Search results - CEJSH

1

Integracyjne perspektywy kulturoznawczego kształcenia językowego w gimnazjum i liceum

100%

Grudzińska K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia

|

2014

|

vol. 5

|

issue 161

95-104

PL

Celem artykułu jest wskazanie płaszczyzn integracji wewnątrz- i międzyprzedmiotowej determinowanych realizacją językowych zagadnień kulturoznawczych. Myśl kulturoznawcza rozwinęła się w dydaktyce języka polskiego w kontekście dyskusji prakseologicznej – sporu o koncepcję szkolnego kształcenia językowego, którego celem jest ustalenie proporcji celu praktyczno – normatywnego do teoretyczno – poznawczego. Rozwój kognitywizmu, lingwistyki kulturowej i badań nad językowym obrazem świata pokazał zasadność ponownego rozpatrzenia walorów poznawczego aspektu nauki o języku. Badanie języka jako specyficznego dokumentu historii duchowej i materialnej wykracza znacznie poza obszary działania tradycyjnej gramatyki opisowej, a może stać się ważnym i koherentnym elementem kształcenia kulturowego, uwzględniającego również doskonalenie kompetencji komunikacyjnej. Warunkiem świadomej i kompetentnej komunikacji jest bowiem dotarcie do semantycznej istoty języka, a zatem – między innymi - poznanie kulturalnego dziedzictwa zawartego w różnych jego płaszczyznach. Zarchiwizowany w języku obraz dawnych dziejów narodu, jego mentalności, poglądów, zwyczajów i obyczajów to kulturoznawczy materiał dydaktyczny, który przynosi potencjalnie wiele edukacyjnych korzyści, takich jak wdrażanie uczniów do świadomego uczestnictwa w kulturze oraz rozbudzenie ich zainteresowania nauką o języku. Zaletą językowego kształcenia kulturoznawczego są też jego perspektywy integracyjne. Kształcenie to może stać się elementem spójnej edukacji polonistycznej, realizowanej na drodze integracji wewnątrzprzedmiotowej. Treści kulturoznawcze są elementem scalającym kształcenie językowe z literacko – kulturowym. Zagadnienia kulturoznawcze otwierają też możliwość korelacji treści międzyprzedmiotowych stanowiąc bazę materiałową dla ścieżek edukacyjnych. Słowa kluczowe: a

2

Rodzina w podręcznikach do nauki języka fińskiego oraz polskiego dla obcokrajowców. Krytyczna Analiza Dyskursu

100%

Jagiełło K., Sałacińska A., Kamasa V.

tekst i dyskurs - text und diskurs

|

2014

|

issue 7

155-174

PL

Podręczniki są wskazywane jako jedno z istotnych źródeł transmisji dominujących konstrukcji dyskursywnych. W niniejszym tekście przedstawiamy analizę dyskursywnej konstrukcji rodziny w podręcznikach do nauki języka polskiego i języka fińskiego jako języków obcych. Prowadzimy analizę z perspektywy dyskursywno-historycznej w ramach krytycznej analizy dyskursu z użyciem metod jakościowych. Ujawnione dyskursy wskazują na pewne podobieństwa, ale również różnice między analizowanymi konstrukcjami rodziny. Do najważniejszych z nich należą: koncentracja na rolach społecznych związanych z płcią w przypadku polskiego podręcznika i niska pozycja dzieci w hierarchii rodzinnej w przypadku podręcznika fińskiego.

EN

Course books are described as one of the important sources for the transmission of the dominant discursive structures. The article analyses the discursive construction of family in course books for learners of Polish and Finnish as foreign languages. We conduct our analysis from the perspective of the Discourse-Historical Approach in Critical Discourse Analysis with the use of qualitative methods. The revealed discourses show some similarities but also differences in the discursive construction of family in the two countries. The most prominent differences include the concentration on gender roles in the family in the case of the Polish course book and the low position of children in the family hierarchy in the Finnish course book.

