Search results

1

La définition cognitive du RÉFUGIÉ en langue polonaise

100%

Viviand A.

Academic Journal of Modern Philology

|

2020

|

vol. 9

207-219

EN

The reception of refugees on Polish territory remains a subject of tensions between Poland and the European Union, following the question of migrant relocation on European soil, which emerged in 2015. However, beyond the various political, economic or even cultural questions that may have been raised, we can wonder about the exact meaning of the Polish lexeme uchodźca (“a refugee”), which is at the heart of the debates. The study of the semantic features that the Poles themselves associate with this word is decisive for better understanding this nation in its positions towards the “refugee question”. These semantic features, deriving from the representations of the speaking subjects rather than the dictionaries or the international law is called in cognitive ethnolinguistics cognitive definition. Therefore, the numerous features of such “refugee” definition may be not only related to politics and economics but they can have also a strong sociocultural, geographical, biological, psychical and even religious dimension. These features will allow us to present three portraits: the portraits of the threatening-refugee, of the threatened-refugee and a portrait of another kind: the benevolent-refugee.

2

Modes of Organizing Knowledge in Language. A Contribution to Logopedic Diagnosis

100%

Jęczeń U.

Logopedia

|

2018

|

vol. 47 EN

|

issue 2

61-78

EN

The article discusses the active role of language in the perception of reality and development of cognitive processes, from von Humboldt’s thesis to the assumptions of cognitive linguistics to the methodology of the linguistic picture of the world and the concept of cognitive definition. The issues presented in the study concern the role of cognitive definition in the process of logopedic diagnosis. This type of definition provides insight into the store of knowledge that a subject (a studied person) has, enables showing differences between the child’s structure of concepts and the concepts used by adult language speakers. It illustrates the character of conceptual knowledge (e.g. the presence of only some categories in the conceptual structure) and the specificity of how words are defined (e.g. the poverty of. lexical devices) in the definitions formed by a person with an intellectual disability. The features of a cognitive definition are presented by means of polar antonyms, such as: beauty – ugliness, love – hate.

3

Geographical Names in the Linguistic Awareness of the Intellectually Disabled Person. A Case Study

100%

Jęczeń U., Drozd K.

Logopedia

|

2017

|

vol. 46 EN

277-292

EN

The article presents the linguistic capacities in defining geographical names of the moderately intellectually disabled male. The principal objective was to reconstruct, based on the subject’s utterances, the concepts like desert (pustynia), ocean (ocean), mountains (góry), country/village (wieś) and town (miasto), which assumed the form of cognitive definitions. In view of the fact that the subject used commonsense knowledge and utilized colloquial language, we tried to show that the resultant explications of meanings are the outcome of “good” and “expanded” categorization constructed on the basis of “linguicized experiences”.

4

Creative and Conventional Use of Knowledge Exemplified by a Cognitive Definition

100%

Jęczeń U.

Logopedia

|

2019

|

vol. 48 EN

|

issue 1

5-19

EN

The main goal of the present article is to show the place of cognitive definition in the description of the cognitive and linguistic abilities of older schoolchildren (aged 15–18) both intellectually normal and diagnosed with a mild intellectual disability. The article refers to the cognitive methodol-ogy because – the author believes – mutual relationships between cognitive processes and language are emphasized by cognitivists in a special way. The study highlights the important causes of problems in the conceptualization of conceptual structures in the group of intellectually disabled persons, such as: the disturbed development of cognitive processes, very limited amount of experiences and social interactions, lack of originality of associations and negligible influence of imagination. Similarities and differences in different ways of creating definitions were shown using the example of the word deszcz (rain).

5

Co za jedni ci Szwedziska? – stereotypowe widzenie Szweda w polszczyźnie potocznej i w polskiej kulturze ludowej

100%

Łaszkiewicz M.

Adeptus

|

2013

|

issue 2

EN

Who are those Swedes? The stereotype vision of the Swedes in the Polish language and folk culture The aim of the article is a rationalization of the Swedes in the day to day Polish language and folk culture, including the historical and cultural background. The sources from which the material was taken are: dictionaries of the Polish language, dialect dictionaries and mixed folk genres, etc. From the collected material it can be concluded that the Swedes are seen, from one point of view, as Godless invaders from a cold, northern country that had devastated Poland. This way of describing the Swedes is comparable to the characterisation of other foreign invaders, such as Tatars and Turks.

6

La comparación de los conceptos de TRABAJO y PRACA en dos cartas fundamentales: el Fuero del Trabajo y la Constitución de la República Popular de Polonia

88%

Sońta M.

