jego czynnikach

84%

Kiklewicz A.

Język Polski

|

2023

|

vol. 103

|

issue 2

5-25

EN

The subject of this article are the conditions for the use of Polish masculine inanimate singular nouns in the accusative with the -a suffix as a systemic morphological characteristic of masculine animate nouns. The author proposes several ways to explain the reasons for this expansion. Theory wise, the study is based on the system-functional grammar as well as on the natural grammar. The emphasis is placed on the description of the grammatical system in the perspective of the speech activity of language users, focusing in particular on the principles of ergonomics and self-regulation. The author presents the current knowledge on Acc=Gen syncretism, and discusses a set of factors influencing the use of the accusative with the -a suffix in modern Polish: ergonomic, semantic, syntactic, frequency-driven and pragmatic.

PL

Przedmiotem artykułu są uwarunkowania użycia polskich rzeczowników męskonieżywotnych liczby pojedynczej w bierniku z fleksją -a jako systemową charakterystyką morfologiczną rzeczowników męskożywotnych (męskoosobowych oraz męskozwierzęcych). Autor proponuje kilka sposobów wyjaśnienia przyczyn tego zjawiska. Pod względem teoretycznym badanie bazuje na gramatyce systemowo-funkcjonalnej, a także na gramatyce naturalnej: obydwie teorie kładą nacisk na opis systemu gramatycznego w perspektywie działalności mownej użytkowników języka, zwłaszcza przy uwzględnieniu zasad ergonomii i samoregulacji. Autor przedstawia aktualną wiedzę na temat synkretyzmu Acc=Gen, a także omawia zespół czynników wpływających na użycie biernika z fleksją -a we współczesnej polszczyźnie: ergonomiczny, semantyczny, syntaktyczny, frekwencyjny i pragmatyczny.

9

Gramatyka z kulturą – o współczesnych ścieżkach nauczania gramatyki

84%

Maliszewski B.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2021

|

vol. 28

239-253

EN

When developing grammar proficiency, language pragmatics (effectiveness of communication) are the primary focus, and the knowledge of grammar is perceived as a means of utterance creation, serving to implement specific intentions of the sender. The subject of this article is the apparent focus on the “attractiveness” of the exercises and the connection of grammatical issues with Polish culture knowledge transfer. The expression “Grammar with culture” through its ambiguity allows the characterization of the contemporary ways of shaping grammatical competence in teaching Polish as a foreign language. The words “with culture” mean: a polite (attractive, transparent) promotion of the desired behaviour and transfer of knowledge about the Polish culture.

PL

Przy rozwijaniu kompetencji gramatycznej główny nacisk jest położony na pragmatykę językową (skuteczność komunikacji), a znajomość gramatyki jest traktowana jako środek budowania wypowiedzi, które służą realizowaniu poszczególnych intencji nadawczych. Widoczna staje się tu również dbałość o atrakcyjność zadań oraz łączenie zagadnień gramatycznych z przekazywaniem wiedzy o polskiej kulturze, co stanowi temat niniejszego artykułu. Wyrażenie: „gramatyka z kulturą” poprzez swoją wieloznaczność pozwala scharakteryzować współczesne sposoby kształtowania kompetencji gramatycznej w nauczaniu języka polskiego jako obcego. „Z kulturą” znaczy tu: kulturalnie (atrakcyjnie, przejrzyście), z nauczaniem zasad etykiety oraz z elementami wiedzy o polskiej kulturze.

10

Właściwości fonetyczne i fleksyjne języka familijnego Joachima Lelewela (na podstawie listów do najbliższych)

84%

Jaros V.

Socjolingwistyka

|

2019

|

issue 33

255-268

PL

Przedmiotem artykułu są właściwości fonetyczne i fleksyjne języka familijnego Joachima Lelewela. Podstawę materiałową stanowi dwutomowy zbiór korespondencji pisanej z wielu miejsc pobytu historyka w różnych okresach jego życia do rodziców i rodzeństwa. Analiza łączy perspektywę socjolingwistyczną z historycznojęzykową. Prowadzono ją dwukierunkowo – wyekscerpowane zjawiska odnoszone były do zasobów współczesnego uczonemu systemu językowego polszczyzny ogólnej oraz dialektu północnokresowego i mazowieckiego. Podstawowym wyróżnikiem języka familijnego Lelewela w obrębie fonetyki i fleksji jest jego wariantywność oraz obecność elementów o nacechowaniu archaicznym i regionalnym.