3

Konceptualizacja świata w neologizmach dziecięcych

100%

Gąsiorek K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia

|

2013

|

vol. 4

|

issue 140

30-44

PL

Dzieci młodsze, między innymi pod wpływem nauki szkolnej, dążą do przekształcania pojęć potocznych (pseudopojęć) w naukowe, czyli zgodne ze stanem współczesnej wiedzy naukowej. Jednym ze sposobów kategoryzowania pojęć jest formułowanie oryginalnych związków wyrazowych lub tworzenie nowych słów. Przedmiotem referatu są przykłady neologizmów (zebrane z wypowiedzi mówionych), tworzonych przez dzieci znajdujące się jeszcze w stadium operacji konkretnych, lecz szukających dróg wkroczenia w stadium myślenia pojęciowego. Zebrany materiał może zachwycić i wywołać zdumienie. Cechuje go indywidualność i niepowtarzalność, ukazuje piękno dziecięcego języka, odzwierciedla wrażliwość dzieci i sposób językowego obrazowania świata.

4

Metafora a językowy obraz świata (na przykładzie metaforyki morskiej)

100%

Maćkiewicz J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1990

|

vol. 3

49–58

PL

Autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy badając metafory można dowiedzieć się czegoś na temat językowego obrazu świata. Zestawiając język polski z angielskim zauważa przede wszystkim różnice ilościowe, a więc – bogactwo metaforyki pochodzenia morskiego w języku angielskim. Odzwierciedla się w tym bogactwo słownictwa morskiego i doświadczeń morskich. Przykłady polskie mogą równie dobrze odnosić się do obrazu wody czy płynu w ogóle, przykłady angielskie w dużej mierze są specyficznie morskie. W metaforyce angielskiej wykorzystuje się więcej elementów krajobrazu morskiego, angielskie widzenie morza jest widzeniem wieloaspektowym. W metaforyce polskiej dostrzega się przede wszystkim fale, nie wyróżniając zresztą ich rodzajów, w metaforach angielskich prócz kilku typów fal (wave, tidal wave, surge, ripple) pojawiają się częściej pływy i prądy. Przeniknięcie tych zjawisk do metaforyki świadczy o powszechnym ich zauważeniu, o tym, że wieloaspektowe widzenie morza właściwe jest nie tylko wąskiej grupie ludzi bezpośrednio z morzem związanych, lecz stanowi element ogólnojęzykowego obrazu tego wycinka rzeczywistości.

EN

The author tries to answer the question whether studying metaphors can tell us something about the linguistic worldview. Comparing the English language to the Polish language, the author notices mainly the quantitative differences, i.e. the wealth of maritime metaphors in English. This reflects the wealth of maritime vocabulary and maritime experiences. While the examples that come from Polish may as well refer to the view of water or liquid in general, the examples from English are specifically sea-oriented. The English perception of the sea is multifaceted; there are more elements of the sea landscape in the English metaphorical language than in Polish. In the Polish metaphorical language, mainly the waves are highlighted, however, they are not categorised in terms of their types. In English metaphors, apart from a few types of waves (e.g. wave, tidal wave, surge, or ripple), tides and currents appear more often. The fact that these phenomena permeate into metaphorical language proves that they are generally noticed, and also that the multifaceted perception of the sea is not something specific to narrow groups of people that have a direct relationship with the sea only, but it constitutes an element of a universal linguistic view of this particular aspect of reality.

5

Do trzech razy sztuka. O kwantytatywności w polskim językowym obrazie świata.

100%

Szapkina O.

Kwartalnik Polonicum

|

2013

|

issue 13

8 - 16

EN

The article presents the quantifiability in the Polish linguistic picture of the world. This phenomenon can be observed in all linguistic structure subsystems: morphology, syntax, word formation, lexis and phraseology. The paper displays various aspects of the quantifiability and their close connection.

6

Językowy obraz wojny w przysłowiach polskich i obcych

100%

Kur E. M.

