Cypryjska Ziemia Obiecana. Plany stworzenia żydowskiego państwa na Cyprze (XVI wiek)

• Authors: Łukasz Burkiewicz

Title variants

EN

The Cypriot Promised Land. Plans of Creating a Jewish State in Cyprus (16th Century)

Abstracts

EN

Jews appeared in Cyprus as early as in the Ptolemaic period (4th century BC). Later, with Rome’s support of the Jewish migration to the island, they became a substantial minority in Cyprus, especially during the reign of Caesar Augustus. Jews took such a liking to the cosmopolitan nature of the island that in the 16th century they started formulating far-reaching plans to make the island a Jewish state. These plans coincided with the persecution of Jews that swept through Western Europe from the late 15th century onward (especially in Spain, Portugal, and Italy). The author of the plans to create an enclave for the Jewish community in Cyprus was a Portuguese banker Joseph Miques or Nasi (1524–1579), commonly known as the Great Jew. In order to carry out his plans, he convinced the Ottoman Sultan Selim II to seize Cyprus, which had belonged to the Republic of Venice since 1489. At that time Jews actively supported the Turks in their campaign against the Venetians. The Ottomans captured Famagusta in 1571 and were welcomed by Jews as liberators from the Venetians, even though at that time nothing remained of the plans to create a Jewish state on the island. The story of these plans is not only a fascinating, albeit little-known, episode in Jewish history but also an interesting example of the rivalry between the Turks and the Republic of Venice in the early modern period.

PL

Żydzi na Cyprze pojawili się już w okresie ptolemejskim (IV w. p.n.e.). W okresie późniejszym Rzym wspierał migracje Żydów na wyspę, którzy szczególnie w czasach cesarza Augusta stali się widoczną mniejszością na Cyprze. Żydzi do tego stopnia upodobali sobie kosmopolityczny charakter wyspy, że powstały daleko idące plany stworzenia państwa żydowskiego na Cyprze. Plany te zbiegły się z prześladowaniami wyznawców judaizmu, które przetoczyły się przez Europę Zachodnią od końca XV wieku (a zwłaszcza w Hiszpanii, Portugalii oraz w Italii). Twórcą pomysłu stworzenia na Cyprze enklawy dla społeczności żydowskiej był pochodzący z Portugalii bankier Józef Nasi lub Miques (1524–1579), powszechnie znany również jako Wielki Żyd. W celu zrealizowania swoich planów przekonał on sułtana osmańskiego Selima II do zajęcia Cypru, który od 1489 roku pozostawał w rękach Wenecjan. Równocześnie Żydzi aktywnie wspierali Imperium Osmańskie w kampanii przeciwko Wenecjanom. Osmanowie opanowali Cypr w 1571 roku i pomimo że nie powrócili do planów stworzenia na wyspie państwa żydowskiego, to byli witani przez miejscowych Żydów jako wyzwoliciele spod władzy Wenecjan. Dzieje stworzenia państwa żydowskiego na Cyprze uchodzą za niezwykle interesujący i mało znany epizod z dziejów nie tylko samych Żydów, lecz także rywalizacji pomiędzy Imperium Osmańskim a Republiką Wenecji w drugiej połowie XVI wieku.

Keywords

EN

Cyprus; Jews; Joseph Nasi; Ottoman Empire; Venice

PL

Cypr; Żydzi; Józef Nasi; Imperium Osmańskie; Wenecja

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Studia Żydowskie. Almanach
• Year: 2022
• Volume: 12
• Pages: 11-26