EN

The subject of the article are phonetic and inflexive properties of the family language of Joachim Lelewel. The analysis combines the sociolinguistic perspective with the historical and linguistic perspective. Substantial basis consists in two volumes of correspondence written in many places visited by the historian at different stages of his life to his parents and siblings. The analysis was conducted in a two fold manner — the excerpted phenomena were referenced back to the resources of the general Polish language system contemporary to the writer and to the north-borderland dialect and to the masovian dialect. The basic distinction of Lelewel’s family language in field of phonetics and inflection is its variants and presence of archaic and regional elements.

11

Realizacja pozycji podmiotu otwieranej przez zwrot frazeologiczny a jego paradygmat (na wybranych przykładach)

84%

Kosek I., Przybyszewski S., Czerepowicka M.

Prace Językoznawcze

|

2017

|

issue XIX/3

113-122

EN

The authors discuss selected problems concerning the description of paradigms of verbal multi-word units. They indicate the relationship between the inflection of verbal multi-word units and their meaning, and the type of arguments that fill the place opened for a subject. A group of verbal multi-word units that demand as their subject non-personal nouns (marked by coś ‘something’), such as: coś dostaje nóg ‘something disappears’, coś robi bokami ‘something is panting’, coś zagląda komuś w oczy ‘something is staring somebody in the face’ are discussed. The semantic types of subjects and the grammatical possibilities of their realization are analysed and three main types of them are distinguished. The authors point out that both factors, the semantic and the grammatical, have influence on the inflectional properties of verbal multi-word units within the categories of person and gender.

12

Ograniczanie fleksji nominalnej w komunikacji internetowej

84%

Niekrewicz A. A.

Język. Religia. Tożsamość

|

2018

|

issue 2(18)2018

95-105

PL

Autorka podejmuje rozważania na temat wpływu nowych mediów na system gramatyczny polszczyzny. Przedmiotem analizy jest nominatywizacja42 rozumiana jako zastępowanie form przypadków zależnych przez formę mianownika we fleksji zarówno nazw własnych, jak i rzeczowników pospolitych. Źródłem analizowanego materiału są wypowiedzi zamieszczane przez internautów na portalach społecznościowych (Facebook, Twitter), posty publikowane na forach dyskusyjnych oraz reklamy sieciowe.

EN

The author discusses the impact of new media on the grammar system of Polish. The subject of the analysis is nominatization, understood as the replacement of the dependent case forms by the denominator form in the inflection of both common names and nouns. The source of the analyzed material are statements posted by the Internet users on social networks (Facebook, Twitter), posts posted on discussion forums and network ads.

13

Użycie konstrukcji liczebnikowych w języku polskim przez rodzimych użytkowników języka rosyjskiego

84%

Dymek L.

Prace Językoznawcze

|

2011

|

issue 13

93-102

RU

В настоящей статье представлен словоизменительный и синтаксический анализ польских конструкций с именами числительными. Главным образом внимание обращается на те конструкции, в употреблении которых проживающие в Польше россияне и белорусы, родным языком которых является русский, совершают ошибки или избегают их употребления в связи с возникающими в процессе их образования проблемами. Наиболее распространенными источниками ошибок являются различные виды синтаксической связи (согласование, подчинение и примыкание), с помощью которых осуществляется соединение главенствующего и зависимого слов в словосочетание; род числительного, зависящий от имени существительного, с которым соединяется, взаимное влияние конструкции с числительным и глагольных форм, синтаксис дробных числительных

14

„Poczwara w nayforemnieyszym ięzyku”. O formach typu ćmów, pchłów i piekłów

84%

Traczyk K., Wrocławski U., Karolina Traczyk. Absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego d. w. Z. H. J. P. I. F. P. U. W., karolina.traczyk@gmail.com

Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia. Supplementary Series

|

2015

|

vol. 4

EN

The ending -ów for nouns in genitive plural was initially typical only for a few words belonging to the second declination type in the Old Slavic language. This ending does not have any other function in the declension system which is why this expansive ending started to connect with other masculine forms ended in a hard consonant and also some of them ended in a soft or harden sound. The ending -ów was not confined only to the masculine gender; some feminine and neuter forms started appearing with the genitive plural form with the ending -ów from the masculine paradigm. This process was particularly strong in XVIIIth and XIXth century. In thie paper, besides the description of this process, the discussion about this problem in XIXth century grammar books of Polish language is also presented.

PL

Wyrazista i ekspansywna końcówka dopełniacza liczby mnogiej -ów jeszcze w dobie przedpiśmiennej wykroczyła poza swój pierwotny zakres, obejmując nie tylko wszystkie rzeczowniki męskie twardo-, ale też część miękkotematowych. Jej zastosowanie nie ograniczyło się jedynie do rzeczowników męskich. Artykuł dotyczy przejmowania przez formy dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników żeńskich i nijakich wyrazistej końcówki -ów z męskiego paradygmatu. Proces ten szczególnie nasilił się w uzusie w XVIII i XIX wieku. Badając charakter, natężenie i zakres zmiany fleksyjnej, zastosowano opracowaną przez Bajerową metodę strukturalną polegającą na badaniu przekrojów synchronicznych, często wykorzystywaną w badaniach historycznojęzykowych. Materiał wyekscerpowany z reprezentatywnego kanonu źródeł pozwolił na opis zjawiska, określenie jego natężenia i charakteru. W artykule została również przedstawiona normatywistyczna dyskusja autorów XIX-wiecznych gramatyk języka polskiego dotycząca rozszerzania się -ów na inne rodzaje.

15

System i tekst — główne problemy gramatyczne ostatniego ćwierćwiecza (składnia, fleksja, fonologia)

84%

Moroz A.

Język Polski

|

2015

|

vol. 95

|

issue 1-2

3-12

PL

Artykuł stanowi próbę uchwycenia głównych problemów badawczych interesujących w ostatnim dwudziestopięcioleciu polską gramatykę synchroniczną. Próba ta jest subiektywną wizją ewolucji badań z zakresu fonologii, fleksji i składni, z uwzględnieniem metodologicznej podstawy dyscypliny w roku 1989 oraz możliwych kierunków jej rozwoju w przyszłości.

EN

The present text is an attempt to capture the major research problems of Polish synchronous grammar in the last quarter of the century. This attempt is a subjective vision of the evolution of research on phonology, inflection and syntax, including the methodological base of the discipline in 1989, and the possible directions of its development in the future.

16

Fleksyjne wykładniki stylizacji na polszczyznę Żydów w przedwojennym szmoncesie kabaretowym

84%

Krasowska A.

Socjolingwistyka

|

2019

|

issue 33

243-254

PL

Artykuł jest poświęcony stylizacji językowej w przedwojennych szmoncesach kabaretowych. Przyjmując perspektywę lingwistyczną, autorka analizuje zjawiska fleksyjne, które stały się językową kanwą szmoncesów: błędy związane niedostateczną znajomością polszczyzny oraz interferencje wewnętrzne i zewnętrzne (z językiem jidysz). W tekstach kabaretowych zabiegi te pełnią funkcję identyfikacyjną (wskazują na żydowskiego bohatera utworu) i gatunkotwórczą, służą także wywołaniu efektu komicznego. Analiza środków wykorzystanych przez autorów szmoncesów jest rozszerzeniem i uzupełnieniem badań nad polszczyzną Żydów w tekstach literackich i ludowych, które w latach 80. XX w. prowadziła Maria Brzezina.

EN

The article is devoted to language stylization in pre-war cabaret szmonces. Accepting the linguistic perspective, the author analyzes inflectional phenomena, which became the linguistic canvas of szmonces: mistakes related to insufficient knowledge of Polish as well as internal and external interference (with the Yiddish language). In cabaret texts, these means have both the identifying function (they point out to a Jewish character) and the genre-making function, they also serve to create a comic effect. The analysis of measures used by the authors of szmonces is an extension and supplement to the study of the Polish language of Jews in literary texts that Maria Brzezina conducted in the 1980s.