Doctrina. Studia społeczno-polityczne

|

2017

|

vol. 14

|

issue 14

161-177

PL

W językowym obrazie świata rzeczywistość podlega opisowi i interpretacji. W kulturze tradycyjnej i współcześnie przysłowia są skrótowymi ujęciami różnych zjawisk, jednocześnie w pewien sposób charakteryzują też podejście do określonych kwestii. Zjawisko wojny występuje w przysłowiach różnych narodów, w artykule zostały one poddane analizie semantycznej i w pewnym stopniu komparatystycznej. Przysłowia o wojnie są przede wszystkim refleksją nad naturą człowieka, jego obyczajami, sposobami radzenia (nieradzenia?) sobie z rzeczywistością. Nawet jeśli nie odkrywają niczego nowego, nie mówią o czymś, czego nie wiemy, skłaniają jednak do refleksji zarówno nad wojną jak i ludzką świadomością i namiętnościami, w przypadku wojny, nie podążającymi ani za wiedzą, ani za rozsądkiem.

7

Obraz niemieckiego oporu antyhitlerowskiego ze szczególnym uwzględnieniem Kręgu z Krzyżowej w prasie polskiej z lat 1945–2013

100%

Miodek M.

tekst i dyskurs - text und diskurs

|

2014

|

issue 7

175-196

PL

Tematyka niemieckiego oporu antyhitlerowskiego pojawia się w prasie polskiej od zakończenia II wojny światowej i stanowi ważny element zarówno stosunków polsko-niemieckich, jak i polskiej kultury pamięci. Przedłożony tekst jest próbą wyodrębnienia i analizy kilku paradygmatów podejścia do badanej tematyki w okresie 1945–2013. Wśród wymienianych w nim grup (lub jednostek) oporu antyhitlerowskiego szczególna uwaga poświęcona zostaje Kręgowi z Krzyżowej ze względu na jego historyczną wagę, zaplecze intelektualno-programowe, wielowymiarową działalność i znaczenie współczesne wynikające z mszy pojednania w Krzyżowej, aktualne szczególnie w kontekście przypadającej na listopad 2014 roku 25. rocznicy mszy. Znakiem szczególnym analizowanego zagadnienia jest jednakże również jego ponadczasowa podatność na instrumentalizację. Zaobserwować możemy ją pomimo upływu lat nawet współcześnie, a dowodem tego jest wielokrotne wykorzystanie niemieckiego oporu antyhitlerowskiego jako narzędzia walki politycznej w polskim dyskursie publicznym ostatnich kilku lat.

EN

The topic of German anti-Hitler resistance first appears in the Polish press around the end of World War II and represents an important element of both Polish-German relations and the Polish culture of memory. The article attempts to identify and analyse a few paradigms in approaches to the subject in 1945–2013. Among the analysed groups (or individuals) involved in anti-Hitler resistance, particular attention is given to the Kreisau Circle because of its historic importance, intellectual background, programme, multifaceted activities as well as its contemporary significance related to the Reconciliation Mass in Kreisau (Krzyżowa), the latter being particularly noteworthy given the 25th anniversary of the Mass to be celebrated in November 2014. Another particular aspect of the analysed issue is its standing susceptibility to instrumentalisation. Although time has passes, we observe such tendencies even today: the German anti-Hitler resistance has been used on many occasions as a tool in political scuffles in the public discourse of the last few years.