Estudios Hispánicos

|

2015

|

vol. 23

195-207

EN

The aim of this study is to reconstruct and compare the linguistic picture of two concepts: Spanish TRABAJO and Polish PRACA (work). The analysis refers to the theory of the linguistic picture of the world by Jerzy Bartmiński. The material for investigation was selected from two legal documents: Fuero del Trabajo (1938) and the Constitution of the Polish People’s Republic (1952). The study was based on the overview of the collocations of lexemes praca and trabajo. The quotes containing mentioned lexemes were assigned to four categories (called aspects): political/institutional, social, ideological and economic. Then, to find the similarities and differences between the two concepts, the cognitive definitions of both of them were developed. The results affirm the thesis that TRABAJO and PRACA have many semantic features in common, however, we find the different connotations because of cultural and ideological differences.

7

Definicja kognitywna jako narzędzie opisuemocji negatywnych w językach rosyjskim i ukraińskim (na przykładzie emocji strachu)

88%

Małecki Ł.

Acta Polono-Ruthenica

|

2016

|

issue 21

39-49

EN

Emotions in human consciousness take form of emotional concepts, described by means of such features as traditions, customs, special stereotypes of thinking, behavior models, etc. The present article attempts to analyse the linguistic realization of the concept of „fear” in Russian and Ukrainian languages. The language analyze is based on the purposes of the cognitive definition.

8

Да гісторыі ўжывання слоў талерантнасць, памяркоўнасць і цярплівасць у беларускай мове. Дыяхранічны аспект

88%

Kozłowska-Doda J.

Acta Polono-Ruthenica

|

2019

|

vol. Tom 3 Nr XXIV

19-34

EN

The Author of the article is taking over the meaning of the words талерантнасць (eng. tolerance), памяркоўнасць (eng. reasonableness), цярплівасць (eng. patience), which are used for the description of the term tolerance in Belarusian language. The Author is looking after its appearance at the Belarusian language dictionaries, analyzing its etymology, comparing synonyms, antonyms and hyperonyms. At the same time the Author specifies the time range of specific changes of the form and content. It is necessary to pay attention to the question concerning to the subject of tolerance from a concrete person whose characteristic features are: the acceptance of other people, kindness, understanding, appreciation and respect towards other people, social groups (especially religious and national), up to the characteristics of abstract conceptions, ideas. On the other hand I should admit the absence at the vocabulary database of the content ‘understanding and respect for the different sexual orientation groups’, which begins to appear just at modern texts at the tern of the XX and the XXI century (so text researches as analyses of the questionnaires which will be carried out among Belarusian youth will be done by the Author in the nearest feature). At the Belarusian language dictionaries nation is minimally characterized by the concept tolerance (refers to the joint subject). At the article the Author has used the methodology of cognitive definition, proposed by Jerzy Bartminski.

9

BUDOWA I ANALIZA HASEŁ W HISTORYCZNYM SŁOWNIKU POLSKICH TERMINÓW BIZNESOWYCH Z LAT 1870-1914 Z WYKORZYSTANIEM TEORII SEMANTYKI PROTOTYPU ORAZ SEMANTYKI RAMOWEJ

88%

Gajda-Gałuszka P.

Acta Neophilologica

|

2017

|

vol. XIX/1

107-121

EN

The aim of this article is to present the assumptions underlying the construction and analysis of business terms in the dictionary of business terms of 1870-1914. All lexical units incorporated into the discussed dictionary are selected from a particular column of the Kraków daily newspaper “Czas”. The research into business terms taken originally from daily newspapers was facilitated by the prototype semantics theory and the concept of frames and scenes, the use of which enables the attribution of analyzed linguistic structures to real life objects as well as to a human being as a cognising subject. It is the prototype semantics theory that the article discusses first in the context of rules for the reconstruction of the semantic representation of terms incorporated into the dictionary of business terms of 1870-1914. The concept of frame semantics by Charles Fillmore is discussed later as a tool useful in the interpretation of the prepared glossary.

10

Językowo-kulturowy obraz ręki w polszczyźnie ludowej

88%

Litwińczuk A.

Adeptus

|

2013

|

issue 1

EN

The linguocultural image of hand in Polish folk languageThe goal of this paper is a reconstruction of the linguocultural image of ręka (hand) in the Polish folk language, as defined by a cognitive model proposed by Bartmiński in the 1980’s. Among the sources considered here are the linguistic system itself (as exemplified by dictionaries of the Polish language, etymological dictionaries, dialect dictionaries) as well as literary texts, including folk songs and prose (e.g. riddles, sayings, fairy tales), and folk traditions and beliefs, recorded in the FOLBAS computer base and in the UMCS Ethnolinguistic Archives. From all these sources there emerges a rich and complex image showing this part of the body mainly from a functional perspective and appreciation of its role in Polish folk culture.