17

Beyond dance: Inflectional marking on terminological borrowings in classical ballet

67%

Lipovšek F.

Beyond Philology: An International Journal of Linguistics, Literary Studies and English Language Teaching

|

2018

|

issue 15/2

41-57

EN

Most classical ballet terminology comes from French. English and Slovene adopt the designations for ballet movements without any word-formational or orthographic modifications. This paper presents a study into the behaviour of such unmodified borrowings in written texts from the point of view of inflectional marking. The research involved two questions: the choice between the donor-language and recipient-language marking and the placement of the inflection in syntactically complex terms. The main point of interest was the marking of number. The research shows that only Slovene employs native inflections on the borrowed terms while English adopts the ready-made French plurals. The behaviour of the terms in Slovene texts was further examined from the points of view of gender/case marking and declension class assignment. The usual placement of the inflection is on the postmodifier closest to the headword.

PL

Większość klasycznej terminologii baletowej pochodzi z języka francuskiego. Angielski i słoweński przyswajają nazwy baletowe bez żadnych modyfikacji słowotwórczych lub ortograficznych. W artykule przedstawiono badanie takich niezmodyfikowanych zapożyczeń w tekstach pisanych z punktu widzenia fleksyjnego znakowania. Badania obejmowały dwie kwestie: wybór pomiędzy oznaczeniem języka źródłowego a języka odbiorcy oraz fleksja w terminach składniowo złożonych. Głównym punktem zainteresowania była kategoria liczby. Badania pokazały, że tylko Słoweńcy używają rodzimej odmiany zapożyczonych terminów, podczas gdy angielski przyjmuje gotowe francuskie formy gramatyczne liczby mnogiej. Terminy w tekstach słoweńskich zostały dodatkowo zbadane pod kątem przypisania rodzaju/przypadków i klasy deklinacyjnej.

18

Dynamika zmian fleksyjnych i ortograficznych między reformami 1830–1918

67%

Derwojedowa M., Kieraś W., Bilińska J., Kwiecień M.

Język Polski

|

2016

|

vol. 96

|

issue 1

24-35

PL

W artykule omawiana jest dynamika wybranych zmian fleksyjnych i ortograficznych w latach 1830–1918, zbadanych na materiale mikrokorpusu powstałego w ramach grantu „Automatyczna analiza fleksyjna tekstów polskich z lat 1830–1918 z uwzględnieniem zmian w odmianie i pisowni", realizowanego ze wsparciem Narodowego Centrum Nauki (DEC-2012/07/B/HS2/00570). Przykładowe procesy zostały wybrane z listy najważniejszych zmian fleksyjnych i ortograficznych podanej w opracowaniu I. Bajerowej. Musiały być one możliwe do zweryfikowania na stosunkowo niewielkim (1 milion segmentów) materiale. Uzyskane wyniki zostały porównane z ustaleniami I. Bajerowej i uzupełnione o obliczenia bardziej szczegółowe (np. dotyczące podwojonego „ss", poszczególnych liczebników, zaimków dzierżawczych).

EN

In the paper the dynamics of changes in inflection and ortography is discussed. The time span is limited to the period 1830–1918. The data come from the tiny (1M tokens) corpus compiled as part of the National Research Centre funded grant „Automatic analysis of Polish texts from the period 1830–1918 with regard to the inflection and spelling” (DEC-2012/07/B/HS2/00570). Language processes suitable for verification were selected from Bajerowa’s lists. The results were reviewed with Bajerowa’s findings and then elaborated with more detailed statistical data.

19

Analiza analogicznych odrzeczownikowych form fleksyjnych dzieci w wieku przedszkolnym

67%

Tarnowska E.