8

KIEDYŚ i TERAZ – sposoby obrazowania codzienności z perspektywy bezdomnych mężczyzn

100%

Sobstyl K.

tekst i dyskurs - text und diskurs

|

2014

|

issue 7

137-154

PL

Artykuł analizuje wybrane składniki obrazów PRZESZŁOŚCI i TERAŹNIEJSZOŚCI z perspektywy bezdomnych mężczyzn zamieszkujących w ośrodku wsparcia. Z badań materiału językowego wynika, iż na obraz PRZESZŁOŚCI składają się m.in. takie komponenty jak RODZINA, PIENIĄDZE, PRACA ZARADNOŚĆ. Konceptualizację TERAŹNIEJSZOŚCI tworzą: BRAK PIENIĘDZY, NIEZALEŻNOŚĆ, WALKA Z NAŁOGIEM i POCZUCIE SAMOTNOŚCI. W perspektywie wspomnieniowej i tej odnoszonej do aktualnej sytuacji badane obrazy nie są jednoznacznie wartościowane, na co duży wpływ ma subiektywny punkt widzenia.

EN

This article analyses selected elements of the PAST and the PRESENT images from the perspective of homeless men living in a support centre for the homeless. As the analysis of the linguistic material shows, the image of the PAST includes the following components: FAMILY, MONEY, WORK and RESOURCEFULNESS. The conceptualisation of the PRESENT is constructed from elements such as LACK OF MONEY, the NEED FOR INDEPENDENCE, and the FIGHT WITH ADDICTIONS and LONELINESS. In the perspective of past memories and the current situation, the analysed images are not unambiguously evaluated, which largely stems from the subjective point of view.

9

Jeszcze o pojęciu językowego obrazu świata. Glosa do książki Anny Różyło "Dzień, noc i inne pory doby - studium porównawcze polszczyzny ogólnej i poezji Haliny Poświatowskiej"

100%

Kozłowska A.

Colloquia Litteraria

|

2007

|

vol. 2

|

issue 1/2

161-169

10

Słowa-klucze ujęte w Naturalny Metajęzyk Semantyczny: Carsten Levisen i Sophia Waters (ed.), Cultural Keywords in Discourse, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2017, s. ix + 249. ISBN: 978 90 272 5682 9 (twarda oprawa), 978 90 272 6547 0 (e-book). Cena: 95,00 EUR

100%

Głaz A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2019

|

vol. 31

11

Obraz duchowieństwa w felietonach Aleksandra Świętochowskiego

100%

Pietrzak M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2017

|

vol. 51

|

issue 2

71-81

EN

The aim of the article is to reconstruct the linguistic image of the Polish clergy on the basis of Aleksander Świętochowski’s feuilletons. This image is determined by the point of view of the speaker. In my analysis I have distinguished the following points of view: 1) the POV of a non-believer, 2) the POV of a positivist and an involved citizen, 3) the POV of a positivist and scientist. These perspectives are complementary and mutually determining. As a non-believer, the feuilletonist distances himself from the clergy. He views Church authorities through the prism of their decisions and his judgment is always negative. The feuilletonist also focuses on the behaviour of the clergy. He notices and denounces their immoral attitudes. A similar, negative image of the clergy is presented from the point of view of a positivist and an involved citizen. The representatives of the Church are depicted as intellectually backward religious fanatics. The priests who are open to science or are scientists themselves are perceived and judged in a positive light by the feuilletonist, who expresses his respect and admiration towards them. The same concerns the representatives of the clergy who actively contribute to the wellbeing of society. As regards language, the feuilletonist uses contrast and axiologically charged vocabulary, including religious and biblical expressions, which is both effective and persuasive. Furthermore, the suggestiveness of the images under discussion is enhanced by means irony and expressions with negative connotations.

PL

-

12

Związki frazeologiczne jako źródło błędów w kontekście językowego obrazu świata (na materiale języka polskiego i języka niemieckiego)

88%

Bawej I.

Lingwistyka Stosowana / Applied Linguistics / Angewandte Linguistik

|

2012

|

issue 5

175-188

EN

Phraseological units are an integral part of foreign language teaching. The present paper is an attempt to improve and describe the state of selected errors made by learners when they use idioms as fixed and restricted word combinations in language. The aim of the paper is to explain selected errors in written texts produced by learners of German as a foreign language in the neophilological education. It is argued that the use of the mother tongue with the lack of knowledge of the foreign cultural background is the reason for the lexical errors when producing phraseological units in a foreign language. Errors are made because learners have not acquired sufficient linguistic und cultural knowledge to produce the given phraseological units correctly. The learners make use of their Polish knowledge in German production. They produce lexical calques that do not exist in German. The mother tongue influences cultural patterns of thought and perception through a culture-specific segmentation of the extralinguistic reality. Errors of this type are a result of the incomprehensibility and/ or misunderstanding of cultural differences between languages.