11

LOVE in English and Polish

88%

Brożyna Reczko M.

Cognitive Studies

|

2017

|

issue 17

EN

LOVE in English and PolishThe paper presents a sample contrastive analysis of the linguistic picture of love in English and Polish. The material used in the survey is drawn from lexicographic data, including the British National Corpus and Narodowy Korpus Języka Polskiego [National Corpus of Polish]. The paper focuses on the similarities and differences in conceptualizing the abstract concept of love in the English and Polish languages. An analytical method, developed by Bartmiński and associates, serves as the theoretical basis for the reconstruction of the linguistic picture of the world. MIŁOŚĆ w języku angielskim i polskimNiniejszy artykuł to próba kontrastywnego porównania językowego obrazu świata MIŁOŚCI w języku angielskim i polskim. Materiał badawczy pochodzi głównie ze źródeł leksykograficznych: słowników oraz korpusów (Narodowego Korpusu Języka Polskiego oraz z korpusu języka angielskiego British National Corpus). Celem badania było poszukiwanie podobieństw i różnic w konceptualizacji MIŁOŚCI w tych dwóch językach. Metoda badawcza została zaczerpnięta z prac J. Bartmińskiego i dotyczy rekonstrukcji językowego obrazu świata różnych pojęć.

12

Symbolika leszczyny w polskiej kulturze ludowej. Fragment definicji kognitywnej

88%

Kielak O.

Adeptus

|

2014

|

issue 3

EN

The symbolism of hazel in Polish folk culture. A fragment of cognitive definitionThe article discusses the symbolism of the hazel plant which constitute a segment (one facet) of the cognitive definition of a hazel bush. The symbolism of the hazel is a category which terminate and gather in together other facets constituting the entry ‘Hezel’ in the Lublin ethnolinguistics dictionary (Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska): i.e. the plants’ provenance, image, time and place of flourishing; its magical, apotropaical, therapeutical, ritual and practical use etc. The symbol is thus – next to the stereotype – the second key concept in this dictionary. The author shows the different symbolic meanings attributed to hazel in Polish folk culture – the symbolism of the space tree, the symbolism of sacredness, a symbol of life, duration, recovery and growth; symbol of power and health, the symbolism of fertility and abundance, and a symbol of girl. Symbolika leszczyny w polskiej kulturze ludowej. Fragment definicji kognitywnejW artykule omówiona została symbolika leszczyny stanowiąca wycinek (jedną fasetę) definicji kognitywnej leszczynowego krzewu. Symbolika leszczyny jest kategorią, która wieńczy hasło, bazując na pozostałych fasetach - dotyczących m. in. pochodzenia, wyglądu, czasu i miejsca kwitnienia, zastosowania apotropeicznego, magicznego, leczniczego, obrzędowego i praktycznego - spina je wspólną klamrą. Symbol jest bowiem, obok stereotypu, drugim kluczowym pojęciem w lubelskim słowniku etnolingwistycznym (Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska). Autorka prezentuje różne sensy symboliczne przypisywane w polskiej kulturze ludowej leszczynie – symbolikę drzewa kosmicznego; symbolikę świętości; symbol życia, trwania, regeneracji i wzrastania; symbol mocy i zdrowia, symbolikę płodności i obfitości oraz symbol dziewczyny.

13

Symbolika leszczyny w polskiej kulturze ludowej. Fragment definicji kognitywnej

88%

Kielak O.

Adeptus

|

2014

|

issue 3

96-109

EN

The article discusses the symbolism of the hazel plant which constitute a segment (one facet) of the cognitive definition of a hazel bush. The symbolism of the hazel is a category which terminate and gather in together other facets constituting the entry ‘Hezel’ in the Lublin ethnolinguistics dictionary (Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska): i.e. the plants’ provenance, image, time and place of flourishing; its magical, apotropaical, therapeutical, ritual and practical use etc. The symbol is thus – next to the stereotype – the second key concept in this dictionary. The author shows the different symbolic meanings attributed to hazel in Polish folk culture – the symbolism of the space tree, the symbolism of sacredness, a symbol of life, duration, recovery and growth; symbol of power and health, the symbolism of fertility and abundance, and a symbol of girl.