Logopedia

|

2019

|

vol. 48

|

issue 2

151-167

PL

Artykuł ten dotyczy problematyki analogicznych odrzeczownikowych form fleksyjnych w wypowiedziach dzieci w wieku przedszkolnym. Pierwsza część tekstu jest poświęcona dotychczasowym opracowaniom gramatycznej strony mowy dzieci. W części analitycznej zostały zebrane i omówione analogiczne formy fleksyjne w wypowiedziach dzieci w wieku 3–5 lat. Materiał językowy zgromadzony w pracy został zebrany przez badanie samodzielnie przygotowanym kwestionariuszem obrazkowym. Tekst zakończony jest ogólnymi i szczegółowymi wnioskami na temat analogicznych form fleksyjnych.

EN

The articule is devoted to conjugated forms of nouns in pre-school children’s speech. First part of the text contains description of previous studies of grammar in children’s speech. In the analytical part conjugted forms of nouns in children’s (age 3-5 y.o.) speech was collected and discussed. The material collected at this text was collected by examining children with self-prepared pictorial test. The articule ends with conclusions about conjugated forms of nouns.

20

The dynamics of changes within grammatical gender of dialectal nouns – selected issues

67%

Kobus J.

Gwary Dziś

|

2020

|

vol. 13

65-110

PL

Fleksja gwarowa należy do tych elementów systemu językowego, które ze względu na trudności z pozyskaniem materiałów i sposobem ich opisu, nie jest częstym obiektem zainteresowania dialektologów. Natomiast fleksja gwar wielkopolskich jest dodatkowo trudna w opisie, gdyż brak tu punktu wyjścia w postaci wcześniejszej charakterystyki problemu odmiany, któryby generował potrzebę opisu kontynuującego, pokazującego zmiany na drodze ewolucji systemu gwarowego. Język mieszkańców wsi na przełomie XX i XXI w. znalazł się w fazie dynamicznych przemian na wszystkich poziomach sytemu językowego. Fakt ten nie może zostać pominięty w doborze odpowiednich narzędzi badawczych. Fleksja gwarowa wymyka się jednoznacznemu zaszeregowaniu, jest pełnaniekonsekwencji i odchyleń od (wydawałoby się) przyjętego paradygmatu. Wszystko to sprawia, że znacznie bardziej interesujące jest ukazanie jej jako plastycznego tworu języka mówionego, zatem w sposób dynamiczny, uzyskany na podstawie analiz statystycznych.Dynamika form fleksyjnych w obrębie rodzaju gramatycznego to opracowanie będące częścią większej monografii, a poświęcone zagadnieniu wariantywności rodzajowej rzeczowników oraz zjawisku zmiany rodzaju podczas odmiany, a także znanej kwestii opozycji rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego.Moim zamiarem było nie tylko opisanie ciekawszych zjawisk z zakresu rodzaju gramatycznego rzeczowników zaobserwowanych w języku współczesnych Wielkopolan, ale i wykazanie zmian w zestawieniu z materiałami lat 50.–80.Kategoria rodzaju wymyka się próbom normatywnego jej uporządkowania. Szczególnie podatny na wariancje rodzajowe jest język mówiony, gdzie niejako zasady dotyczące poprawności ulegają zawieszeniu. Język mówiony ma naturę dynamiczną i ten właśnie jego aktywny charakter determinuje stopień natężenie poszczególnych cech mówionej odmiany polszczyzny – odpowiednia forma powstaje z chwilą kreowania aktu mowy (nie liczy się zgodność z normą ogólnopolską – ważna jest przede wszystkim komunikatywność). Mimo swej specyfiki odmiana mówiona mieści się w ramach mniej lubbardziej elastycznej normy języka.Analiza materiałów, mających zilustrować dynamikę zmian w obrębie rodzaju gramatycznego, daje przesłanki do wyciągnięcia wniosków ogólnych. Gwary są tą odmianą języka narodowego, której chcielibyśmy przypisywać wiele cech dystynktywnych, historycznych, a nawet prahistorycznych. Jednakże jest to odmiana języka, która ulega ewolucji wraz z resztą odmian języka narodowego. Użytkownicy języka będą zawsze wybierać takie formy, które wystarczają dla sprawnego przeprowadzenia aktu komunikacji. Gwary znalazły się w takim momencie swojego rozwoju, w którym badacze starają się wyłuskiwać elementy typowe dla dialektu, zapominając o badaniu aktualnej ich struktury – wynikającej z bieżących potrzeb komunikacyjnych użytkowników języka wsi.