13

Ewa Rusek, Europa oczami tureckich studentów, Język a komunikacja 40, Kraków: Wydawnictwo „Tertium”, 2019.

88%

Dunin-Dudkowska A. D.

Półrocznik Językoznawczy Tertium

|

2019

|

vol. 4

|

issue 2

PL

Recenzja książki Ewy Rusek. Monografią Europa oczami tureckich studentów, opracowaną na bazie rozprawy doktorskiej zatytułowanej Językowy obraz Europy w tekstach tureckich studentów programu Erasmus, dołącza Ewa Rusek do grona lingwistów zajmujących się zagadnieniem relatywizmu językowego i językowych obrazów świata w ujęciu etnolingwistycznym. Do rąk czytelnika trafia książka niebanalna i inspirująca, pozwalająca nam, Europejczykom skonfrontować nasze wyobrażenie o sobie z obrazem, który widzą przybysze z innego kręgu kulturowego, nie tak znowu odległego, jako że chodzi o Turcję. To kraj leżący na granicy między Europą i Azją, z predylekcjami do europejskości i nadziejami na lepsze życie w strukturach politycznych, ekonomicznych i kulturowych naszego kontynentu. Pozycja ta może więc zainteresować językoznawców, głównie z kręgu badaczy językowych obrazów świata, ale także antropologów, kulturoznawców, socjologów i edukatorów. Może stanowić również źródło inspiracji i radości czytania dla osób ciekawych świata, interesujących się zjawiskami zachodzącymi w otaczającej nas rzeczywistości, obserwujących spotkania kultur odbywające się na naszych oczach, chcących zrozumieć przemiany i prognozy związane z przyszłością naszego kręgu kulturowego.

14

Ewa Rusek, Europa oczami tureckich studentów, Język a komunikacja 40, Kraków: Wydawnictwo „Tertium”, 2019.

88%

Dunin-Dudkowska A.

Półrocznik Językoznawczy Tertium

|

2019

|

vol. 4

|

issue 2

241-248

PL

Recenzja książki Ewy Rusek. Monografią Europa oczami tureckich studentów, opracowaną na bazie rozprawy doktorskiej zatytułowanej Językowy obraz Europy w tekstach tureckich studentów programu Erasmus, dołącza Ewa Rusek do grona lingwistów zajmujących się zagadnieniem relatywizmu językowego i językowych obrazów świata w ujęciu etnolingwistycznym. Do rąk czytelnika trafia książka niebanalna i inspirująca, pozwalająca nam, Europejczykom skonfrontować nasze wyobrażenie o sobie z obrazem, który widzą przybysze z innego kręgu kulturowego, nie tak znowu odległego, jako że chodzi o Turcję. To kraj leżący na granicy między Europą i Azją, z predylekcjami do europejskości i nadziejami na lepsze życie w strukturach politycznych, ekonomicznych i kulturowych naszego kontynentu. Pozycja ta może więc zainteresować językoznawców, głównie z kręgu badaczy językowych obrazów świata, ale także antropologów, kulturoznawców, socjologów i edukatorów. Może stanowić również źródło inspiracji i radości czytania dla osób ciekawych świata, interesujących się zjawiskami zachodzącymi w otaczającej nas rzeczywistości, obserwujących spotkania kultur odbywające się na naszych oczach, chcących zrozumieć przemiany i prognozy związane z przyszłością naszego kręgu kulturowego.