PL

W artykule omówiona została symbolika leszczyny stanowiąca wycinek (jedną fasetę) definicji kognitywnej leszczynowego krzewu. Symbolika leszczyny jest kategorią, która wieńczy hasło, bazując na pozostałych fasetach - dotyczących m. in. pochodzenia, wyglądu, czasu i miejsca kwitnienia, zastosowania apotropeicznego, magicznego, leczniczego, obrzędowego i praktycznego - spina je wspólną klamrą. Symbol jest bowiem, obok stereotypu, drugim kluczowym pojęciem w lubelskim słowniku etnolingwistycznym (Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska). Autorka prezentuje różne sensy symboliczne przypisywane w polskiej kulturze ludowej leszczynie – symbolikę drzewa kosmicznego; symbolikę świętości; symbol życia, trwania, regeneracji i wzrastania; symbol mocy i zdrowia, symbolikę płodności i obfitości oraz symbol dziewczyny.

14

Polski HONOR w świetle danych słownikowych

75%

Grzeszczak M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2013

|

vol. 25

EN

The article deals with the treatment of the Polish honor in older and contemporary dictionaries: the two kinds of sources are taken as complementary. The present reconstruction aims for a “cognitive definition” of the concept of honor, i.e. the totality of the word’s semantics; it attempts to assign to it a place in the relevant lexico-semantic field and in a network of conceptual relationships. The network consists of, among others, synonyms, opposites, collections, complexes and collocations.The semantics of honor contains ‘integrity, honesty’, firmly entrenched in the word’s etymology (this was the original meaning of the word). In the 17th and 18th c. it was associated with unblemished reputation and meant ‘good name’. As the basic meaning of honor, 20th-c. dictionaries give ‘personal dignity’, and its connection with dignity is entrenched in synonyms and derivatives. Honor is associated with faithfulness to the word given, good behaviour, politeness and hospitality. Dictionaries point to the link between “honor” and men, rather than women, as well as typical men’s professions (honor zawodowy ‘professional honor’, honor górnika ‘miner’s honor’). In the sense of ‘good name’ is also attributed to women.

PL

Przedmiotem rozważań autorki jest rozumienie honoru w słownikach języka polskiego – dawnych i współczesnych – traktowanych komplementarnie. Rekonstrukcja zmierza do zbudowania „definicji kognitywnej”, a więc do ujęcia całego bogactwa znaczeniowego słowa i do wyznaczenia mu miejsca w polu leksykalnosemantycznym oraz w sieci relacji konceptualnych. Na tę sieć składają się między innymi: synonimy, opposita, kolekcje i kompleksy, utarte kolokacje.Honor ma wpisaną w swoją semantykę ‘uczciwość’, która jest najdobitniej utrwalona w etymologii słowa (honor znaczył pierwotnie tyle, co ‘uczciwość’). W polszczyźnie XVII–XIX w. kojarzony był z nieposzlakowaną opinią i oznaczał ‘cześć; dobre imię’. W słownikach dwudziestowiecznych jako podstawowe znaczenie honoru notowana jest ‘godność osobista’, a nierozerwalny związek honoru z godnością jest utrwalony w synonimach oraz derywatach słowotwórczych. Z honorem łączona jest słowność, wierność danemu słowu, dobre wychowanie, okazywanie grzeczności i gościnność. Słowniki poświadczają związek pojęcia honoru z osobami płci męskiej i wykonywaniem jakiegoś zawodu (honor zawodowy; honor górnika), honor w znaczeniu ‘czci’ przypisany jest także kobietom.

15

Sposoby organizacji wiedzy w języku. Przyczynek do diagnozy logopedycznej

75%

Jęczeń U.

Logopedia

|

2018

|

vol. 47

|

issue 2

83-100

PL

W artykule omówiona została koncepcja aktywnej roli języka w postrzeganiu rzeczywistości i rozwoju procesów poznawczych, począwszy od tezy von Humboldta, poprzez założenia lingwistyki kognitywnej, a skończywszy na metodologii językowego obrazu świata i pojęciu definicji kognitywnej. Problematyka artykułu dotyczy roli definicji kognitywnej w procesie diagnozy logopedycznej. Ten typ definicji daje wgląd w zasób wiedzy, jaką posiada osoba badana, umożliwia pokazanie różnic pomiędzy dziecięcą strukturą pojęć a pojęciami, którymi posługują się dorośli użytkownicy języka. Obrazuje charakter sfery pojęciowej (np. obecność tylko niektórych kategorii w strukturze pojęciowej) oraz specyfikę definiowania wyrazów (np. ubóstwo środków leksykalnych) w definicjach osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Cechy definicji kognitywnej zostały przedstawione za pomocą antonimów biegunowych, takich jak: piękno – brzydota, miłość – nienawiść.