Dates

published

2022

Contributors

author

Łukasz Burkiewicz

• Akademia Ignatianum w Krakowie

References

• Arbel B., Résistance ou collaboration? Les Chypriotes sous la dominacion vénitienne, dans: Etat et colonization au Moyen Age à la Renaissance, éd. M. Balard, Lyon 1989, s. 131–143.
• Arbel B., The Jews in Cyprus: New Evidence from the Venetian Period, in: Cyprus, the Franks and Venice, 13th–16th Centuries, ed. B. Arbel, Burlington 2000, s. 23–40.
• Arbel B., The Port Towns of the Levant in Sixteenth-Century Travel Literature, in: Mediterranean Urban Culture, 1400–1700, ed. A. Cowan, Exeter 2000, s. 151–164.
• Arbel B., The Reign of Caterina Corner (1473–1489) as a Family Affair, „Studi Veneziani”, 26 (1993), s. 67–85.
• Arbel B., Trading Nations: Jews and Venetians in the Early Modern Eastern Mediterranean, Leiden – Köln – New York 1995.
• Arbel B., Venezia, gli Ebrei e l’attività di Salomone Ashkenasi nella guerra di Cipro, in: Gli ebrei e Venezia, ed. G. Cozzi, Milan 1987, s. 163–188.
• Arce A., Espionaje y ùltima aventura de José Nasí (1569–1574), „Sefarad”, 13 (1953), s. 257–286.
• Aschkenasi A., L’étonnante carrière d’un médecin juif au XVIe siècle: Solomon Aschkenasy. Quelques aspects de la vie Juive en Pologne, en Turquie et à Venise à cette époque, „Revue d’Histoire de la Medicine Hébraïque”, 32 (1979), s. 5–10.
• Balletto L., Ethnic Groups, Cross-Social and Cross-Cultural Contacts on Fifteenth-Century Cyprus, in: Intercultural Contacts in the Medieval Mediterranean, ed. B. Arbel, London 1996, s. 35–48.
• Bliznyuk S.V., A Crusader of the Later Middle Ages: King of Cyprus Peter I Lusignan, in: The Crusades and the Military Orders: Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity, eds. Z. Hunyadi, J. Laszlovszky, Budapest 2001, s. 51–57.
• Burkiewicz Ł., A Crusading Policy of the Rulers of the Kingdom of Cyprus after the Fall of Acre (1291), in: Holy War in Late Medieval and Early Modern East-Central Europe, eds. J. Smołucha, J. Jefferson, A. Wadas, Kraków 2017, s. 185–199.
• Burkiewicz Ł., A Cypriot Royal Mission to the Kingdom of Poland in 1432, „Crusades”, 10 (2011), s. 103–112.
• Burkiewicz Ł., Big Politics Around Cyprus. The Ottoman Empire and Venice in the Struggle for the Island (1570–1573), „Perspektywy Kultury”, 36 (2022), nr 1, s. 51–65.
• Burkiewicz Ł., Cypr pod panowaniem dynastii Lusignanów i Republiki Wenecji (1192–1571),
• w: Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, t. 1, Warszawa 2014, s. 243–264.
• Burkiewicz Ł., Stout-hearted Queen Charlotte of Lusignan (1458–1464). The ‘Greek’ Queen of Latin Cyprus, w: Kobieta niepoznana na przestrzeni dziejów, red. A. Obara-Pawłowska, A. Miączewska, D. Wróbel, Lublin 2017, s. 101–122.
• Burkiewicz Ł., The Beginnings of Christianity in Cyprus. Religious and Cultural Aspects, „Folia Historica Cracoviensia”, 23 (2017), s. 13–36.
• Burkiewicz Ł., The Cypriot Jews under the Venetian Rule (1489–1571), „Scripta Judaica Cracoviensia”, 6 (2008), s. 49–61.
• Coureas N., Economy, in: Cyprus: Society and Culture 1191–1374, eds. A. Nicolaou-Konnari, Ch. Schabel, Leiden-Boston 2005, s. 103–156 (The Medieval Mediterranean, 58).
• Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, t. 1–2, Warszawa 2014.