EN

Due to problems with obtaining the materials and the description thereof, dialectal inflection is an element of language which does not attract lots of dialectologists’ attention. On the other hand, the inflection of Wielkopolska dialects poses more problems in the description because there is no startingpoint in the form of previous characteristics of inflection that would create a need for a continuous description that shows the changes in the evolution of a dialect. The language spoken in rural areas in the late 20th and the early 21st centuries has entered a stage of dynamic changes on all its levels. Thisfact cannot be disregarded in selecting the appropriate research tools. Dialectal inflection cannot be unambiguously categorised, it is full of inconsistencies and deviations from (what seems to be) the adopted paradigm. As a result, it is much more interesting to show it as a flexible creation of oral language i.e. in a dynamic way, resulting from statistical analyses.The dynamics of inflection forms within grammatical gender is a part of a larger monograph dedicated to the gender-related variability of nouns and the change of gender in the course of inflection and the well-recognised opposition of masculine gender and non-masculine gender. My intention was not onlyto describe phenomena of grammatical gender of the nouns recorded in contemporary Wielkopolska as well as to show the changes against the material from the 1950s–1980s.The gender category defies attempts at restoring some normative order in it. Oral language is particularly susceptible to gender-related variations where the rules of correction are suspended. Oral language tends to be dynamic and this active nature determines the intensity of the specific features of the spokenvariety of the Polish language – the right form is created when an act of speech appears (conformity with the general Polish norm does not count – communication prevails). Despite its specificity, the spoken variety stays within the more or less flexible language norm. An analysis of the materials intended to illustrate the dynamics of changes within grammatical gender leads to drawing general conclusions. Dialects are a variety of the national language to which we would like to attribute many distinctive historical and even pre-historical features. However, this is a variety of language which evolves as do the other varieties of the national language. Speakers will always choose forms which suffice for an efficient act of communication. Dialects are at a stage of their development where researchers try to determine elements typical of a dialect and forget to examine their latest structure which results from the latest communication needs of speakers in rural areas.

Refine search results

Morfeusz 2 – analizator i generator fleksyjny dla języka polskiego

„Słownik gramatyczny języka polskiego” – wersja internetowa

O odmianie czasowników o podstawach „mleć” i „pleć”

Starzy piloci na moście, czyli dyskretny urok alternacji

Siedemnastowieczna polszczyzna kijowska w panegirykach Stefana Jaworskiego

Tytuły gier komputerowych – tendencje fleksyjne

Niepraktyczność polszczyzny a przemiany fleksji nominalnej w pokoleniu sieci

„Niesforny” biernik rzeczowników męskonieżywotnych w liczbie pojedynczej: o ekspansji tego zjawiska we współczesnym języku polskim i jego czynnikach

Gramatyka z kulturą – o współczesnych ścieżkach nauczania gramatyki

Właściwości fonetyczne i fleksyjne języka familijnego Joachima Lelewela (na podstawie listów do najbliższych)

Realizacja pozycji podmiotu otwieranej przez zwrot frazeologiczny a jego paradygmat (na wybranych przykładach)

Ograniczanie fleksji nominalnej w komunikacji internetowej

Użycie konstrukcji liczebnikowych w języku polskim przez rodzimych użytkowników języka rosyjskiego

„Poczwara w nayforemnieyszym ięzyku”. O formach typu ćmów, pchłów i piekłów

System i tekst — główne problemy gramatyczne ostatniego ćwierćwiecza (składnia, fleksja, fonologia)

Fleksyjne wykładniki stylizacji na polszczyznę Żydów w przedwojennym szmoncesie kabaretowym

Beyond dance: Inflectional marking on terminological borrowings in classical ballet

Dynamika zmian fleksyjnych i ortograficznych między reformami 1830–1918

Analiza analogicznych odrzeczownikowych form fleksyjnych dzieci w wieku przedszkolnym

The dynamics of changes within grammatical gender of dialectal nouns – selected issues