EN

The article discusses the active role of language in the perception of reality and development of cognitive processes, from von Humboldt’s thesis through the assumptions of cognitive linguistics to the methodology of the linguistic picture of the world and the concept of cognitive definition. The issues presented in the study concern the role of cognitive definition in the process of logopedic diagnosis. This type of definition provides insight into the store of knowledge that a subject (a studied person) has, enables showing differences between the child’s structure of concepts and the concepts used by adult language speakers. It illustrates the character of conceptual knowledge (e.g. the presence of only some categories in the conceptual structure) and the specificity of how words are defined (e.g. the poverty of. lexical devices) in the definitions formed by a person with an intellectual disability. The features of a cognitive definition are presented by means of polar antonyms, such: beauty – ugliness, love – hate.

16

Kreatywne a schematyczne operowanie wiedzą na przykładzie definicji kognitywnej

75%

Jęczeń U.

Logopedia

|

2019

|

vol. 48

|

issue 1

63-77

PL

Głównym celem niniejszego artykułu jest pokazanie miejsca definicji kognitywnej w opisie poznawczych i językowych możliwości dzieci w starszym wieku szkolnym (15–18 lat) w normie intelektualnej oraz z diagnozą niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim. W artykule odwołano się do metodologii kognitywnej, ponieważ – zdaniem autorki – wzajemne relacje między procesami poznawczymi a językiem kognitywiści akcentują w sposób szczególny. W artykule zwrócono uwagę na najważniejsze przyczyny powodujące problemy w konceptualizacji struktur pojęciowych w grupie osób niepełnosprawnych intelektualnie, takie jak: zaburzony rozwój procesów poznawczych, ubogi zasób doświadczeń i interakcji społecznych, brak oryginalności skojarzeń i znikomy wpływ wyobraźni. Podobieństwa i różnice w sposobach tworzenia definicji zostały pokazane na przykładzie wyrazu „deszcz”.

EN

The main goal of the present article is to show the place of cognitive definition in the description of the cognitive and linguistic abilities of older schoolchildren (aged 15–18) both intellectually normal and diagnosed with a mild intellectual disability. The article refers to the cognitive methodology because – the author believes – mutual relationships between cognitive processes and language are emphasized by cognitivists in a special way. The study highlights the important causes of problems in the conceptualization of conceptual structures in the group of intellectually disabled persons, such as: the disturbed development of cognitive processes, very limited amount of experiences and social interactions, lack of originality of associations and negligible influence of imagination. Similarities and differences in different ways of creating definitions were shown using the example of the word deszcz (rain).

17

Definicja kognitywna pojęcia demokracji w języku polskim

75%

Grzeszczak M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2009

|

vol. 21

69-84

PL

Autorka podejmuje próbę zrekonstruowania rozumienia pojęcia demokracja we współczesnym języku polskim metodą definicji kognitywnej, opartej na założeniach przedstawionych w pracach Jerzego Bartmińskiego (1988/2007). W celu odtworzenia wielostronnego i możliwie najpełniejszego, utrwalonego w języku i kulturze, obrazu omawianego pojęcia wykorzystuje trzy wzajemnie uzupełniające się typy źródeł: dane systemowe (S), ankietowe (A) i tekstowe, te ostatnie wyekscerpowane z tekstów prasowych, różnogatunkowych, zaczerpniętych z archiwum „Rzeczpospolitej” i „Gazety Wyborczej”. W części ogólnej autorka szkicuje rozumienie demokracji, odwołując się do wypowiedzi politologów, socjologów, filozofów i językoznawców. W dalszej kolejności prezentuje w oparciu o badania nad nazwami wartości (m.in. nad symboliką kolektywną M. Fleischera) rangę omawianego pojęcia wśród polskich nazw wartości. W części szczegółowoanalitycznej wyodrębnia znaczenia leksemu demokracja, wydobyte na podstawie definicji słownikowych, tj. 1. ‘forma ustroju państwa’; 2. ‘państwo o takim ustroju’; 3. ‘forma rządów’; 4. ‘stronnictwo’/‘partia’/‘grupa społeczna popierająca demokratyczną formę (sprawowania) rządów’; 5. ‘forma organizacji życia społecznego’; 6. ‘prawa, swobody obywatelskie’. W dalszej części artykułu przyjmuje rozumienie demokracji w znaczeniu politycznym – jako formy ustroju państwowego, w którym obowiązuje określony sposób sprawowania władzy. Na podstawie analizy trojakiego typu danych autorka wyodrębnia cechy definicyjne (bazowe) demokracji. Przyporządkowane one zostają poszczególnym aspektom analizowanego pojęcia. I tak. W aspekcie politycznym demokracja oznacza dla Polaków przede wszystkim wolne wybory, wielopartyjność, praworządność oraz zgodnie z etymologią – władzę ludu. W aspekcie ekonomicznym utożsamiana jest z kapitalizmem i wolnym rynkiem. W aspekcie społecznym o istocie demokracji stanowi szeroko rozumiana wolność, konkretne wolności i swobody obywatelskie (zwłaszcza wolność słowa) oraz równość. W aspekcie etycznym demokracja opiera się na wartościach, a jej nieodłącznym elementem jest przede wszystkim sprawiedliwość i poszanowanie praw człowieka.