• Edbury P.W., Famagusta in 1300, in: Ē Kupros kai oi Staurofories: oi anakoinōseis tou Diethnous Sumposiou‚ Ē Kupros kai oi Staurofories’, Leukōsia, 6–9 September 1994 = Cyprus and the Cypryjska Ziemia Obiecana Crusades: papers given at the International Conference ‘Cyprus and the Crusades’, Nicosia, 6–9 September 1994, s. 337–353.
• Edbury P.W., The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191–1374, Cambridge 1991.
• Grunebaum-Ballin P., Joseph Naci, duc de Naxos, Parigi 1968.
• Hill G., A History of Cyprus, vol. 1–3, Cambridge 1940–1948.
• Israel J.I., European Jewry in the Age of Mercantilism 1550–1750, Oxford 1989.
• Jacoby D., Citoyens, sujets et protégés de Vénise et de Gênes en Chypre du XIIIe au XVe siècle, „Byzantinische Forschungen”, 5 (1977), s. 159–188.
• Jacoby D., The Rise of a New Emporium in the Eastern Mediterranean: Famagusta in the Late Thirteenth Century, „Μελέται καί Ύπομνήματα”, 1 (1984), s. 143–179.
• Johnson P., Historia Żydów, tłum. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nelicki, Kraków 2000.
• Kapera Z.J., Cypr w okresie rzymskim (30 p.n.e. – 330 n.e.), w: Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, D. Maliszewski, P. Kordos, t. 1, Warszawa 2014, s. 187–226.
• Kapera Z.J., Jewish Rebellion in Cyprus in 116/117 AD and Mesopotamia, in: Here & There. Across the Ancient Near East. Studies in Honour of Krystyna Łyczkowska, ed. O. Drewnowska, Warszawa 2009, s. 69–84.
• Kapera Z.J., The Jewish Presence in Cyprus before AD 70, „Scripta Judaica Cracoviensia”, 7 (2009), s. 33–44.
• Levi M.A., Don Joseph Nasi, Herzog von Naxos, Breslau 1859.
• Luke H., Cyprus Under the Turks, 1571–1878. A Record Based on the Archives of the English Conulate in Cyprus under the Levant Company and After, Oxford 1921.
• Misztal M., Historia Cypru, Kraków 2013.
• Panteli S., Place of Refuge: A History of the Jews in Cyprus, London 2004.
• Parny J., The Successors of Sulaimān, 1566–1617, in: A History of the Ottoman Empire to 1730, ed. M.A. Cook, Cambridge – London – New York – Melbourne 1976, s. 103–132.
• Pasachoff N.E., Littman R.J., A Concise History of the Jewish People, Lanham 2005.
• Purcell H.D., Cyprus, New York 1968.
• Quirini-Popławska D., Urbs populosissima, opulentissima, liberalissima. Mit czy rzeczywistość późnośredniowiecznej Wenecji?, Kraków 1997.
• Raszewski J., Cypr w okresie bizantyńskim (330–1191), w: Cypr: dzieje, literatura, kultura, red. M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski, t. 1, Warszawa 2014, s. 227–242.
• Rose C., New Information on the Life of Joseph Nasi, Duke of Naxos: The Venetian Phase, „Jewish Quarterly Review”, 60 (1970), no. 4, s. 330–344.
• Roth C., Gli ebrei in Venezia, Roma 1933.
• Roth C., The House of Nasi: Dona Gracia, Philadelphia 1947.
• Roth C., The House of Nasi: The Duke of Naxos, Philadelphia 1948.
• Roth C., The Jews in Cyprus, „Sefunot”, 8 (1964), s. 238–294.
• Roth C., Joseph Nasi, Duke of Naxos, and the Counts of Savoy, „The Jewish Quarterly Review”, 57 (1967), s. 460–472.
• Shaw S.J., The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, New York 1991.
• Starr J., Romania: The Jewries of the Levant After the Fourth Crusade, Paris 1949.

Identifiers

DOI

10.56583/sz.1273

Biblioteka Nauki

26850489