15

Miłość i erotyzm jako elementy językowego obrazu świata żeńskiej młodzieży akademickiej

75%

Baruk-Dzięcioł E.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2020

|

vol. 41

|

issue 1

87-101

EN

A linguistic picture of the world is such a vision of reality existing in the minds of people forming a language community which is fixed in words. The results of empirical research presented in this paper lead to the conclusion that no elements of the so-called striptease culture or confessing culture, or the phenomena of de-tabooisation or eroticisation, perceived as inherent traits of the contemporary mass culture, are observed within the love and eroticism prototypes – components of the linguistic world view of the women in early adulthood examined in this study.

PL

Językowy obraz świata stanowi utrwaloną w słowach taką wizję rzeczywistości, jaka istnieje w świadomości osób stanowiących wspólnotę językową. Zaprezentowane w niniejszym tekście wyniki badań empirycznych prowadzą do spostrzeżenia, iż w obrębie prototypu zarówno miłości, jak i erotyzmu – wycinków językowego obrazu świata objętych badaniami kobiet w wieku wczesnej dorosłości – nie zauważa się ani elementów tzw. kultury obnażania czy kultury zwierzeń, ani zjawiska detabuizacji i zerotyzowania, które są postrzegane jako immanentne właściwości współczesnej kultury masowej.

16

Dlaczego »za i przeciw« a nie »przeciw i za« – czyli o językowym obrazie świata Polaków, Anglików i Węgrów

75%

Szpyra J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1996

|

vol. 8

57–88

PL

Celem artykułu jest zbadanie najważniejszych czynników, które determinują uporządkowanie elementów składowych w zestawieniach paralelnych w rodzaju za i przeciw / for and against / mellette vagy ellene w języku polskim, angielskim i węgierskim. Poprzez uwzględnienie przykładów z trzech różnych języków autorka próbuje ustalić, czy zasady rządzące szykiem członów w omawianych konstrukcjach mają charakter specyficzny dla każdego języka, czy też są one bardziej uniwersalne. Autorka w części wprowadzającej zajmuje się klasyfikacją zestawień paralelnych oraz ogólną charakterystyką omawianego zjawiska w analizowanych językach. Następnie bada czynniki semantyczno-kulturowe, które rządzą szykiem elementów składowych wyrażeń dwuczłonowych. Część trzecia poświęcona jest czynnikom fenologicznym determinującym kształt wielu konstrukcji zamrożonych. W części czwartej omawia najważniejsze typy interakcji pomiędzy obydwoma typami czynników. Wykazuje, iż we wszystkich trzech językach omawianymi konstrukcjami rządzą te same zasady semantyczno-kulturowe i fonologiczne, a odstępstwa od nich można wytłumaczyć złożoną interakcją obydwu typów czynników.

EN

The paper aims at examing the most important factors which determine the ordering of elements in Polish, English and Hungarian freezes such as za i przeciw / for and against / mellette vagy ellene. We demonstrate that in all three languages expressions of this kind are governed by the same semantic, cultural and phonological principles and that exceptions to them can be accounted for in terms of the complex interaction of these factors.

17

Asocjacyjny wymiar konceptu слобода (wolność) w języku serbskim

75%

Grygiel M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2013

|

vol. 25

EN

The purpose of this article is to attempt to reconstruct the concept слобода (freedom) in the Serbian language. The analysis is based on survey data and their interpretation in relation to a broad context of culture, history and language. The starting point for the analysis are responses gathered in the Associative Dictionary of the Serbian Language. Associations are classified according to formal types, such as contrastive, metaphorical and metonymic associations. In terms of meaning, the responses were divided into the following conceptualizations: слобода personal freedom, слобода as struggle for independence, слобода as a bird, слобода as a boundless space, слобода as blue and white colors, слобода as a white horse, слобода as a place where we feel at ease, слобода as nature, слобода as a bridge, слобода as free will, слобода as the highest value. Presented associative fields have been documented with examples of idioms, proverbs, dictionary definitions, lyrics, and literary texts.