EN

An attempt is made in the paper to reconstruct the concept of democracy in contemporary Polish by means of the cognitive definition, proposed in the writings of Jerzy Bartmiński (1988-2007). In order to reconstruct the possibly fullest picture of the concept, entrenched in language and culture, three complementary sources of data are used: systemic data, questionnaires and texts (journalistic texts of various genres, from the dailies Rzeczpospolita and Gazeta Wyborcza). In the theoretical part of the article, the author presents an understanding of democracy, referring to the views of political scientists, sociologists, philosophers and linguists. Then she discusses the rank of the concept relative to other Polish value terms, on the basis of the relevant research (e.g. M. Fleischer’s research on collective symbolism). In the analytical part, the author presents the meanings of the lexeme demokracja ‘democracy’ identified on the basis of dictionary definitions: 1. a political system; 2. a country with such a system; 3. a form of government; 4. a political party/a social group supporting the democratic form of government; 5. a way of organizing social life; 6. civic rights. Then a political understanding of democracy is accepted, as a political system in which a specific form of government is practised. On the basis of three types of data, the author identifies the defining (base) features of democracy, correlated with specific aspects of the concepts. In the political sense, democracy for speakers of Polish is above all associated with free elections, a multi-party system, lawabiding behaviour and, as the word’s etymology suggests, with the power of the people. In the economic sense, democracy is associated with capitalism and a free market. In the social sense, democracy is characterized by freedom, specific civic rights (especially the freedom of speech) and equality. In the ethical sense, democracy is based on values and its inalienable element is above all justice and respect for human rights.

18

Językowo-kulturowy obraz pszenicy (triticum) w języku polskim

75%

Bartmiński J., Kaczan A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2017

|

vol. 29

EN

The reconstruction of the Polish linguo-cultural view of wheat proposed here rests on the principles of the cognitive definition, which goes beyond the tenets of structural linguistics, takes into account all the connotations evoked by a given expression, as well as the relationship between the object’s name and the object itself. It is non-encyclopedic in nature. The data analysed here are of the linguistic type (lexis, phraseology, and stereotypical texts of various genres, such as riddles, proverbs, auguries, songs, tales, legends, written poetry), as well as of the co-linguistic type (ethnographic records of beliefs and practices), and come from the archives of the Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols. The dictionary’s volume on plants is now under preparation.

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja językowo-kulturowego obrazu pszenicy w języku polskim. Rekonstrukcja ta oparta jest na założeniach tzw. definicji kognitywnej, która wychodzi poza postulaty semantyki strukturalnej, uwzględnia wszystkie składniki konotowane przez wyrażenie językowe, uwzględnia relacje przedmiot – nazwa przedmiotu i nie ma charakteru encyklopedycznego. Podstawę materiałową stanowią dane językowe (słownictwo i frazeologia oraz teksty kliszowane w szerokim wachlarzu gatunków (m.in. zagadki, przysłowia, przepowiednie, pieśni w różnych odmianach gatunkowych, bajki, legendy, pisana poezja chłopska) i „przyjęzykowe” (etnograficzne zapisy wierzeń i praktyk) pochodzące z kartoteki Słownika stereotypów i symboli ludowych, którego tom Rośliny jest obecnie opracowywany.

19

Próba kognitywnego ujęcia mądrości (na materiale przysłów polskich i litewskich)

75%

Bogdzevič M.