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja konceptu слобода (wolność) w języku serbskim w oparciu o dane ankietowe i ich interpretację w nawiązaniu do szerokiego kontekstu kulturowego, historycznego i językowego. Punktem wyjścia dla analizy są odpowiedzi respondentów zebrane w Słowniku skojarzeń języka serbskiego. Asocjacje zostały podzielone pod względem formalnym na kontrastywne, metaforyczne i metonimiczne. Pod względem znaczeniowym dokonano podziału na następujące konceptualizacje: слобода jako wolność osobista, слобода jako niezależność, слобода jako walka, слобода jako ptak, слобода jako bezgraniczna przestrzeń, слобода jako błękit i biel, слобода jako biały koń, слобода jako miejsce, gdzie czujemy się swobodnie, слобода jako przyroda, слобода jako most, слобода jako wolna wola, слобода jako najwyższa wartość. Prezentowane pola asocjacyjne zostały udokumentowane przykładami frazeologizmów, przysłów, definicji słownikowych, słów piosenek czy tekstów literackich.

18

Segmentacja tygodnia w świadomości współczesnych Polaków

75%

Szadura J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2013

|

vol. 25

EN

The study concerns contemporary changes in the Polish conceptualization of the week. They result from the socio-cultural transformations in the country. Analyzed are lexicographic definitions of the names of tydzień (the week) and the results of the questionnaire administered in the years 2010--2012 to a hundred inhabitants of the Lublin region, aged 18--85. The question asked was: “Which day is the beginning of the week?”. Both the lexicographic data and the subjects’ responses point to two days: Sunday or Monday. These correspond to two attitudes: religious and secular, respectively, of which the latter currently predominates. The treatment of Sunday as the final, seventh day of the week results from the loosening of the ties between many people and the Catholic Church, as well as from a more liberal social lifestyle.

PL

Autorka omawia zmiany w konceptualizacji tygodnia, jakie dokonują się współcześnie w świadomości Polaków i są świadectwem istotnych przemian społecznokulturowych. Poddaje analizie definicje leksykograficzne nazw tygodnia oraz wyniki ankiety, jaką przeprowadzono w okresie 2010--2012 wśród 100 mieszkańców Lubelszczyzny w wieku od 18--85 lat. Przedmiotem analizy były odpowiedzi na pytanie: Który dzień jest początkiem tygodnia? Zarówno dane leksykograficzne, jak wypowiedzi respondentów potwierdziły istnienie dwóch sposobów liczenia początku tygodnia – od niedzieli albo od poniedziałku. Odpowiadają one dwóm postawom: religijnej oraz obecnie dominującej – świeckiej. Traktowanie niedzieli jako dnia siódmego, finalnego, jest współcześnie skutkiem rozluźnienia związków z Kościołem i liberalizacji życia społecznego.

19

Archeologia świadomości językowej Polaków i Rosjan. Analiza porównawcza na materiałach polskiego i rosyjskiego słownika asocjacyjnego

75%

Gawarkiewicz R.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2016

|

vol. 28

EN

The article presents a comparative analysis of selected linguistic material in Polish and Russian associative dictionaries. A detailed description is offered of the core of Polish and Russian linguistic awareness, i.e. with respect to those units that enter into the greatest numbers of connections with other units of a given associative network, presented in the form of a reversed associative dictionary (from reaction to stimulus). The analysis leads to the conclusion that concepts seemingly identified as very close to each other on the semantic plane, functioning in Polish and Russian, are often characterised by significant semantic differences. The differences are especially clear in associative networks of names for emotions, values, and human actions. The young people from Poland and Russia taking part in the study differ significantly in their judgements of what and to what extent they consider good or bad, great or inconspicuous, active or passive. Young Poles have a stronger tendency to view and evaluate the world through the prism of hedonistic values. Their accounts more rarely contain characteristics related to lives of communities (in this context an important position is occupied only by the close ones). The linguistically shaped world of young Russians is different: the central position there is taken by associative networks where the dominant characteristics relate to communities, collective work, and the need for material and financial security.

PL

Artykuł zawiera analizę porównawczą wybranego materiału językowego, zamieszczonego w polsko- i rosyjskojęzycznym słowniku asocjacyjnym. Szczegółowemu opisowi poddano jądro polsko- i rosyjskojęzycznej świadomości, czyli te jednostki sieci semantycznej (asocjacyjnowerbalnej), które posiadają największą liczbę związków z innymi jednostkami danej sieci asocjacyjnej, zaprezentowanej w formie odwróconego słownika asocjacyjnego (od reakcji do bodźca).Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić, iż pozornie tożsame, ewentualnie bliskie w planie semantycznym pojęcia, funkcjonujące w języku polskim i rosyjskim, często wykazują istotne różnice znaczeniowe. Szczególnie wyraźnie ujawniły się one w sieciach skojarzeniowych nominatów uczuć, emocji, wartości, jak również działań podejmowanych przez człowieka. Okazuje się, że poddana badaniom młodzież polska i rosyjska znacznie różni się w ocenach, co i w jakim stopniu odbiera za dobre lub złe, duże lub małe, aktywne lub pasywne. Młodzi Polacy przejawiają silniejszą tendencję do patrzenia na świat i ocenę otaczającej ich rzeczywistości przez pryzmat kategorii hedonistycznych. Rzadziej w ich wypowiedziach ujawniają się charakterystyki odnoszące się do życia w zbiorowości (w tym kontekście eksponowaną pozycję zajmują jedynie najbliżsi). Inaczej natomiast wygląda językowo ukonstytuowany świat młodych Rosjan. Centralną pozycję zajmują w nim sieci asocjacyjne z dominacją charakterystyk odnoszących się do życia w zbiorowości, kolektywnego wykonywania zadań, potrzeby bezpieczeństwa materialnego i socjalnobytowego.

20

Marmur. Dwie wersje artykułu hasłowego do „Słownika ludowych stereotypów językowych”

75%

Mazurkiewicz M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1990

|

vol. 3

71–75

PL

Autorka przedstawiła dwie wersje artykułu hasłowego marmur. Pierwsza – silnie uschematyzowana, adresowana raczej do odbiorców z kręgu badaczy folkloru i języka, druga – ujęta swobodniej, przeznaczona do szerszego odbioru (także dla nieprofesjonalistów). Zasadnicze kategorie, stanowiące o strukturze kognitywnej hasła, są w obu wersjach eksplikacji takie same: (1) usytuowanie w nadrzędnej klasie wraz z etymologią słowa; (2) wygląd; (3) cechy nie związane z wyglądem; (4) kolekcje (współwystępowanie); (5) zastosowanie jako materiału. Wersja pierwsza jest pozbawiona odniesienia do języka ogólnego, wersja druga – jako bardziej popularna – zawiera takie odniesienie. Inne jest w obu wersjach miejsce odnotowania liczby potwierdzeń wystąpienia wyrazu: w wersji pierwszej – łącznie z dokumentacją, w wersji drugiej – w ramach eseistycznej eksplikacji. Poza tym dokumentacja dla obu ujęć jest jednakowa.

EN

The author presents two versions of an entry for the word marble. The first, highly schematized version is addressed to a rather specialized audience, i.e. folklore researchers and linguists. The second definition – treated more freely – is addressed to a wider audience (also to non-professionals). The underlying categories that constitute the cognitive structure of both entries are the same: (1) they are placed within the superordinate class along with the etymology of the word; (2) its appearance; (3) its characteristics unrelated to the appearance; (4) sets (co-occurrence); (5) the application as the material. The first version does not include a reference to general language, while the second version does include such a reference. The location of the record confirming the number of occurrences of the word is different in the two definitions; in the first version – included in the examples; in the second – as a part of an essayistic explication. Apart from this difference, the examples provided are the same.

Refine search results