Adeptus

|

2015

|

issue 5

EN

The concept of wisdom in Polish and Lithuanian paremiologyIn this paper, an attempt has been made to present the semantic and axiological substance of wisdom hidden in the consciousnesses of two different, namely Polish and Lithuanian, linguistic-cultural communities. The analysis belongs to a branch of linguistics, interpreting language in terms of concepts, viewing it as a source of knowledge about people themselves, different communities, their mentality, ways of perception and interpretations of the way the world is. As a model to present the most thorough understanding of wisdom, the method of cognitive definition proposed by Jerzy Bartmiński is applied. Linguistic-cultural images of wise [person], understood as the concretizations of wisdom have to reveal him/her in opposition to stupid. The cognitive picture of wise is for the most part based on the analysis of features of character and appearance, portrayed behavior, interpersonal relations and the way others have as a perception of wise. Many cognitive parameters of wisdom are revealed while exploring the interactions between people and that of nature (plants, animals) which surrounds them and investigating deeper interpersonal relations with other people. The material for research was taken from Polish and Lithuanian proverbs. The latter occur as a result of world perception, everyday life observation, confrontations with its phenomenon. The proverbs are taken from compendiums of Polish and Lithuanian proverbs: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych (The New Book of Proverbs and Proverbial Phrases) by Julian Krzyżanowski and Lietuvių patarlės (Lithuanian Proverbs), Patarlių paralelės (Parallels of Proverbs) by Kazys Grigas. Given as cognitive definitions the cultural visions of wise, despite all the emphasized differences, enable us to perceive many evaluations of wise similar or even common to Polish and Lithuanian cultures. Próba kognitywnego ujęcia mądrości (na materiale przysłów polskich i litewskich)Zamierzeniem artykułu jest próba przedstawienia semantycznej i aksjologicznej treści pojęcia mądrości tkwiącej w świadomości dwóch odrębnych wspólnot językowo-kulturowych – polskiej i litewskiej. Przeprowadzona analiza mieści się w nurcie badań językoznawczych, traktujących język jako źródło wiedzy o człowieku, jego mentalności i systemie wartości, sposobie postrzegania i interpretacji świata. Narzędziem opisu jest zaproponowana przez Jerzego Bartmińskiego metoda definicji kognitywnej. Językowo-kulturowe obrazy człowieka mądrego, stanowiąceukonkretnioną wizję abstrakcyjnego pojęcia mądrości, przedstawiają go w opozycji do człowieka głupiego. Obraz człowieka mądrego obejmuje cechy jego charakteru oraz wyglądu, mechanizmów zachowań, charakterystycznych miejsc przebywania oraz uwidacznia związek z zajmowaną przez niego pozycją społeczną. Wiele parametrów kognitywnych mądrości ujawnia się w trakcie analizy różnorodnych relacji człowieka z otaczającą go przyrodą (roślinami, zwierzętami) oraz wynika z bardziej skomplikowanych układów – ze stosunków z innymi ludźmi. Materiał analityczny stanowiły paremia polskie i litewskie, traktowane jako rezultat poznawania świata, obserwacji życia codziennego, zderzenia z różnymi jego zjawiskami. W badaniach wykorzystane zostały kompendia przysłów polskich i litewskich: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych pod red. Juliana Krzyżanowskiego oraz Lietuvių patarlės (Przysłowia litewskie), Patarlių paralelės (Paralele przysłów) pod red. Kazysa Grigasa. Ujęte w strukturę definicji kognitywnych kulturowe wizje człowieka mądrego, mimo istniejących różnic, pozwalają wyodrębnić sporo wartościowań podobnych albo nawet wspólnych, charakterystycznych dla kultur polskiej i litewskiej.

20

Próba kognitywnego ujęcia mądrości (na materiale przysłów polskich i litewskich)

75%

Bogdzevič M.

Adeptus

|

2015

|

issue 5

53-63

EN

In this paper, an attempt has been made to present the semantic and axiological substance of wisdom hidden in the consciousnesses of two different, namely Polish and Lithuanian, linguistic-cultural communities. The analysis belongs to a branch of linguistics, interpreting language in terms of concepts, viewing it as a source of knowledge about people themselves, different communities, their mentality, ways of perception and interpretations of the way the world is. As a model to present the most thorough understanding of wisdom, the method of cognitive definition proposed by Jerzy Bartmiński is applied. Linguistic-cultural images of wise [person], understood as the concretizations of wisdom have to reveal him/her in opposition to stupid. The cognitive picture of wise is for the most part based on the analysis of features of character and appearance, portrayed behavior, interpersonal relations and the way others have as a perception of wise. Many cognitive parameters of wisdom are revealed while exploring the interactions between people and that of nature (plants, animals) which surrounds them and investigating deeper interpersonal relations with other people. The material for research was taken from Polish and Lithuanian proverbs. The latter occur as a result of world perception, everyday life observation, confrontations with its phenomenon. The proverbs are taken from compendiums of Polish and Lithuanian proverbs: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych (The New Book of Proverbs and Proverbial Phrases) by Julian Krzyżanowski and Lietuvių patarlės (Lithuanian Proverbs), Patarlių paralelės (Parallels of Proverbs) by Kazys Grigas. Given as cognitive definitions the cultural visions of wise, despite all the emphasized differences, enable us to perceive many evaluations of wise similar or even common to Polish and Lithuanian cultures.

PL

Zamierzeniem artykułu jest próba przedstawienia semantycznej i aksjologicznej treści pojęcia mądrości tkwiącej w świadomości dwóch odrębnych wspólnot językowo-kulturowych – polskiej i litewskiej. Przeprowadzona analiza mieści się w nurcie badań językoznawczych, traktujących język jako źródło wiedzy o człowieku, jego mentalności i systemie wartości, sposobie postrzegania i interpretacji świata. Narzędziem opisu jest zaproponowana przez Jerzego Bartmińskiego metoda definicji kognitywnej. Językowo-kulturowe obrazy człowieka mądrego, stanowiąceukonkretnioną wizję abstrakcyjnego pojęcia mądrości, przedstawiają go w opozycji do człowieka głupiego. Obraz człowieka mądrego obejmuje cechy jego charakteru oraz wyglądu, mechanizmów zachowań, charakterystycznych miejsc przebywania oraz uwidacznia związek z zajmowaną przez niego pozycją społeczną. Wiele parametrów kognitywnych mądrości ujawnia się w trakcie analizy różnorodnych relacji człowieka z otaczającą go przyrodą (roślinami, zwierzętami) oraz wynika z bardziej skomplikowanych układów – ze stosunków z innymi ludźmi. Materiał analityczny stanowiły paremia polskie i litewskie, traktowane jako rezultat poznawania świata, obserwacji życia codziennego, zderzenia z różnymi jego zjawiskami. W badaniach wykorzystane zostały kompendia przysłów polskich i litewskich: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych pod red. Juliana Krzyżanowskiego oraz Lietuvių patarlės (Przysłowia litewskie), Patarlių paralelės (Paralele przysłów) pod red. Kazysa Grigasa. Ujęte w strukturę definicji kognitywnych kulturowe wizje człowieka mądrego, mimo istniejących różnic, pozwalają wyodrębnić sporo wartościowań podobnych albo nawet wspólnych, charakterystycznych dla kultur polskiej i litewskiej.

Refine search results

La définition cognitive du RÉFUGIÉ en langue polonaise

Modes of Organizing Knowledge in Language. A Contribution to Logopedic Diagnosis

Geographical Names in the Linguistic Awareness of the Intellectually Disabled Person. A Case Study

Creative and Conventional Use of Knowledge Exemplified by a Cognitive Definition

Co za jedni ci Szwedziska? – stereotypowe widzenie Szweda w polszczyźnie potocznej i w polskiej kulturze ludowej

La comparación de los conceptos de TRABAJO y PRACA en dos cartas fundamentales: el Fuero del Trabajo y la Constitución de la República Popular de Polonia

Definicja kognitywna jako narzędzie opisuemocji negatywnych w językach rosyjskim i ukraińskim (na przykładzie emocji strachu)

Да гісторыі ўжывання слоў талерантнасць, памяркоўнасць і цярплівасць у беларускай мове. Дыяхранічны аспект

BUDOWA I ANALIZA HASEŁ W HISTORYCZNYM SŁOWNIKU POLSKICH TERMINÓW BIZNESOWYCH Z LAT 1870-1914 Z WYKORZYSTANIEM TEORII SEMANTYKI PROTOTYPU ORAZ SEMANTYKI RAMOWEJ

Językowo-kulturowy obraz ręki w polszczyźnie ludowej

LOVE in English and Polish

Symbolika leszczyny w polskiej kulturze ludowej. Fragment definicji kognitywnej

Symbolika leszczyny w polskiej kulturze ludowej. Fragment definicji kognitywnej

Polski HONOR w świetle danych słownikowych

Sposoby organizacji wiedzy w języku. Przyczynek do diagnozy logopedycznej

Kreatywne a schematyczne operowanie wiedzą na przykładzie definicji kognitywnej

Definicja kognitywna pojęcia demokracji w języku polskim

Językowo-kulturowy obraz pszenicy (triticum) w języku polskim

Próba kognitywnego ujęcia mądrości (na materiale przysłów polskich i litewskich)

Próba kognitywnego ujęcia mądrości (na materiale przysłów polskich i litewskich)